Giáo trình Cơ sở Hóa học hữu cơ (Tập 2): Phần 1

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH </b>
<b> KHOA HĨA </b>

<b>LÊ VĂN ĐĂNG </b>

<b> </b>

<b>GIÁO TRÌNH </b>

<b>CƠ SỞ HĨA HỌC HỮU CƠ </b>

<b>TẬP II </b>

<b>(</b>

<i>Giáo trình dùng cho sinh viên khoa Hoá)</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>CHƯƠNG 9: </b>

<b>AXIT CACBOXYLIC VÀ D</b>

<b>Ẫ</b>

<b>N XU</b>

<b>Ấ</b>

<b>T C</b>

<b>Ủ</b>

<b>A AXIT </b>

<b>CACBOXYLIC </b>

<b>A. AXIT CACBOXYLIC </b>

<b>9.1-Định nghĩa và phân loại: </b>

<b>Định nghĩa</b>: <i>Axit cacboxylic là loại hợp chất hữu cơ mà trong phân tử có chứa nhóm </i>

<i>cacboxyl -COOH liên kết với gốc hiđrocacbon</i>.

Công thức chung của axit cacboxylic: R(COOH)a

Trong đó: a = 1, 2, 3, ... là số nhóm cacboxyl
R là gốc hiđrocacbon.

<b>Phân loại</b>:

* Tùy theo đặc điểm cấu tạo của gốc hiđrocabon R ta có các loại axit cacboxylic khác
nhau:

-Axit cacboxylic no đơn chức:

CnH2n+1COOH (n≥ 0) hay CnH2nO2 (n ≥ 1).

-Axit cacboxylic chưa no đơn chức có 1 nối đơi:
CnH2n - 1COOH (n ≥ 2) hay CnH2n - 2O2 (n ≥ 3).

-Axit cacboxylic chưa no đơn chức có 1 nối ba:
CnH2n - 3COOH (n ≥ 2) hay CnH2n - 4O2 (n ≥ 3).

-Axit cacboxylic vòng no đơn chức:

CnH2n - 1COOH (n ≥ 3) hay CnH2n - 2O2 (n ≥ 4).

-Axit cacboxylic thơm đơn chức Ar-COOH :

CnH2n - 7COOH (n ≥ 6) hay CnH2n - 8O2 (n ≥ 7) ....

* Tùy theo số lượng nhóm cacboxyl trong phân tử ta có các axit đơn chức (có 1 nhóm

COOH), axit đa chức (có từ 2 nhóm COOH trở lên: như axit đicacboxylic R(COOH)2 ...)

<b>9.2-Tên gọi :</b>

- Ngun tắc gọi tên thông thường :
Axit + tên lịch sử tìm ra axit đó.
- Ngun tắc gọi tên quốc tế IUPAC :

Axit + số thứ tự của nhóm thế + tên nhóm thế (theo vần
A, B, C) + tên ankan của mạch chính + oic :

⋅⋅⋅<i>C</i>−<i>C</i>− <i>C</i>−<i>C</i>−<i>C</i>−<i>C</i>− <i>C</i>1<i>OOH</i>
2

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Công thức Tên thông thường Tên quốc tế IUPAC

HCOOH axit fomic axit metanoic

CH3COOH axit axetic axit etanoic

CH3CH2 COOH axit propionic axit propanoic

CH3CH2CH2COO

H axit <i>n-</i>butiric axit butanoic

(CH3)2CHCOOH axit <i>iso</i>butiric axit

2-metylpropanoic
CH3CH2CH2CH2C

OOH axit <i>n-</i>valeric axit pentanoic

(CH3)2CHCH2CO

OH axit <i>iso</i>valeric axit 3-metylbutanoic

CH3(CH2)4COOH axit <i>n-</i>caproic axit hexanoic

CH3(CH2)5COOH axit <i>n-</i>caprylic axit heptanoic

CH3(CH2)8COOH axit <i>n-</i>capric axit ñecanoic

CH3(CH2)10COOH axit lauric axit ñoñecanoic

CH3(CH2)12COOH axit miristic axit tetrañecanoic

CH3(CH2)14COOH axit panmitic axit hexañecanoic

CH3(CH2)16COOH axit stearic axit octañecanoic

CH3(CH2)7CH=CH

(CH2)7 COOH

C17H33COOH

axit oleic axit <i></i>

cis-octadeca-9-en-1-oic

C17H31COOH axit linoleic axit <i>cis, cis-</i>octañeca-

9,12-ñien-1-oic

C17H29COOH axit linolenic axit <i>cis, cis, cis-</i>

octañeca-9,12,15-trien-1-oic

C6H11COOH axit

xiclohexancacboxyli
c

axit xiclohexancacboxylic

ClCH2COOH axit monocloaxetic axit 2-cloetanoic

Cl2CHCOOH axit ñicloaxetic axit 2,2-ñicloetanoic

Cl3CCOOH axit tricloaxetic axit

2,2,2-tricloetanoic

C6H5CH2COOH axit phenylaxetic axit phenyletanoic

C6H5COOH axit benzoic axit benzoic

<i>o-</i>CH3C6H4COOH axit <i>o-</i>toluic axit 2-metylbenzoic

<i>p-</i>CH3C6H4COOH axit <i>p-</i>toluic axit 4-metylbenzoic

<i>m-</i>CH3C6H4COOH axit <i>m-</i>toluic axit 3-metylbenzoic

<i>o-</i>ClC6H4COOH axit <i>o-</i>clorobenzoic axit 2-clobenzoic

<i>p-</i>ClC6H4COOH axit <i>p-</i>clorobenzoic axit 4-clobenzoic

<i>m-</i>ClC6H4COOH axit <i>m-</i>clorobenzoic axit 3-clobenzoic

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<i>p-</i>BrC6H4COOH axit <i>p-</i>bromobenzoic axit 4-brombenzoic

