An toàn điện hạt nhân: Phần 2

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (13.98 MB, 235 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

5

Phát thải phóng xạ trong

những tai nạn điện hạt nhân

Đ iệ n h ạ t n h â n là k h o a h ọ c đ a n g à n h , n ơ i g ặ p n h a u c ủ a n h iề u
n g à n h k h o a h ọ c . tro n g đ ó c ó k h o a h ọ c k h i q u y ể n . K h o a h ọ c k h í
q u y ể n x â y d ự n g trê n n h ữ n g k iế n th ứ c c ơ b ả n v ề n h iệ t đ ộ n g
h ọ c . đ ộ n g lự c h ọ c c á c d ò n g c h ả y , q u a n g h ọ c c ổ đ iể n , p h ả n ứ n g
h ó a h ọ c .... p h ầ n lớ n đ ã h o à n c h ỉn h từ đ ầ u th ế k ỷ X X . N h ư n g
c h o đ ế n n a y . á p d ụ n g nhQ-ng k iế n th ứ c c ơ b ả n ấ y đ ể g iả i c á c
p h ư ơ n g trìn h đ ộ n g lự c h ọ c ph i tu y ế n tro n g d ự b á o th ờ i tiế t và
b iế n đ ồ i k h í h ậ u v ẫ n c ò n là là b à i to á n p h ứ c tạ p n h ấ t c h ư a th ể
đi đ ế n k ế t q u ả th ỏ a đ á n g c h o dù n à n g lự c tin h to á n đ ã p h á t
triể n v ư ọ 1 b ậ c tro n g v à i th ậ p k ỷ q u a .

C ô n g c u ộ c c õ n g n g h iệ p h ó a k h ắ p n ơ i trê n th ế g iớ i lại c h ấ t th ê m
g á n h n ặ n g m ó'i c h o k h o a h ọ c k h í q u y ể n - b à i to á n p h á t tá n ô
n h iễ m k h ô n g k h í từ c ộ t ố n g k h ó i tro n g p h ạ m vi q u a n h n h à m á y
v à x a h ơ n , x u y ê n q u a b iê n g ió i g iữ a c á c q u ố c g ia . G ầ n đ â y . ô
n h iễ m k h ô n g k h í d o k h ó i m ù n h iề u n g à y ở L u â n Đ ô n th á n g 12
n ả m 1 9 5 2 đ ã g iế t c h ế t 12 0 0 0 n g ư ờ i tro n g ba tu ầ n . C h ì s a u
th ả m h ọ a n à y . c á c n h à k h o a h ọ c v à n h à q u ả n lý m ớ i b ắ t đ ầ u
h à n h đ ộ n g q u y ế t liệ t đ ể n g h iê n c ứ u b à i to á n ô n h iễ m k h ơ n g khí.
V à m ô i trư ờ n g k h ô n g k h í đã đ ư ọ 'c c ả i th iệ n rấ t n h iề u ờ c á c
n ư ó 'c tiê n tiế n .

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

trong khí quyển. Chính các nhà khoa học tham gia giải quyết
bài toán phát tán ơ nhiễm phóng xạ từ nhà m áy điện hạt nhân
đã để lại phương pháp luận, cơng cụ tính tốn và tên tuổi của
mình cho khoa học khí quyển và bài tốn ơ nhiễm mơi trường
khí nói chung.

5.1

SỐ HẠNG NGUỒN TRONG TAI NẠN ĐIỆN HẠT NHÂN

Khi vùng hoạt bị tan chảy trong các tai nạn nghiêm trọng, nhiệt độ và

áp suất rất cao trong thùng lị và nhà lị có thể bức hại các rào chắn vật

lý làm thoát chất phóng xạ ra mơi trường. Phát thải phóng xạ trong

những trường hợp này rất lón, lớn hơn nhiều so với phát thải trong suốt

thời gian vận hành bình thường của lị phản ứng. Chất phóng xạ có thể

lan xa trong khí quyển và gây tác hại trong phạm vi hàng nghìn km như

trường hợp tai nạn Chernobyl (chương 8), hoặc hàng trăm km như ờ

Fukushima Dai-ichi (chương 9).

Một nội dung quan trọng trong phân tích an tồn và rủi ro tà nhà máy

điện hạt nhân là nhận dạng đầy đủ nguồn nuclit phóng xạ thốt ra mơi

trường trong những tai nạn tan chảy vùng hoạt kèm theo hư hỏng thùng

lò và nhà lị. Từ đó mới có thể đi đến xác định liều bức xạ tại những

nơi chịu ảnh hưởng của tai nạn điện hạt nhân. Bài toán bao gồm năm

bước chính:

• Kiểm kê chủng loại và hoạt độ tất cả nuclit phóng xạ tồn trữ bên

trong vùng hoạt ngay trước khi tai nạn xảy ra,

• Đánh giá phần thốt ra nhà lị đối với từng nuclit và dạng tồn tại

của chúng,

• Xem xét các khả năng vận chuyển chúng từ thùng lò ra nhà lị và

khí quyển,

• Nghiên

cứu q

trình

phát

tán

trong khí

quyển,

và từ đó

•

Đánh

giá

liều chiếu

xạ lên dân

chúng

ngoài nhà máy.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Quá trình xảy ra tai nạn diễn biến theo thịi gian vì chúng liên quan đến

kịch bản sự cố tan chảy vùng hoạt, khả năng đáp ứng của các hệ thống

bảo vệ lò phàn ứng và xác suất hư hòng các hệ thống này do nhiệt độ và

áp suất vượt quá sức chống chịu của chúng. Sau đây sè trình bày những

nội dung trên dựa trên nhừne văn bản hướng dần mang tính pháp quy

của U.S. NRC như NƯREG-1165, 1468 và tài liệu mô tà phần mềm

RASCAL 4 được sử dụns ữong cấp phép xây dựng và vận hành các nhà

máy điện hạt nhân ờ Mỹ.

5.1.1 Kiểm kê tồn trữ phóng xạ trong vùng hoạt

Kiểm kê tồn trừ phóng xạ trons \òin

2 hoạt nsay trước khi tai nạn xảy ra

có thể dựa trên số liệu ờ bànơ 5.1. Nên lưu ý rằng neay trước khi \òing

hoạt bị tan chảy phàn ứng dây chuyền có thể bị dập tắt bơi hệ điều

khiên tự độne, như ờ hai tai nạn TM I-2 và Fukushima. N hưns ờ tai nạn

Chernobyl phản ứns dây chuyền chăna nhừnơ khôns bị dập tắt mà còn

leo thang do hệ điều khiển bị bất hoạt. Trong cả hai trườns hợp TM I-2

và Fukushima. hoạt độ các nuclit ư o n s \-ùnơ hoạt đều phụ thuộc vào độ

cháv nhiên liệu trước đó tính theo MWt.d. Cho nên ờ bana 5.1. hoạt độ

các nuclit được chuẩn hóa ra Ci/MWt và tính cho bó nhiên liệu có độ

cháy 38.585 M W t.d'tan u tronơ lò phàn ứns nước nhẹ dùna uranium

giàu

4°'o

với côns suất 3479 MWt chứa 193 bó nhiên liệu. Hoạt độ cua

một nuclit cụ thể nào đó có được bằng cách nhân giá trị tuơns ứn

2 trên

bảns 5.1 với côns suất nhiệt của lò. Các thơng số lị đưa ra trên đày đại

diện cho nhừns lò nước nhẹ ớ Mỹ với các bó nhiên liệu được sư dụna

vài năm trong \Tins hoạt trước khi xảy ra tai nạn gia định. Trên thực tế.

những bó nhièn liệu có độ cháy rất khác nhau, và khác \'ới con số

38,585 M W t.dtan u . do đó hoạt độ những nuclit trona bang 5.1 phai

được hiệu chính ty lệ với độ cháy thực tế theo côna Thức

^

đô chá\’

thưc

tế

. ,,

I = l3 S .5 S 5 --- • — : --- ( 5 . U

■

38.585 MWt.d / tấn u

Công thức này được dùng đê hiệu chính đối \ ới các nuclit có chu kỳ

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

2 3 6

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHÂM

bão hòa khi các bó nhiên liệu chỉ ngâm không quá vài năm trong vùng

hoạt. Với những nuclit có chu kỳ bán rã bé hơn nhiêu so với thời gian

bó nhiên liệu ngâm trong vùng hoạt, hoạt độ cua chúng đạt đên bão hòa

và phụ thuộc vào cơng suất lị, không phụ thuộc vào độ cháy cua bó

nhiên liệu, do đó khơng cần phải hiệu chính theo cơng thức 5.1.

B ả n g 5.1. K iểm kê h oạt độ n u clỉt tồn trữ tro n g vù n g h oạt lò p h ản ứng nước nhẹ.

Nuclit Hoạt độ tồn

trữ, Ci/MWt Nuclit

Hoạt độ tồn trư,

Ci/MWt Nuclit

Hoạt độ tồn

trữ, Ci/MWt

4 ,7 4 e + 0 4 4,33e+04 2,36e+03

4,76e+04 4,21e+04 , 3,97e+02

C e ’ "" 4,39e+04 Mo®®

5,30e+04

8,26e+03

4,00e+04

Nb®=

4,50e+04

1,68e+03

3,54e+04

1,75e+04

5,42e+03

1 ,1 2 e + 0 3

5,69e+05

3,81e+D 4

4 ,7 0 e + 0 3 Pr^43 3 ,9 6 e + 0 4 3 ,6 5 e + 0 2

1 ,4 9 e + 0 3 4 ,2 6 e + 0 3 5 ,4 3 e + 0 4

3 ,2 5 e + 0 3 Rb®® 5 ,2 9 e + 0 1 ^g133n. 1,7 2 e + 0 3

.131

2 ,6 7 e + 0 4 Rh'°® 2 ,8 1 e + 0 4 1 ,42e+ 04

.132

3 ,8 8 e + 0 4 4 ,3 4 e + 0 4

1.15e+04

.133

5 ,4 2 e + 0 4 3 ,0 6 e + 0 4

4,56e+04

.134

5,98e+04

1,55e+04

ỵSŨ

2,45e+03

.135

5,18e+04

2,39e+03

3,17e+04

^^83m

3,05e+03

8,68e+04

y92

3.26e+04

2,78e+02

Sr®®

2,41 e+04

y93

2.52e+04

6,17e+03

Sr®°

2,39e+03

4,44e+04

1,23e+04

Sr®'

3,01e+04

4.23e+04

1,79e+04

Sr®'

3,24e+04

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Trong bảng 5.1 khơng có mặt hàng chục đồng vị có chu kỳ bán rã bé

hơn 10 phút, chúng phân rã gần hết trước khi thốt ra ngồi để có thể

gây ảnh hưởng đến mơi trường xung quanh. Ngồi ra cũng khơng có

mặt trong bảng rất nhiều đồng vị con gái có chu kỳ bán rã ngắn nên

luôn cân bằng phóng xạ với các đồng vị mẹ.

5.1.2 Số hạng nguồn

Các nuclit tồn trữ trong vùng hoạt có khả năng thốt ra được bên ngồi

nhà lò trong tai nạn điện hạt nhân tạo thành số hạng nguồn. Để có căn

cứ tính tốn phát tán chất phóng xạ trong khí quyển và liều chiếu xạ lên

dân chúng, số hạng nguồn phải bao gồm thành phần và hoạt độ nuclit

phóng xạ, đặc điểm hóa học của chúng khi xâm nhập vào nhà lò và diễn

biến theo thời gian của quá trình này. Diễn biến của toàn bộ quá trình

trên phản ảnh mức độ tan chảy nhiên liệu theo thời gian và thời điểm

các rào chắn vật lý bị phá hỏng khiến nhiên liệu tan chảy có thể tương

tác với vật liệu xung quanh.

Để xác định số hạng nguồn, người ta thường chia nhà lò ra làm nhiều

ngăn và tính hoạt độ phóng xạ của các nuclit đi vào và ra khỏi từng

ngăn,

v ề thời gian cũng phân thành những nấc kế tiếp, mồi nấc có thể

kéo dài 15 phút. Ngăn thứ nhất chính là nhiên liệu, từ đây các nuclit

thoát ra ngăn thứ hai là nhà lị. Vì hệ thống tự động dừng lò khẩn cấp

khi xảy ra tai nạn (như LOCA) nên các sản phẩm phân hạch không sinh

ra thêm trong nhiên liệu mà cạn dần sau mồi nấc thời gian do hai q

trình phân rã phóng xạ và thốt ra nhà lị. Trong khi đó, một số đồng vị

con gái lại được bổ sung thêm do phân rã phóng xạ của các đồng vị mẹ,

tương tự như quá trình nhiễm độc xenon đã xét đến ở mục 4.1.8.

ơ ngăn thứ hai, hoạt độ các nuclit trong mồi nâc thời gian có được do

chất phóng xạ thoát ra rtr nhiên liệu trong nấc thời gian ấy trừ phần mất

đi do phàn rã phóns xạ và do thốt ra mơi trường. Ngồi ra, hệ thống

phun nước khẩn cấp làm giảm nhiệt độ nhà lò khi xáy ra sự cố cũng rửa

trơi một phần các nuclit phóng xạ.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

2 3 8

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

Lượng nuclit thoát ra khỏi nhiên liệu đi vào nhà lò phụ thuộc vào diễn

biến quá trình vùng hoạt bị phơi trần sau khi mất nước tài nhiệt (LOCA)

mà hệ thống tải nhiệt khẩn cấp bị bất hoạt, như có thể thấy trên bảng 5.2,

theo báo cáo NUREG -1465 của NRC và được sừ dụng trong RASCAL

4

cho

lò

nước nén.

số

liệu

đối

với

lị

nước sơi khơng khác nhiêu.

Kịch bản tan chảy vùng hoạt có thể chia ra thành ba pha, vò bọc bị hỏng

là pha thứ nhất, sau đó nhiên liệu trong vùng hoạt bị tan chảy, và cuối

cùng là thùng lò bị thủng. Pha vỏ bọc hư hỏng, hay cịn gọi là pha thốt

chất phóng xạ từ khe hở giữa nhiên liệu và vỏ bọc (gap release), bắt đầu

từ khi nước trong thùng lò hạ xuống dưới mức trên cùng của vùng hoạt

(TAF). Trong pha này những bó nhiên liệu ở trung tâm vùng hoạt bắt

đầu hư hỏng làm thốt ra một ít khí trơ, halogens và kim loại kiềm. Khi

tan chảy nhiên liệu lan rộng hơn ở pha thứ hai, phần lớn khí trơ sẽ thốt

ra nhà lò cộng với vài chục phần trăm lượng tồn trữ của các halogens và

kim loại kiềm. Các nuclit thuộc những nhóm chịu lửa phần lớn vẫn nằm

lại trong thùng lò trong pha thứ hai, và thậm chí cả trong pha thứ ba.

B ản g 5.2. Phần thoát ra nhà lò từ nhiên liệu đối với các nuclit phân theo 
những nhóm có hóa tính tưong tự (Nguồn: N U RE G -1465).

