Giáo trình Khí cụ điện

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

BÀI 1: KHÁI NI M V  KHÍ C  ĐI N<b>Ệ</b> <b>Ề</b> <b>Ụ</b> <b>Ệ</b>

Gi i thi u<b>ớ</b> <b>ệ</b>  :

Cùng v i s  phát tri n c a ngành công nghi p đi n năng các thi t b  đi nớ ự ể ủ ệ ệ ế ị ệ  
dân d ng, đi n công nghi p cũng nh  ụ ệ ệ ư các khí c  đi n đụ ệ ược s  d ng ngàyử ụ  
càng tăng lên khơng ng ng. Ch t lừ ấ ượng c a các khí c  đi n cũng khơngủ ụ ệ  
ng ng đừ ược c i ti n và nâng cao cùng v i s  phát tri n c a công ngh  m iả ế ớ ự ể ủ ệ ớ . 
Vì v y địi h i ngậ ỏ ười công nhân làm vi c trong các ngành, ngh  và đ c bi tệ ề ặ ệ  
trong các  ngh  đi n ph i hi u rõ v  các yêu c u, n m v ng c  s  lý thuy tề ệ ả ể ề ầ ắ ữ ơ ở ế  
khí c  đi n. Làm c  s  đ  n m v ng c u t o, nguyên lý làm vi c và  ngụ ệ ơ ở ể ắ ữ ấ ạ ệ ứ  
d ng c a t ng lo i khí c  đi n ụ ủ ừ ạ ụ ệ đ  ể không ng ng nâng cao hi u qu  kinh t  vàừ ệ ả ế  
ti t ki m đi n năng trong s  d ng. ế ệ ệ ử ụ

N i dung môn h c này nh m trang b  cho h c viên nh ng ki n th c cộ ọ ằ ị ọ ữ ế ứ ơ 
b n và c n thi t v  c  s  lý thuy t ả ầ ế ề ơ ở ế khí c  đi n ụ ệ nh m  ng d ng có hi u quằ ứ ụ ệ ả 
trong ngành ngh  c a mìnhề ủ .  

M c tiêu:<b>ụ</b>

­ Nêu được khái ni m, cơng d ng c a các lo i khí c  đi nệ ụ ủ ạ ụ ệ

­ Hi u để ược cách ti p xúc đi n, cách t o h  quang đi n và d p t t h  quangế ệ ạ ồ ệ ậ ắ ồ  
đi n.ệ

­ Rèn luy n tinh nghiêm túc trong h c t p và trong th c hi n công vi c.ệ ́ ọ ậ ự ệ ệ
N i dung chính:<b>ộ</b>

1.1. Khái ni m <b>ệ</b>

<b>1.1.1.</b>  Đ nh nghĩa <b>ị</b>

Khí c  đi n là nh ng thi t b  dùng đ  đóng, c t, đi u khi n, đi u ch nhụ ệ ữ ế ị ể ắ ề ể ề ỉ  
và b o v  các lả ệ ưới đi n, m ch đi n, máy đi n và các máy móc s n xu t.ệ ạ ệ ệ ả ấ  
Ngồi ra nó cịn được dùng đ  ki m tra và đi u ch nh các q trình khơngể ể ề ỉ  
đi n khác.ệ

<b>1.1.2.</b> Các yêu c u c  b n đ i v i khí c  đi n.<b>ầ</b> <b>ơ ả</b> <b>ố ớ</b> <b>ụ ệ</b>
Khí c  đi n ph i th a mãn các yêu c u sau:ụ ệ ả ỏ ầ

+  Khí c  đi n ph i đ m b o s  d ng lâu dài v i các thông s  k  thu tụ ệ ả ả ả ử ụ ớ ố ỹ ậ  

 đ nh m c. Nói cách khác dịng đi n qua v t d n khơng đ c v t q tr  s

ở ị ứ ệ ậ ẫ ượ ượ ị ố 

cho phép vì n u khơng s  làm nóng khí c  đi n và nhanh h ng.ế ẽ ụ ệ ỏ

+  Khí c  đi n  n đ nh nhi t và  n đ nh đi n đ ng. V t li u ph i ch uụ ệ ổ ị ệ ổ ị ệ ộ ậ ệ ả ị  
nóng t t và có cố ường đ  c  khí cao vì khi q t i hay ng n m ch, dịng đi nộ ơ ả ắ ạ ệ  
l n có th  làm khí c  đi n h  h ng  ho c bi n d ng.ớ ể ụ ệ ư ỏ ặ ế ạ

+  V t li u cách đi n ph i t t đ  khi x y ra quá đi n áp trong ph m viậ ệ ệ ả ố ể ẩ ệ ạ  
cho phép khí c  đi n khơng b  ch c th ng.ụ ệ ị ọ ủ

+   Khí c  đi n ph i đ m b o làm vi c đụ ệ ả ả ả ệ ược chính xác, an tồn song 
ph i g n nh , r  ti n, d  gia cơng, d  l p ráp, ki m tra và s a ch a.ả ọ ẹ ẻ ề ễ ễ ắ ể ữ ữ

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

1.2. S  phát nóng c a khí c  đi n.<b>ự</b> <b>ủ</b> <b>ụ ệ</b>
1.2.1.  Khái ni m.<b>ệ</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

B ng 1­1:<b>ả</b>

C p cáchấ  

đi nệ Nhi t đ

ệ ộ 
cho phép 

(0_C)

Các v t li u cách đi n ch  y uậ ệ ệ ủ ế

110 V t li u không b c cách đi n hay đ  xa v t cách đi n.ậ ệ ọ ệ ể ậ ệ

75 Dây n i ti p xúc c  đ nh.ố ế ố ị

75 Ti p xúc hình ngón c a đ ng và h p kim đ ng.ế ủ ồ ợ ồ

110 Ti p xúc trế ượ ủt c a đ ng và h p kim đ ng.ồ ợ ồ

120 Ti p xúc má b c.ế ạ

110 V t không d n đi n không b c cách đi n.ậ ẫ ệ ọ ệ

Y 90 Gi y, v i s i, l a, phíp, cao su, g  và các v t li u tấ ả ợ ụ ỗ ậ ệ ­
ng t , không t m nh a. Các lo i nh a nh

ươ ự ẩ ự ạ ự ư: nh aự  

polietilen, nh a polistirol, vinyl clorua, anilin...ự

A 105 Gi y, v i s i, l a t m d u, cao su nhân t o, nh aấ ả ợ ụ ẩ ầ ạ ự  
polieste, các lo i s n cách đi n có d u làm khơ.ạ ơ ệ ầ

E 120 Nh a tráng polivinylphocman, poliamit, eboxi. Gi y épự ấ  

ho c v i có t m nhặ ả ẩ a phenolfocmandehit (g i chung làọ  
bakelit gi y). Nh a melaminfocmandehit có ch t đ nấ ự ấ ộ  
xenlulo.   V i   có   t m   poliamit.   Nh a   poliamit,   nh aả ẩ ự ự  
phênol ­ phurol có đ n xenlulo.ộ

B 130 Nh a polieste, amiăng, mica, th y tinh có ch t đ n.ự ủ ấ ộ  

S n cách đi n có d u làm khơ, dùng   các b  ph nơ ệ ầ ở ộ ậ  
khơng ti p xúc v i khơng khí. S n cách đi n alkit, s nế ớ ơ ệ ơ  
cách đi n t  nh a phenol. Các lo i s n ph m micaệ ừ ự ạ ả ẩ  
(micanit,   mica   màng   m ng).   Nh a   phênol­phurol   cóỏ ự  
ch t   đ n   khoáng.   Nh a   eboxi,   s i   th y   tinh,   nh aấ ộ ự ợ ủ ự  
melamin focmandehit, amiăng, mica,ho c th y tinh cóặ ủ  
ch t đ n.ấ ộ

F 155 S i amiăng, s i th y tinh khơng có ch t k t dính.ợ ợ ủ ấ ế

H 180 Xilicon, s i th y tinh, mica có ch t k t dính.ợ ủ ấ ế

C Trên 180 Mica   khơng   có   ch t   k t   dính,   th y   tinh,   s .ấ ế ủ ứ  
Politetraflotilen, polimonoclortrifloetilen.