<i>m-</i>BrC6H4COOH axit <i>m-</i>bromobenzoic axit 3-brombenzoic

<i>o-NO2</i>C6H4COOH axit <i>o-</i>nitrobenzoic axit 2-nitrobenzoic

<i>p-NO2</i>C6H4COOH axit <i>p-</i>nitrobenzoic axit 4-nitrobenzoic

<i>m-NO2</i>C6H4COOH axit <i>m-</i>nitrobenzoic axit 3-nitrobenzoic

<i>o-CH3O</i>

C6H4COOH

axit <i>o-</i>metoxibenzoic axit 2-metoxibenzoic

<i>p-CH3O</i>

C6H4COOH

axit <i>p-</i>metoxibenzoic axit 4-metoxibenzoic

<i>m-CH3O</i>

C6H4COOH

axit <i></i>

m-metoxibenzoic

axit 3-metoxibenzoic

<i>o-</i>C6H4(COOH)2 axit phtalic axit benzen-1,2

ñicacboxylic

<i>m-</i>C6H4(COOH)2 axit <i>iso</i>phtalic axit benzen-1,3

ñicacboxylic

<i>p-</i>C6H4(COOH)2 axit <i>tere</i>phtalic axit benzen-1,4

ñicacboxylic

<i>o-HO</i>C6H4COOH axit salixylic

(axit <i></i>

o-hiñroxibenzoic)

axit 2-hiñroxibenzoic

<i>p-HO</i>C6H4COOH axit <i>p-</i>hiñroxibenzoic axit 4-hiñroxibenzoic

<i>m-HO</i>C6H4COOH axit <i></i>

m-hiñroxibenzoic

axit 3-hiñroxibenzoic

<i>o-H2N</i>C6H4COOH axit antranilic

(axit <i></i>

o-aminobenzoic)

axit 2-aminobenzoic

<i>p-H2N</i>C6H4COOH axit <i>p-</i>aminobenzoic axit 4-aminobenzoic

<i>m-H2N</i>C6H4COOH axit <i>m-</i>aminobenzoic axit 3-aminobenzoic

HOOC-COOH axit oxalic axit etanñioic

HOOC-CH2

-COOH

axit malonic axit propanñioic

HOOC-(CH2)2

-COOH axit sucxinic axit butanñioic

HOOC-(CH2)3

-COOH

axit glutaric axit pentanñioic

HOOC-(CH2)4

-COOH axit añipic axit hexanñioic

CH3-CH-COOH

OH

axit lactic axit 2-hiñroxi-

-propannoic

CH2=CH-COOH axit acrilic axit propenoic

CH2

=CH-CH2COOH

axit vinylaxetic axit but-3-en-1-oic

CH2=C(CH3)COO

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

C6H5

CH=CH-COOH

axit xinamic axit 3-phenyl-propenoic

CH≡C-COOH axit propiolic axit propinoic

CH3-C≡C-COOH axit tetrolic axit but-2-in-1-oic

2,4,6-(CH3)3

C6H2COOH

axit mezitoic axit 2,4,6-

-trimetylbenzoic
Công thức cấu tạo của một số axit thường gặp:

CH2COOH

axit phenylaxetic
OH

COOH
axit salixilic
COOH

O2N

axit <i>p-</i>nitrobenzoic
axit benzoic

COOH

COOH
Br
axit <i>p-</i>bromobenzoic
axit COOH<i>tere</i>phtalic

COOH
COOH

COOH

axit <i>iso</i>phtalic
axit phtalic

COOH
COOH

COOH
CH3

axit <i>m-</i>toluic axit <i>p-</i>toluic NO2
COOH

NO2

axit 2,4<i>-</i>ñinitrobenzoic
CH3

COOH

axit <i>o-</i>toluic
CH3

COOH

CHCH2COOH

Cl

CH3

axit 3-(p-clophenyl)butanoic axit 3-phenylpropanoic
CH2CH2COOH

axit maleic
COOH
H C C H
HOOOC

<i>(Z-cis)</i> <i>(E-trans)</i>

COOH
C C
H

H
HOOOC

axit fumaric

axit elaiñric

(CH2)7COOH

C C
H

H
CH3(CH2)7

<i>(E-trans)</i>
<i>(Z-cis)</i>

(CH2)7OOH

H C C H
CH3(CH2)7

axit oleic

axit <i>iso</i>crotonic
COOH
H C C H
CH₃

<i>(Z-cis)</i> <i>(E-trans)</i>

COOH

C C
H

H
CH₃

axit crotonic

CH₃-CH-COOH
OH

axit lactic axit metacrilic
CH=C-COOH

CH3

COOH
OH
CH2OH

H COOHH

CH2OH
HO

axit D -tactric axir L-tactric axir meso-tactric axir D-glixeric axir L-glixeric
COOH
OH
H
H

COOH
OH
COOH
H
HO
H
COOH
OH
COOH
OH
H
HO
COOH
H
COOH
CH3-CH-CH -CH2-COOH

HOOC

axit butan-1,2,3-tricacboxylic
axit 4-propylpenta-2,4-dienoic

CH2=C-CH=CH-COOH

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

(axit trimezinic)

axit bezen-1,3,5-tricacboxylicHOOC
COOH

COOH

axit xitric

COOH
HOOC-CH2-C-CH2-COOH

OH COOH

axit xiclohexancacboxylic

Có thể gọi theo danh pháp hợp lý có các chỉ số vị trí: α, β, γ, δ, ε, ω,...:
...<i>C</i>−<i>C</i>−<i>C</i>−<i>C</i>−<i>C</i>−<i>C</i>α−<i>COOH</i>

β
γ
δ
ε

ω

Thí dụ:

γ

axit -phenylbutyric
CH2CH2CH2COOH

CH3CH - CH-CH2-COOH

CH3CH3

axit , -ñimetylvaleric
α

axit -metylbutiric
CH3CH2CHCOOH

CH3 _γ

β

γ
β
β

γ

CH2CH2CHCOOH

Cl CH₃

axit -clo- -metylbutyricα axit -brom- -metylvaleric
CH3CH-CH-CH2-COOH

Br CH3

CH-CH-CH2-COOH

Cl Cl

axit , -diclo- -phenylbutyricγ

γ

Tên muối của các axit cacboxylic : Tên cation + tên của axit với đi -<b>ic</b> đổi thành
đi -<b>at. </b>

Thí dụ: CH3COOK: Kali axetat ; (CH3COO)2Ca: Canxi axetat

HCOONH4: Amoni fomiat ; C17H35COONa: Natri stearat

Kali benzoat
COOK

β γ

CH2CH2CHCOOLi

Cl CH3

Liti -clo- -metylbutyratα
Natri -brom- -metylvalerat

CH3CH-CH-CH2-COONa

Br CH3

γ

(Natri-4-brom-3-metylpentanoat) (Liti-4-clo-2-metylbutanoat)
<b>9.3-Điều chế : </b>

<b>9.3.1-Phương pháp oxi hóa : </b>

♦<i>Oxi hóa ankan cao</i> (từ 25 đến 30 ngun tử cacbon) bằng oxi khơng khí ở nhiệt độ 80
- 1200_{C có mặt xúc tác các muối mangan, với lượng kiềm nhỏ, bẻ gãy mạch cacbon}

thành hỗn hợp các axit béo (từ 2 đến 25 nguyên tử cacbon), phản ứng này ứng dụng
trong cơng nghiệp xà phịng.