Nhóm nuclit

Phần nuclit thoát ra khỏi nhiên liệu
Pha vỏ bọc

bị hỏng
(kéo dài 0,5 giờ)

Pha tan chảy
nhiên liệu
(kéo dài 1,3 giờ)

Pha sau khi
thùng lị bị hỏng

(kéo dài 2 giờ)

Khí trơ (Kr, Xe) 0,05

0,95

Halogens (1, Br)

0,05

0,35

0,25

Kim loại kiềm (Cs, Rb)

0,05

0,25

0,35

Nhóm Te, Sb, Se 0

0,05

0,25

bari, stronxi 0

0.02

0,1

Kim loại hiếm (Ru, Rh, Pd,

Mo, Tc, Co) 0

0,0025

Nhóm ceri (Ce, Pu, Np)

0

0,0005

0 ,0 0 5

Nhóm lanthanides (La, Zr,
Nd, Eu, Nb, Pm, Pr, Sm, Y,
Cm, Am)

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Khi thốt ra khịi nhiên liệu vào nhà lò, các nuclit tồn tại dưới dạng sol

khi, trừ các nuclit khí trơ và một phần iod. Dạng tồn tại hóa học cua các

nuclit, đặc biệt là iod, rất được quan tâm bời nó tác độns sơm nhất đến

liều chiếu xạ lên tuyến siáp ưone các tai nạn điện hạt nhàn, ư ớ c tính

95% iod đi vào nhà lò dưới dạng Csl. 5°0 còn lại dưới dạng iod nguyên

tố hoặc HI. Sau đó, trone điều kiện nhà lò chứa nước và hơi nước. Csl

có thể hịa tan thành ion r . Một phần iod còn tồn tại dưới dạng hữu cơ

như methyl iod CH

I do phàn ứng iod nơuyên tố với các chất hữu cơ.

lod hữu cơ có hoạt tính hóa học rất yếu nên thườns được xếp chung với

khi trơ phóng xạ.

Sau khi đi vào nhà lò, các chất phóns xạ có thè khơns cịn tồn tại dưới

dạna sol khí nhờ có các quá trình tự nhiên như rơi lắnơ do trọns lực. và

các giái pháp kỳ thuật bao Rồm hệ thốnơ tưới mát nhà lò

\ ầ

các phin

lọc. Hệ tưới mát nhà lò chăns nhừnơ có nhiệm \-ụ làm nguội khơna khí

ữ-ong

nhà lị mà còn làm tiêu tan các sol khí thốt ra tò \iin2 hoạt. Hệ

thống này làm cho nồng độ sol khí trong nhà lị aiảm nhanh theo quy

luật hàm mù. sons các khí trơ và iod dưới dạng hữu cơ hầu như khôna

bị ảnh hươnơ. Trona khi đó. hệ thống phin lọc bao

2 ồm ca than hoạt

tính có thê

2 Ìữ lại ưên 90°

0 iod nơuyên tố và iod hữu cơ (NUREG-1465).

5.2

PHÁT TÁN NUCLIT PHÓNG XẠ RA KHÍ QUYẾN BÊN

NGỒI NHÀ MÁY THEO MƠ HÌNH GAUSS

5.2.1 Mơ hình phân bố Gauss

Những nshiẻn cứu về vấn đề này thừa hương rất nhiều ưi thức về phát

tán các chât ô nhiềm ưong khi quyên đã phát triên trước khi có cơns

nghệ điện hạt nhàn. Cụ thể. mô hình làn khí toa ra rù cột ốns khói nhà

máy (hình 5.6) với nồns độ khí phàn bố theo hàm Gauss trên mặt cất

Miông

ĨC với hướng gió \'ần được sừ dụns đê mô ta phát tán các nuclit

phónơ xạ từ nhà máy điện hạt nhân. Rộnơ ra hơn. đày cùns là bài toán

ràt thườns ơặp trong vật lý học như truyèn nhiệt do Idiuèch tán. bài toán

vận chuvển neutron trong mồi tnrờnơ khơng có chất hấp thụ...

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

2 4 0

AN TOÀN ĐIỆH HẠT NHAN

Nuclit phóng xạ, cũng như

các chất ơ nhiễm thốt ra tà

cột ống khói nhà máy có thể

phát tán được trong khí

quyển và lan xa là do bị gió

cuốn (advection) cộng với

khuếch tán (diffusion) khí và

sol khí do lớp khí quyển gần

mặt đất luôn bị xáo động

khiến vật chất trong làn khói

luôn xáo trộn với không khí

bên ngồi.

Phương trình phát tán phụ

thuộc thời gian mô tả quy

luật cân bằng khối đối với

từng yếu tố thể tích trong mơi

trưỊTig phát tán có dạng tổng quát sau đây (chừ đậm là ký hiệu vectơ):

Ỗ0(r,t)

H ình 5.1. Làn khói tỏa ra từ cột ống khói
(Nguồn: internet).

ơt

= V J(r, t) + S(r, t)

(5.2)

ở đó ơ(r, t) là nồng độ chất phát tán mà trong bài toán tai nạn điện hạt

nhân chính là nồng độ nuclit trong không khí tính theo Ci/m^ tại vị trí r

và thời điểm t,

S(r, t) là nguồn phát, thông thường được chọn tại gốc tọa độ (r = 0) và

thời điểm ban đầu (t = 0),

J(r, t) là dòng phát tán gồm hai thành phần. Thành phần thứ nhất mô ta

hiện tượng khuếch tán tuân theo định luật Pick thứ nhất, theo đó dòng

khuếch tán hướng từ vùng nồng độ khí cao đến vùng nồng độ thấp và tỳ

lệ thuận với gradient nồng độ.

Ji = - k .V 9

(5.3)

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Chirong 5. PHÁT THÀI PHÓNG XẠ TROMG NHŨNG TAI NẠN...

241

Ì

2 = Cu

(5.4)

Cách giải phương trình vi phân (5.2 - 5.4) khá phức tạp. nên người ta

thường phải sử dụng các già định mô tả quy luật phát tán \ ’à đưa ra

những điều kiện biên tương đối gần với thực tế. ờ đày sè khôns đi vào

chi tiết mà chi đưa ra lời giải cho trườns họp nuclit phát ra với tốc độ

không đổi, Q (Ci/s) và ờ độ cao hiệu dụns h, như ưên hình 5.2. Độ cao

hiệu dụng h là độ cao ống khói,

h o ,

cộns với phần thẳng đứng bên ưên

ống khói, ơh, do khí bên ưong nhà máy phụt lên nhờ có áp suất và nhiệt

độ cao hơn khơng khí bên ngồi.

Giả sử gíó

thơi vó i vận

tốc

khơns đơi u

theo hướna

dương trên trục X.

và vận tốc u lớn hơn rất nhiều so \ ới \ ận tốc khuếch tán khí theo

[k~

phương

X,

J — , khi ây lời giài phương trình phát tán nuclit phóns xạ

trons khí qun sẽ có dạng

ỡ(y,z)

1 2rtuơ,ơ.

-.exp

V

2ơ:

( z h )

-(5.5)

ưona đó

=

2 k y t = 2 k v X

u.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

2 4 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAl

Phương trình (5.5) được gọi là mơ hình làn khói Gauss cho phép xác

định nồng độ nuclit phóng xạ trong làn khói tỏa ra từ nhà máy tại tọa độ

X ,

y, z. Trên mặt cắt vuông góc với hướng gió, nồng độ phân bố theo

hàm Gauss, hay theo hình quả chng với cực đại ở tâm (trên trục x) và

giảm nhanh ra xa. Độ lệch chuẩn của hai phân bố Gauss này chính là ơy

và

ơ z ,

chúng càng lớn khi càng ra xa nguồn phát, như công thức (5.6).

Hai thông số này được gọi là hệ số phát tán (coefficient o f dispersion)

ngang và thẳng đứng, có đơn vị đo là m.

c ầ n

phân biệt hệ số phát tán

với hệ số khuếch tán k (coefficient of diffusion) trong định luật khuếch

tán Pick ở cơng thức (5.3) có đon vị đo là mVs.

Công thức (5.5) là lời giải cho môi trường đồng nhất vô hạn. Trên thực

tế, nguồn phát ở gần mặt đất, nên mơi trưịmg phát tán khơng thể xem là

đồng nhất vô hạn. Cụ thể, sau một thời gian lan truyền, làn khí có thể

chạm mặt đất. Đến đây ta lại phải đưa ra thêm giả thiết mới, xem mặt

đất là mặt phang có khả năng phản xạ toàn phần, nghĩa là làn khí được

phản xạ về phía trên và các nuclit không bị mất mát do hấp thụ khi làn

khí chạm xuống đất.

cần

lưu ý, trong tính tốn mặt đất bị nhiễm xạ là

do khí và sol khí phóng xạ rơi lắng (khô và ướt) xuống đất chứ khơng

phải do làn khí chạm xuống đất.

Cách đơn giản để tính đến hiện tượng phản xạ này là có thêm một

nguồn phát ảo

ở

độ cao -h , khi ấy thừa số exp theo trục z

exp

(z -h )^

2ơ?

(5.7)

ở công thức (5.5) sẽ trở thành

exp

( z - h ) ^ '

( z - h ỹ '

L

2 a; J

- exp

:

(5.8)

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

ưong lớp khơng khí từ vài chục mét đến hàng km phía trên mặt đất. Ban

ngày độ cao lớp xáo trộn thường cao hơn ban đêm. cao nhất là sau giữa

ttTia khi mặt đất bị ánh sáng mặt trời đốt nóng.

Do phản xạ toàn phần nhiều lần ờ ca phía trên và mặt đất. côns: thức

(5.8) sè ườ thành

r

,

U

\ - 1

(5.9)

Chưong 5. PHÁT THÂĨ PHÓNG XẠ TRONG NHỮNG TAI NẠN..._______________2 4 3

( 2 n H - z - h ) '’

_,exp

- exp

2;r

.

trone đó H là độ cao lóp xáo trộn. Trons thực tế sổ hạng exp

2 Ìám rất

nhanh theo n nên chi cần lấy tổng rtr n = -2 đến n = +2 là đu.

Các công thức (5.5) - (5.9) được dùn2 đê tính tốn nồng độ nuclit

phóng xạ ờ mọi vị trí ngồi nhà máv trons phạm \ i không quá xa, dưới

100 km. Trong thực tiền để đánh siá tác độns mơi trưỊTiơ từ tai nạn

điện hạt nhàn, ta chi cần quan tàm đến hoạt độ nuclit phóns xạ trên mặt

đất (z = 0) theo đúng hướng gió

(V

= 0) khi nsuồn phát

khồnơ

cao lắm

(h = 0). N ồns độ nuclit phóna xạ khi ấy sè được tính theo cônơ thức

đơn sián

1 = --- --- ( 5 . 1 0 )

Nhấc lại. trong côna thức trên 3 đo bằng Ci m’ và tổc độ n

2 uồn Q tính

theo Ci

s.

Do đó 0 Q có thê xem như nồnơ độ nuclit được chn hóa

theo tơc độ nguồn phát, nó tỷ lệ nshịch với vận tốc sió và hai hệ số phát

tán ơy.

cũnơ chính qua hai hệ số này mà ty sổ 3 Q

2 Ìam theo khoana

cách

X

rtr điêm quan trắc đến nsuồn phát, như có thè thấy trên hình 5.3.

Cách tinh hệ số phát tán ơy và ơz được trình bày chi tiết troii

2 các sách

chuyên khao như Seinfeld (1986). Chúng phụ thuộc vào độ ôn định cua

khi quyên ơ lớp biên trên mặt đất. Chính vi lớp biên khi quyên thiếu ôn

định mà vận tốc gió

theo hưĨTi2 .V

luôn

thăns siána

theo

hướnơ y và z

với độ lệch chuàn ơv. ơw. cho nèn

ơy

và Ơ

phụ thuộc

\

ào hai độ lệch

chuân này theo côns thức sau

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

2 4 4

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHầl

ơ z = ơ w F z (5.12)

Các hàm

Fy

và

Fz

phụ thuộc vào nhiều biến số đặc trưng cho độ ôn định

trong lớp biên, độ gồ ghề mặt đất và độ cao ngn phát.

Vì các biến số nói trên không được quan trẳc trực tiêp mà tính tốn lại

khá phức tạp nên F. A. Gifford (1961) đề nghị tính các công thức

(5.11), (5.12) theo

ư m g

cấp độ ổn định cùa khí quyên lớp biên như F.

Pasquill đề xuất năm 1961.

Theo Pasquill, độ ổn định khí quyển lớp biên có thê phân thành 6 cấp.

như trên bảng 5.3. Cách làm này rất thuận tiện và nhanh chóng, nhất la

trong trường hợp ứng phó sự cố, vì trong thực tế, những cấp độ Pasquill

có thể nhận dạng dựa trên các quan trắc khí tượng tại chồ, như trén

bảng 5.3. Cụ thể, khí quyển rất không ổn định (mức A) khi ban ngày

trời nắng chói chang và lặng gió, khi ấy cả hai hệ sô

ơ y

và

ơ z

đêu cực

đại, đạt đến giá trị tà 200 đến 500 m ở những vị trí cách nhà máy 1 km

(hình 5.3).

B ản g 5.3. Nhận dạng những mức ổn định ciia khí quyến lórp biên 
theo Pasquỉll dựa trên quan trắc khí tượng.

Vận tốc gió (m s 0 Bức xạ m ặt trời Phần m áy phủ ban đém

ở độ cao 10 m Mạnh Vừa phải Yếu >4/8

<3/8

<2

A A - B

B

2-3

A - B

B

c

E

F

3-5

B

B - C

c

D

E

5-6

c

c - D D D D

>6

c

D D D D

Các cấp độ ôn định Pasquill được xác định như sau:

A: rất không ôn định

D: trung gian

B: không ôn định

E: tương đối ôn định

C: tương đối không ôn định

F: ồn định

K ế t

q tính tốn các

h ệ

số

p h á t

tán ngang

ơ y

và thãne

đ ứ n 2 ơz

phụ

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Chirong 5. PHẮT THAI PHÓNG XẠ TRONG NHỮNG TAI NẠN...

2 4 5

4.8. Hệ quả là tỷ số 0/Q ở công thức (5.26) sẽ phụ thuộc vào cấp độ ổn

định khí quyển lớp biên và vận tốc gió như có thể thấy trên hình 5.3.

lơ*,—

lO'

4« 10°'

i

is iíĩi

5 lo’ 2 5 10* 2 5 lo ’
khoảng cách từ nguồn, m

5 lờ* 2 5 10'
khoànq cách từ nqiion. m

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

5.2.2 Đánh giá liều phơi nhiễm bên ngoài nhà máy

Mơ hình phát tán làn khói Gauss được dùng làm cơ sờ đê đánh giá nồng

độ nuclit ô bên ngoài nhà máy khi đã biết tốc độ phát thải Q. Ngược lại,

dựa trên những kết quả quan trắc nồng độ các nuclit bên ngoài nhà máy,

người ta có thể suy ra tốc độ phát thải Q nếu đánh giá được các hệ số

phát tán ngang

ơ y

và thẳng đứng

ơ z .

Một khi đã tính được hoạt độ nuclit trong khơng khí bên ngồi nhà máy,

ta có thể dự báo liều chiếu xạ lên dân chúng để có biện pháp ứng phó

trong trường hợp sự cố. Mặt khác, liều chiếu xạ bên ngồi nhà máy khi

lị phản ứng hoạt động bình thường và trong trường hợp sự cố còn là

căn cứ để xét duyệt và cấp phép cho địa điểm xây dựng nhà máy.