Tùy theo ch  đ  làm vi c mà khí c  đi n phát nóng khác nhau. Có ba chế ộ ệ ụ ệ ế 

đ  làm vi c: làm vi c dài h n, làm vi c ng n h n và làm vi c ng n h n l pộ ệ ệ ạ ệ ắ ạ ệ ắ ạ ặ  
l i.ạ

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

  ch  đ  làm vi c ng n h n l p l i th

Ở ế ộ ệ ắ ạ ặ ạ ường dùng h  s  thơng dịng đi nệ ố ệ  
ĐL%. Theo đ nh nghĩa:ị

Đ % 100 100

<i>T</i>
<i>t</i>
<i>t</i>

<i>t</i>
<i>t</i>

<i>L</i> <i>lv</i>

<i>ng</i>
<i>lv</i>

<i>lv</i>

Trong đó: 

­  tlv  là th i gian làm vi c.ờ ệ

­   tng  là th i gian ngh .ờ ỉ

­  T chu k  làm vi c.ỳ ệ

Đ  chênh nhi t ộ ệ (còn g i là đ  tăng nhi t) là hi u nhi t đ  khí c  đi nọ ộ ệ ệ ệ ộ ụ ệ  
và mơi    trường xung quanh:    0      

Trong đó: 

 ­    : nhi t đ  khí c  đi n.ệ ộ ụ ệ

 ­   o: nhi t đ  môi trệ ộ ường xung quanh.

Các nước mi n ôn đ i quy đ nh ề ớ ị o  = 35oC.   Vi t Nam quy đ nh ở ệ ị o  = 

40o_C

S  phát nóng do t n hao nhi t quy t đ nh. Đ i v i KCĐ m t chi u đó làự ổ ệ ế ị ố ớ ộ ề  
t n hao đ ng, đ i v i KCĐ xoay chi u đó là t n hao đ ng và s t. Ngồi raổ ồ ố ớ ề ổ ồ ắ  
cịn có t n hao ph . Ngu n phát nóng chính   KCĐ là: dây d n có dịng đi nổ ụ ồ ở ẫ ệ  
ch y qua, lõi thép có t  thơng bi n thiên theo th i gian. C u chì, ch ng sét vàạ ừ ế ờ ầ ố  
m t s  KCĐ khác có th  phát nóng do h  quang. Ngồi ra cịn phát nóng doộ ố ể ồ  
t n th t dịng đi n xốy. Bên c nh q trình phát nóng có q trình t a nhi tổ ấ ệ ạ ỏ ệ  
theo ba hình th c: truy n nhi t, b c x  và đ i lứ ề ệ ứ ạ ố ưu.

1.2.3.  Phát nóng c a v t th  đ ng ch t   ch  đ  làm vi c dài h n.<b>ủ</b> <b>ậ</b> <b>ể ồ</b> <b>ấ ở</b> <b>ế ộ</b> <b>ệ</b> <b>ạ</b>

Ch  đ  làm vi c dài h n là ch  đ  khí c  làm vi c trong th i gian t > tế ộ ệ ạ ế ộ ụ ệ ờ _1,

t1 là th i gian phát nóng c a khí c  đi n t  nhi t đ  môi tr ng xung quanhờ ủ ụ ệ ừ ệ ộ ườ  
đ n nhi t đ   n đ nh (hình 1­1) v i ph  t i khơng đ i hay thay đ i ít. Khi đóế ệ ộ ổ ị ớ ụ ả ổ ổ  
đ  chênh l ch nhi t đ  đ t t i tr  s  nh t đ nh tộ ệ ệ ộ ạ ớ ị ố ấ ị ôđ.

M t v t d n đ ng ch t, ti t di n đ u đ n có nhi t đ  ban đ u là nhi tộ ậ ẫ ồ ấ ế ệ ề ặ ệ ộ ầ ệ  
đ  mơi trộ ường xung quanh. Gi  thi t dịng đi n có giá tr  khơng đ i b t đ uả ế ệ ị ổ ắ ầ  
qua v t d n: T  lúc này v t d n tiêu t n năng lậ ẫ ừ ậ ẫ ố ượng đi n đ  chuy n thànhệ ể ể  
nhi t năng làm nóng v t d n. Lúc đ u, nhi t năng t a ra mơi trệ ậ ẫ ầ ệ ỏ ường xung 

Hình 1­1. Đường đ c tính phát nóng theo th i gian c a khí c  ặ ờ ủ ụ
đi n   ch  đ  dài h n.ệ ở ế ộ ạ

t

t_ođ

t₁ _{t t}

1
o

t

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

quanh ít mà ch  y u tích lũy trong v t d n, nhi t đ  v t d n b t đ u tăngủ ế ậ ẫ ệ ộ ậ ẫ ắ ầ  
d n lên và sau m t th i gian đ t t i giá tr   n đ nh  tầ ộ ờ ạ ớ ị ổ ị ôđ  và gi    giá tr  này.ữ ở ị  

Nh  v y là nhi t đ  v t d n tăng nhanh theo th i gian đ n m t lúc nào đóư ậ ệ ộ ậ ẫ ờ ế ộ  
ch m d n và đi đ n  n đ nh.ậ ầ ế ổ ị

Nhi t lệ ượng tiêu t n trong kho ng th i gian dt theo đ nh lu t Jun­Lenx :ố ả ờ ị ậ ơ

<i>dt</i>
<i>dt</i> <i>I</i> <i>R</i>

<i>P</i> 2 _,  W

s

V i: ớ

P ­ cơng su t tác d ng, W.ấ ụ

I  ­ giá tr  dịng đi n hi u d ng, A.ị ệ ệ ụ

R ­ đi n tr  v t d n, Wệ ở ậ ẫ     

* Phương trình cân b ng nhi t là:ằ ệ

<i>dt</i>
<i>S</i>
<i>CMd</i>

<i>P_dt</i> .

Trong đó: 

CMd : ph n tích lũy đ t nóng v t d n. ầ ố ậ ẫ

aS dt: ph n to  ra mơi trầ ả ường xung quanh.
C: t  nhi t v t d n.ỉ ệ ậ ẫ

M: kh i lố ượng v t d n, kg.ậ ẫ

: đ  chênh nhi t đ  (ộ ệ ộ 0_{C) so v i môi tr}_ớ _ườ_{ng xung quanh.}

: h  s  to  nhi t W/mệ ố ả ệ 2_,o_C

S: di n tích to  nhi t c a v t d n, mệ ả ệ ủ ậ ẫ 2_.

1.3. Ti p xúc đi n<b>ế</b> <b>ệ</b>

Theo cách hi u thông thể ường, ch  ti p xúc đi n là n i g p g  chung c aỗ ế ệ ơ ặ ỡ ủ  
hai hay nhi u v t d n đ  dòng đi n đi t  v t d n này sang v t d n khác. Bề ậ ẫ ể ệ ừ ậ ẫ ậ ẫ ề 
m t ti p xúc gi a các v t d n g i là b  m t ti p xúc đi n.ặ ế ữ ậ ẫ ọ ề ặ ế ệ

Ti p xúc đi n là m t ph n r t quan tr ng c a khí c  đi n. Trong th i gianế ệ ộ ầ ấ ọ ủ ụ ệ ờ  
ho t đ ng đóng m , ch  ti p xúc s  phát nóng cao, mài mịn l n do va đ p vàạ ộ ở ỗ ế ẽ ớ ậ  
ma sát, đ c bi t s  ho t đ ng có tính ch t h y ho i c a h  quang. ặ ệ ự ạ ộ ấ ủ ạ ủ ồ

Ti p xúc đi n ph i th a mãn các yêu c u sau:ế ệ ả ỏ ầ

­ Th c hi n ti p xúc ch c ch n, đ m b o.ự ệ ế ắ ắ ả ả

­  S c b n c  khí cao.ứ ề ơ

­  Khơng phát nóng q giá tr  cho phép đ i v i dịng đi n đ nh m c.ị ố ớ ệ ị ứ

­   n đ nh nhi t và đi n đ ng khi có dịng ng n m ch đi qua. Ổ ị ệ ệ ộ ắ ạ

­  Ch u đị ược tác d ng c a môi trụ ủ ường xung quanh,   nhi t đ  cao ít b  oxyở ệ ộ ị  
hố.