Qúa trình phản ứng: tạo thành peoxit → xeton → axit cacboxylic :

RCH-CH2R

O-O-H

RCH2CH2R C CH2R RCOOH+RCOOH

O
R
H2O

xt
+ O2

xeton

hiđropeoxit axit cacboxylic

♦ <i>Oxi hóa anken</i>: bằng các chất oxi hóa mạnh như hỗn hợp sufocromic (K2Cr2O7 +

H2SO4), hoặc hỗn hợp sunfo-pemanganat (KMnO4 + H2SO4) bẻ gãy nối đôi tạo thành

hỗn hợp axit cacboxylic hoặc xeton:

5RCH=CHR/_{+ 8KMnO}

4 + 12H2SO4→

5RCOOH + 5R/_{COOH + 8MnSO}

4 + 4K2SO4 + 12H2O

Thí dụ:

5CH3CH3CH=CHCH3 + 8KMnO4 + 12H2SO4→

5CH3CH2COOH + 5CH3COOH + 8MnSO4 + 4K2SO4 + 12H2O
♦<i>Oxi hóa hiđrocacbon thơm (aren) có mạch nhánh</i> :

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

Ar-R ⎯⎯KMnO⎯⎯4 hoặc⎯⎯K2Cr⎯2O⎯7→_Ar-COOH

Thí dụ:

Kalibenzoat
Toluen

+ 2KMnO4 COOK + 2MnO2 + KOH + H2O

CH3

Axit benzoic

COOK + HCl COOH + KCl

2/ + HCl COOH + CH3COOH
1/ + KMnO4

CH2CH2CH3

<i>n-propylbenzen</i> axit benzoic axit axetic

o

K2Cr2O7, H2SO4, t C

axit p-nitrobenzoic
COOH
O2N

CH3

O2N

<i>p-nitrotoluen</i>

2/HCl
1/KMnO4, OH , t Co
Br

CH3

<i>o-bromtoluen</i> axit o-brombenzoicBr

COOH

Điều chế axit benzoic bằng cách cho khơng khí đi qua toluen ở 100o_{C, áp suất 6 atm}

có xúc tác muối coban naphtalenat; oxi hóa <i>o-</i>xilen hoặc naphtalen bằng oxi khơng khí
có mặt xúc tác V2O5 tạo ra axit phtalic:

to_C
C, p , xt

o
t

CH3

CH3

CH3 ₊_O
2, V2O5

COOH
COOH
COOH
axit benzoic

axit phtalic

+O₂,

Than đá

hoặc dầu mỏ
(rifoming xúc tác)

♦<i>Oxi hóa ancol bậc một hoặc anđêhit</i>:
Oxi hóa rượu:

RCH2OH + [O] → RCOOH + H2O

RCH2OH ⎯⎯KMnO⎯⎯4→RCOOH

Thí dụ:

CH3CH2OH + O2 ⎯Men⎯⎯giaám⎯⎯→CH3COOH + H2O

CH3CH2CHCH2OH

CH3 KMnO4

CH3CH2CHCOOH

CH3

2-metylbutanol-1 axit 2-metylbutanoic

[O]

CH3CHCH2OH

CH3 KMnO4

CH3CHCOOH

CH3

rượu isobutylic axit isobutyric

[O]

Oxi hóa anđehit:

RCH=O + [O] → RCOOH

RCH=O ⎯⎯KMnO⎯⎯⎯4→_RCOOH

Thí duï: 2CH3CH=O + O2 ⎯⎯⎯⎯⎯→

+_,_t _C

Mn2 o _2CH

3COOH

2CH2=CH-CH=O + O2 ⎯⎯⎯⎯⎯→

+_,_t _C

Mn2 o _2CH

2=CH-COOH

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

CH
CH
CH3CH2OH

H2O, HgSO4, H2SO4,80 Co

CuO,300 Co CH3CH=O
+ O2

Mn2 CH3COOH
+ O2, men giaám

Đối với rượu bậc hai hoặc xeton phải dùng chất oxi hóa mạnh như HNO3 hoặc

KMnO4 + H2SO4, mạch cacbon bị bẻ gãy tạo ra hỗn hợp axit cacboxylic có mạch

cacbon nhỏ hơn ban đầu:

CH3CH2CH2COOH + CO2<i>+ </i>H2O

CH3CH2COOH + CH3COOH

b
a
b
a

[O]
[O]

CH3CH2CH2 C CH3

O
CH3CH2CH2CHCH3

OH

<b>9.3.2-Phương pháp thủy phân:</b> Thủy phân các dẫn xuất của axit: clorua axit, anhiđrit
axit, este, amit, nitrin,...khi đem thủy phân bằng cách đun sôi với dung dịch kiềm hoặc
dung dịch axit vô cơ làm xúc tác :

Y
C

R O + H2O H hoặc OH H Y

OH
O
C

R +

Trong đó -Y: -Cl : clorua axit
-OCOR/_{: anhiđrit axit}

-OR/_{: este}

-NH2 : amit

Thí duï:

CH3COCl + H2O⎯⎯⎯⎯→

+_,_t _C

H o _CH

3COOH + HCl

axetyl clorua axit axetic
(CH3CO)2O + H2O⎯⎯⎯⎯→

+_,_t _C

H o _2CH

3COOH

anhiñrit axetic axit axetic

etyl axetat axit axetic rượu etylicH+
CH3COOC2H5 + H2O CH3COOH + C2H5OH

CH3CONH2 + H2O + HCl⎯⎯ →t ⎯C
o

CH3COOH + NH4Cl

axetamit axit axetic
Thủy phân dẫn xuất nitrin:

R-Cl + KCN→ R-C≡N + KCl

RC≡N + 2H2O ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→

+_hoặc_OH_,_t _C

H - o _{RCOOH + NH}

3↑

hoặc: Ar-Cl + KCN→ Ar-C≡N + KCl

Ar-C≡N + 2H2O ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→

+_hoặc_OH _,_t _C

H - o _{Ar-COOH + NH}

3↑

Thí dụ:

hCH3CH2CH2CH2Cl + KCN → CH3CH2CH2CH2 C≡N + KCl

<i> n-</i>butyl clorua <i>n-</i>valeronitrin (pentannitrin)
CH3(CH2)3C≡N + 2H2O + HCl ⎯⎯ →t ⎯C

o

CH3(CH2)3COOH + NH4Cl

axit <i>n-</i>valeric
CH3(CH2)3C≡N + 2H2O + NaOH⎯⎯ →t ⎯C

o

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

natri <i>n-</i>valerat

CH3CH2CH2CH2COONa + HCl→ CH3CH2CH2CH2COOH + NaCl

axit <i>n-</i>valeric

CH2Cl + NaCN CH2CN + NaCl
h

benzyl clorua phenylaxetonitrin

2

2 CH₂CN + 4H₂O + H₂SO₄ CH₂COOH + (NH₄)₂SO₄

phenylaxetonitrin axit phenylaxetic
Sơ đồ điều chế axit thơm qua giai đoạn tạo muối diazoni:
ArH → ArNO2→ ArNH2 → ArN2+ → ArC≡N → ArCOOH

h/c nitro amin ion diazoni nitrin axit
Thí dụ:

HCl

H2O

CuCN
HCl

NaNO3

Fe + HCl
[H]
H2SO4

HNO3

NO₂ NH₂ N₂+Cl- _CN _COOH
benzen nitrobenzen anilin phenyldiazoni axit benzoic

clorua benzonitrin

hNgồi ra cịn thủy phân dẫn xuất gem-trihalogen :

O
C
R

OH
Cl + 3H2O

R C Cl

Cl OH

OH
C

R OH + H₂O

KOH

Thí dụ: thủy phân clorofom CHCl3:

CHCl3 + 4NaOH → HCOONa + 3NaCl +2H2O

clorofom natrifomiat

HCOONa + HCl → HCOOH + NaCl

natrifomiat axit fomic

CH3 + Cl2

askt _ClC Cl
Cl

1/+ H2O, OH COOH

2/ + HCl

toluen benzotriclorua axit benzoic

<b>9.3.3-Đi từ hợp chất cơ magiê: </b>

RBr + Mg ⎯ete⎯ khan⎯⎯→RMgBr

MgBr + O=C=O

R O MgBr

O
R C

H+ R C OH
O
MgBr + H₂O

O
R C O

OH
+ Mg Br

Thí dụ:

(2,2-đimetylbutanoic)
axit etylđimetylaxetic

CH3

C
C2H5 COOH

CH3

+ H+
+ CO2

COOMgCl
CH3

CH3

C
C2H5

+ Mg
<i>tert-</i>pentyl clorua

MgCl
CH3

CH3

C
C2H5

Cl
CH3

CH3

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

<i>tert-butylclorua</i>(CH3)3C-Cl (CH3)3C-MgCl
+ HCl

(CH3)3C-OH

rượu tert-butylic

+ Mg

axit trimetylaxetic(CH3)3C-COOH
(CH3)3C-COOMgCl

(CH3)3C-MgCl

+ CO2 + H+

Hoặc điều chế các axit thơm:
ArBr + Mg ⎯ete⎯ khan⎯⎯→ArMgBr

ArMgBr + CO2→ ArCOOMgBr

ArCOOMgBr + H2O ⎯⎯→⎯

+

H _{ArCOOH + Mg(OH)Br}

Thí dụ:

<i>p-</i>brom-<i>sec</i>-butylbenzen

+ Mg + CO2 + H+

Br
CH
C2H5

CH3 CH3 CH

C2H5

MgBr

CH3 CH

C2H5

COOMgBr

axit <i>p</i>-<i>sec</i>-butylbenzoic
COOH

CH
C2H5

CH3

axit mezitoic
bromomezitilen

mezitilen
+ Br2

CH3

MgBr
CH3

CH3

+ Mg + CO2 + H+
CH3

Br

CH3 CH3 CH3 CH3

COOMgBr

CH3 CH3

COOH
CH3 CH3

CH3

CH3

CH3

<b>9.3.4-Phương pháp cacbonyl hóa: </b>

♦<i>Tương tác cacbon oxit với kiềm hoặc với ancolat kiềm ở nhiệt độ 120-130o_{C và dưới}</i>

<i>áp suất cao</i> :

OH
O
R C
H

ONa
R C

O
Na + CO

O

R toC, p cao
to_{C, p cao}

Na + CO
O

H H C ONa

O

H _OH

O
H C

♦<i>Tương tác của cacbon oxit và nước với các anken, có mặt của niken cacboxyl làm xúc </i>
<i>tác </i>:

Tổng hợp <b>Reppe</b>:

Ni(CO)4

CH2=CH2 + CO CH3 CH2 C OH

O
H2O

CH2

C
CH2

O

Cải biên phương pháp trên bằng cách cho CO tác dụng với olefin trong dung dịch
H2SO4 đặc (tổng hợp Haffe-Koch):

CO + H2O

CH3CH=CH2 + H+ C OH

CH3

CH
CH₃

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

<b>9.3.5-Phương pháp tổng hợp malonic:</b>

Đi từ axit malonic: Phương pháp này điều chế axit có mạch cacbon tăng lên 2C so
với dẫn xuất halogen ban đầu và có thể tăng lên nữa nếu lặp lại lần nữa (vì axit
malonic có 2 hidro có thể thay thế 2 nhóm ankyl).

