Bài soạn môn Sinh học khối 8 - Chương VII: Bài tiết - Tiết 40 đến tiết 42

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Chương VII- Bài tiết. TiÕt 40. Bài 38: Bài tiết và cấu tạo hệ bài tiết nước tiểu. A. môc tiªu.. 1. KiÕn thøc: - HS n¾m ®­îc kh¸i niÖm bµi tiÕt vµ vai trß cña nã trong cuéc sèng, n¾m ®­îc c¸c ho¹t động bài tiết chủ yếu và hoạt động quan trọng. - HS xác định trên hình và trình bày được bằng lời cấu tạo hệ bài tiết nước tiểu. - Bồi dưỡng cho HS ý thức bảo vệ cơ thể. 2. Kü n¨ng: - Phát triển kỹ năng quan sát phân tích kênh hình và hoạt động nhóm. 3. Thái độ: - Gi¸o dôc ý thøc gi÷ vÖ sinh c¬ quan bµi tiÕt. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 38. - M« h×nh cÊu t¹o thËn. C. hoạt động dạy - học.. 1. Kiểm tra bài cũ: - GV thu bản thu hoạch của giờ trước. 2. Bài mới: Hằng ngày cơ thể chúng ta bài tiết ra môi trường ngoài những sản phẩm nào? + HS: CO2; phân; nước tiểu và mồ hôi. ? Vậy thực chất của hoạt động bài tiết là gì? Vai trò của bài tiết đối với cơ thể như thế nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu bµi häc h«m nay. Hoạt động 1: Bài tiết Mục tiêu: HS nắm được khái niệm bài tiết ở người và vai trò quan trọng của nó đối với cơ thÓ sèng. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Néi dung - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Bµi tiÕt lµ qu¸ tr×nh läc vµ th¶i - Bài tiết là gì? Bài tiết có - HS nghiên cứu thông ra môi trường ngoài các chất cặn vai trò như thế nào đối với tin mục I SGK, thảo bã do hoạt động trao đổi chất của luËn nhãm vµ tr¶ lêi tÕ bµo th¶i ra, mét sè chÊt thõa c¬ thÓ sèng? đưa vào cơ thể quá liều lượng để - C¸c s¶n phÈm th¶i cÇn c¸c c©u hái: duy trì tính ổn định của môi ®­îc bµi tiÕt ph¸t sinh tõ trường trong, làm cho cơ thể 1 Vương Trọng Nghĩa GV trường THCS Tân Tiến Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> ®©u? - C¸c c¬ quan nµo thùc hiÖn bµi tiÕt? C¬ quan nµo chñ yÕu? - GV chèt kiÕn thøc.. không bị nhiễm độc, đảm bảo - 1 HS đại diện nhóm các hoạt động diễn ra bình trả lời từng câu các HS thường kh¸c nhËn xÐt, bæ sung - C¬ quan bµi tiÕt gåm: phæi, da, rót ra kiÕn thøc. thËn (thËn lµ c¬ quan bµi tiÕt chñ yÕu). Cßn s¶n phÈm cña bµi tiÕt là CO2; mồ hôi; nước tiểu.. Hoạt động 2: Cấu tạo của hệ bài tiết nước tiểu Môc tiªu: HS hiÓu vµ n¾m ®­îc c¸c thµnh phÇn chñ yÕu trong cÊu t¹o c¬ quan bµi tiÕt nước tiểu. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Néi dung - Yêu cầu HS quan sát H - HS quan sát H 38.1; đọc - Hệ bài tiết nước tiểu gồm: 38.1; đọc chú thích, thảo chú thích thảo luận và hoàn thận, ống dẫn nước tiểu, luËn vµ hoµn thµnh bµi tËp thµnh bµi tËp SGK. bóng đái và ống đái. SGK. KÕt qu¶: - Thận gồm 2 triệu đơn vị thËn cã chøc n¨ng läc m¸u - Yêu cầu đại diện nhóm 1- d 2- a tr×nh bµy kÕt qu¶. và hình thành nước tiểu. Mỗi đơn vị chức năng gồm - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái 3- d 4- d vµ tr×nh bµy trªn h×nh vÏ: cÇu thËn (thùc chÊt lµ 1 bói - Tr×nh bµy cÊu t¹o c¬ quan - 1 vµi HS tr×nh bµy, c¸c HS mao m¹ch), nang cÇu thËn (thùc chÊt lµ hai c¸i tói kh¸c nhËn xÐt. bài tiết nước tiểu? gåm 2 líp bµo quanh cÇu - GV gióp HS hoµn thiÖn thËn) vµ èng thËn. kiÕn thøc. 3. Kiểm tra, đánh giá - GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK. 4. Hướng dẫn học bài ở nhà - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - Đọc trước bài 39. - §äc môc “Em cã biÕt”. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: 2. Vương Trọng Nghĩa GV trường THCS Tân Tiến Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> TiÕt 41. Bµi 39:. Bài tiết nước tiểu. A. môc tiªu.. 1. KiÕn thøc: - HS nắm được quá trình tạo thành nước tiểu và thực chất của quá trình tạo thành nước tiÓu. - Nắm được quá trình thải nước tiểu, chỉ ra được sự khác biệt giữa nước tiểu đầu và huyết tương, nước tiểu đầu và nước tiểu chính thức. 2. Kü n¨ng: - Phát triển kỹ năng quaan sát, phân tích kênh hình và hoạt động nhóm. 3. Thái độ: - Giáo dục ý thức vệ sinh, giữ gìn cơ quan bài tiết nước tiểu. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 391. - Băng video hoặc đĩa CD minh hoạ quá trình hình thành nước tiểu và thải nước tiểu (nếu cã). C. hoạt động dạy - học.. 1. Kiểm tra bài cũ: - Bài tiết có vai trò gì với cơ thể sống? Nêu các cơ quan đảm nhận và các sản phẩm bài tiết ở người? Nêu cấu tạo hệ bài tiết nước tiểu? Nguyên nhân bệnh sỏi thận ở người? 2. Bài mới: VB: Như các em đã biết mỗi quả thận có 1 triệu đơn vị chức năng để lọc máu hình thành nên nước tiểu. Vậy quá trình lọc máu diễn ra như thế nào? gồm bao nhiêu quá trình ? Khi nào cơ thể thải nước tiểu ra ngoài? Đó là nội dung bài học hôm nay. Hoạt động 1: Tìm hiểu sự tạo thành nước tiểu Mục tiêu: - HS nắm được sự hình thành nước tiểu. Chỉ ra được sự khác biệt giữa nước tiểu đầu và huyết tương, nước tiểu đầu và nước tiểu chính thức. Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK môc I, quan s¸t H 39.1 để tìm hiểu sự tạo thành nước tiểu. - Th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - Sự tạo thành nước tiểu gồm nh÷ng qu¸ tr×nh nµo? diÔn. Hoạt động của HS - HS đọc và sử lí thông tin. + Quan s¸t tranh vµ néi dung chó thÝch H 39.1 SGK (hoÆc trªn b¶ng). + Trao đổi nhóm thống nhất c©u tr¶ lêi. - 1 HS đại diện nhóm trình bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn. Néi dung - Sự tạo thành nước tiểu gåm 3 qu¸ tr×nh: + Qua tr×nh läc m¸u ë cÇu thËn: m¸u tíi cÇu thËn víi áp lực lớn tạo lực đẩy nước vµ c¸c chÊt hoµ tan cã kÝch thước nhỏ qua lỗ lọc (30-. Vương Trọng Nghĩa GV trường THCS Tân Tiến Lop8.net. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> xét, bổ sung để hoàn thiện kiÕn thøc. + Sự tạo thành nước tiểu gồm - Yêu cầu HS đọc lại chú 3 quá trình..... thích H 39.1, thảo luận và trả + Nước tiểu đầu không có tế bµo m¸u vµ pr«tªin. lêi: - Thành phần nước tiểu đầu - HS làm việc trong 2 phút. kh¸c m¸u ë ®iÓm nµo? - GV phát phiếu học tập cho - Trao đổi phiếu học tập cho HS hoàn thành bảng so sánh nhau, đối chiếu với đáp án để nước tiểu đầu và nước tiểu đánh giá. ra ë ®©u?. chÝnh thøc. - Yêu cầu các nhóm trao đổi - HS tiếp thu kiến thức. phiếu, so sánh với đáp án để chÊm ®iÓm. - GV chèt l¹i kiÕn thøc.. §Æc ®iÓm - Nồng độ các chất hoà tan - Chất độc, chất cặn bã - Chất dinh dưỡng. PhiÕu häc tËp Nước tiểu đầu - Lo·ng - Cã Ýt - Cã nhiÒu. 40 angtron) trªn v¸ch mao m¹ch vµo nang cÇu thËn (c¸c tÕ bµo m¸u vµ pr«tªin có kích thước lớn nên kh«ng qua lç läc). KÕt qu¶ tạo ra nước tiểu đầu trong nang cÇu thËn. + Qu¸ tr×nh hÊp thô l¹i ë ống thận: nước tiểu đầu được hấp thụ lại nước và c¸c chÊt cÇn thiÕt (chÊt dinh dưỡng, các ion cần cho c¬ thÓ...). + Qu¸ tr×nh bµi tiÕt tiÕp (ë èng thËn): HÊp thô chÊt cÇn thiÕt, bµi tiÕt tiÕp chÊt thõa, chÊt th¶i t¹o thµnh nước tiểu chính thức.. Nước tiểu chính thức - Đậm đặc - Cã nhiÒu - GÇn nh­ kh«ng cã. Hoạt động 2: Tìm hiểu về sự thải nước tiểu Mục tiêu: HS nắm được đường đi của nước tiểu chính thức được tạo ra, biết được tại sao cơ thể của người bình thường chỉ đi tiểu những lúc nhất định. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Néi dung - Yêu cầu HS đọc thông tin - HS tự thu nhận thông tin và SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: tr¶ lêi c©u hái, rót ra kÕt - Sự thải nước tiểu diễn ra luận: nh­ thÕ nµo? (dïng h×nh vÏ để minh hoạ). - Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh t¹o + Thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh läc m¸u vµ th¶i chÊt cÆn b·, chÊt thành nước tiểu là gì? 4. Vương Trọng Nghĩa GV trường THCS Tân Tiến Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> độc, chất thừa ra khỏi cơ thể. + M¸u tuÇn hoµn liªn tôc qua cầu thận nên nước tiểu còng ®­îc h×nh thµnh liªn tôc. + Nước tiểu tích trữ ở trong bóng đái lên tới 200 ml đủ ¸p lùc g©y c¶m gi¸c buån ®i tiểu, lúc đó mới bài tiết nước tiÓu ra ngoµi.. - Vì sao sự tạo thành nước tiÓu diÔn ra liªn tôc mµ sù bài tiết nước tiểu lại gián ®o¹n? - GV l­u ý HS: TrÎ s¬ sinh, bài tiết nươcs tiểu là phản xạ không điều kiện, ở người trưởng thành đây là phản xạ cã ®iÒu kiÖn do vá n·o ®iÒu khiÓn. - Cho HS đọc kết luận. 3. Kiểm tra, đánh giá - GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ và mục “Em có biết” SGK. - HS lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm: Câu 1: Khoanh tròn vào đầu câu đúng: Nước tiểu đầu được hình thành là do: a. Qu¸ tr×nh läc m¸u x¶y ra ë cÇu thËn. b. Qu¸ tr×nh läc m¸u x¶y ra ë nang cÇu thËn. c. Qu¸ tr×nh läc m¸u x¶y ra ë èng thËn. d. Qu¸ tr×nh läc m¸u x¶y ra ë bÓ thËn. Câu 2: Đánh dấu X vào ô đúng trong bảng dưới đây: STT. Néi dung. 1 2 3 4 5 6. Nồng độ các