Có ba lo i ti p xúc:ạ ế

­  Ti p xúc c  đ nh: hai v t ti p xúc không r i nhau b ng bulông, đinh tán.ế ố ị ậ ế ờ ằ

­  Ti p xúc đóng m : ti p đi m c a các khí c  đi n đóng m  m ch đi n.ế ở ế ể ủ ụ ệ ở ạ ệ

­  Ti p xúc trế ượt: Ch i than trổ ượt trên c  góp, vành trổ ượ ủt c a máy đi n.ệ

L c ép lên m t ti p xúc có th  là bulơng hay lị xo.ự ặ ế ể

Theo b  m t ti p xúc có ba d ng:ề ặ ế ạ

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

­  Ti p xúc đế ường (gi a hình tr  ­ m t ph ng).ữ ụ ặ ẳ

­  Ti p xúc m t (m t ph ng ­ m t ph ng).ế ặ ặ ẳ ặ ẳ

B  m t ti p xúc theo d ng nào cũng có m t ph ng l i lõm r t nh  màề ặ ế ạ ặ ẳ ồ ấ ỏ  
m t thắ ường không th  th y để ấ ược. Ti p xúc gi a hai v t d n không th c hi nế ữ ậ ẫ ự ệ  
được trên toàn b  b  m t mà ch  có m t vài đi m ti p xúc thơi. Đó chính làộ ề ặ ỉ ộ ể ế  
các đ nh có b  m t c c bé đ  d n dịng đi n đi qua.ỉ ề ặ ự ể ẫ ệ

Mu n ti p xúc t t ph i làm s ch m i ti p xúc. Sau m t th i gian nh tố ế ố ả ạ ố ế ộ ờ ấ  
đ nh, b t k  m t b  m t nào đã đị ấ ỳ ộ ề ặ ược làm s ch trong khơng khí cũng đ u bạ ề ị 
ph  m t l p oxy.   nh ng m i ti p xúc b ng vàng hay b ng b c, l p oxy nàyủ ộ ớ ở ữ ố ế ằ ằ ạ ớ  
ch m phát tri n.ậ ể

Thông thường, b  m t ti p xúc đề ặ ế ược làm s ch b ng gi y nhám m n vàạ ằ ấ ị  
sau đó lau l i b ng v i. N u b  m t ti p đi m có dính m  ho c d u ph i làmạ ằ ả ế ề ặ ế ể ỡ ặ ầ ả  
s ch b ng axêtôn.ạ ằ

1.3.1. Đi n tr  ti p xúc c a ti p đi m:<b>ệ</b> <b>ở ế</b> <b>ủ</b> <b>ế</b> <b>ể</b>

Có hai v t ti p xúc nhau, di n tích ti p xúc S, đi n tr  su t ậ ế ệ ế ệ ở ấ  chi u dài lề  
nh  (hình 1­2,a). Lúc đó đi n tr  hai v t d n tính b ng:ư ệ ở ậ ẫ ằ

<i>S</i>
<i>l</i>
<i>R_l</i>

  

       

      

Khi dịng đi n đi qua hai v t d n đó, đi n tr  t ng R s  l n h n Rệ ậ ẫ ệ ở ổ ẽ ớ ơ _{1  vì hai}

m t v t d n dù có đặ ậ ẫ ược làm s ch đ n th  nào cũng đ u xu t hi n l p oxyạ ế ế ề ấ ệ ớ  
làm tăng đi n tr . n u g i Rệ ở ế ọ tx là đi n tr  ti p xúc c a hai v t d n thì Rệ ở ế ủ ậ ẫ tx được 

tính:

<i>m</i>

<i>tx</i> <i>_F</i>

<i>k</i>
<i>R</i>
<i>R</i>

<i>R</i> ₁

Trong đó: 

+ k ­ h  s  ph  thu c vào r và s (v i s là  ng su t bi n d ng c a v t li uệ ố ụ ộ ớ ứ ấ ế ạ ủ ậ ệ  
hay còn g i là h  s  ch ng d p nát) đ ng th i tr ng thái m t ti p xúc.ọ ệ ố ố ậ ồ ờ ạ ặ ế

+ m ­ ph  thu c vào d ng ti p đi m và s  lụ ộ ạ ế ể ố ượng đi m ti p xúc.ể ế

V t d n 1ậ ẫ V t d n 2ậ ẫ

l/2 l/2
<b>I</b>

S

a ­ Hình d ng và kích thạ ước

R( )

F(N)

1
2

b ­ Đường đ c tính quan h  đi n tr  ặ ệ ệ ở

ti p xúc v i l c ép lên ti p đi mế ớ ự ế ể

Hình 1­2. Cách tính đi n tr  ti p xúc      ệ ở ế

      Đường 1 ­ khi l c ép tăngự

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7></div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

B ng 1­2:  ng su t c a v t li uả ứ ấ ủ ậ ệ

B ng 1­3:<b>ả</b>  Tr  s  tham kh o kị ố ả

B ng 1­4:<b>ả</b>  Tr  s  tham kh o mị ố ả

1.3.2. M t s  y u t   nh h<b>ộ ố ế ố ả</b> <b>ưở</b>ng đ n đi n tr  ti p xúc:<b>ế</b> <b>ệ</b> <b>ở ế</b>

a. V t li u làm ti p đi m:<b>ậ ệ</b> <b>ế</b> <b>ể</b>

N u v t li u m m thì dù áp su t có bé đi n tr  ti p xúc cũng bé. Nói m tế ậ ệ ề ấ ệ ở ế ộ  
cách khác, n u kh  năng ch ng d p nát đế ả ố ậ ược đ c tr ng b ng S bé thì Rặ ư ằ tx cũng 

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

b. L c ép lên ti p đi m F:<b>ự</b> <b>ế</b> <b>ể</b>

L c F ti p đi m càng l n thì đi n tr  ti p xúc càng bé, có th  xem đự ế ể ớ ệ ở ế ể ường 
cong (hình 1­2, b). Tuy nhiên l c ép tăng đ n m t giá tr  nh t đ nh nào đó thìự ế ộ ị ấ ị  
đi n tr  ti p xúc s  khơng gi m n a.ệ ở ế ẽ ả ữ

c. Hình d ng ti p đi m:<b>ạ</b> <b>ế</b> <b>ể</b>

Vì:  m khác nhau nên  <i>tx</i> <i>_F_m</i>

<i>k</i>
<i>R</i>
<i>R</i>

<i>R</i> ₁  cũng khác nhau (b ng 1­4).ả

d. Di n tích ti p xúc: <b>ệ</b> <b>ế</b>

Có  nh hả ưởng đ n đi n tr  ti p xúc, di n tích ti p xúc càng l n thi Rế ệ ở ế ệ ế ớ tx 

càng nh . ỏ

e. M t đ  dịng đi n: <b>ậ ộ</b> <b>ệ</b>

Di n tích ti p xúc đệ ế ược xác đ nh tu  theo m t đ  dòng đi n cho phép.ị ỳ ậ ộ ệ  
Đ i v i thanh d n b ng đ ng ti p xúc nhau   t n s  50Hz thì m t đ  dịngố ớ ẫ ằ ồ ế ở ầ ố ậ ộ  
đi n cho phép là:ệ

Trong đó:

+  I ­ giá tr  dịng đi n hi u d ng, A.ị ệ ệ ụ

+   S ­ di n tích m t ti p xúc, mmệ ặ ế 2.