COOH
CH2

COOH

2C2H5OH

H2SO4

COOC2H5

CH2

COOC2H5

Na

hoặc C2H5ONa

COOC2H5

CH
COOC2H5

Na
axit malonic ñietylmalonat

RCH2COOH

o
CO2

t
H2O, H+

RX _RCHCOOC2H5
COOC2H5

COOH
RCH

COOH
COOC2H5

NaCH
COOC2H5

Nếu lặp lại lần nữa:

hoặc C2H5ONa
Na
COOC2H5

RCH

COOC2H5

RX COOC2H5
RCR

COOC2H5

COOC₂H₅
NaCR

COOC2H5

R

CH-COOH
R

H2O, H+ t

CO₂

o

COOC2H5

NaCR

COOC2H5

COOH
RCR

COOH

Hoặc:

đietylmalonat

COOC2H5

2NaCH
COOC2H5
hoặc C2H5ONa

Na
COOC2H5

2CH2

COOC2H5

COOC₂H₅
2NaCH

COOC2H5

I-CH2-I

C₂H₅OOC

COOC₂H₅
CHCH2CH

COOC2H5

C₂H₅OOC

H2O, H+

C₂H₅OOC

COOC2H5

CHCH₂CH
COOC2H5

C₂H₅OOC

HOOC

COOH
CHCH₂CH

COOH

HOOC

to

HOOC-CH2CH2CH2-COOH

HOOC

COOH
CHCH2CH

COOH
HOOC

-CO2

Thí dụ:

CH₂(COOH)₂ ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→

+

+C₂H₅OH/H _CH

2(COOC2H5)2⎯+⎯C⎯2H5⎯ONa⎯→

NaCH(COOC2H5)2⎯⎯+C2⎯H5⎯⎯Cl→C2H5CH(COOC2H5)⎯⎯⎯⎯⎯→

−

+H₂O, OH

C2H5CH(COO)2⎯⎯ →⎯

+

+H _C

2H5CH(COOH)2⎯⎯ →t⎯C
o

CH3CH2CH2COOH

axit <i>n</i>-butiric

CH₂(COOH)₂ ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→

+

+2C₂H₅OH/H _CH

2(COOC2H5)2⎯+⎯C2⎯H5⎯ONa⎯→

NaCH(COOC2H5)2⎯+⎯C2⎯H5⎯⎯Cl→C2H5CH(COOC2H5)2⎯+⎯C2⎯H5⎯ONa⎯→

[C2H5C(COOC2H5)2]Na+⎯⎯+CH⎯3⎯Cl→C2H5C(CH3)(COOC2H5)2
⎯

⎯
⎯

⎯ →

⎯+H2O, OH− _C₂_H₅_C(CH₃_)(COO-₎

2⎯⎯ →⎯

+

+H _C

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

⎯
⎯
⎯

⎯ →

⎯toC,- CO2 _CH

3CH2CH(CH3)COOH

axit 2-metylbutanoic

<b>9.4-Tính chất lý học: </b>

<b>9.4.1-Nhiệt độ sôi của axit cacboxylic: </b>

Nhiệt độ sôi của các axit cacboxylic cao hơn nhiệt độ sôi của các ancol do liên kết
hiđro của axit bền hơn liên kết hiđro của rượu: bởi 2 lí do: thứ nhất liên kết O-H trong
axit phân cực mạnh hơn trong ancol, thứ hai nguyên tử oxi trong C=O của axit giàu mật

độ điện tích âm; đối với rượu chỉ có liên kết hiđro dạng mạch thẳng, đối với axit ngịai
liên kết hiđro dạng thẳng cịn có liên kết hiđro dạng đime mạch vịng:

Liên kết hiđro dạng dime:

δ δ

δ
δ

H
O
C

R O H O_O C R

Liên kết hiđro dạng polime:

H
R
O

C O O H

R

C O H

R
O

C O

Năng lượng liên kết hiđro của axit là ≈ 7 kcal, của ancol là ≈ 5 kcal.

<b>9.4.2-Nhiệt độ nóng chảy: </b>

Tất cả các axit monocacboxylic đều là những chất lỏng hoặc rắn, các axit thơm đều
là chất rắn.

Trong khi nhiệt độ sôi của các axit monocacboxylic mạch thẳng không phân nhánh
(axit <i>n-</i>ankanoic) tăng đều theo số lượng nguyên tử cacbon, thì nhiệt độ nóng chảy của
chúng lại tăng một cách luân phiên theo “đường răng cưa zic-zắc”, tức là đồng đẳng có
số cacbon chẵn có nhiệt độ nóng chảy cao hơn đồng đồng đẳng có số cacbon lẻ trước
và sau nó ở 2 bên. Sự luân phiên như thế là do sự khác nhau về cấu trúc tinh thể của
axit. Axit có số cacbon chẵn đối xứng hơn do đó tinh thể sắp xết chặt khít hơn, nên
nhiệt độ nóng chảy cao hơn axit có số cacbon lẻ.

COOH
CH2

CH2

CH2

CH2

CH2

CH2

CH3

CH2

COOH
CH3 CH2 CH2CH2

CH2 CH2CH2

CH2

CH2

CH2

COOH
CH2

CH2

CH3

Đồ thị biểu thị sự biến thiên nhiệt độ nóng chảy của axit <i>n-</i>ankanoic:

-50
0
50
100

5 10 15 20

C1

C2

C3

C4

C5

C6

C7

C8

C9

C10

C11

C12

C13

C14

C15

C16

C17

C18

C19

C20
t Co

Soá C

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

<b>9.4.3-Về độ tan:</b>

Các đồng đẳng thấp: axit fomic, axit axetic, axit propionic tan vơ hạn trong nước, cịn
các axit béo cao khi mạch cacbon trong gốc R tăng, tính kị nước tăng, độ tan giảm dần,
đến mức độ nào đó nó hồn tồn khơng tan (từ C12 trở lên).

Giải thích độ tan trong nước của các axit là do sự tạo thành liên kết hiđro của axit
với nước:

H
O
O

C R
H

H
O
H O
H
O

C O

R δ _H δ

δ
δ

ưa nước

kị nước ưa nước
kị nước

Khi mạch cacbon tăng, độ tan giảm do phần kị nước tăng (gốc -R lớn dần), trong khi
đó phần ưa nước là nhóm -COOH là khơng đổi.