Theo Cơ quan Pháp quy Hoa Kỳ, nhà máy điện hạt nhân phải được bao

quanh bởi khu đặc trừ bán kính tị 0,8 đến 1 km, tiếp đến là khu thưa

dân bán kính 5 km. Liều phơi nhiễm toàn thân và tuyến giáp được quy

định tương ứng không vượt quá 25 rem và 300 rem ở ranh giới giữa khu

đặc trừ và vùng thưa dân. Những quy định trên được xem là đủ bảo thủ

để có chỗ dự phịng cho những sai số trong tính tốn xin cấp phép.

2 4 6 ____________________________________________ AN TŨÂN i

O'
lE-3

lE-4

lE-5

lE-6

lE-7

lE-8

- — F-S

X . V

--- -D-5
--- B-5
\ N

X
' s

khoảng cách tù' nguòn phát, m

lE+2 lE+3 lE+4 1E*5
khoảng cách từ ngn phát, m

Hình 5.4. Tỷ số 9/Q (4.) phụ thuộc vào vận tốc gió và cấp độ ổn định khí quyển 
lóp biên. F, D, B là cấp độ ổn định khí quyển theo Pasquill, 1 và 5 
tương ứng vói vận tốc gió 1 m/s và 5 m/s

(Nguồn: RASCAL 4, U.S. NRC).

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

bị nhiễm xạ. Chiếu trong gồm hít thở khí phóng xạ và qua con đường

tiêu hóa do hệ sinh thái bị ô nhiễm. Để đánh giá thành phần chiếu xạ

trực tiếp từ đám mây phóng xạ người ta có thề xem các nuclit phát tia /?

và

ỵ

phân bố đều trong đám mây phóng xạ vơ hạn. Còn mặt đất bị

nhiễm xạ là do rơi lắng khô và rơi lắng ướt theo mưa. Tốc độ rơi lắng

khô và ướt cũng phụ thuộc vào vận tốc gió, độ âm khơng khí, mưa, độ

ổn định khí quyển và điều kiện địa hình.

Những kết quả tính toán theo RASCAL-4, u . s NRC có thê cho ta ý

niệm về độ lớn của ba thành phần chiếu xạ nói trên. Với tai nạn \ịing

hoạt bị phơi trần hồn tồn và độ cao ốns khói nhà máy 100 m liều phơi

nhiễm tại nơi cách xa nhà máy 1 mile (1.6 km) theo hướng gió sè vào

khoảng 0,03 rem từ đám mây phóng xạ và khống 10 lần lớn hoTi từ mặt

đất nhiễm xạ cũng như từ hít thờ khơng khí.

5.3

PHÁT TÁN NUCLIT PHÓNG XẠ RA XA KHU v ự c NHÀ MÁY

5.3.1 Quỹ đạo lan truyền nuclit phóng xạ trong khí quyển theo

mơ hình HYSPLIT-4

Những nội dung vừa trình bày trên đây chi liên quan đến tác động cua

tai nạn điện hạt nhân trong phạm vi xung quanh nhà máy với bán kinh

dưới 100 km. Trong phạm vi này, các yếu tố khi tượng (hướns

2 ÌĨ. vận

tơc gió, độ ơn định khí qun...) và địa hình đóns vai trị quan trọns.

trực tiếp

ánh

hườns đến hai thông số cơ bàn là độ lệch chuân ơy và

Ơ

2

trong mơ hình phát tán theo phàn bố Gauss.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

hướng đông theo vĩ tuyến xuyên qua Thái Bình Dương. Đại Tây Dương

và lục địa châu Âu.

Do đó, dự báo quỹ đạo lan truyền phóng xạ trong khí qun sau tai nạn

điện hạt nhân và đánh giá hoạt độ phóng xạ trong khơng khí theo hướng

lan truyền cũng được xem là nội dung quan trọng trong nhiệm vụ ứng

phó sự cố điện hạt nhân. Đây lại chính là bài tốn vận chuyển xuyên

biên giới của các chất ô nhiễm không khí, trong đó có tro bụi núi lửa,

cát bụi bốc lên từ miền Bắc Trung Quốc lan sang tận Bắc Mỹ qua ngã

Hàn Quốc, Nhật Bản,..., đã được nghiên cứu rtr nhiều thập kỷ qua trong

khoa học mơi trường khí. Từ những nghiên cứu này đã hình thành hai

cách mô phỏng quá trình lan truyền chất ơ nhiễm trong khí quyển. Cả

hai cách mô phỏng đều sử dụng trường số liệu khí tượng, vốn được

dùng trong dự báo khí tượng và được dựng nên từ các kết quả quan trắc

mặt đất và cao không trên khắp thế giới.

Cách mô phỏng thứ nhất gọi là Eulerian mang tên nhà toán học Đức

Euler xem xét dịng khí chứa chất ơ nhiễm đi qua những nút xác định

trong lưới khí tượng qua đó có thể mơ phỏng q trình lan truyền các

"đám mây" phóng xạ trong tai nạn điện hạt nhân. Cách mô phỏng này

địi hỏi phương tiện tính toán năng suất lớn, nhất là khi tính quỹ đạo

trong nhiều ngày.

Trong cách mô phỏng thứ hai gọi là Lagrangian, mang tên nhà toán học

Pháp Lagrange, người ta theo dõi đưÒTig đi trong không gian và thời

gian của những những khối phóng xạ thốt ra từ nhà máy. Chúng có thể

là những hạt bụi hoặc bọc khí (air parcel) có phân bố theo mơ hình

Gauss được mơ tả ở mục trên. Bọc khí, là khái niệm hình học thường

được sử dụng rộng rãi trong khí tượng học. Trong bọc là khối khí đồng

nhất có những thơng số vật lý xác định như áp suất nhiệt độ... Bọc khí

cũng chính là "khối khí" (air mass) trong bài tốn hồn lưu khí quyển

tồn cầu có kích thước lớn hơn nhiều, bao trùm lên nhiều độ kinh vĩ

trong không gian. Kết quả mô phỏng Lagrangian sè cho ra quỳ đạo vận

chuyền khối tâm các bọc khí ấy.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Chwmg 5. PHÁT THÀI PHÓNG XẠ TRONG NHỮNG TAI N Ạ N -_______________2 4 9

Sau tai nạn Chernobyl xuất hiện khá nhiều phần mềm mô phỏng quỷ

đạo Lagrangian, nhưng quỹ đạo tính theo HY SPLIT-4 (Hybrid Single

Particle Lagrangian Integrated Trajectory) của NOAA là phổ biến nhất

và được rất nhiều người sử dụng để tính trực tuyến quỳ đạo một cách

nhanh chóng.

Trong tính tốn, HYSPLIT sử dụng trường số liệu khí tượng được cập

nhật tò cơ sở lưu trữ hoặc các số liệu dự báo. Các thông số vật lý của

khơng khí tại mỗi nút lưới khí tượng thưÒTig bao gồm hai thành phần

nằm ngang của vận tốc gió,

u và V, nhiệt độ T, độ cao z hoặc áp suất p,

áp suất ngay trên mặt đất Po, và độ ẩm khơng khí. Vận tốc chuyển động

khơng khí theo chiều thẳng đứng

w

thường khơng có trực tiếp trong

trường số liệu nhưng có thể suy ra từ lưới khí tượng. Những thơng số

khí tượng được cập nhật thường xuyên bốn lần trong một ngày ở hệ

thống đồng hóa số liệu khí tượng tồn cầu (Global Data Assimilation

System - GDAS) của Trung tâm dự báo môi trường quốc gia Mỹ

(National Centers for Environmental Prediction - NCEP) vào lúc 00,

06, 12 và 18 giờ UTC. GDAS sẽ biến đổi các thông số khí tượng này và

đưa lên mạng lưới có kinh vĩ độ cách nhau 1° ở cả hai bán cầu và lưu

trử trong file

số

liệu FNL. Hình 5.5 minh họa lưới

số

liệu trên Bắc

bán cầu.

E v e r y o t h e r g r i d p o i n t p l o t t e d

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

2 5 0

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAl

HYSPLIT chỉnh lý trường số liệu này cho phù hợp với nội dung tính

tốn. Đặc biệt, để mơ tả tốt hơn tính xáo trộn trong khí quyên, mật độ

lưới theo chiều thẳng đứng được điều chỉnh theo công thức:

z

= ak + bk +c

(5.13)

Trong đó, z là độ cao tính từ mặt đất, a = 30, b = 25, c = 5. Như vậy, độ

phân giải của lưới theo chiều thẳng đứng càng giảm dần khi càng cách

xa mặt đất. Mức lưới thấp nhất (k = 1) cao 10 m, mức thứ hai 75 m,

mức thứ ba 200 m, mức thứ hai mươi có độ cao 11 500 m.

Khi hạt bụi khí, hoặc bọc khí, đi vào trường khí tượng chúng sè di

chuyển do bị cuốn theo gió và do khuếch tán. Phương trình quỹ đạo cho

tọa độ (vectơ) của hạt X(t) được tính ưmg bước, bẩt đầu từ thời điểm to

đến ti, t

2 ...

X ( t i ) = ^ X ( t o ) + A t ) X ( t o )

(5.14)

X

(to)

là đạo hàm của vecto X ở thời điểm

to.

Với khoảng thời gian At

đủ bé, công thức trên đủ chính xác mà khơng cần có thêm số hạng bậc

cao hon trong khai triển Taylor. Mặt khác, X(t) cũng có thê khai triẻn

Taylor

ở thời

điểm

ti và

đánh giá nó

ở thời

điểm

t = to

X ( t o ) * X ( t i ) - ( A t ) X ( t i )

(5.15)

Phối hợp hai công thức trên sẽ cho ra

X ( t i ) « X(to) + ^ ( A t ) [ X ( t J + X ( t , ) ]

Í5.16)

Trong các cơng thức trên chỉ có X(to) là cho trước, do đó đê xác định

X(ti) cần giải phương trình trên theo phương pháp lặp, cụ thề

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Trong đó, 1, 2,... 1 là số lần lặp. Khi đã tính được X(ti) ta có thể sừ dụng

quy trình trên để tính tiếp X(t

2 )...

Kết quả tính tốn theo HYSPLIT cho thấy xuất phát

từ

cùng một điểm

xảy ra tai nạn nhưng tùy thuộc vào độ cao của nguồn phát mà nuclit

phóng xạ có thể đi theo những quỹ đạo rất khác nhau theo cả phương

nằm ngang và thẳng đứng. Điều này có thể thấy rất rõ qua trường họp

tai nạn Fukushima ờ chương 9.

Sai số tính quỳ đạo theo mơ hình Laarangian trên đây xuất phát từ

nhiều nguồn, chủ yếu là tính gần đúna của mơ hình và nguồn số liệu khí

tượng đầu vào. Nguồn số liệu này được suy ra từ kết quả quan ưắc ừên

toàn cầu, chủ yếu là quan frắc cao không. Mạng lưới này rất thưa ờ

nhiều vòing trên thế giới và ưên đại dương. Stohl (1998) đă xem xét

đóng góp của các nguồn sai số ấy và ước lượne sai số tông thê của vị ưí

bọc khí có thể đến 20%, hay 400 km sau 72 eiờ hành trình ừên quỳ đạo.

Trên đày chi lưu ý đến q trình cuốn theo gió để tính quỳ đạo khối tâm

của bọc khí. Trên đường đi, bọc khí cịn bị tác động bời quá trình

khuếch tán khiến chất phóng xạ lan tòa ra \òins xung quanh. Mơ hình

Lagrangian ữong HYSPLIT cho phép tình phân bố hoạt độ phóng xạ ữons

khơne gian, cũng chính là đám mây phóng xạ trong các tai nạn điện hạt

nhân. HYSPLIT mơ phịng đám mây phóng xạ theo hai cách.

Cách thứ nhất mơ phịng vận chun các bọc khí, chúng được phát ra

đều đặn rtr nhà máy, mồi bọc mang một lượng phón2 xạ nhất định. Sau

khi phát ra. các bọc bị cuốn theo

2 ÌĨ qua đó có thê xác định quv đạo

khổi tâm của chúns. Mặt khác, các bọc lại nơ ra theo cả hai phươna

nằm ngang và thăna đứns do bản chất khuếch tán và xáo ưộn cua khí

qun, từ đó tạo nên đám mây phóns xạ.

Trone cách mô phona thứ hai. HYSPLIT xem nsuồn phát là một số lớn

các hạt phóng xạ phát ra đêu đặn theo thời sian. Bên cạnh chuyên độna

cuốn theo aió. cứ sau các bước tính, mỗi hạt lại có thêm thành phần

chuyên độns naẫu nhiên do xáo trộn trons khí quyên. Bằng cách mô

phỏnơ nà>. đám hạt phát ra từ nhà máy sè nơ ra theo Idiơnơ

2 Ìan và thời

sian, qua đó có thè tính được hoạt độ phóns xạ tronơ khồns khí theo

hướns lan tru> ền bàng cách đêm số lượng hạt trong từns ô mạns.

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

HYSPLIT sử dụng cả hai cách mô phỏng dựa trên bọc khí và đám hạt.

Hai cách mô phỏng tương đương nhau trong tính tốn quỳ đạo, nhưng

mô phỏng theo bọc khí tốn nhiều thời gian hơn. HYSPLIT lai ghép cả

hai (HY; hybrid), trong đó đám hạt được sử dụng để mơ phỏng q

trình khuếch tán theo chiều thẳng đứng còn khuếch tán theo phương

nằm ngang lại dựa trên chuyển động của bọc khí.

5.3.2 Minh họa

Việt Nam đang có kế hoạch xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân tại

Phước Dinh và Vĩnh Hải, cách thành phố Phan Rang tỉnh Ninh Thuận

khoảng 20 km tương ứng về phía Nam và Bắc, cách TP. Hồ Chí Minh

khoảng 350 km về phía Đơng bắc. Mỗi nhà máy sẽ có hai lò phản ứng,

mỗi lò công suất khoảng 1 000 MWe.

Quỹ đạo các khối khí xuất phát từ nhà máy được tính tốn on-line theo

mơ hình HY SPLIT-4 (Vương Thu Bắc và đồng nghiệp, 2002). Đẻ có

bức tranh tồn cục, tác giả đã tính cho cả năm 2002, mỗi ngày ứng với

một quỹ đạo xuất phát lúc 18:00 địa phương (11:00 UTC) và lan truyền

trong 5 ngày tiếp theo. Các thông số khí tượng được lưu trữ trong file

đồng hóa số liệu toàn cầu GDAS cho năm 2002.

Để dễ hình dung, các quỹ đạo được tập hợp theo từng tháng, như trên

hình 5.6. Có thể thấy có ba nhóm quỹ đạo chính thể hiện hai hưóng gió

thịnh hành ở Phan Rang trong các mùa:

• Nhóm 1: Từ tháng 5 đến tháng 9, khi phóng xạ lan truyền chủ yếu

theo hướng Tây nam - Đông bắc, và bay ra biển đơng.