Bi u th c tính tốn trên ch  đúng v i dịng đi n t  . N u I ngồi giá tr  đó:ể ứ ỉ ớ ệ ừ ế ị

I < 200A thì Jcp  =  0,31A/mm2 

I > 2000A thì Jcp =  0,12A/mm2

Khi v t li u ti p xúc khơng ph i là đ ng (Cu) thì m t đ  dịng đi n choậ ệ ế ả ồ ậ ộ ệ  
phép đ i  v i ch t  y có th  tính theo cơng th c sau:ố ớ ấ ấ ể ứ

<i>x</i>
<i>lieu</i>

<i>vat</i>
<i>p</i>
<i>Cu</i>
<i>p</i>
<i>tx</i>
<i>cpCu</i>
<i>x</i>
<i>lieu</i>
<i>vat</i>
<i>cp</i> <i>_R</i>
<i>R</i>
<i>J</i>
<i>J</i>
.
.
).
(
)
(
.
.
.

Đ i v i m t đ  dịng đi n đã cho trố ớ ậ ộ ệ ước, mu n gi m phát nóng ti p đi mố ả ế ể  
thì v t li u ph i có đi n tr  su t nh , đ ng th i ph i có kh  năng t a nhi tậ ệ ả ệ ở ấ ỏ ồ ờ ả ả ỏ ệ  
cao qua m t ngồi. Do đó nh ng v t d n có b  m t xù xì (v t đúc) hay nh ngặ ữ ậ ẫ ề ặ ậ ữ  
v t d n đậ ẫ ược quét s n s  t a nhi t có hi u qu  h n. Có th  ki m tra nhi tơ ẽ ỏ ệ ệ ả ơ ể ể ệ  
đ  ti p xúc b ng s  bi n màu c a s n.ộ ế ằ ự ế ủ ơ

Nh  v y mu n gi m đi n tr  ti p xúc có th  tăng l c F, tăng s  đi mư ậ ố ả ệ ở ế ể ự ố ể  

ti p xúc, ch n v t d n có đi n tr  su t bé và h  s  truy n nhi t l n, tăngế ọ ậ ẫ ệ ở ấ ệ ố ề ệ ớ  
di n tích truy n nhi t và ch n ti p đi m có d ng to  nhi t d  nh t.ệ ề ệ ọ ế ể ạ ả ệ ễ ấ

1.3.3. C u t o c a ti p xúc:<b>ấ ạ</b> <b>ủ</b> <b>ế</b>

a. Ti p xúc c  đ nh:     <b>ế</b> <b>ố ị</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

b. Ti p xúc đóng m  và ti p xúc tr<b>ế</b> <b>ở</b> <b>ế</b> <b>ượ</b>t: 

Đ i v i r le thố ớ ơ ường dùng b c, platin tán ho c hàn vào giá ti p đi m. Kíchạ ặ ế ể  
thước viên ti p đi m r le  ng v i dịng đi n cho phép có th  tham kh o ế ể ơ ứ ớ ệ ể ả ở 
b ng 1­5.ả

B ng 1­5:<b>ả</b>

Ti p đi m r le thế ể ơ ường dùng hình th c ti p xúc đi m.ứ ế ể

­ Ti p đi m c a các khí c  có dịng đi n trung bình và l n h n nh : bế ể ủ ụ ệ ớ ơ ư ộ 
kh ng ch , Contactor, khí c  đi n cao áp... Thố ế ụ ệ ường ti p đi m làm vi c m cế ể ệ ắ  
song song v i ti p đi m h  quang. Khi ti p đi m đang   v  trí đóng, dịngớ ế ể ồ ế ể ở ị  
đi n s  qua ti p đi m làm vi c. Khi m  ho c đóng, h  quang phát sinh sệ ẽ ế ể ệ ở ặ ồ ẽ 
cháy trên ti p đi m h  quang. Ti p đi m h  quang đế ể ồ ế ể ồ ược ch  t o b ng kimế ạ ằ  
lo i t t. Nh  v y ti p đi m làm vi c luôn luôn đạ ố ư ậ ế ể ệ ược b o v  t t không b  hả ệ ố ị ồ 
quang phá ho i b  m t ti p xúc.ạ ề ặ ế

Hình 1­3 Hình d ng c a m t s  ti p xúc c  đ nh.ạ ủ ộ ố ế ố ị

Ti p đi m thế ể ường có nhi u d ng khác nhau: hình ngón, b c c u, ch i,ề ạ ắ ầ ổ  
c m....ắ

­ Ti p đi m hình ngón: dùng nhi u   Contactor. Khi đóng, ti p đi m đ ngế ể ề ở ế ể ộ  
v a lăn v a trừ ừ ượt trên ti p đi m tĩnh và t  làm tróc l p oxyt trên b  m t ti pế ể ự ớ ề ặ ế  
đi m.ể

­ Ti p đi m b c c u: dùng nh  r le.ế ể ắ ầ ư ơ

­ Ti p đi m ch i: g m nh ng lá đ ng m ng t   0,1 ­ 0,2 mm  d ng hìnhế ể ổ ồ ữ ồ ỏ ừ ạ  
ch i x p l i trổ ế ạ ượt trên ti p đi m tĩnh.ế ể

­ Ti p đi m k p (c m): dùng   c u dao, c u chì, dao cách ly...ế ể ẹ ắ ở ầ ầ

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

c. Các y u t   nh h<b>ế</b> <b>ố ả</b> <b>ưở</b>ng đ n đ  tin c y làm vi c và đ  phát nóng<b>ế</b> <b>ộ</b> <b>ậ</b> <b>ệ</b> <b>ộ</b>  
c a ti p xúc đi n:<b>ủ</b> <b>ế</b> <b>ệ</b>

Là đi n tr  ti p xúc. đi n tr  ti p xúc càng nh  càng t t. Đi n tr  ti pệ ở ế ệ ở ế ỏ ố ệ ở ế  
xúc l n làm ti p đi m phát nóng d n đ n gây h  h ng các ch t cách đi n g nớ ế ể ẫ ế ư ỏ ấ ệ ắ  
ti p đi m, nóng ch y ti p đi m.ế ể ả ế ể

Hình 1­4. D ng c a m t s  ti p xúc đóng m :ạ ủ ộ ố ế ở

a) Ti p đi m ngón; ế ể

b) Ti p đi m b c c u; ế ể ắ ầ

c) Ti p đi m c m (k p); ế ể ắ ẹ

d) Ti p đi m đ i di n; ế ể ố ệ

e) Ti p đi m lế ể ưỡi; 
h) Ti p đi m th y ngân.ế ể ủ

d. M t s  yêu c u đ i v i v t li u làm ti p đi m:<b>ộ ố</b> <b>ầ</b> <b>ố ớ ậ ệ</b> <b>ế</b> <b>ể</b>

Nh ng v t li u đữ ậ ệ ược dùng làm ti p đi m ph i th a mãn các đi u ki nế ể ả ỏ ề ệ  
sau:

­  Có đ  d n đi n cao, d n nhi t t tộ ẫ ệ ẫ ệ ố

­  Có đ  đ  d o đ  m m đ  gi m đi n tr  ti p xúcủ ộ ẻ ộ ề ể ả ệ ở ế

­  Có đ  b n c  khí cao, đ  gi m mài mịn, bi n d ng b  m t ti p đi mộ ề ơ ể ả ế ạ ề ặ ế ể

­  Khơng b  ơ xy hóa làm gi m đi n tr  ti p xúcị ả ệ ở ế

­  Có đ  nóng ch y cao đ  tránh ti p đi m b  cháyộ ả ể ế ể ị

­  Nhi t đ  b c h i và nóng ch y cao.ệ ộ ố ơ ả

­  R  và d  gia cơng c  khí.ẻ ễ ơ

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

Đ ng, thép đồ ược dùng r ng rãi đ  làm các ti p đi m c  đ nh. Đ ng cóộ ể ế ể ố ị ồ  
đi n tr  su t bé và có đ  s c b n c  khí, đệ ở ấ ủ ứ ề ơ ược dùng trong m ch có dịng đi nạ ệ  
l n. Thép ch  dùng   đi n áp cao và cơng su t bé, v  s c b n c  khí và đi nớ ỉ ở ệ ấ ề ứ ề ơ ệ  
tr  su t thì l n h n đ ng và đ c bi t phát sinh t n th t l n đ i v i dòng xoayở ấ ớ ơ ồ ặ ệ ổ ấ ớ ố ớ  
chi u.ề