Mơ hình biểu thị độ tan của axit <i>n-</i>ankanoic:

(-COOH) ưa nước
kị nước (-R)

H2O

H2O

Mơ hình biểu thị độ tan trong nước của
axit <i>n-</i>ankanoic khi mạch cacbon tăng

<b>9.5-Tính chất hóa học của axit cacboxylic: </b>

<b>9.5.1-Bản chất và đặc điểm nhóm cacboxyl và khả năng phản ứng của axit </b>
<b>cacboxylic: </b>

α
H

R C C O H
H O
Axit cacboxylic có cấu tạo:

H
O
O

C
Ar

Tính chất hóa học cơ bản của axit thể hiện ở nhóm COOH, đó là sự tổ hợp của nhóm
C=O và nhóm OH: xuất hiện hiệu ứng liên hợp giữa electron tự do ở nguyên tử oxi
trong -O-H với các electron π trong -C=O:

hoặc có thể viết

δ

δ δ

C
O
O H

C
O
O H

Do hiệu ứng liên hợp C (liên hợp p-π) nói trên dẫn tới 2 kết qủa:

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

- Nhóm C=O trong axit khơng cịn giữ ngun những đặc điểm như nhóm cacbonyl
trong anđehit và xeton: nó khơng tham gia được nhiều phản ứng đặc trưng như đối với
anđehit và xeton.

- Ngồi ra, sự có mặt của nhóm COOH còn ảnh hưởng tới sự phân cực của liên kết
C-H ở cacbon anpha (Hα), làm cho các nguyên tử Hα linh động hơn so với các nguyên

tử H khác trong gốc R.

Dựa vào đặc điểm nói trên ta có thể qui các phản ứng của axit cacboxylic về 4 loại
phản ứng sau:

<b>9.5.2-Tính axit cuûa axit cacboxylic: </b>

♦<i>Sự phân li trong nước</i> :

C O

O

R H + H2O C + H3O

O
O
R

Axit cacboxylic là những axit yếu, vì vậy cân bằng trên thường lệch về bên trái.
Hằng số cân bằng cũng gọi là hằng số phân li axit Ka được tính bằng hệ thức:

]
RCOOH
[

]
O
H
][
RCOO
[

K_a= − 3 +

Sau khi phân li, anion gốc axit có dạng cấu tạo như sau :

C O

O

hoặc có thể viết R

C O

O
R

δ

2
1

2
1

Bằng phương pháp đo tia Roentgen, trong anion gốc axit fomic HCOO-_{người ta đã}

xác định được độ dài 2 liên kết C-O là hoàn toàn bằng nhau và bằng 1,27Ao_{= độ dài}

trung gian giữa độ dài liên kết đơn C-O (1,42Ao_{) và liên kết đơi C=O (1,21A}o_{). Điều đó}

chứng tỏ, 2 liên kết C-O trong anion gốc axit RCOO-_{là hồn tịan tương đương, điện}

tích âm được phân bố đều cả 2 nguyên tử oxi. Năng lượng liên hợp trong gốc axit
RCOO- _{lớn hơn trong axit RCOOH, làm cho anion có độ bền lớn hơn, điều đó kích thích}

H
1) R

O

C

O

Y:

+

δ
δ

2) R
OH
C O

O
C

O H
3) R

C O
OH
4) R

<i>Phản ứng làm đứt liên kết O-H, đó là các phản ứng: </i>
phân li axit, tạo muối với các kim loại...

<i>Phản ứng vào nhóm cacbonyl C=O: đa số là những </i>
phản ứng với tác nhân nucleophin Y, làm đứt liên kết

C-OH.

<i>Phản ứng đềcacboxyl hóa</i> hay <i>là tách nhóm </i>
<i>cacboxyl. </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

sự phân li của axit cacboxylic để tạo ra anion cacboxylat RCOO-_{. So sánh độ phân li}

giữa axit và rượu, ta thấy độ phân li của rượu kém hơn nhiều, một phần chính là vì

trong anion ankoxilat RO-_{của rượu khơng có hiệu ứng liên hợp như trong anion}

cacboxylat RCOO-_{, làm cho anion RO}-_{kém bền hơn. Sự chênh lệch về mặt năng lượng}

giữa sự phân li của axit cacboxylic và rượu tương ứng vào khoảng 10 kcal/mol.

Mức độ phân li của axit được đánh giá bằng hằng số Ka hoặc pKa (pKa = -logKa) :

Tính axit mạnh khi Ka lớn (hay pKa nhỏ) và ngược lại tính axit yếu khí Ka nhỏ (hay pKa

lớn).

+<i>Axit cacboxylic no</i>: Khảo sát hằng số phân li của các axit cacboxylic no sau:

Tên axit Công thức cấu tạo Hằng số p/li

Ka.105

axit fomic HCOOH 17,7

axit axetic CH3COOH 1,75

axit propionic CH3CH2COOH 1,33

axit monocloaxetic ClCH2COOH 136

axit ñicloaxetic Cl2CHCOOH 5 530

axit tricloaxetic Cl3CCOOH 23 200

axit butiric CH3CH2CH2COOH 1,52

axit α-clobutiric CH3CH2CHClCOO

H

139

axit β-clobutiric CH3CHClCH2COO

H 8,9

axit γ<i>-</i>clobutiric CH2ClCH2CH2CO

OH

2,96

axit monofloaxetic FCH2COOH 260

axit

monobromaxetic BrCH2COOH 125

axit monoiotaxetic ICH2COOH 67

axit phenylaxetic C6H5CH2COOH 4,9

axit <i>p</i>

-nitrophenylaxetic

<i></i>

p-O2NC6H4CH2COO

H

14,1

axit benzoic C6H5COOH 6,3

Dựa vào bảng hằng số phân li các axit, ta rút ra những nhận xét sau:

iTrong dãy đồng đẳng của axit no đơn chức, tính axit giảm dần khi mạch cacbon

tăng, do sự tăng dần hiệu ứng cảm ứng dương +I của gốc ankyl R:

HCOOH > CH3COOH > CH3CH2COOH

iVị trí của clo càng gần nhóm COOH tính axit càng mạnh:

Nguyên nhân do đặc điểm của hiệu ứng cảm ứng âm -I của clo giảm dần khi mạch
cacbon kéo dài:

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

iSố lượng clo càng nhiều thì tính axit càng tăng, do hiệu ứng cảm ứng âm -I càng
lớn:

Cl3CCOOH > Cl2CHCOOH > ClCH2COOH > CH3COOH

iDẫn xuất axit halogen thế giảm dần khi độ âm điện của halogen giảm, do halogen
có điện tích hạt nhân càng nhỏ, độ âm điện càng lớn thì khả năng hút electron bằng
hiệu ứng cảm ứng âm -I càng lớn:

FCH2COOH > ClCH2COOH > BrCH2COOH > ICH2COOH

iNhân phenyl càng gần nhóm -COOH tính axit càng tăng, do nhóm phenyl là nhóm

thế hút electron.