• Nhóm 2: Từ tháng 10 đến tháng 2, hướng lan truyền chính là Đông

bắc - Tây nam, khí phóng xạ ảnh hưởng đến các tỉnh Nam bộ, bay

đến TP. Hồ Chí Minh chỉ sau một ngày.

• Nhóm 3: Từ tháng 3 đến tháng 4 là thời gian chuyển mùa, các khối

khí lan truyền chủ yếu về hướng Tây song quỹ đạo hay thay đồi

không thấy rừ hướng thịnh hành.

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

Chaong 5. PHÁT THÀI PHÓNG XẠ TRONG NHŨNG TAI

_______________ 2 5 3

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

2 5 4

AN TOAN

đ iệ n h ạ t

NHAN

Tiếp nối kết quả tính quỳ đạo ở trên, hình 5.7 minh họa kết quả tính

phát tán theo mơ hình HYSPLIT trong 8 giờ cho nguồn phát ô nhiễm tại

địa điểm Phước Dinh, Ninh Thuận có độ cao 40 m, bắt đầu phát lúc

11:00 UTC ngày 26/10/2002 với tốc độ 1 kg/h. Nồng độ chất ô nhiềm

(hay phóng xạ) trong khơng khí tính theo kg/m^ có được bằng cách lấy

trung bình nồng độ trong cột khơng khí rtr 0 đến 500 m và lấy tích phàn

tị 11:00 đến 19:00 ƯTC ngày 26/10/2002.

Mật độ rơi lắng xuống đất tính theo kg/m^ có được bằng cách lấy tích

phân tò 11:00 đến 19:00 ƯTC ngày 26/10/2002. Trong tính tốn, lấy tốc

độ rơi lắng khơ bằng 0,01 m/s. Có thể thấy sau 8 giờ chất ô nhiễm đã đi

xa hơn 200 km về hướng Tây nam và nồng độ giảm đi sáu bậc so với

vùng gần nhà máy.

H ình 5.7. Nồng độ phóng xạ trong khơng khí (hình trái) và mật độ roi lắng 
xuống đất (hình phải) sau 8 giờ. Nồng độ phóng xạ: 1 - cực đại 
4,2E -12; 2 - 1,0E -14; 3 - 1,0E -16; 4 - 1,0E -18; cực tiểu - 5,0E -19. 
M ật độ rơi lắng: 1 - cực đai l ,lE - 0 8 ; 2 - l,0 E -0 9 ; 3 - 1,0E-11; 
4 - 1,0E -13; 4 - 1,0E -15; cực tiể u - 6,6 E -1 7 .

TÀI LIÊU THAM KHẢO

1. NUREG-1465 Accident source terms for light-water nuclear power plants,

u

SNRC

1995.

2.

Roland R. Draxler.

9/2002.

NOAA Technical Memorandum ERL

ARL-224.

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

Chuong 5. PHÁT THÀI PHÓNG XẠ TRONG NHỮNG TAI MẠN..._______________2 5 5

3. RASCAL 4; Description of models and methods. U.S. NRC 2012.

4. J. H. Seinfeld (1986). Atmospheric Chemistry and Physics, John Wiley and

Sons, New York.

5. A. Stohl (1998). Computation, accuracy

and

applications of trạectories - a

review and bibliography. Atmospheric Environment Vol. 32. N6, p 947 -

966. 6. Vương Thu Bac, Phạm Duy Hiển, Nguyễn Hào Quang, Đinh Thiện Lâm.

ứng dụng mơ hình HYSPLIT-4 trong nghiên cứu lan truyền ô nhiễm

tầm xa.

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24></div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

6

nhà m áy điện hạt nhân

Phân tích an tồn

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

... M áy bay rơi có thể do thời tiết xấu, khủng bố, phi công thiếu
chuyên nghiệp, sai lầm của trạm điều khiển m ặt đất, hỏng hóc
các hệ thống và bộ phận cơ khí trong m áy bay... Những yếu tố
này nhiều khi xảy ra đồng thời. Nhà m áy điện hạt nhân mất an
toàn cũng do rất nhiều yếu tố, nhiều khi xảy ra đồng thời, khiến
hậu quả rất nặng nề. Song lò phản ứng phức tạp hơn máy bay
rất nhiều. Nó có hàng trăm hệ bảo đảm an tồn, hàng nghìn
phần tử kỹ thuật quan trọng, những hệ tải nhiệt tránh cho vùng
hoạt bị tan chảy đều có vài ba hệ dự phịng, các rào chắn
phóng xạ đều được thiết kế và chế tạo rất chu đáo. Nhà máy lại
phải tuân thủ những quỵ trình xét duyệt, cấp phép và vận hành
rất nghiêm túc, nhằm bảo đảm tránh được những rủi ro xảy ra
sự cố và tai nạn, Trong các khâu ấy, phân tích an tồn có vai
trò rất quan trọng.

6.1

HAI CÁCH TIÉP CẬN TRONG PHÂN TÍCH AN TỒN NHÀ

MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN

6.1.1 Nhiệm vụ và mục tiêu

Nhà máy điện hạt nhân là một nguồn phát điện với những ưu việt quá rõ

rệt, xây dựng và vận hành nó mang lại lợi ích lớn lao cho sự phát triển

kinh tế và xã hội. Song với một lưọTig phóng xạ cực lớn hàng tỷ curi

trong các lò phản ứng và bể chứa nhiên liệu đã cháy, nhà máy điện hạt

nhân tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhất là khi xảy ra tai nạn, chẳng những gây

thiệt hại lớn về kinh tế mà còn phát thải chất phóng xạ ra mơi trường,

tác hại đến sức khởe và cuộc sống của dân chúng. Có thê nói lợi ích

kinh tế càng lớn, mức độ rủi ro càng cao. Song hiệu qua kinh tế và rủi

ro không nên xem là hai mặt đối lập. Nếu biết cách đánh giá rủi ro đầy

đu và xác đáng, để từ đó kiểm sốt được chúng, thì lợi ích kinh tế càng

được bảo đảm.

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

để ra quyết định xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Bảo đảm cho nhà

máy được an toàn, giảm thiểu tối đa rủi ro xảy ra tai nạn, mới là điều

kiện đủ. ở đây cần áp dụng nguyên tắc tối ưu hóa các hoạt động ứng

dụng phóng xạ ALARA, theo đó phơi nhiễm do phóng xạ phải được giữ

ở mức thấp nhất một cách họp lý trong điều kiện có thể đạt được. Trong

trường họp này nguyên tắc ALARA có thể được thực thi như sau:

Để biết được liệu những rủi ro do phóng xạ có được giữ ở mức thấp

nhất một cách họp lý chưa, mọi rủi ro điện hạt nhân, bất luận xuất hiện

trong điều kiện lò phản ứng hoạt động bình thường hay khi xảy ra sự cố

phải được phân tích và định lượng ngay từ ban đầu, và phải thường

xuyên làm việc này trong suốt đời hoạt động của nhà máy.

Phân tích an tồn và rủi ro là nhiệm vụ trung tâm khi thiểt kế, xây dựng

và vận hành nhà máy điện hạt nhân nhằm bảo đảm cả ba mục tiêu an

toàn, ổn định và hiệu quả. Phân tích an tồn có mục đích chứng minh

cho thấy những rủi ro trong quá trình xây dựng, vận hành và tháo dỡ

nhà máy nằm trong phạm vi các tiêu chuẩn được chấp nhận. Chẳng

những thế, các kết quả phân tích an tồn còn cho phép chỉ ra những khả

năng nâng cao hơn nữa độ an toàn và độ ổn định trong vận hành nhà

máy khi đổi chiếu với những tiêu chuẩn được chấp nhận.

Những tiêu chuẩn ấy là những giới hạn và điều kiện do cơ quan pháp

quy quy định nhằm bảo đảm mức độ an tồn thích hợp cho nhân viên

vận hành và dân chúng, bao gồm:

a) Liều cá nhân và liều tập thể cho nhân viên và dân chúng phải nằm

trong giới hạn cho phép và giữ ở mức thấp có thể đạt được trên thực

tế một cách họp lý trong mọi trạng thái vận hành lị phản ứng có tính

đến việc giảm thiểu hậu quả chiếu xạ trong trường hợp sự cố,

b) Sự toàn vẹn của các rào chắn giữ cho phóng xạ khơng thốt ra khịi

chúng như viên nhiên liệu, vỏ bọc, các hệ làm nguội sơ cấp và thứ

cấp, nhà lò...,

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

d) Một số thiết kế còn yêu cầu loại bỏ hẳn trên thực tê khả năng phát

thải phóng xạ ra bên ngồi.

Những tiêu chuẩn nói trên phải gắn liền với những thông sô vật lý đặc

trưng cho các q trình có thể đe dọa sự toàn vẹn toàn các rào chắn

phóng xạ. Nhiều khi lại phải sử dụng các thông số vật lý mang tính đại

diện (suưogate). Chẳng hạn, để bảo đảm cho vỏ bọc thanh nhiên liệu

khỏi hư hại có thể dùng nhiệt độ cực đại trên bề mặt thanh nhiên liệu,

hay độ chênh lệch giữa nhiệt độ vỏ bọc thanh nhiên liệu với nhiệt độ sôi

bề mặt (departure from nucleate boiling, DNB), do CÓ sự chênh lệch

này mà quá trình tải nhiệt không hiệu quả, thậm chí có thể dẫn đến

trạng thái sơi khủng hoảng.

Phân tích an toàn và rủi ro điện hạt nhân phải được tiến hành trong

nhiều khâu và giai đoạn, bao gồm

a) Thiết kế,

b) Đưa vào vận hành,

c) Vận hành,

d) Sửa đổi thiết kế và quy trình vận hành,

e) Đánh giá an toàn định kỳ,

g) Kéo dài tuổi thọ.

Phân tích an toàn và rủi ro bao quát rất nhiều nội dung, phương pháp

liên quan đến nhiều hệ thống công nghệ và kỳ thuật, song có thể xếp

thành hai cách tiếp cận chính, tất định (deterministic) và xác suất

(probabilistic).

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

nghiệm. Trạng thái của lò phản ứng được thể hiện qua hàng trăm thông

số vật lý, kỹ thuật, chúng lại có mối liên hệ nhân qua với nhau, một

thông số nào đó thay đổi sẽ làm thay đổi các thông số khác. Vì vậy, sự

phù hợp giữa tính tốn thiết kế với hàng trăm thông số vật lý kỳ thuật

đo được bằng thực nghiệm sau khi lấp lò và trong suốt quá trình vận

hành là minh chứng đầu tiên cho lò phàn ứng được bảo đảm chất lượng

trong thiết kế, chế tạo và lắp ráp.

Tuy các kết quả tính tốn và thực nghiệm đều có sai số. nsồi ra, mồi

thơng số vật lý kỳ thuật đều được phép biến thiên trong phạm vi nhất

định, lò phản ứng vần hoạt động theo những quy luật vật lý và cơ học

và được kiểm chứng một cách chắc chắn. Đây là cơ sơ đê có thể đánh

giá an tồn điện hạt nhân theo phương pháp tất định.

Có thể qua thí dụ về các rào chắn vật lý để thấy ý nghĩa của phương

pháp luận tất định trong báo đàm an toàn nhà máy điện hạt nhân. Viên

nhiên liệu được xem là rào chắn thứ nhất vì sau khi bị phân hạch, các

mãnh vỡ chứa phóng xạ có số khối A từ 80 đến 150 và động năng trunơ

bình khống 90 MeV chi đi được quãng đườns khôns quá 1 mm rồi

dừng lại, điều này được lý thuyết và thực nghiệm vật lý xác nhận chắc

chắn. Có nghĩa là, mảnh vỡ phân hạch không thê thốt ra ngồi viên

nhiên liệu ƯO: kích thước 08x10 mm trừ trườne hợp nhiên liệu bị tan

chày. Cũng vậy, vò bọc thanh nhiên liệu zircaloy bắt đầu bị oxy hóa

mạnh và hư hại ờ 1

400°c

và nóng chay ờ 1

7 5 0 ° c ,

do đó

nếu

nhiệt độ

vượt quá những giới hạn này thì rào chắn thứ hai sè khơng vẹn tồn.

Thiết kế thêm nhiều hệ dự phòng đê cho lò được an toàn hơn cũna

nằm

trong tư duy của phương pháp luận tất định.

Nhưng khi công nơhiệp điện hạt nhân ơ Mỹ phát triên ồ ạt vào đầu thập

kỳ 1970 với khoang 100 lò phán ứng đans vận hành hoặc đana xày

dựng, giới học gia và dàn chúng rât lo ngại về kha năns xay ra tai nạn

LOCA, nhất là LB LOCA, có thê dần đến hậu qua nshiem trọnơ

2 à\-

chết người và huy

hoại

môi trường.

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

Phương pháp luận tất định không thể giúp trả lời thẳc măc liệu tai nạn

LOCA có minh chứng được cho việc xây dựng hàng loạt các lị phản

ứng năng lượng khơng, vì lị phản ứng gồm hàng vạn thiết bị và phần tử

khác nhau, chúng đều có độ khả dụng (availability) và khả tín

(reliability) nhất định, vả lại chúng có thể chịu tác động bởi các yếu tố

ngẫu nhiên bên ngoài hoặc từ sai lầm của con người. Chăng hạn, các hệ

tự động khơng kích hoạt được trong trường hợp cần thiết là điều dề xày

ra. Con người điều khiển lò phản ứng cũng dễ bị sai sót, thực hiện

những động tác sai hoặc không thực hiện những động tác đúng, nhất là

dễ luống cuống khi xảy ra sự cố. Nói cách khác, phương pháp luận tất

định không đánh giá được mức độ rủi ro của điện hạt nhân.

Trước tình hình trên, ủ y ban Pháp quy Hạt nhân Hoa Kỳ (NRC) đã đặt

hàng dự án nghiên cứu đánh giá mức độ rủi ro điện hạt nhân có thể gây

tác hại đến mức nào đến con người và mơi trường ở các lị nước nén và

nước sôi phổ biến ở Mỹ theo phương pháp xác suất. G.s. Norman

Rassmussen, Đại học công nghệ Massachusetts đã chủ trì cơng trình

nghiên cứu đánh giá rủi ro tai nạn điện hạt nhân theo phương pháp xác

suất (probabilistic risk assessment. PRA). Một lò nước nén và một lị

nước sơi tiêu biểu ở Mỹ được dùng làm mẫu nghiên cứu và kết quà

được công bố năm 1974 trong báo cáo W A S H -1400 dưới danh nghĩa

NRC.

Thực tiễn phát triển điện hạt nhân cho thấy cả hai cách tiếp cận, có vẻ

đối lập nhau về ngữ nghĩa và phưong pháp luận, song lại bô sung rất tốt

cho nhau và đều phải được sừ dụng trong phân tích an toàn điện hạt

nhân. Mồi cách tiếp cận đều có ưu và nhược, nên trước khi đưa ra quyết

định về an toàn điện hạt nhân cần phải có kết qua phân tích theo cà hai

cách tiếp cận. Cơ quan Pháp quy Hoa Kỳ cho rằng "... phương pháp và

số liệu về PRA phải được sử dụng như bổ sung cho cách tiếp cận tất

định và hồ trợ cho triết lý phòng vệ chiều sâu của U.S. NRC". Sau tai

nạn Fukushima một ủy ban tư vấn độc lập do Ọuốc hội phê chuẩn đã

khuyến cáo đưa phương pháp luận PRA thành yêu cầu chính thức bên

cạnh phươne pháp tất định khi xét duvệt an toàn điện hạt nhản.