Đ i v i ti p xúc đóng m  m ch đi n có dịng đi n bé, ti p đi m thố ớ ế ở ạ ệ ệ ế ể ường 
dùng b ng b c, đ ng, platin, vonfram, niken và h n h u m i dùng vàng. B cằ ạ ồ ạ ữ ớ ạ  
có tính ch t d n đi n và truy n nhi t t t. Platin (b ch kim) khơng có l p oxýt,ấ ẫ ệ ề ệ ố ạ ớ  
đi n tr  ti p xúc bé. Vonfram có nhi t đ  nóng ch y cao và ch ng mài mịnệ ở ế ệ ộ ả ố  
t t đ ng th i có đ  c ng cao.ố ồ ờ ộ ứ

Trường h p dòng đi n v a và l n thợ ệ ừ ớ ường dùng đ ng, đ ng thau và nh ngồ ồ ữ  
kim lo i h p kim có nhi t đ  nóng ch y cao.ạ ợ ệ ộ ả

Khi dịng đi n l n, dùng h p kim có đ  mài mịn bé, đ  c ng l n song cóệ ớ ợ ộ ộ ứ ớ  
nhược đi m là tính d n đi n gi m, do đó đ  tăng kh  năng d n đi n, ngể ẫ ệ ả ể ả ẫ ệ ười 
ta ch  t o thành nh ng t m m ng dán ho c hàn vào b  m t ti p xúc. H pế ạ ữ ấ ỏ ặ ề ặ ế ợ  
kim thường dùng: b c ­ vonfram, b c ­ niken, đ ng ­ vonfram.   ạ ạ ồ

e. Các nguyên nhân gây h  h ng ti p đi m và các bi n pháp kh c<b>ư ỏ</b> <b>ế</b> <b>ể</b> <b>ệ</b> <b>ắ</b> 

ph c<b>ụ</b>

* Nguyên nhân gây h  h ng ti p đi m<b>ư ỏ</b> <b>ế</b> <b>ể</b>

­  Ăn mòn kim lo i: do trên b  m t ti p đi m có nh ng l  nh . Trong v nạ ề ặ ế ể ữ ỗ ỏ ậ  
hành h i nơ ước và các ch t đ ng l i gây ph n  ng hóa h c, b  m t ti p xúc bấ ọ ạ ả ứ ọ ề ặ ế ị 
ăn mòn  làm h  h ng ti p đi m.ư ỏ ế ể

­  Ơ xy hóa: do mơi trường tác d ng lên b  m t ti p xúc t o thành l p ơụ ề ặ ế ạ ớ  
xýt m ng có đi n tr  su t l n d n t i đi n tr  ti p xúc l n, phát nóng h ngỏ ệ ở ấ ớ ẫ ớ ệ ở ế ớ ỏ  
ti p đi m.ế ể

­   Đi n th  hóa h c c a v t li u làm ti p đi m.ệ ế ọ ủ ậ ệ ế ể

­  H  h ng ti p đi m do đi n: Khi v n hành khí c  đi n khơng đư ỏ ế ể ệ ậ ụ ệ ược b oả  
qu n t t ti p đi m b  r , lị xo b  han r  khơng duy trì đ  l c làm đi n tr  ti pả ố ế ể ị ỉ ị ỉ ủ ự ệ ở ế  
xúc tăng khi có dịng đi n các ti p đi m s  phát nóng có th  nóng ch y ti pệ ế ể ẽ ể ả ế  
đi m.ể

* Các bi n pháp kh c ph c<b>ệ</b> <b>ắ</b> <b>ụ</b>

­ V i nh ng m i ti p xúc c  đ nh nên bôi m t l p b o v .ớ ữ ố ế ố ị ộ ớ ả ệ

­ Khi thi t k  nên ch n v t li u có đi n th  hóa h c gi ng nhau.ế ế ọ ậ ệ ệ ế ọ ố

­ S  d ng các v t li u khơng b  ơ xy hóa làm ti p đi m ho c m  các ti pử ụ ậ ệ ị ế ể ặ ạ ế  
đi m.ể

­ Thường xuyên ki m tra, thay th  lò xo h  h ng, lau s ch các ti p đi m.ể ế ư ỏ ạ ế ể

1.4. H  quang và các ph<b>ồ</b> <b>ươ</b>ng pháp d p t t h  quang.<b>ậ ắ ồ</b>
1.4.1. Quá trình hình thành h  quang.<b>ồ</b>

I
A B

H₁

A B

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

Trong khí c  đi n, h  quang thụ ệ ồ ường x y ra   các ti p đi m khi c t dòngẩ ở ế ể ắ  
đi n. Trệ ước đó khi các ti p đi m đóng đi n trong m ch có dịng đi n, đi n ápế ể ệ ạ ệ ệ  
trên ph  t i là U còn đi n áp trên 2 ti p đi m A, B b ng 0. Khi c t đi n 2ụ ả ệ ế ể ằ ắ ệ  
ti p đi m A, B r i nhau (Hế ể ờ 2) lúc này dịng đi n gi m nh . Tồn b  đi n áp Uệ ả ỏ ộ ệ  

đ t lên 2 c c A, B do kho ng cách d gi a 2 ti p đi m r t nh  nên đi nặ ự ả ữ ế ể ấ ỏ ệ  
trường gi a chúng r t l n (ữ ấ ớ Vì đi n trệ ường U/d   ).

Do nhi t đ  và đi n trệ ộ ệ ường   các ti p đi m l n nên trong kho ng khơngở ế ể ớ ả  

khí gi a 2 ti p đi m b  ion hóa r t m nh nên kh i khí tr  thành d n đi n (G iữ ế ể ị ấ ạ ố ở ẫ ệ ọ  
là plasma) s  xu t hi n phóng đi n h  quang có m t đ  dịng đi n l n (104 ­ẽ ấ ệ ệ ồ ậ ộ ệ ớ  
105 A /cm2_{), nhi t đ  r t cao (4000 ­ 5000}_{ệ ộ ấ} 0_{C). Đi n áp càng cao dịng đi n}_ệ _ệ 

càng l n thì h  quang càng mãnh li t.ớ ồ ệ
1.4.2. Tác h i c a h  quang<b>ạ ủ</b> <b>ồ</b>

­  Kéo dài th i gian đóng c t: do có h  quang nên sau khi các ti p đi m r iờ ắ ồ ế ể ờ  
nhau nh ng dòng đi n v n còn t n t i. Ch  khi h  quang đư ệ ẫ ồ ạ ỉ ồ ược d p t t h nậ ắ ẳ  
m ch đi n m i đạ ệ ớ ượ ắc c t.