<i>p-</i>O2NC6H4CH2COOH > C6H5COOH > C6H5CH2COOH > CH3COOH

+<i>Axit cacboxylic chöa no</i>:

So sánh giữa hằng số axit no và axit chưa no tương ứng, thấy các axit chưa no có
hằng số phân li lớn hơn:

Tên axit công thức cấu tạo hằng số phân li

Ka.105

axit propionic CH3CH2COOH 1,33

axit butiric CH3CH2CH2COO

H 1,52

axit acrilic CH2=CH-COOH 5,56

axit vinylaxetic CH2

=CH-CH2COOH

4,62
axit crotonnic

(<i>trans</i>) CHCOOH 3CH=CH- 2,04

axit tetrolic CH3-C≡C-COOH 222,8

Khảo sát các dữ liệu trên, ta thấy rõ:

- Các liên kết C=C và C≡C đều là những nhóm có hiệu ứng cảm ứng âm -I, liên kết ba
hút electron mạnh hơn liên kết đôi:

CH3-C≡C-COOH > CH3CH=CH-COOH > CH3CH2CH2COOH

- Liên kết chưa no càng ở gần nhóm -COOH, axit phân li càng mạnh, ở xa hơn một
nguyên tử C, hằng số phân li giảm đi:

CH2=CH-COOH > CH2=CH-CH2COOH > CH3CH=CH-COOH

-I -I _{+I, H}

CH2 CH CH2 C O

OH
CH2 CH C O

OH

O
CH CH C

OH
H

H
C
H

5

10
.
a
K

o

(trong nước, ở 25 C)

Hằng số phân li của một số axit benzoic thế: _R

COOH

R CH3 H OH OCH3 NO2 F Cl

<i>ortho </i> 12,4 6,3 105 8,2 670 54,1 120

<i>meta </i> 5,4 6,3 8,3 8,2 32,0 13,6 15,1

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

Từ bảng trên, khi nghiên cứu ảnh hưởng của các nhóm thế ở các vị trí <i>meta </i>và <i>para</i> đến
hằng số phân li của các axit benzoic - thế ta rút ra những nhận xét sau:

- Các nhóm thế đẩy electron như gốc ankyl có hiệu ứng +I, +C làm giảm tính axit
của axit thơm; khi nhóm thế ở vị trí <i>para</i>, tính axit giảm nhiều hơn so với ở vị trí <i>meta</i>.
Đó là do hiệu ứng siêu liên hợp của nhóm CH3 làm tăng mật độ electron ở vị trí <i>para</i>

nhiều hơn so với vị trí <i>meta</i>.

+C
+I
+I

COOH
CH3

COOH
CH3

CH3

COOH COOH

- Các nhóm thế hút electron có hiệu ứng -I, -C như NO2 làm tăng tính axit lên rất

mạnh, nhóm NO2 ở vị trí <i>para</i> làm tăng tính axit nhiều hơn so với vị trí <i>meta</i>. Đó là do

hiệu ứng -C của nhóm NO2 làm giảm mật độ electron nhiều nhất ở vị trí <i>ortho</i> và <i>para</i>,

khi ở vị trí <i>meta </i>nhóm NO2 chỉ phát huy tác dụng hiệu ứng -I nên ảnh hưởng yếu hơn.

NO2

COOH COOH

NO2

COOH
NO2

COOH

-I
-I

-C

- Các nhóm thế có hiệu ứng -I nhưng +C như -OH, -OCH3, -F khi chúng ở vị trí <i>meta</i>

thì làm tăng tính axit, nhưng khi chúng ở vị trí <i>para</i> lại làm giảm tính axit, trừ trường
hợp F khi ở vị trí <i>para</i>, tính axit vẫn hơi tăng. Tính axit tăng khi các nhóm thế này ở vị
trí <i>meta</i> là do hiệu ứng -I phát huy tác dụng; cịn tính axit giảm khi chúng ở vị trí <i>para</i> là
do hiệu ứng +C lúc này phát huy tác dụng. Riêng F, do hiệu ứng -I rất mạnh, nên dù khi
ở vị trí<i> para</i>, hiệu ứng +C vẫn khơng thắng được hiệu ứng -I nên tính axit vẫn hơi tăng.

+C
-I

-I OH

COOH
OH

COOH COOH
OH

COOH

OCH3

COOH COOH

OCH3

COOH

OCH3

COOH

-I -I

+C

+C
-I

-I F

COOH
F

COOH COOH

F
COOH

Cl

COOH COOH

Cl
COOH

-I Cl +C_-I

COOH

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

+ <i>Hiệu ứng không gian bậc nhất</i>: do tương tác trực tiếp giữa nhóm thế với nhóm
COOH, khơng qua các liên kết mà qua khơng gian, hiệu ứng này cịn được gọi là <i>hiệu </i>
<i>ứng trường</i>.

+ <i>Hiệu ứng không gian bậc hai</i>: là làm rối loạn tính chất cùng trên mặt phẳng của
nhóm cacbonyl và vịng benzen, do áp lực của nhóm thế bên cạnh gây ra, hiệu ứng đó
làm giảm một phần hoặc triệt tiêu hồn tịan sự liên hợp của nhóm cacbonyl với vịng
benzen.