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

6.1.2 Các trạng thái hoạt động của nhà máy điện hạt nhân

Trên quan điểm an toàn, nhà máy điện hạt nhân có hai trạng thái hoạt

động, hoặc vận hành bình thường, hoặc trong trạng thái sự cố (IAEA

Specific Safety Guide, SSG-2).

Trong trạng thái vận hành bình thường, các thông sổ vận hành nằm

ưong những giới hạn và điều kiện đúng quy định. Nhưng cũng có thể

xảy ra những trục trặc khiến chế độ hoạt động lệch khịi bình thường.

Những trục trặc loại này, được gọi là trục trặc vận hành được tiên liệu

(anticipated operational occuưence, AOO), có thê xảy ra ít nhất một lần

trong cả đời nhà máy, nhưng do được trù tính trong thiết kế, nên khônơ

gây hư hại cho các bộ phận quan trọng đến an toàn nhà máy hoặc có thể

dẫn đến tai nạn (tuy nhiên có thể gây ra dập lò tự động, SCRAM). Đày

là những trường hợp như mất điện lưới, mất điện cho máy bơm tai

nhiệt, tuabin ngừng quay, hỏng bộ phận kiểm soát...

v ề những điều kiên xảy ra sự cố, cũng có hai loại, sự cố trong thiết kế

(design basic accident, DBA) và ngoài thiết kế (beyond design basic

accident, BDBA), Ờ đây bao gồm những tai nạn nghiêm trọng khi \òins

hoạt bị phơi trần và bắt đầu tan chày.

Các AOOs, DBA và BDBA bao giờ cũng được khởi đầu bàng một sự

kiện nào đó. Trước khi đưa nhà máy vào vận hành cần phái tiên liệu tất

cả những sự kiện khởi đầu giả định (postulated initiatins event. PIE)

kéo theo những trạne thái chuyên tiếp của cá hệ thống đê có AOO.

DBA và BDBA. N suyên nhân gây ra PIE rất nhiều, từ sai sót cua nhân

viên vận hành, hư hong thiết bị, đến những tai họa do thiên nhiên và

con người gây ra.

Những trạng thái chuyên tiếp theo sau PIE thườns là:

a) Tăng hoặc giảm lượng nhiệt được tai ra nsoài bơi hệ thống làm

nguội lò,

b) Tăns hoặc giám lưii tốc hệ làm nguội.

c) Bất thường về độ phan ứng và phân bố côns suất trong vùnơ hoạt.

d) Tăng hoặc giam nước tồn trừ cho hệ làm nơuội.

e) Chất phóng xạ thốt ra rtr một số hệ kỳ thuật.

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

PIEs còn được phân loại căn cứ trên tần suất xảy ra và hệ quả. Nói

chung, tần suất càng cao hệ quả càng dễ chấp nhận. Chăng hạn, PIE dẫn

đến những trục trặc vận hành AOO thường xảy ra với tân suất từ 1%

đến l/lò năm và hệ quả là thanh nhiên liệu không bị hư hại. Những PIE

hiếm hơn, với tần suất từ 10""^ - 10“^/lị năm sè khơng thể gây ra hậu

quả chiếu xạ bên ngoài nhà máy, hoặc bên ngoài khu đặc trừ. Với

những tần suất thấp hơn nữa, từ 10“^ đến 10“^/lò năm, chiếu xạ bên

ngồi vùng đặc trừ có thể xảy ra.

6.2

PHÂN TÍCH AN TỒN ĐIÊN HẠT NHÂN THEO PHƯƠNG

PHÁP TÁT ĐỊNH

Phân tích an toàn theo phương pháp tất định đối với các trục trặc vận

hành được tiên liệu, AOO, tai nạn trong và ngoài cơ sờ thiết kế, DBA

và BDBA, là cách tiếp cận chủ yếu, thậm chí duy nhất, trong thời kỳ

đầu phát triển điện hạt nhân, nhằm bảo đảm cho các mặt an toàn của

nhà máy được xem xét chu đáo.

Trong thời kỳ đầu, phương pháp tất định mang tính bảo thủ đã được sừ

dụng để xem xét các sự kiện khởi đầu giả định, PIE, có thể dẫn đến

AOO và DBA. Những tính tốn phục vụ cấp phép đã sử dụng các mã

máy tính và số liệu đầu vào bảo thủ do chưa có những phương pháp mơ

phỏng thích họp cho các quá trình phức tạp trong lò phản ứng và do số

liệu đầu vào thường chưa đầy đủ. Với cách tiếp cận này, cho dù tính

tốn có sai, và sai số thường bị ảnh hưởng bởi những quá trình chuyển

tiếp khó kiểm sốt, các thơng số an tồn tính được vẫn nằm trong tiêu

chuẩn được chấp nhận.

Dần dà, số liệu thực nghiêm ngày càng phong phú, hiểu biết \ ề các quá

trình vật lý như nhiệt thủy động trong lò phản ứng ngày càng chính xác

hơn, cùng với những thành tụai trong kỹ thuật mô phỏng trên máy tính,

đặc biệt đối với hiện tượng LOCA, đã cho phép phân tích an toàn điện

hạt nhân theo phương pháp tất định một cách sát thực hơn.

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

Cách tiếp cận này bao gồm số liệu đầu vào sát thực, các mã máy tính

mơ tả sát thực những quá trình vật lý, và cuối cùng là độ bất định toàn

cục trong kết quả phân tích an tồn được đánh giá khách quan để có cơ

sở so sánh với tiêu chuẩn được chấp nhận.

Sau nhiều năm phát triển và kiểm chứng, một số mã máy tính về vật lý

vùng hoạt, nhiệt thủy động, động lực học dòng chảy, và về một số hệ kỹ

thuật cụ thể... được xem là đủ sát thực để sử dụng trong đánh giá an

toàn tất định. Tuy nhiên những mã máy tính này vẫn còn phải được

hồn thiện hơn, và đang có xu hướng phối họp các mã này với nhau đê

có thể mơ phỏng hồn chỉnh hơn các q trình rất đa dạng và rất gắn kết

với nhau trong lị phản ứng.

Vì số liệu đầu vào, mơ hình dùng trong các mã máy tính, thậm chí tri

thức về các q trình vật lý trong lò phản ứng, còn nhiều chỗ thiếu chắc

chắn nên đánh giá độ bất định là nội dung rất quan trọng thể hiện tính

tất định trong phân tích an toàn điện hạt nhân. Độ bất định toàn cục của

một kết quả tính tốn phải là tổng hợp của độ bất định liên quan đến

từng quá trình và đầu vào riêng rẻ.

Với sự tồn tại đồng thời hai cách tiếp cận bảo thủ và sát thực, hiện tại

trong phân tích an tồn tất định đổi với các AOO và DBA phục vụ cấp

phép điện hạt nhân, các nước đã theo ba con đường sau đây:

a) Dùng mă máy tính bảo thủ cùng với điều kiện ban đầu và điều kiên

biên bảo thủ,

b) Dùng mã máy tính mơ phỏng sát thực hơn có kèm theo ước lượng

độ bất định, nhưng điều kiện biên và điều kiện ban đầu vần bào thủ,

c) Dùng mã máy tính mơ phỏng sát thực hơn, dùng số liệu đầu báo thủ

lẫn sát thực, nhưng độ bất định của cả mã mơ phịng lần số liệu đầu

vào đều được đánh giá định lượng.

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

định các giải pháp ngăn chặn tai nạn. Song tính toán độ bất định liên

quan đến các giải pháp giảm thiểu hậu quả của tai nạn BDBA nhiều khi

không khả thi, và không nhất thiết (IAEA Specific Safety Guide,

SSG-2).

6.3

PHÂN TÍCH AN TOÀN ĐIÊN HẠT NHÂN THEO PHƯƠNG

PHÁP XÁC SUÁT

6.3.1 Định nghĩa rủi ro

Cũng xuất phát từ các sự kiện khởi đầu giả định, PIE, và nghiên cứu các

quá trình chuyển tiếp như phưong pháp tất định, nhưng phương pháp

xác suất phân tích kỹ khả năng đáp ứng của từng bộ phận kỹ thuật trong

hệ thống để cuối cùng đánh giá được xác suất rủi ro dẫn đến các sự cố

và tai nạn.

Phương pháp đánh giá xác suất rủi ro (probabilistic risk analysis, PRA)

ở các lò phản ứng năng lượng được tiến hành lần đầu tiên ở Mỹ với một

lò PWR và một lò BWR được chọn làm mẫu. Kết quả được báo cáo

trong W ASH -1400 do NRC công bố năm 1974 (NRC75). Báo cáo này

đã thiết lập phương pháp luận cơ bản phối hợp cây sự kiện và cây lỗi

để biết được độ khả tín của các bộ phận thiết bị chính trong hai lò

phản ứng.

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

Ý tường cơ bản của phương pháp luận PRA là rủi ro được lượng hóa

theo cơng thức tông quát:

Mức độ rủi ro = (xác suất xảy ra tai nạn ưong một năm)

(hậu quả tai nạn)

(

6 .

1 )

Vì dân chúng quan tâm đến hậu quả aày từ vong của phóng xạ một khi

nhà lò bị thủng khiến chất phỏng xạ thoát ra môi trườns. nên công thức

(4.9) được cụ thể hóa như sau:

Mức độ rui ro = {(xác suất xảy ra sự kiện khời đầu sià định PIE ưong

một năm) X (xác suất nhà lò bị thủng)}

X

{(lượns

phóns xạ thốt ra mơi ttarờng trong tai nạn tính theo

Ci)

(xác suất tác hại (tử vons ưên một Ci)}

(

6

2

)

Đánh siá rủi ro tai nạn điện hạt nhân theo côns thức

6.2

bao sồm ba

nhiệm

\-ụ

chinh. Trước hết cần nhận dạng mọi tai nạn có thè xảy ra. tính

tốn xác suất và ước lượnơ quy mô phát thài ra môi trườna cho từng tai

nạn. Sau đó. tìm quy luật phân bổ lượnơ phóns xạ ưong môi trườns sư

dụng sơ hạng nsuồn. từ đó xác định hậu qua tai nạn. Cuối cùna là tính

rui ro tơns thê có thè xay ra ỡ nhà máy.

Từ sự kiện khới đầu sia định cho đến khi nhà lò bị thunơ khiến chất

phónơ xạ thốt ra mơi trường có thê xảy ra hàns loạt chuỗi sự kiện khác

nhau, liên quan đến tình trạng sẵn sànơ hoạt độns hay hư hona cua vơ

sị phan từ và hệ chức năna trong nhà máy. mồi chuồi xảy với xác suất

nhàt định. Cho nên đé đánh

2 Ìá xác suất xay ra một loại tai nạn nào đó

cần phải có cách nhận dạng và phàn loại nhừns hư hona đối vói các bộ

phận ưong nhà máy. Trong phươns pháp PR_\. các hư hons được phàn

thành năm loại bao gồm sơ cấp. thứ cấp. hư hons do sai. các hư hong có

chunc nsuyèn nhàn, và do con người sày ra.

</div>
(36)<div class='page_container' data-page=36>

do các bộ phận hoạt động trong điều kiện quá mức so với thiêt kế được

gọi là thứ cấp. Hư hỏng do sai lệnh xảy ra chẳng hạn khi bình chịu áp

lực bị hỏng do khóa nhầm van. Hư hỏng đồng thời ờ nhiêu bộ phận do

cùng nguyên nhân thường hay xảy ra và gây rắc rối trong phương pháp

PRA, nhưng khi có cách giải quyết tốt, bài toán sẽ đom giản đi khá

nhiều.

Hư hỏng do sai lầm của con người thường xảy ra khi con người không

làm những việc phải làm hoặc làm những động tác không được phép

làm. Lại cần lưu ý rằng các hệ bảo đảm an toàn trong nhà máy điện hạt

nhân tự động kích hoạt khi xảy ra sự cố, do đó trong giai đoạn đầu của

chuỗi sự kiện khơng địi hỏi sự can thiệp của nhân viên vận hành.

Nhưng về sau khi cần đến sự can thiệp ấy thì con người lại hay dễ bị

căng thẳng về tâm lý.

Đối với hệ thống kỹ thuật phức tạp như nhà máy điện hạt nhân, số

lượng các chuỗi sự kiện cần phân tích là cực lớn. Rất may là qua thực tế

tính tốn người ta nhận ra rằng có rất nhiều sự kiện có thể bỏ qua (vi

không logic, hoặc gây phát thải rất không đáng kể...) mà không hề ảnh

hưởng đến kết quả cuối cùng. Do đó trong đánh giá rủi ro tai nạn điện

hạt nhân cần phải có phương pháp luận thích hợp nhằm bao quát mọi sự

kiện và loại bỏ các loại sự kiện không cần thiết để giảm bớt khối lượng

tính tốn. Kỳ thuật cây sự kiện (event tree) và cây lồi í fault tree) giúp

thực hiện ý đồ này trong W A S H -1400.

6.3.2 Cây sự kiện

Xuất phát từ một sự kiện giả định khởi đầu nào đó, kỹ thuật cây sự kiện

nhận dạng những chuồi sự kiện khả dĩ tiếp theo, trong số đó có những

chuồi dẫn đến tan chảy vùng hoạt và hư hỏng nhà lò, nguyên nhân trực

tiếp dẫn đến phát thải phóng xạ ra mơi trường. Sau đó, kỹ thuật cây lỗi

được sử dụng để đánh giá xác suất xảy ra các chuỗi trong cây sự kiện.

Kỹ thuật cây lồi sẽ tạo ra giản đồ logic cho thấy tốc độ và thời gian xảy

ra hỏng hóc của các bộ phận liên quan, từ đó sẽ tính được xác suất hư

hỏng của hệ thống.

</div>
(37)<div class='page_container' data-page=37>

Kỹ thuật cây sự kiện và cây lồi khá phức tạp, ở đây chỉ trình bày những

ý tưởng đơn giản để minh họa. Hình 6.1 là một cây sự kiện khởi đầu tò

vỡ đường ống rất lớn trong hệ tải nhiệt sơ cấp (LB LOCA). Tần suất

tiên đoán cho sự cố này là P

a

. Theo sau sự cố này, hàng loạt sự cố kế

tiếp có thể xảy ra ở hệ thống bảo đảm an toàn nhà máy điện hạt nhân,

cứ thế sẽ tạo nên chuỗi sự cố cho đến khi sự cố lớn cuối cùng xảy ra,

nhà lò bị thủng và chất phỏng xạ thốt ra mơi trường.

Sau khi xảy ra LOCA, ECCS phải được kích hoạt, muốn vậy điện cung

cấp cho nó phải sẵn sàng. Nếu hệ thống điện không sẵn sàng (xác suất

xảy ra biến cố này là Pi), toàn bộ thiết bị nhà máy sẽ ngưng hoạt động

và tai nạn phát thải phóng xạ sẽ xảy ra với xác suất

F . = P

P

Neu hệ thống điện sẵn sàng, ECCS vẫn có khả năng hỏng với xác suất

P

2 . Sau đó lại có thể hỏng hệ thống triệt phóng xạ trong nhà lị, rồi đến

nhà lị có thể bị thủng với xác suất tương ứng

P3

và

P4.