chất hoà tan đậm đặc. Nồng độ các chất hoà tan loãng. Nồng độ các chất cặn bã và chất độc thấp. Nồng độ các chất cặn bã và chất độc cao. Nồng độ các chất dinh dưỡng cao. Nồng độ các chất dinh dưỡng rất thấp.. - Nước tiểu chính thức tạo thành đổ vào bể thận, qua ống dẫn nước tiểu xuống tích trữ ở bóng đái, sau đó ®­îc th¶i ra ngoµi nhê ho¹t động của cơ bóng đái và cơ bông.. Nước tiểu ®Çu. Nước tiểu chÝnh thøc. 4. Hướng dẫn học bài ở nhà - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - Đọc trước bài 40.. Vương Trọng Nghĩa GV trường THCS Tân Tiến Lop8.net. 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: TiÕt 42. Bµi 40:. vệ sinh hệ bài tiết nước tiểu. A. môc tiªu.. 1. KiÕn thøc: - HS trình bày được các tác nhân gây hại cho hệ bài tiết nước tiểu và hậu quả của nó. - Trình bày được các thói quen, xây dựng các thói quen để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu và gi¶i thÝch c¬ së khoa häc cña nã. 2. Kü n¨ng: - Rèn luyện, bồi dưỡng cho HS thói quen sống khoa học, ăn uống hợp lí để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu. 3. Thái độ: - Xây dựng các thói quen sống khoa học để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu. B. chuÈn bÞ.. - Tranh phãng to H 38.1; 39.1. C. hoạt động dạy - học.. 1. Kiểm tra bài cũ: - Trình bày quá trình tạo thành nước tiểu? Thực chất của quá trình tạo thành nước tiểu là gì? Trình bày hoạt động thải nước tiểu? Vai trò của bài tiết đối với c¬ thÓ? 2. Bài mới: VB: Hoạt động bài tiết có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể. Vậy làm thế nào để có 1 hệ bài tiết khoẻ mạnh? Các em cùng tìm hiểu bài hôm nay. Hoạt động 1: Một số tác nhân chủ yếu gây hại cho hệ bài tiết nước tiểu Mục tiêu: - HS nắm được một số tác nhân gây hại cho hệ bài tiết nước tiểu và hậu quả của nã. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Néi dung - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK - HS nghiªn cøu, xö lÝ vµ tr¶ lêi c©u hái: th«ng tin, thu nhËn kiÕn - Nªu nh÷ng t¸c nh©n g©y h¹i cho hÖ thøc, vËn dông hiÓu biÕt của mình để liệt kê các tác bài tiết nước tiểu? - GV bæ sung: vi khuÈn g©y viªm tai, nh©n cã h¹i. mòi, häng gi¸n tiÕp g©y viªm cÇu thËn - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS do c¸c kh¸ng thÓ cña c¬ thÓ tÊn c«ng vi kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. khuÈn nµy (theo ®­êng m¸u ë cÇu thËn) tÊn c«ng nhÇm lµm cho h­ cÊu tróc cÇu thËn. - Cho HS quan sát H 38.1 và 39.1để trả 6. Vương Trọng Nghĩa GV trường THCS Tân Tiến Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> lêi: - Khi c¸c cÇu thËn bÞ viªm vµ suy tho¸i dẫn đến hậu quả nghêm trọng như thế nµo vÒ søc khoÎ? - GV ph¸t phiÕu häc tËp. - Khi c¸c tÕ bµo èng thËn lµm viÖc kÐm hiệu quả hay bị tổn thương có thể dẫn đến hậu quả như thế nào? - Khi đường dẫn nước tiểu bị tắc nghẽn bởi sỏi thận có thể ảnh hưởng