­   Làm h ng các m t ti p xúc: nhi t đ  h  quang r t cao nên làm cháy,ỏ ặ ế ệ ộ ồ ấ  
làm r  b  m t ti p xúc. Làm tăng đi n tr  ti p xúc.ỗ ề ặ ế ệ ở ế

­ Gây ng n m ch gi a các pha: do h  quang xu t hi n nên vùng khí gi aắ ạ ữ ồ ấ ệ ữ  
các ti p đi m tr  thành d n đi n, vùng khí này có th  lan r ng ra làm phóngế ể ở ẫ ệ ể ộ  
đi n gi a các pha.ệ ữ

­  H  quang có th  gây cháy và gây tai n n khác.ồ ể ạ
1.4.3. Các ph<b>ươ</b>ng pháp d p h  quang <b>ậ</b> <b>ồ</b>

Yêu c u h  quang c n ph i đầ ồ ầ ả ược d p t t trong khu v c h n ch  v i th iậ ắ ự ạ ế ớ ờ  
gian ng n nh t, t c đ  m  ti p đi m ph i l n mà không làm h  h ng các bắ ấ ố ộ ở ế ể ả ớ ư ỏ ộ 
ph n c a khí c . Đ ng th i năng lậ ủ ụ ồ ờ ượng h  quang ph i đ t đ n giá tr  béồ ả ạ ế ị  
nh t, đi n tr  h  quang ph i tăng nhanh và vi c d p t t h  quang khôngấ ệ ở ồ ả ệ ậ ắ ồ  
được kéo theo quá đi n áp nguy hi m, ti ng kêu ph i nh  và ánh sáng khôngệ ể ế ả ỏ  
quá m nh. Đ  d p t t h  quang ta dùng các bi n pháp sau:ạ ể ậ ắ ồ ệ  

­  Kéo dài h  quang.ồ

­  Dùng t  trừ ường đ  t o l c th i h  quang chuy n đ ng nhanh.ể ạ ự ổ ồ ể ộ

­  Dùng dịng khí hay d u đ  th i d p t t h  quang.ầ ể ổ ậ ắ ồ

­  Dùng khe h  h p đ  h  quang c  sát vào vách h p này.ở ẹ ể ồ ọ ẹ

­  Dùng phương pháp th i b ng cách sinh khí.ổ ằ

­  Phân chia h  quang ra nhi u đo n ng n nh  các vách ngăn.ồ ề ạ ắ ờ

­  D p h  quang trong d u  m .ậ ồ ầ ỏ
1.5. L c đi n đ ng<b>ự</b> <b>ệ</b> <b>ộ</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

L c đi n đ ng là l c sinh ra khi m t v t d n mang dòng đi n đ t trong tự ệ ộ ự ộ ậ ẫ ệ ặ ừ 
trường. L c tác d ng lên v t d n có xu hự ụ ậ ẫ ướng làm thay đ i hình dáng v t d nổ ậ ẫ  
đ  t  thơng xun qua m ch vịng c a v t d n có giá tr  c c đ i.ể ừ ạ ủ ậ ẫ ị ự ạ

Trong h  th ng g m vài v t d n mang dòng đi n, b t k  m t v t d nệ ố ồ ậ ẫ ệ ấ ỳ ộ ậ ẫ  
nào trong chúng cũng có th  để ược coi là đ t trong t  trặ ừ ường t o nên b i cácạ ở  
dòng đi n ch y trong các v t d n khác. Do đó gi a các v t d n mang dịngệ ạ ậ ẫ ữ ậ ẫ  
đi n ln ln có t  thơng t ng tệ ừ ổ ương h  móc vịng k t qu  là ln ln cóỗ ế ả  
các l c c  h c (Đự ơ ọ ược g i là l c đi n đ ng). Tọ ự ệ ộ ương t  nh  v y cũng có cácự ư ậ  
l c đi n đ ng sinh ra gi a các v t mang dòng đi n và kh i s t t  . Chi u c aự ệ ộ ữ ậ ệ ố ắ ừ ề ủ  
l c đi n đ ng đự ệ ộ ược xác đ nh b ng qui t c bàn tay trái ho c b ng nguyên t cị ằ ắ ặ ằ ắ  
chung nh  sau: l c tác d ng lên v t d n mang dịng đi n có xu hư ự ụ ậ ẫ ệ ướng làm 
bi n đ i m ch vịng dịng đi n sao cho t  thơng qua nó tăng lên.ế ổ ạ ệ ừ

Trong đi u ki n s  d ng bình thề ệ ử ụ ường các l c đi n đ ng đ u nh  vàự ệ ộ ề ỏ  
khơng gây nên bi n d ng các chi ti t mang dịng đi n c a khí c  đi n. Tuyế ạ ế ệ ủ ụ ệ  
nhiên khi có ng n m ch các l c này tr  nên r t l n có th  gây nên bi n d ngắ ạ ự ở ấ ớ ể ế ạ  

hay phá hu  chi ti t th m chí phá hu  c  khí c  đi n. Vì v y c n ph i tínhỷ ế ậ ỷ ả ụ ệ ậ ầ ả  
tốn khí c  đi n (ho c t ng b  ph n) v  m t s c b n ch u l c đi n đ ngụ ệ ặ ừ ộ ậ ề ặ ứ ề ị ự ệ ộ  
nghĩa là khí c  đi n khơng b  phá hu  khi có dịng đi n ng n m ch c c đ iụ ệ ị ỷ ệ ắ ạ ự ạ  
t c h i ch y qua. Vi c tính tốn đó l i càng c n thi t n u ta mu n có đứ ờ ạ ệ ạ ầ ế ế ố ược 
khí c  đi n có kích thụ ệ ước nh  g n.ỏ ọ

1.5.2.  Ph<b>ươ</b>ng pháp tính l c đi n đ ng.<b>ự</b> <b>ệ</b> <b>ộ</b>

Đ  tính tốn l c đi n đ ng ta có th  dùng 2 phể ự ệ ộ ể ương pháp:

a. Ph<b>ươ</b>ng pháp 1: d a trên đ nh lu t tác d ng t<b>ự</b> <b>ị</b> <b>ậ</b> <b>ụ</b> <b>ươ</b>ng h  c a dây<b>ỗ ủ</b>  

d n mang dòng đi n và t  tr<b>ẫ</b> <b>ệ</b> <b>ừ ườ</b>ng (Đ nh lu t Biosava laplax).ị ậ

 Dây d n th ng dài l mang dòng đi n i đ t trong t  trẫ ẳ ệ ặ ừ ường có c m  ngả ứ  

t  B ch u tác d ng l c đi n t  có giá tr  b ng cơng th c.ừ ị ụ ự ệ ừ ị ằ ứ

 <i>F</i> <i>IBl</i>sin _(N) ₍₁₎

: là góc l ch pha gi a chi u c a véc t  c m  ng t  và chi u c a dòngệ ữ ề ủ ơ ả ứ ừ ề ủ  
đi n ch y trong dây d n.ệ ạ ẫ

l

B

F

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

 M t h  g m hai dây d n 1 và 2 đ t tu  ý có các dịng đi n i<b>ộ ệ ồ</b> <b>ẫ</b> <b>ặ</b> <b>ỳ</b> <b>ệ</b> ₁ và i₂

ch y qua.<b>ạ</b>

Trường h p này dây d n 1 mang dòng đi n iợ ẫ ệ 1  được coi là đ t trong tặ ừ 

trường t o b i dòng đi n iạ ở ệ 2 ch y trong dây d n 2 (ngạ ẫ ượ ạc l i i2 được coi là đ tặ 

trong t  trừ ường do dòng đi n iệ 1 ch y trong dây d n 1). Khi đó l c đi n đ ngạ ẫ ự ệ ộ  

tác d ng gi a 2 dây d n :ụ ữ ẫ

4
.
.

. 0

2
1<i>i</i>
<i>i</i>
<i>C</i>

<i>F</i> _( N) ₍₂₎

Trong đó : *  0: là đ  t  th m c a khơng khí   ộ ừ ẩ ủ 0 = 4 .10­7  (H /m).

      * Dây d n đ t trong khơng khí thì đ  t  th m tẫ ặ ộ ừ ẩ ương đ i:ố tđ  .

      * C: h ng s  ph  thu c kích thằ ố ụ ộ ước hình h c c a 2 dây d n,ọ ủ ẫ  
còn g i là h  s  m ch vòng.ọ ệ ố ạ

N u thay:  ế <i>₀</i>  vào (2) ta có:  
F =  10 –7_i

1 i2 C        (N)        (3)

Trong đó: dịng đi n iệ 1 và i2 tính b ng Aằ

b. Ph<b>ươ</b>ng pháp 2: Ph<b>ươ</b>ng pháp cân b ng năng l<b>ằ</b> <b>ượ</b>ng

 M t dây d n hay m t m ch vịng mang dịng đi n i có năng lộ ẫ ộ ạ ệ ượng từ 

tính theo cơng th c :ứ

2
2
<i>i</i>
<i>L</i>

<i>W</i>           (4)
Trong đó: L là đi n c m c a m chệ ả ủ ạ .