Cho nên, ngay

cả khi hệ thống điện sẵn sàng, tai nạn phát thải vẫn có thể xáy ra với

xác suất;

F2 = P a ( 1 - P i ) P 2 P 3 P 4

và tổng xác suất xảy ra tai nạn là

F = F i + F 2 ( 6 . 3 )

Cây sự kiện vừa mô tả trên được minh họa trên giản đồ 6.1. Cây sự kiện

gồm nhiều nhánh, nhánh trên mô tả hệ sẵn sàng hoạt động, nhánh dưới

được xem là hư hỏng. Vì giả thiết trạng thái hoạt động của các hệ độc

lập nhau nên xác suất của mỗi nhánh, p, được tính theo quy tắc nhân

xác suất.

</div>
(38)<div class='page_container' data-page=38>

2 7 0

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHẦM

sử dụng điện sẽ không hoạt động được (ở đây chi bàn vê thê hệ lị thứ

hai khơng có những hệ an tồn thụ động hoạt động theo cơ chê tự nhiên

không cần nguồn điện) và những gì liên quan đến các hệ ây sẽ không

cần thể hiện trên cây sự kiện nữa, do đó số nhánh trên cây sự kiện giảm

đi nhiều. Theo W A S H -1400, số nhánh có thể giảm đi một nửa theo sau

sự kiện mất điện nhà máy. Ngoài ra, trong nhà máy cịn có những thiết

bị dùng chung cho nhiều hệ, nên các sự kiện không độc lập với nhau, kỹ

thuật cây sự kiện sẽ xử lý những mối quan hệ này làm cho cây sự kiện

thu gọn đi rất nhiều.

LOCA Hgn dĩện ECCS khử
pnóng xạ

Thủng nhà lị

săn sảng
s ln sảng

tần suất PO

1-P1

1-P2
P2

săn sàng

hõng

1-P3
P3

săn sàng

hõng

1-P4
P4
hỏng

hơng

H ình 6.1. M inh họa cây sự kiện đơn giản hóa khỏi đầu từ vỡ đường ống tải 
nhiệt vùng hoạt.

6.3.3 Cây lỗi

Cây sự kiện cho phép ta phân tích một cách định tính những gì có thể

xảy ra theo sau sự kiện khởi đầu. Nhưng để phân tích một cách định

lượng, cần phải tính xác suất cho ưmg nhánh cây sự kiện bằng cây lỗi.

Kết quả tính tốn cần được hiểu theo nghĩa xác suất có điều kiện

(conditional probability).

</div>
(39)<div class='page_container' data-page=39>

này lại tương ứng với cây lỗi hạ cấp. Từ dưới lên, các cây lỗi hạ cấp kết

với nhau theo hai loại cổng logic AND và OR, cho nên dựa ưên các

công thức đại số Boole ta có thể tính được xác suất xảy ra sự kiện hư

hỏng hàng đầu qua đóng góp của từng cây lồi hạ cấp.

Hình 6.2 minh họa cây lồi đơn giản hóa cho hư hòng hệ thống điện ờ ô

thứ hai trên cây sự kiện LOCA hình 6.1. ó đây. sự kiện hàng đầu là mất

điện khẩn cấp khiến các hệ bào đam an toàn không hoạt động được. Các

hệ này cần cả điện xoay chiều (AC) đế cuns cấp nãna lượna lẫn một

chiều (DC) để khởi động điện xoay chiều. Cho nên, AC và DC phải

được xem như hạ cấp thứ nhất trong cây lồi, và cổna losic dần đến sự

kiện hàng đầu phải là OR. Cơng OR có nshĩa là nếu AC. hoặc DC. hoặc

cà hai, bị hư hòns, các hệ bảo đàm an toàn đều bất hoạt, và xác suất xay

ra sự kiện hàng đầu này bans tons xác suất hư hònơ AC và DC cộna lại.

Chăne hạn, nếu

P a c

= 0,01,

P d c

= 0,01. thì xác suẩt sự kiện hàng đầu

là 0,01

</div>
(40)<div class='page_container' data-page=40>

2 7 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAM

truyền sai số theo phương pháp thống kê phải được sừ dụng đê đánh giá

độ bất định trong xác suất xảy ra hư hỏng của cả hệ thong.

Mát EP

Mát AC

/ N
AHD

Mát DC

T

H ình 6 .2 . M inh họa cây lỗi đvn giản hóa 
cho trường hợp mất điện ở các 
hệ bảo đảm an toàn khẩn cấp 
(hộp thứ hai trên giản đồ cầy

sự kiện (6.1)).

Mất điện liróĩ

T

-Hỏng diesel

---

1 Một vấn đề nổi cộm trong kỹ thuật cây sự kiện và cây lồi là có nhiều hư

hỏng xuất phát từ cùng một nguồn gốc, có thể do có chung q trình

cơng nghệ hoặc yếu tố bên ngoài, khi ấy xác suất tính cho từng hư hỏng

khơng cịn độc lập với nhau nữa. Chi tiết về cách xử lý vấn đề này trong

kỹ thuật cây sự kiện và cây lỗi có thể tham khảo trong cơng trình nguồn

W A S H -1400.

6.3.4 Phân cấp các chuỗi sự kiện dẫn đến tai nạn phát thải

do LOCA

Qua phân tích rất nhiều chuỗi sự kiện dẫn đến phát thải, người ta thấy

mức độ phát thải ở lị PWR có thể phân thành chín cấp khác nhau dựa

trên một số yếu tố chung của các chuồi sự kiện.

</div>
(41)<div class='page_container' data-page=41>

quyển nhà lị sẽ thốt ra môi trường do mái nhà lò bị thủng. Hệ khừ

phóng xạ trong nhà lị không hoạt động được cũng là một yếu tố tham

gia vào cấp phát thải số một này.

Cấp phát thải thứ hai cũng bắt nguồn rtr vùng hoạt bị tan chảy cộng

thêm hệ khử phóng xạ nhà lị khơng hoạt động được và nhà lò bị thủng

hoặc do nổ khí hydro hoặc do khơng chịu được áp suất quá cao.

Cấp phát thải thứ ba cũng có những yếu tố tương tự như hai cấp trước

nhưng hệ khử phóng xạ nhà lị cịn hoạt động được ít nhiều.

ở cấp thứ tư vùng hoạt bị tan chảy nhưng hệ khử phóng xạ khơng hoạt

động được và nhà lị khơng được cơ lập hồn tồn khiến chất phóng xạ

có thể thốt ra ngoài.

Cấp thứ năm giống cấp thứ tư nhưng hệ khừ phóng xạ hoạt động bình

thường.

Hai cấp 6 và 7 là trường hợp nhiên liệu nóng chảy đục thung sàn nhà lị.

hệ khừ phóng xạ hoạt động hoặc bất hoạt, nhưng phần trên sàn nhà lò

còn nguyên vẹn (đây chính là kịch bản đã xảy ra ở tai nạn TM I-2,

chươna 7).

ỏ hai cấp 8 và 9, vùng hoạt chưa bị tan chảy, nhưna chất phóns xạ

thốt ra qua khe giữa nhiên liệu và vò bọc zircaloy. Nhà lị khơnơ được

cô lập ở cấp 8 và được cô lập tổt ờ cấp 9.

Xác suất xảy ra từng cấp phát thải nói trên có thê tính được bằng cách

tông họp xác suất tất cả các chuồi sự kiện liên quan. Kết qua tính tốn

cây sự kiện và cây lồi cho thấy rất nhiều chuồi sự kiện xav ra với xác

suât rất bé, khơng đáng quan tâm, vì vậy chi cần giữ lại nhửne chuồi sự

kiện có xác suât áp đáo.

</div>
(42)<div class='page_container' data-page=42>

2 7 4

AH TOÁN ĐIỆN HẠT NHAI

môi trường, các trạng thái hư hỏng của nó được ký hiệu băng ký tự Hy

Lạp a, p...

B à n g 6 .1 . Các ký hiệu được dùng để nhận dạng các chuỗi sự kiệii
gây mất an tồn ở lị PW R theo VV'ASH-1400.

Ký hiệu Ỷ nghĩa

A LOCA lớn và trung bình

B Mất điện cung cấp cho các chức năng bảo đảm an tồn

B' Khơng thề phục hồi được điện lưới và điện tại chỗ trong vòng 1 đến 3 giờ
theo sau sự kiện mất điện lưới

c Hỏng hệ tưới nước làm mát nhà lò

D Hỏng hệ phụt nước làm nguội vùng hoạt khẩn cấp

F Hỏng hệ tưới tái tuần hồn cho nhà lị

G Hỏng hệ giải nhiệt cho nhà lò

H Hỏng hệ làm nguội vùng hoạt tái tuần hoàn khẩn cấp

K Hỏng hệ thống bảo vệ lò

L Hỏng van hơi cứu trợ hệ tải nhiệt thứ cấp và hệ nước cấp phụ

M Hỏng van hơi cứu trọ hệ thứ cấp và hệ đổi điện

Q Hỏng van hơi an toàn hệ sơ cấp, van đóng lại sau khi mờ

R Thủng thùng lò ờ nhiều nơi

s LOCA nhỏ với đường kính tương đương 5 đến 15 cm

S’ LOCA nhỏ với đường kính tương đương 1 đến 5 cm

T Các sự kiện chuyển tiếp

V Hỏng van hệ phụt nước thấp áp

a Thủng nhà lò do nổ hơi nước từ thùng lị

Í3 Hỏng nhà lị do nắp đậy và những chỗ có đường ống xuyên qua khơng kín

Y Hỏng nhà lị do nổ khí hydro

C Hỏng nhà lò do áp suất quá cao

</div>
(43)<div class='page_container' data-page=43>

Danh mục 6.1. lập ra cho lò nước nén số 1 ở nhà máy Surry có cơng

suất 780 MWe do Westinghouse chế tạo từ những năm đầu thập kỷ

1970, và được dùng làm mẫu nghiên cửu trong W A S H -1400. Một danh

mục tương tự cũng được lập ra cho lị nước sơi BWR có cấu trúc hơi

khác với lị nước nén.

Từ hàng trăm nghìn chuỗi sự kiện có thể xảy ra ở lò nước nén, kỹ thuật

cây sự kiện và cây lồi W A S H -1400 đã lọc ra 82 chuồi sự kiện có xác

suất áp đảo A(21 chuỗi), S(21), S’(21), R(6), V (l) và T(12). Để minh

họa, trên bảng 6.2 chỉ ghi lại những chuỗi sự kiện áp đảo liên quan đến

A (LOCA lớn),

s (LOCA bé)

và

T

(các trạng

thái

chuyển tiếp).

Sự kiện khởi đầu LOCA lớn ở lò nước nén xảy ra khi chỗ vỡ trên đường

ống có kích thước lớn hơn 15 cm. Xác suất trung bình hình học của sự

cố này được cho là một lần trong mười nghìn năm (1.10"^ lần/năm). Sự

cố này có thể kéo theo 21 chuỗi sự kiện có xác suất áp đảo được ghi

trên những dòng đầu bảng 6.2. Chẳng hạn, theo sau sự cố này, hệ làm

nguội vùng hoạt khẩn cấp có thể hỏng, vật liệu nóng chảy đục thủng

thùng lò và rơi xuống nhà lò, tạo thành chuồi ADe (dòng 1 cột 7, bảng

6.2). Do xảy ra thêm sự kiện D nên xác suất chuồi sự kiện này bé hơn

xác suất xảy ra LOCA lớn A, và bằng 2.10“^. Tuy nhiên, chuồi sự kiện

này không dẫn đến phát thải lớn vì nhà lị chưa bị thủng, nó thuộc cấp

phát thải 7.

Tương tự,

2 1

chuỗi sự kiện xảy ra sau LOCA

b é s

được ghi lại ờ phần

giữa bảng 6.2. Nhìn chung, các chuỗi sự kiện theo sau LOCA bé có tần

suất lớn hơn so với LOCA lớn.

Hai chuồi sự kiện chuyển tiếp T, TMLe (6.10”^) và TKQs (3.10“^’' cũng

có đóng góp lớn về tần suất đến gần 75 % trong cấp phát thải 7. TMLs là

chuồi sự kiện chuyển tiếp bắt nguồn từ sự cố dừng máy tuabin kèm theo

hỏng hệ cấp nước phụ và hỏng van cứu trợ buồng sinh hơi (bảng 6.1).

TKQs bắt nguồn từ sự bất hoạt hệ điều khiển, lị khơnơ SCRAM được,

kèm theo hòng van PORV, van này cứ đóng lại sau khi mở.

làm

cho

nhiên liệu tan chày xuyên thủng sàn nhà lò.

</div>
(44)<div class='page_container' data-page=44>

2 7 6

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

B ản g 6 .2 . Xác suất (tính theo 1/năm) các chuỗi sự kiện chính trong tai nạn 
LO CA lÓTi chuỗi A và LO CA bé chuỗi

s

ờ lò PW R Surr> phân theo 9

cấp độ phát thải. Ký hiệu sự kiện xem trên bảng 6.1. Kết quà trích ra 
từ W A S H -1400.

1 2 3 4 5 6 7 1 8 9

LOCA lớn, A

ABa ABy

^0^10 ADa

2.10'®

ACDp1 ADp

4.10-®

ABe
10 ®

ADe

2.10-®

A3

2.1Q-' A 10^

AFa
^0-10 ABỠ

4.10''
AHa
10*«
AHp
3.10“®
Ahfe11
0-^°

A He
10^
ACDa

5.10-^'

AHFy

2 .1 0 *"

AFỠ
1 0«

A d fe ll
qI Ĩo
AGa

9 .1 0 '"

AGd
9.10-®

LOCA bé, s

SBa SBy SDa SCDp SHp S D Fe SDe sp s

3 , 1 0 " 4.10-^° 3.10-® 1.10“'' 5.10-® 3.10^^° 3.10'® 6.10“^ 3.10"*

SCDa SBỠ SHa SDP SBe S He

7 . 1 0 ' ' 1 .10 -'“ 3. 10® 6.10-® 2.10-® 3.10'®

SFa SHFy SFỠ SH Fe

3.10-^° 6 . 1 0 ^ 3.10-® 4.10-^°

SGa SFỠ

3.10-'° 3.10-®

Trạng thái chuyển tiếp T

TMLBa TMLBy TMLBa TM Le TMLe

3.10-đ 7.10^^ 6.10-ô 6.10'^ 6.10'đ

TMLB TKQa TKQ £

2,10"® 3.10® 3.10"®

TKMQa TKMQ £ Ị

</div>
(45)<div class='page_container' data-page=45>

Từ bảns 6.2 cũne có thè thấy tần suất các kết cục không mong muốn

giam rất mạnh theo mức độ hư hỏng cua nhà lò từ a. p... đến £. hoặc khi

nhiều sự kiện hư hónơ cùng tham gia vào chuồi, thi dụ từ 3.10"^

V Ớ I

SHe xuốns còn 4.10"'''^ với SHFe. Xác suất lớn nhất khi nhà lò khơng bị

hề hấn gì (cột 9).