đến sức khoÎ nh­ thÕ nµo? - GV tập hợp ý kiến , thông bào đáp án.. - HS hoạt động nhóm, trao đổi thống nhất ý kiến và hoµn thµnh phiÕu häc tËp.. - §¹i diÖn nhãm lªn hoµn thµnh b¶ng, c¸c nhãm kh¸c bæ sung. (Mçi nhãm hoµn thµnh mét néi dung). PhiÕu häc tËp Tổn thương hệ bài tiết nước HËu qu¶ tiÓu - CÇu thËn bÞ viªm vµ suy - Qu¸ tr×nh läc m¸u bÞ tr× trÖ  c¸c chÊt cÆn tho¸i. Vi khuÈn bã và chất độc hại tích tụ trong máu  cơ thể nhiễm độc, phù  suy thận  chết. - ống thận bị tổn thương, - Quá trình hấp thụ lại và bài tiết tiếp bị giảm  môi trường trong bị biến đổi  trao đổi Các chất độc hại trong làm việc kém hiệu quả. chất bị rối loạn ảnh hưởng bất lợi tới sức khoẻ. thức ăn, đồ uống, thức ăn «i thiu, thuèc. - ống thận tổn thương  nước tiểu hoà vào máu  đầu độc cơ thể. Khẩu phần ăn không hợp - Đường dẫn nước tiểu bị tắc - Gây bí tiểu  nguy hiểm đến tính mạng. lÝ, c¸c chÊt v« c¬ vµ h÷u nghÏn. cơ kết tinh ở nồng độ cao g©y ra sái thËn. T¸c nh©n. Hoạt động của GV. Hoạt động của HS. Néi dung - C¸c t¸c nh©n cã h¹i cho hÖ bµi tiết nước tiểu: + Vi khuÈn g©y bÖnh (vi khuÈn g©y bÖnh tai, mòi, häng ...) + Các chất độc hại trong thức ăn, đồ uống, thuốc, thức ăn ôi thiu ... + KhÈu phÇn ¨n kh«ng hîp lÝ, c¸c chÊt v« c¬ vµ h÷u c¬ kÕt tinh. Vương Trọng Nghĩa GV trường THCS Tân Tiến Lop8.net. 7.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> ở nồng độ cao gây ra sỏi thận. Hoạt động 2: Xây dựng thói quen sống khoa học để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu Mục tiêu: HS nắm được cơ sở khoa học và thói quen sống khoa học. Tự đề ra cho mình kế ho¹ch, h×nh thµnh thãi quen sèng khoa häc. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Néi dung - GV treo b¶ng phô: B¶ng - HS thu nhËn th«ng tin, th¶o 40. luËn nhãm vµ hoµn thµnh Yªu cÇu HS th¶o luËn, hoµn b¶ng 40. thµnh th«ng tin vµo b¶ng. - GV tËp hîp ý kiÕn HS, chèt - §¹i diÖn nhãm lªn b¶ng l¹i kiÕn thøc. ®iÒn, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. B¶ng 40 STT 1. 2. 3. C¸c thãi quen sèng khoa häc - Thường xuyên giữ vệ sinh cho toµn c¬ thÓ còng nh­ cho hÖ bµi tiÕt nước tiểu. - KhÈu phÇn ¨n uèng hîp lÝ + Kh«ng ¨n qu¸ nhiÒu P, qu¸ mÆn, qu¸ chua, qu¸ nhiÒu chÊt t¹o sái. + Kh«ng ¨n thøc ¨n «i thiu vµ nhiễm chất độc hại. + Uống đủ nước.. C¬ së khoa häc - H¹n chÕ t¸c h¹i cña vi sinh vËt g©y bÖnh.. - Tr¸nh cho thËn lµm viÖc qu¸ nhiÒu vµ h¹n chÕ kh¶ n¨ng t¹o sái. - Hạn chế tác hại của chất độc hại.. - T¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh läc m¸u ®­îc liªn tôc. - Nên đi tiểu đúng lúc, không nên - Hạn chế khả năng tạo sỏi ở bóng đái. nhÞn l©u.. 3. Kiểm tra, đánh giá - Yêu cầu HS đọc “Ghi nhớ” SGK. - §äc “Em cã biÕt”. 4. Hướng dẫn học bài ở nhà - Häc bµi vµ lµm bµi tËp trong SBT. - Đọc trước bài 41. 8. Vương Trọng Nghĩa GV trường THCS Tân Tiến Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span>