 Hai m ch vịng mang các dịng đi n iạ ệ ₁ và i₂  có năng lượng t  tính theoừ  

cơng th c :ứ

2
1

2

2

2
2
2
2
1

1 <i>Mii</i>

<i>i</i>
<i>L</i>
<i>i</i>
<i>L</i>

<i>W</i>        (5)

Trong đó:

+  L1 , L2 : là h  s  ệ ố t  c m c a các m ch vòng.ự ả ủ ạ

B
+

i₂ i₁

dx
1

dy

2

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

+  M: là h  c m c a 2 m ch vòng.ỗ ả ủ ạ

1.5.3. L c đi n đ ng c a m t s  d ng dây d n.<b>ự</b> <b>ệ</b> <b>ộ</b> <b>ủ</b> <b>ộ ố ạ</b> <b>ẫ</b>

a.Tính  l c đi n đ ng tác d ng lên dây d n th ng mang dịng đi n i:ự ệ ộ ụ ẫ ẳ ệ

Bài tốn: M t dây d n mang dịng đi n i = 10A, dài 1m, đ t trong tộ ẫ ệ ặ ừ 
trường có c m  ng t  B = 1T. Hả ứ ừ ướng c a t  trủ ừ ường l ch so v i hệ ớ ướng c aủ  
dây d n m t góc  ẫ ộ

Gi i:<b>ả</b>

T  cơng th c     F = iBl sinừ ứ ð    (N)
       = 10*1*1sin 450

       = 7,07  N

<b>b.</b> Tính l c đi n đ ng gi a 2 dây d n song song có ti t di n trịn mang cácự ệ ộ ữ ẫ ế ệ  
dịng đi n iệ 1 và i2. 

Trong h  th ng g m 2  dây d n song song có ti t di n trịn cách nhau m tệ ố ồ ẫ ế ệ ộ  
kho ng a mang các dòng đi n iả ệ 1 và i2 khi đó ( sin  = 1)

      

7
2
1

7
2

1 .10

4
10

4 <i>_Ci_i</i>

<i>i</i>
<i>Ci</i>

<i>F</i> <i>         </i>( N) (6)

* V i h  s  m ch vịngớ ệ ố ạ

sin
2
2
1

<i>dy</i>
<i>dx</i>

<i>C</i> <i>_l</i> <i>_l</i>  ₍₇₎

* N u coi dây d n 2 là dài vơ h n l y tích phân th  2 trế ẫ ạ ấ ứ ước ta có

<i>dx</i>

<i>a</i>

<i>C</i> 2 <i>_l</i>₁ ₍₈₎

* N u dây d n 1 cũng dài vơ h n thì h  s  C  cũng ti n t i vơ h nế ẫ ạ ệ ố ế ớ ạ

+ N u dây d n 1 (lế ẫ 1)  có chi u dài h u h n l thìề ữ ạ

a

y 1

2

l

l ₂ _l

1

Hình 1.8: l c đi n đ ng trong hai dây d n song songự ệ ộ ẫ

F F

+
+

F₁ F₂

F F

+
+

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

<i> C</i> 2<i>_al</i>        (9)
Khi đó l c tác đ ng lên dây d n 1 s  làự ộ ẫ ẽ

<i>a</i>
<i>l</i>
<i>i</i>
<i>i</i>

<i>F</i> ₂_.₁₀ 7 ₁ ₂  ₍₁₀₎

+  N u 2 dây d n có chi u dài h u h n l thì ta l y tích phân v i các tíchế ẫ ề ữ ạ ấ ớ  
phân tương  ng ta đứ ược h  s  m ch vòng C và l c đi n đ ng :ệ ố ạ ự ệ ộ

2
1
2

7 ₁

10
*

2 <i>ii</i>

<i>l</i>
<i>a</i>

<i>l</i>

<i>a</i>
<i>a</i>

<i>l</i>

<i>F</i> ₍₁₁₎

N u  a <<  l và   << 0,2  thì ta b  qua  ế ỏ

2
1

7 ₁

10
*

2 <i>ii</i>

<i>l</i>
<i>a</i>
<i>a</i>
<i>l</i>

<i>F</i>        (12)

+  N u 2 dây d n có chi u dài khơng b ng nhau cách nhau m t kho ng aế ẫ ề ằ ộ ả  
có dịng đi n iệ 1 và i2  thì

Trong th c t  ta thự ế ường g p hai dây d n có chi u dài khơng b ng nhauặ ẫ ề ằ  
nh  hình 1.9   lư 1 và l2 cách nhau m t kho ng a có các dịng đi n iộ ả ệ 1 và i2 ch yạ  

qua.

Ta gi  thi t kéo dài lả ế 2 thêm m t đo n lộ ạ 3 đ  b ng lể ằ 1. Dây d n lẫ 1 cũng có thể 

coi nh  g m hai đo n lư ồ ạ 2 + l3. Khi đó có th  coi nh  l c tác d ng tể ư ự ụ ương hổ 

gi a hai dây d n lữ ẫ 1 và l2  (Fl1l2 ) b ng t ng các l c tác dung tằ ổ ự ương h  gi a haiổ ữ  

dây d n cùng chi u dài lẫ ề 2 và l3 (Fl2l3 )

 Fl1 l2 = Fl2 l2 +Fl2 l3       (13)   

Tương t  ta vi t đự ế ược:

Fl1 l2 = Fl1 l1 ­ Fl2 l3 ­ Fl3 l3        (14)

C ng 2 phộ ương trình (13) và (14) ta có:

<i>l</i> <i>2</i>

a

<i>l</i> <i>1</i>

<i>l</i> <i>3</i>

Hình 1.9: L c đi n đ ng trong hai dây ự ệ ộ
d n song song, không b ng nhauẫ ằ

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

2 Fl1 l2 = Fl1 l1 + Fl2 l2 ­ Fl3 l3

 Fl1 l2 = ₂1(Fl1 l1 + Fl2 l2 ­ Fl3 l3 )       (15)

<b>c.</b> Tính  l c đi n đ ng gi a 2 dây d n  song song có ti t di n hình chự ệ ộ ữ ẫ ế ệ ữ 
nh t mang các dòng đi n iậ ệ 1 và i2.

Trong các KCĐ và lưới đi n ngệ ười ta s  d ng r ng rãi dây d n có ti tử ụ ộ ẫ ế  
di n hình ch  nh t. Khi l >> a, ta áp d ng cơng th c.ệ ữ ậ ụ ứ

<i>hd</i>
<i>k</i>
<i>a</i>
<i>l</i>
<i>i</i>
<i>i</i>

<i>F</i> ₂_*₁₀ 7 ₁₂  ₍₁₆₎

Trong đó: khd là h  s  hình dáng ph  thu c vào kích thệ ố ụ ộ ước hình h c c aọ ủ  

dây d n và kho ng cách gi a chúng.ẫ ả ữ

 

 

Ví d :  <b>ụ</b>

Ngàm c a c u dao đủ ầ ược ch  t o t  hai thanh kim lo i d t. M i thanh cóế ạ ừ ạ ẹ ỗ  
kích thước:

B*h = 0,005 x 0,06 (m2_{), chi u dài l = 0,42 m và kho ng cách gi a chúng là}_ề _ả _ữ 

a = 0,024 m. Hãy tính l c đi n đ ng tác d ng gi a 2 thanh n u m i thanh choự ệ ộ ụ ữ ế ỗ  
dòng đi n 33 KA đi qua. ệ

Gi i : ả

Ngàm c a c u dao thủ ầ ường b  trí theo chi u th ng đ ng. T  các kíchố ề ẳ ứ ừ  
thước đã cho ta tính được:

223
,
0
005
,
0
080
,
0
005
,
0
024
,
0

<i>b</i>
<i>h</i>
<i>b</i>
<i>a</i>
 

  0,062

080
,
0
005
,
0
<i>a</i>
<i>b</i>
    
h
a
b
h
l
a
b
l

Hình a.  _Hìnhb.