Tổna hợp xác suất tất ca chuồi sự kiện áp đao. W A S H -1400 đã đưa ra

két quá cuôi cùns dưới dạns xác suàt tmnơ bình hình học ứng với 9 càp

phát thai, như ưèn bàns 6.3.

Bàng 6.3. Trung bình hình học (TBHH) cùa xác suất 9 cấp phát thải (1 năm) 
tống họp từ mọi chuỗi sự tdện áp đảo ử lị nước nén.

Chng 6. PHAN TÍCH AN TỒN NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÀN

2 7 7

1 2 3 4 5 6 7 8 9

5“ o
cận

dưới

9 . 1 0 ^ 8.10“' 6.1 Q-' 9 , 1 0 '" 2.1 Q-' 2 A 0 - 1 ,1 0 ^" 4 .1 0 ^ " 4 . 1 0 '

TBHH 9 .1 Q -' 8 .1 0 -^ 4 . 1 0 ^ 5.1 7.10-' 6 .1 0 ^ ' 4 . 1 0 ^ 4 . 1 0 ^ 4 . 1 0 ^

5%
cận
trên

9.1 0-^ 8 .1 0 -'" 4 .1 0 '^ 5 .1 0 -^ 4 .1 0 “^ 2 .1 0 “ '' 2 .1 0 ^ ' 2 .1 0 ’" 4 .1 0 “^'

Các kết q tính tốn xác suất TBHH kèm theo độ bàt định cùnơ được

trinh bày ưên siản đồ 6.3. Từ đà>' có thè thấy rõ tai nạn LOCA gày phái

thai cấp

(khòng đána kè) ra mỏi trườns co thè xay ra \'ơi tần suất

ưuns bình bơn lần ư o n s một vạn năm đôi với một lò nước nén hoặc,

bốn lần xay ra tai nạn nếu cỏ 100 lò nước nén vận hành bìnli quàn một

ưăm năm.

6.3.5 Hậu quả gây tử vong trong tai nạn điện hạt nhân

Kèt nòi các kèt qua tiiih toán

Trên

đày với kèt qua tinh toán hai thừa sò

thử ba và thư rư trons còng thưc tòng qua: (6.2) ta sẽ xác định được tan

suất xay ra tai nạn theo sỏ ur vong ĩưc thời, như Trèn hình

6.1. Tần

suất

</div>
(46)<div class='page_container' data-page=46>

2 7 8

AN TỒN ĐIỆN HẠT NHAR

1<

t

3 E

C

ọ

0 X

0 •(5

s

s

cấp phát thải

H ìn h 6.3 . Trung binh hình học của xác suất xảy ra 9 cấp phát thải ở lò nước nén

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không nên xem số tử vong tức thời như một

"tiêu chuẩn" đánh giá an toàn điện hạt nhân. Liều từ vong tức thời rất

cao (chương 2), dưới mức liều này, tia phóng xạ có thể gây tử vong sau

nhiều năm do ung thư. Mặt khác, những mức liều thấp hơn do phát thải

phóng xạ trong tai nạn điện hạt nhân có thể làm hoang phế nhiều vùng

dân cư rộng lớn, như đã xảy ra ở hai tai nạn điện hạt nhân Chernobyl và

Fukushima.

Hình 6.2 so sánh tai nạn điện hạt nhân với các thảm họa thiên nhiên có

số liệu thống kê khá tin cậy. Kết quả cho thấy tần suất xảy ra tai nạn tan

chảy vùng hoạt rất bé so với các loại thảm họa khác như động đất, núi

lửa, bão lụt, vd đập, máy bay rơi... Chẳng hạn, tần suất xay ra tai nạn ờ

lò nước nén làm chết 1 đến 10 người chỉ vào khoảng 5xlO”^/năm, bé

hơn rất nhiều bậc so với các loại thảm họa tự nhiên khác.

</div>
(47)<div class='page_container' data-page=47>

Chuong 6. PHÂN TÍCH AN TỒN NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHẤN

2 7 9

thực tế, TM I-2 xảy ra năm 1979 khi chưa đầy 100 lò hoạt động trung

bình khoảng 10 năm.

Hình 6.4. Tần suất xảy ra tai nạn gây từ vong tức thòi ờ các lò nước nén và

nước sôi theo đánh giá trong báo cáo W A S H -1400 (Nsuồn: NRC75).

Tuy nhiên, W A S H -1400 cũng đà đi đến một kết luận bất neờ man

2 tính

khai phá của PRA. Theo W A S H -1400. các LOCA nho và trung bình có

nhiều rủi ro hơn các LOCA lớn, mà LOCA lớn lại là chinh mối lo hànơ

đầu của giới hạt nhân lúc bấy

2 ià. Tai nạn TM I-2

(chương

7) dườna

như khăng định kết luận này. Đây là một LOCA nho, nhưng với sai sót

của kíp vận hành làm bất hoạt hệ ECCS khiến vùns hoạt cạn nước và

nhiên liệu tan chày.

</div>
(48)<div class='page_container' data-page=48>

2 8 0

AN TỒN ĐIỆN HẠT NHAN

khiển lị, nhất là khi đối mặt với sự cố. Giải quyết được khó khăn này

chắc chắn sẽ làm tăng độ tin cậy của phương pháp PRA.

só tử vong

H ìn h 6,5. So sánh tần suất xảy ra tai nạn gây tử vong bỏi nhà máy điện hạt 
nhân vói các thảm họa thiên nhiên khác (Nguồn: N RC75)

6.4

NUREG-1150 - B ư ớ c PHÁT TRIỀN HOÀN THIÊN PRA

</div>
(49)<div class='page_container' data-page=49>

Kết quà nghiên cứu được NRC công bố trong N U R E G -1 150 dưới tiéu

đề: "Rui ro từ những tai nạn nghiêm trọng; đánh giá qua nãm nha má>

điện hạt nhân ờ Mỹ".

U.S. NRC đã chi 100 triệu USD để thực hiện cóng tnnh nàv. và báo cáo

hoàn chinh chỉ được công bố năm 1990, sau gần một thập ký nghién

cứu, soạn thảo với hai lần chinh lý sau khi tham khao ỷ kiến eiới

chuyên môn và công chúng. Hơn 250 chuyên gia từ khấp các cơ 5Ơ

nghiên cứu hạt nhân ờ Mỹ đã tham gia nghiên cứu. soạn thao nội dune

và các phụ lục trong báo cáo N U R E G -1150.

Đây chính là thời kỳ điện hạt nhân cân đánh giá ^■à rửiận thức nhừns gi

có thê rút ra từ tai nạn TM I-2 năm 1979 và tai nạn Chemobyl năm

1986. Tuy lò phan ứng RBMK khác với các lò ớ Nív. sone tai nạn có

tính thảm họa này càng thúc đây những nehién cứu sâu về an toàn, tan

chày \iing hoạt và phát tán phóng xạ trone khí qun.

Phương pháp luận PRA ơ NU REG-1150 có nhiều cai tiến đáne ké so

với W A SH -1400 như phương pháp đánh giá tần

suất

xay ra sự cổ hiện

đại hơn, những giải pháp tiên tiến hơn

về

sư dụne các dữ liệu vận hanh

lị đê đưa vào phân tích an toàn, tác động do sai sót cua con neươi được

nghiên cứu hoàn thiện hơn. các cải tiến về cách xư Iv

kiến hội đỏns

chuyên gia trong trường hợp không có sổ liệu khách quan \ é tính nãna

các

thiêt

bị... Ngồi

ra, CƠŨS

trinh nshién cứu PR_\ mói nav chủ trọnơ

nhiều

hơn đến

các quá trinh tươ n a tác \

lý

2 Ìừa nhiên liệu n ó n s cha>'

(corium) với vật liệu lị, đặc biệt \ Ớ

1 bêtóng. Cóng tnnh cũng phát ĩnẻn

và sư dụng các mã máv tính mới phục \ại cho phản tích \ a tích họp các

rui ro. Do có tính thốns kê khá lớn. các kết qua tính tốn được cho ra

dưới dạng phân bố thốne ké. hoặc được tóm lược lại qua các đặc ĩning

thống kê như trung bình hinh học, trung binh đại 50. bách phản f'-'o

Chuong 6. PHẦN TÍCH AN TOÀN NHA MÁY ĐIỆN HẠT NHÁN

281

và 95%.

Hình 6.6 giới thiệu sơ đơ tính tốn rui ro điện hạt nhản trons

N U R EG -1150. \ 'ê cơ ban. sơ đó nay thé hiện định nshĩa

rui

ro ơ

c ỏ n s

</div>
(50)<div class='page_container' data-page=50>

2 8 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

suất các sự kiện khởi đầu (ô trên cùng, hình 6.6) có thê dân đên những

trạng thái hư hỏng của nhà máy, cụ thể là hư hỏng vùng hoạt và tân suất

tương ứng. Tiếp theo là phân tích tiến triển tai nạn (ô thứ hai từ trên

xuống) dẫn đến hư hỏng nhà lò dưới những dạng khác nhau và xác suất

tương ứng. Các kết quả ở lối ra của giai đoạn tính tốn này được

N U R E G -1150 cho vào các giỏ (bin) kết quả về tiến triển tai nạn. Đến

đây PRA xem như đã hoàn thành việc đánh giá tần suất xảy ra tai nạn

cho đến ngay trước khi phát thải phóng xạ ra mơi trường.

Hậu quả của tai nạn được xem xét ở ô thứ ba và thứ tư tò trên xuống

trên hình 6.6. Ơ thứ ba xem xét vận chuyển vật liệu phóng xạ trong

phạm vi nhà máy, kết quả cho ra ở ô này là nhóm các số hạng nguồn

mô tả thể loại và thành phần phát thải. Ô thứ tư dành cho phân tích hậu

quả bên ngoài nhà máy bao gồm các thiệt hại về người và tài sản. Đầu

ra tị ơ này là các giải pháp xử lý hậu quả, chúng sẽ trở thành đầu vào

để tích hợp mọi rủi ro, thể hiện ở ô dưới cùng, hình 6.6. Nguồn số liệu

đầu vào cho ô cuối cùng cũng lấy từ kết quả tính tần suất xảy ra các hư

hại ở ô thứ nhất và thứ hai từ trên xuống, như dấu mũi tên trên hình 6.6.

</div>
(51)<div class='page_container' data-page=51>

Chuong 6. PHÂN TÍCH AN TOÀN NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN

2 8 3

Hình 6.7 minh họa chi tiết hơn cấu trúc các cây sự kiện trong nghiên

cứu PRA ở N Ư R E G -1150. Phân tích an tồn bắt đầu bằng việc liệt kê

các sự kiện khởi đầu có thể dẫn đến hư hại vùng hoạt, từ đó dựng nên

những cây sự kiện tương ứng. Những sự kiện khởi đầu có đặc trưng

tương tự được tập hợp lại thành từng nhóm li với tần suất P(Ii), số lượng

nhóm ni vào khoảng rir 30 đến 60 rtiy theo đặc điểm rtmg nhà máy. Cây

lồi sau đó sẽ được sử dụng để đánh giá xác suất hư hỏng các bộ phận

chính trong cây sự kiện như van, bơm nước... Các kết quả tính tốn xác

suất hư hại vùng hoạt được tập hợp ưong hộp thứ nhất frên cùng bên

frái hình 6.7 dưới dạng xác suất có điều kiện P(D\I), được hiểu là xác

suất hư hại D với điều kiện sự kiện khởi đầu là I.

p - P p p

</div>
(52)<div class='page_container' data-page=52>

Vùng hoạt bị hư hại có thể kèm theo sự sẵn sàng hoặc hịng hóc một số

bộ phận trong hệ làm nguội khẩn cấp, hệ tưới mát nhà lò,... dẫn đến

những trạng thái hư hại nhà máy (ô dưới cùng bên trái hình 6.7).

số

trạng thái này cũng được ghép lại thành rtmg nhóm, sơ nhóm có thể lên

đến H

d

= 20. Vì mỗi trạng thái hư hỏng

D i

này có liên quan đến sự kiện

khởi đầu nên xác suất xảy ra cũng phải được xem như xác suất có

điều kiện

P ( D ị / I j ) =

xác suất có điều kiện xảy ra trạng thái hư hại nhà máy thuộc

nhóm i với điều kiện sự kiện khởi đầu thuộc nhóm j.

(6.4)

Thành ra, xác suất hư hại nhà máy thuộc nhóm

ỉ

sẽ là

Phương trình 6.5 có thể viết gọn lại dưới dạng ma trận

P

d

= P,^D Pi

(6.6)

như có thể thấy ở dịng dưới cùng hình 6.7.

Đến đây có thể sơ kết lại phần đầu trong cấu trúc cây sự kiện để ước

lượng tần suất hư hại vùng hoạt. Lấy trung bình cho cả 5 lò phản ứng

được chọn làm mẫu nghiên cứu và ghép các sự kiện khởi đầu bên trong

nhà máy thành 4 nhóm chính (khơng tính các sự kiện khởi đầu từ bên

ngoài như động đất, ngập lụt...), NU REG -1150 đã đi đến kết quả như

trên hình 6.8. Mất điện toàn nhà máy, SBO, vẫn là sự kiện khởi đầu dễ

dẫn đến hư hại vùng hoạt nhất, sau đó đến các tình trạng lị khơng dập

được khi có các trạng thái chuyển tiếp được tiên liệu, ATWS. LOCA

chiếm khoảng 10%, cuối cùng là các trạng thái chuyển tiếp không được

tiên liệu.

Tổng tần suất hư hại vùng hoạt từ mọi sự kiện khởi đầu lấy trung binh

cho cả 5 lò phản ứng được chọn làm mẫu nghiên cứu là 4,5x10"^, một

kết quả không khác mấy so vód W A SH -1400.

</div>
(53)<div class='page_container' data-page=53>

Chương 6. PHAN TÍCH AN TỒN NHÀ MÁY ĐIỆN HẠT NHÂN______________ 2 8 5

SBO

chiiyèn
(iép

LOCA

ATWS

Tần siiát liư hại vìiiig hoạt trung bình tịng cộtig 4.5E-6

H ình 6.8. Tần suất hư hại vùng hoạt trung bình từ 5

lò chọn làm mẫu nghiên cứu trong N UREG -1150.

Bước tiếp theo sau khi

vùng hoạt bắt đầu hư hại

là phân tích tiến triển tai

nạn, xem xét tải trọng

lên nhà lò và đáp ứng

cùa các cấu trúc nhà

máy. Để xây dựng các

cây sự kiện trong bước

này tác giả đã sử dụng

rất nhiều kết quả nghiên

cứu và mã máy tính mơ

phỏng tai nạn tan chảy

vùng hoạt cũng như đánh giá từ các hội đồng chuyên gia. Kết quả tính

tốn ở bước này được tập hợp thành những giỏ số liệu và xác suất cho

từng giị cũng được tính theo quy tắc nhân ma trận minh họa ở dòng thứ

ba tò dưới lên, hình 6.7. Đến đây, có thể thấy khối lượng tính tốn tăng

lên dừ dội khi số giỏ tiến triển tai nạn lên đến khoảng 1 000.

Số hạng nguồn được tính trong bước tiếp theo cho các kịch bản phát

thài tập họp thành 30 - 60 nhóm khác nhau về thời điểm phát thải sớm

hay muộn và tiềm năng gây tử vong tức thời hay gây ung thư về sau.