+ <i>Sự hình thành liên kết mới</i> giữa nhóm thế với nhóm cabonyl: có thể hình thành liên
kết cộng hóa trị, hoặc liên kết phối trí, hoặc liên kết hiđro:

5

-105.10
=
a
K
axit salixylic

liên kết hiđro
O

H
O

C

H
O

Ta càng thấy rõ ảnh hưởng của sự tạo thành liên kết hiđro đến sự phân li axit, khi
xét tính axit của axit 2,6-đihiđroxibenzoic: là axit mạnh do tạo thành 2 liên kết hiđro
nội phân tử :

liên kết hiđro
H

O
O
H
O

C
O
H

liên kết hiđro

a
axit 2,6 ñihiñroxibenzoic: K = 500

♦<i>Tác dụng với kim loại hoạt động</i> :

2RCOOH + 2Na → 2RCOONa + H2↑

2CH3COOH + Mg → (CH3COO)2Mg + H2↑

6HCOOH + 2Al → 2(HCOO)3Al + 3H2↑

♦<i>Tác dụng với bazơ và oxit bazơ</i> :

RCOOH + NH3 → RCOONH4

RCOOH + NH2R/ → RCOONH3R/

RCOOH + NaOH → RCOONa + H2O

2RCOOH + Cu(OH)2→ (RCOO)2Cu + 2H2O

2RCOOH + CaO → (RCOO)2Ca + H2O

Thí dụ:

HCOOH + NH3→ HCOONH4

axit fomic amoni fomiat

CH3COOH + C6H5NH2→ CH3COONH3C6H5

axit axetic anilin phenylaminoaxetat

CH3(CH2)10COOH + NaOH → CH3(CH2)10COONa + H2O

axit lauric natri laurat

2CH3COOH + Cu(OH)2→ (CH3COO)2Cu + 2H2O

axit axetic đồng (II) axetat

2CH3COOH + CuO → (CH3COO)2Cu + H2O

♦<i>Tác dụng với muối cacbonat</i>:

2RCOOH + Na2CO3 → 2RCOONa + CO2↑ + H2O

RCOOH + NaHCO3 → RCOONa + CO2↑ + H2O

2RCOOH + CaCO3 → (RCOO)2Ca + CO2↑ + H2O

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

2CH3COOH + Na2CO3 → 2CH3COONa + CO2↑ + H2O

CH3COOH + NaHCO3 → CH3COONa + CO2↑ + H2O

axit axetic natri axetat

C6H5COOH + NaHCO3→ C6H5COONa + CO2↑ + H2O

axit benzoic natri benzoat

2CH3COOH + CaCO3 → (CH3COO)2Ca + CO2↑ + H2O

axit axetic canxi axetat

<b>9.5.3-Các phản ứng ở nguyên tử cacbon cacbonyl : </b>

♦<i>phản ứng tạo clorua axit </i>:

⎪
⎩
⎪
⎨
⎧

+
+
+

→
⎪

⎩
⎪
⎨
⎧
+

HCl
POCl

PO
H

HCl
SO
RCOCl

PCl

PCl
SOCl
RCOOH

3
3
3

2
5

3
2

CH3(CH2)16COOH + SOCl2 → CH3(CH2)16COCl + SO2↑ + HCl

axit stearic thionyl clorua stearoyl clorua

3CH3COOH + PCl3 ⎯⎯ →⎯<i>C</i>

<i>o</i>

50 3CH

3COCl + H3PO3

axit axetic axetyl clorua

COOH + PCl5 100 C
o

COCl + POCl3 + HCl

axit benzoic _pentacloruaphotpho benzoyl clorua

Phản ứng tạo amit:
Sơ đồ phản ứng chung:

RCOOH ⎯⎯ →NH⎯3 _RCOONH₄ _⎯−_⎯H_⎯2O,_⎯t o_⎯C_→_RCONH₂

muoái amoni amit
RCOOH ⎯⎯SOCl⎯⎯2→_RCOCl_⎯_{⎯ →}NH_⎯3 _RCONH₂

cloruaxit amit
Thí duï:

CH3COOH ⎯⎯ →NH⎯3 CH3COONH4 ⎯⎯−H⎯O⎯,t ⎯C→
o

2 _CH₃_CONH₂

amoni axetat axetamit
C6H5CH2COOH⎯SOCl⎯⎯⎯2→C6H5CH2COCl⎯⎯ →NH⎯3 C6H5CH2CONH2

axit phenylaxetic phenylaxetyl clorua phenylaxetamit

♦<i>Phản ứng khử</i> :

H2O

,
H

LiAlH4 _CH

2OH

R
H

R C O
O

Qúa trình phản ứng xảy ra như sau :

H + LiAlH4

R C O
O

AlH3Li + H2

R C O
O

CH2OH

R
LiAlH4

LiAlH4 _R _CH=O
R COO

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

H + LiAlH4

R C O

O ,

CH2OH + AlCl3 + LiCl

R

HCl
H2O

[(R C O)]4AlLi + 4H2 + LiCl

O

Hay :

[(R C O)]4AlLi + 4H2 + LiCl

O
H + LiAlH4

4R C O
O

CH2OH + AlCl3 + LiCl + 4H2O

4R
[(R C O)]4AlLi + 8H2 + 4HCl

O

rượu m-metylbenzylic
axit m-toluic CH3

CH2OH

CH3

COOH

LiAlH₄

Thí dụ :

Tác nhân khử có hiệu qủa hơn so với liti nhôm hiđrua (LiAlH4) là điboran (B2H6).

Điboran khử được cả este, nhưng chậm hơn.

♦<i>Tính trơ trong các phản ứng cộng vào nhóm cacbonyl</i>:

RCOOH + R/_-MgBr_→_RCOO-_Mg+_{Br + R}/_-H

Khi bị thủy phân, muối RCOO-_Mg+_{Br lại tạo ra axit cacboxylic ban đầu:}

2RCOO-_Mg+_{Br + 2HCl}_→_{2RCOOH + MgCl}

2 + MgBr2
♦<i>Phản ứng este hóa</i>:

Phản ứng este hóa là phản ứng thuận nghịch xảy ra như sau:

+
H
C

R O

O

18

R

H O R

O
O

R C 18 + H2O

<i>Cơ chế phản ứng</i> :

-Phản ứng xảy ra rất chậm theo cả hai hướng, nếu khơng có mặt của một axit vơ cơ
mạnh:

OH
R C

O
O
R

H
R

H O O R

O
C
R
H2O

H
O

R C O + ..

H
O
C

R OH

O
R

-Khi có xúc tác axit vơ cơ mạnh thì proton kết hợp với cặp electron tự do của axit
cacboxylic hoặc của ancol:

hoặc R O H

H
+ H

..
H

C

R O

OH
H

+
H
R C O

O

H
R O

làm giảm khả năng phản ứng của rượu
về phía nguyên tử cacbon cacbonyl.
Sự tạo thành R O H

H

</div>

<!--links-->