Hình 1.10: l c đi n đ ng trong hai dây ự ệ ộ
d n ẫ

song song, có ti t di n hình ch  ế ệ ữ
nh tậ

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

Tra b ng quan h  h  s  kả ệ ệ ố hd v i các kích thớ ước dây d n ta có:ẫ

 Khd = 0,55

55
,
0
024
,
0
42
,
0
10
33
10
.
2
10
.

2 7 2 6

2
1
7

<i>hd</i>
<i>k</i>
<i>a</i>
<i>l</i>
<i>i</i>
<i>i</i>
<i>F</i> _2368N

1.6. Cơng d ng c a khí c  đ n.<b>ụ</b> <b>ủ</b> <b>ụ ệ</b>

Khí c  đi n đụ ệ ượ ử ục s  d ng r ng rãi   các nhà máy đi n, các tr m bi n áp,ộ ở ệ ạ ế  
trong các xí nghi p cơng   nghi p, nơng nghi p, lâm nghi p, th y l i, giaoệ ệ ệ ệ ủ ợ  
thơng v n t i, qu c phịng …ậ ả ố

Các máy đi n g m máy phát đi n, đ ng c  đi n.ệ ồ ệ ộ ơ ệ

Các thi t b  truy n t i bao g m đế ị ề ả ồ ường dây, cáp đi n, thanh góp, s  cáchệ ứ  
đi n, máy bi n áp, kháng đi n cũng đệ ế ệ ược xem là thi t b    nhóm này.ế ị ở

D ng c  đo lụ ụ ường.

Các thi t b  đi n cịn l i bao g m thi t b  đóng c t, chuy n đ i, kh ngế ị ệ ạ ồ ế ị ắ ể ổ ố  
ch , đi u khi n, b o v  ki m tra …g i chung là khí c  đi n.ế ề ể ả ệ ể ọ ụ ệ

2. Công d ng và phân lo i khí c  đi n.<b>ụ</b> <b>ạ</b> <b>ụ ệ</b>

2.1. Cơng d ng c a khí c  đi n.<b>ụ</b> <b>ủ</b> <b>ụ ệ</b>

Khí c  đi n đụ ệ ượ ử ục s  d ng r ng rãi   các nhà máy đi n, các tr m bi n áp,ộ ở ệ ạ ế  
trong các xí nghi p cơng   nghi p, nơng nghi p, lâm nghi p, th y l i, giaoệ ệ ệ ệ ủ ợ  

thơng v n t i, qu c phịng …ậ ả ố

Các máy đi n g m máy phát đi n, đ ng c  đi n.ệ ồ ệ ộ ơ ệ

Các thi t b  truy n t i bao g m đế ị ề ả ồ ường dây, cáp đi n, thanh góp, s  cáchệ ứ  
đi n, máy bi n áp, kháng đi n cũng đệ ế ệ ược xem là thi t b    nhóm này.ế ị ở

D ng c  đo lụ ụ ường.

Các thi t b  đi n cịn l i bao g m thi t b  đóng c t, chuy n đ i, kh ngế ị ệ ạ ồ ế ị ắ ể ổ ố  
ch , đi u khi n, b o v  ki m tra …g i chung là khí c  đi n.ế ề ể ả ệ ể ọ ụ ệ

2.2. Phân lo i khí c  đi n.<b>ạ</b> <b>ụ ệ</b>

Có th  phân lo i khí c  đi n theo nh ng cách sau đây.ể ạ ụ ệ ữ
2.2.1. Phân lo i theo cơng d ng.<b>ạ</b> <b>ụ</b>

Khí c  đi n dùng đ  đóng c t lụ ệ ể ắ ưới đi n.ệ

Khí c  đi n dùng đ  m  máy, đi u ch nh t c đ , đi u ch nh đi n áp vàụ ệ ể ở ề ỉ ố ộ ề ỉ ệ  
dịng đi n.ệ

Khí c  đi n dùng đ  duy trì tham s  đi n   giá tr  khơng đ i.ụ ệ ể ố ệ ở ị ổ

Khí c  đi n dùng đ  b o v  lụ ệ ể ả ệ ưới đi n, máy đi n.ệ ệ
2.2.2. Phân lo i theo dòng đi n.<b>ạ</b> <b>ệ</b>

+ Phân lo i theo dòng đi n:ạ ệ

Khí c  đi n m t chi u.ụ ệ ộ ề

Khí c  đi n xoay chi u.ụ ệ ề

+ Phân lo i theo đi n áp.ạ ệ

Khí c  đi n cao th .ụ ệ ế

Khí c  đi n h  th .ụ ệ ạ ế

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

Khí c  đi n ho t đ ng theo nguyên lí đi n t , c m  ng, nhi t, có ti pụ ệ ạ ộ ệ ừ ả ứ ệ ế  
đi m, khơng có ti p đi m.ể ế ể

Theo đi u ki n làm vi c và d ng b o v .ề ệ ệ ạ ả ệ

Khí c  đi n làm vi c   vùng nhi t đ i,   vùng có nhi u rung đ ng, vùngụ ệ ệ ở ệ ớ ở ề ộ  
m  có khí n ,   mơi trỏ ổ ở ường có ch t ăn mịn hóa h c, lo i đ  h , lo i b c kínấ ọ ạ ể ở ạ ọ  
…

Câu h i tr c nghi m l a ch n<b>ỏ</b> <b>ắ</b> <b>ệ</b> <b>ự</b> <b>ọ</b>

Đ c k  các câu h i, ch n ý tr  l i đúng nh t và tơ đen vào ơ thích h p ọ ỹ ỏ ọ ả ờ ấ ợ ở 
c t bênộ

TT N i dung câu h iộ ỏ a b c d

1.1 Khí c  đi n phân lo i theo cơng d ng g m có các lo iụ ệ ạ ụ ồ ạ  
sau:

a.  Khí c  đi n cao th  ­ h  thụ ệ ế ạ ế        
b.  Khí cụ đi n dùng trong m ch AC và DCệ ạ

c.   KCĐ làm vi c theo nguyên lý đi n t , c m  ng,ệ ệ ừ ả ứ  
nhi t      ệ

d.  C  a, b và c đ u sai.ả ề

□
?
□
?
□
?
□
?

1.2 Khí c  đi n phân lo i theo đi n áp có các lo i:ụ ệ ạ ệ ạ

 a.  Khí c  đi n cao th  ­ Khí c  đi n h  th       ụ ệ ế ụ ệ ạ ế

b.  Khí c  đi n dùng trong m ch điên AC và DCụ ệ ạ

c.  Khí c  đi n đi n t , c m  ng, nhi tụ ệ ệ ừ ả ứ ệ  
d.  C  a và b đúngả

□
?
□
?
□
?

□
?

1.3 Đ  thu n ti n cho nghiên c u, s  d ng. KCĐ để ậ ệ ứ ử ụ ược 
phân ra các lo i :ạ

a. Theo công d ng, theo đi u ki n làm vi c và b o vụ ề ệ ệ ả ệ

b. Theo nguyên lý làm vi c, theo lo i đi n áp, theoệ ạ ệ  
lo i dòng đi nạ ệ

c  Theo c u t o.       ấ ạ

d. C  a và b đúng ả

□
?
□
?
□
?
□
?

1.4 Khí c  đi n phân lo i theo ngun lý làm vi c có cácụ ệ ạ ệ  
lo i:ạ

a. Đi n t , c m  ng, nhi t   ệ ừ ả ứ ệ

b. Đi n t , c m  ng, nhi t có ti p đi m và khơng cóệ ừ ả ứ ệ ế ể  

ti p đi mế ể

c. C  a và b đúng   ả

d. C  a và b saiả

□
?
□
?
□
?
□
?

1.5 Các ti p đi m b  h  h ng là do:ế ể ị ư ỏ

a. Ăn mịn kim lo i, ơ xy hố, do đi n và đi n th  hoáạ ệ ệ ế  

</div>

<!--links-->