Cách phân nhóm theo thời gian này sẽ giúp đưa ra cảnh báo kịp thời

cho dân chúng cũng như phục vụ cho đánh giá hậu quả của tai nạn trong

bước tiếp theo,

s ố

hạng nguồn được tính cho 9 nhóm nuclit và bằng tích

</div>
(54)<div class='page_container' data-page=54>

2 8 6

AN TỒN ĐIỆN HẠT NHÂN

Tính toán hậu quả tai nạn cho thấy cả 5 lò phản ứng đều thỏa mãn mục

tiêu an toàn của NRC về xác suất tà vong tức thời do tai nạn điện hạt

nhân dưới 5xlO"^/lò.năm và tử vong muộn do ung thư dưới 2xl0^^/lị.năm.

Các kết quả này khơng khác nhiều với những gì đã có ờ W A SH - 1400.

Tuy nhiên, N U REG -1150 với phương pháp luận hoàn thiện hơn

W A S H -1400 đã được nhiều nước ứng dụng để phân tích an toàn cho

hàng trăm nhà máy điện hạt nhân trên thế giới dưới tên gọi PSA

(probalilistic safety analysis).

Phương pháp luận PRA, hay PSA, khởi nguồn tị cơng nghệ điện hạt

nhân ở Mỳ đã nhanh chóng lan rộng và biến thành công cụ hiệu nghiệm

giúp đánh giá an toàn trong thiết kế và vận hành những hệ thống kỹ

thuật phức tạp có tiềm năng mất an tồn trong nhiều ngành cơng nghiệp

khác, như hàng khơng vũ trụ...

Phần thốt ra khõi vùng hoạt

H ìn h 6.9 . M inh họa phần thoát ra khỏi vùng hoạt của 9 nhóm nuclit trong một 
kịch bản tan chảy vùng hoạt ở lò Surry trong N U R E G -1150.

6.5

ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP XÁC SUẤT TRONG PHÂN

TÍCH AN TỒN CÁC NHÀ MÁY ĐIÊN HẠT NHÂN

</div>
(55)<div class='page_container' data-page=55>

xảy ra thành chuỗi hỏng hóc liên tiếp của thiết bị cộng với sai lầm con

người. Trong khi đó, phân tích lại các tai nạn giả định trong cơ sở thiết

kế, DBA, cho thấy chúng rất khó xảy ra, hoặc nếu xảy ra, thì gây hậu

quả không nghiêm trọng (IAEA-TECD OC-1200). Tai nạn TM I-2 xảy

ra năm 1979 đã cung cấp bằng chứng góp phần củng cố những nhận

định mới này. Cho dù, các kết quả đánh giá mức độ rủi ro điện hạt nhân

trong W A S H -1400, đặc biệt các kết quả liên quan đến số ưr vong do

phơi nhiễm phóng xạ, còn quá thấp, hoặc chưa đủ tin cậy, hoặc phương

pháp luận nhiều khi còn dựa trên nhận xét chủ quan..., cống hiến lớn

nhất của phương pháp luận PRA là chỉ ra những chỗ dễ bị tổn thương

nhất góp phần dẫn đến tai nạn trong hệ thống thiết bị và quy trình

vận hành.

Với những điểm mạnh trên đây, phương pháp luận PRA bao gồm những

chi tiết tính tốn do W A S H -1400 khai phá và do N U R E G -1150 hoàn

thiện đã được áp dụng để quản lý an toàn các nhà máy điện hạt nhân

trên khắp thế giới. Tính đến 2001, đã có hơn 200 nhà máy tiến hành

đánh giá an toàn theo phương pháp xác suất (probabilistic safety

assessment, PSA). Cả cơ quan cấp phép lẫn chù sờ hữu xin cấp phép

đều muốn soi rọi vào cấu trúc bên trong nhà máy hòng nhận dạng

những chồ dễ bị tổn thưoTig có nhiều nguy cơ dần đến tai nạn và đánh

giá các hệ lụy của chúng, qua đó có thể nâng cao hơn nữa độ an toàn

của nhà máy. PSA cũng được áp dụng một khi thay đôi thiết kế và đưa

ra quy trình vận hành mới.

Cụ thể hơn, PSA giúp phân tích một cách hệ thống để cho thấy thiết

kế nhà máy phù hợp với các nguyên tắc an toàn hạt nhân đồng thời

bảo đảm

• Không cho tần suất của bất cứ sự kiện giả định ban đầu, PIE, nào

có thể đóng góp lấn át, hoặc có độ bất định quá lớn. trong tổng rui

ro của nhà máy,

• Khơng cho những lệch lạc nhò của thơng số nhà máy có thể diền

biến thành những trạng thái bất thường nghiêm trọng,

</div>
(56)<div class='page_container' data-page=56>

• Đánh giá được xác suất tan chảy vùng hoạt và đánh giá hậu quả rủi

ro phát thải ra bên ngoài nhà máy khiến phải có các giải pháp ứng

phó sự cố,

• Nhận dạng và đánh giá được xác suất và hậu qua của các nguy cơ

tị bên ngồi đặc thù đối với vị trí nhà máy,

• Nhận dạng được những hệ thống còn yếu và nếu có những cải tiến

sẽ giúp giảm bớt xác suất các tai nạn nghiêm trọng,

• Đánh giá chất lượng các quy trình ứng phó tình huống khẩn cấp.

Theo phương pháp luận được hoàn thiện trong NƯREG-1150, phân

tích an tồn PSA cho các nhà máy điện hạt nhân được tiến hành theo ba

cấp độ, phản ảnh trình tự diễn biến các cây sự kiện dẫn đến những tai

nạn nghiêm trọng và hậu quả của chúng như lưu đồ trên hình 6.7.

Trong PSA cấp thứ nhất, thiết kế và vận hành nhà máy được phân tích

nhằm nhận dạng những chuỗi sự kiện liên tiếp dẫn đến hư hại vùng

hoạt, và đánh giá tần suất xảy ra kết cục này. Ngoài ra ơ cấp thứ nhất,

PSA sẽ chỉ ra được những chỗ mạnh và yếu trong các hệ kỹ thuật bảo

đảm an toàn cũng như quy trình vận hành nhà máy nhằm tránh cho

vùng hoạt khỏi bị hư hại.

PSA cấp thứ hai xem xét tiến triển của tai nạn theo sau vTÌng hoạt bị hư

hại, đặc biệt chú ý đến các lộ trình chất phóng xạ có kha năng thốt từ

nhà lị ra mơi trường, đánh giá cưòng độ, thành phần, và thời điểm phát

thải từ các lộ trình ấy. PSA ở cấp này cũng sẽ chỉ ra mức độ quan trọng

của các giải pháp nhằm ngăn chặn và giảm thiểu khà năng nhà lị bị bức

hại khiến chất phóng xạ thốt ra mơi trường.

PSA cấp thứ ba xem xét và đánh giá tác hại của tai nạn đối với sức khoe

và thiệt hại cho cộng đồng bao gồm cả mức độ nhiễm xạ đối với đất đai

và thực phẩm do phát thải phóng xạ gây ra.

</div>
(57)<div class='page_container' data-page=57>

những tác hại và tần suất của chúng bên ngồi nhà lị. Ba cấp PSA nói

trên liên quan với nhau thành chuỗi, kết quả phân tích ờ cấp trước sè

được dùng làm cơ sờ để phân tích ờ cấp tiếp theo. Theo IAEA Safety

Standard Guide SSG -3, PSA cấp thứ nhất được thực hiện ờ hầu hết các

nhà máy điện hạt nhân trên thế giới, các cấp thứ hai và ba chi mới thực

hiện ở một số nước.

PSA chẳng những chi ra những con đường dần đến rủi ro, đánh giá

đóng góp của chúng vào mức độ rủi ro chung, mà còn kèm theo độ tin

cậy của các kết quả đánh giá để hồ trợ khi ra các quyết định.

Tuy tỏ ra có nhiều ưu việt, PSA vần vấp phải những điểm yếu và hạn

chế nhất định cần được nhận rõ khi sư dụng và do đó khơng thể dựa vào

đây như công cụ duy nhất để ra quyết định. Cách tiếp cận họp lý nhất

trong đánh giá an toàn nhà máy điện hạt nhân là phải dựa trên phân tích

các hệ thống kỳ thuật theo phương pháp tất định và phàn tích nìi ro theo

phương pháp xác suất. Theo U.S. NRC, phương pháp xác suất và nhửnơ

kết quả từ PRA nên xem như một cách bổ sung cho phương pháp tất

định và hồ trợ cho triết lý bảo vệ theo chiều sàu ừone bao đám an toàn

cho nhà máy điện hạt nhân (IAEA TECDOC-1200). Tuy nhiên, theo

khuyến cáo mới đây của ủ y ban đánh giá tai nạn Fukushima được thành

lập theo yêu cầu Quốc Hội Mỹ thì PSA cũng phải được xem như yêu

cầu bắt buộc đê được cấp phép cho nhà máv điện hạt nhàn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Lee J.

c.

and McCormick N. J. (2011). Risk and Safety Analysis of Nuclear

System. John Wiley & Sons, New Jersey.

2. IAEA Specific Safev Guide. SSG-2. Deterministic Saíeụ- Analysis for

Nuclear Power Plants.

3. IAEA Specific Safey Guide, SSG-3. Development and Application of

Level-1 PSA for Nuclear Power Plants.

4. IAEA-TECDOC-1200,

2001.

Applications

of probabilistic

safety

assessment (PSA) for nuclear power plants

</div>
(58)<div class='page_container' data-page=58>

5. NUREG/CR-6042, Rev. 2 SAND 93 0971.

Perspectives

on Reactor

Safcttt

US NRC.

6. NUREG-1465 Accident source terms for light-water nuclear power plants.

U S NR C 1995.

7. NUREG-1150 Vol.l Severe accident risk: an asessment for five U.S.

nuclear power plants 1990.

9. WASH-1400 (NUREG 75/014). Reactor Safety Study. An asessment

of

accident risks in U.S. commercial nuclear power plants. U.S. NRC 1975.

</div>
(59)<div class='page_container' data-page=59>

7 Three m ile island

Nỗi ám ảnh Hiroshima và N agasaki đã ảnh hường nặng nề đến
những bước đi đầu tiên về điện hạt nhân ỏ' Mỹ trong hai thập kỷ
50 - 60 của thế kỳ XX. Tâm thức đồng nhất vũ khí hủy diệt với
nhà máy điện hạt nhân cùng với chủ trương giữ bí mật nguyên
tử trong thời kỳ đầu chiến tranh lạnh đã gây khó khàn cho các

cơng ty (tư nhân) muốn phát triển điện hạt nhân. Trong khi đó,
nước Mỹ khơng thể chần chừ hơn nữa khi Liên Xô (cũ) đang
bứt phá lên phía trước với nhà máy điện hạt nhân đầu tiên
khánh thành năm 1954 ở Obsninsk.

Một số nhà máy điện hạt nhân đầu tiên đã xuất hiện vào cuối
thập kỳ 1950 ở Mỹ. Những dự án xây nhà máy sát thành phố
đều không được chấp nhận, và trong khi chưa có lý lê thuyết
phục, cách tốt nhất để đảm bảo an tồn cho ngưịi dân là xây
nhà máy cách xa khu dân cư, Khoảng cách tối thiều đưọ'c tính
theo cơng thức áng chừng

R (km) = 0 .0 1 6 N P (k W t)

</div>
(60)<div class='page_container' data-page=60>

V ào nửa đầu thập kỷ 70 của thế kỷ X X nền công nghiệp điện
hạt nhân đã bước sang giai đoạn trưởng thành với ngót 100 lị
phản ứng được vận hành hoặc đang xây dựng. Động lực thúc
đẩy quá trình này là nghiên cứu khoa học công nghệ đà nối
ghép thành cơng lị phản ứng năng lượng với hệ thống phát
điện cổ điển cộng với hấp lực thị trường khiến các hãng điện
lực nổi tiếng vào cuộc như General Elecứic (GE), Westinghouse,
Babcok & W ilcox... Ngay từ đầu, công nghiệp Mỹ chỉ chọn hai
loại lò nước nén (P W R ) và nước sôi (B W R ) để thương mại hóa,
Đ iện hạt nhân còn tạo được thế thượng phong sau cuộc khủng
hoảng dầu mỏ năm 1973.

Nhưng chính tiếng nói người dân mới là yếu tố quyết định giúp
ngành công nghiệp này đi đúng quỹ đạo. Qua các thiết chế dân
chủ, những tiếng nói ấy đã tác động đến chủ trương về an toàn
điện hạt nhân của các tổ chức nhà nước có liên quan, kể cả

Quốc hội. Năm 1974, ủ y ban Năng lượng nguyên tử Hoa Kỳ
vốn được giao trách nhiệm nhà nước vừa nghiên cứu, phát
triển, vừa cấp chứng chỉ, đã phải tách làm hai cơ quan độc lập:
Bộ Năng lượng (D O E ) và ủ y ban Pháp quy Hạt nhân (NRC).
Nước Mỹ chẳng những dẫn đầu thế giới trong công nghiệp điện
hạt nhân mà cả trong nghiên cứu các quy phạm để bảo đảm an
toàn cho con người và môi trường. V ào đầu thập kỷ 70 của thế
kỷ XX, hàng nám có khoảng 80 văn bản luật hạt nhân được
N R C ban hành và sửa đổi. Những văn bản luật có tính khai phá
này cũng được du nhập sang nhiều nước khác.

V ào đầu thập kỷ 70 của thế kỷ XX các công bố của NRC về
mức độ rủi ro rất thấp của tai nạn điện hạt nhân phần nào đã
làm gia tăng tâm thức chủ quan trong giới doanh nghiệp và học
thuật nhưng không xóa đi được những nghi ngại về tai nạn điện
hạt nhân và phóng xạ vốn có từ sau thảm họa bom nguyên tử ờ
Nhật Bản. Trong tai nạn điện hạt nhân khi vùng hoạt bị tan chảy
do mất nước tải nhiệt, khối vật liệu nóng chảy hàng chục tấn
trong vùng hoạt có thể rơi xuống đục thủng thúng lò, xuyên qua
tầng móng và đi vào lòng đất trước khi chưa bị đỏng cứng. Kịch
bản này đã được ví von như "hội chứng Trung Hoa" và được
Holywood dựng thành bộ phim nổi tiếng đoạt nhiều giải Oscar

</div>
(61)<div class='page_container' data-page=61>

Chuong 7. THREE MILE ISLAND

2 9 3

và giải Cành cọ vàng. Bộ phim tố cáo những che dấu và khuất
tất trong điện hạt nhân, lại do những nghệ sỹ lừng danh thủ vai
như Jane Fonda, Jack Lemmon, M ichael Douglas... nên đã thu
hút số khán giả kỷ lục, đánh dấu "thắng lợi" của phong trào
chống đối điện hạt nhân. Trớ trêu thay, hai tuần sau khi bộ

phim được trình chiếu, tai nạn nghiêm trọng điện hạt nhân đầu
tiên mang ít nhiều dáng dấp của bộ phim đã xảy ra ờ nhà máy
Three Mile Island.

Có thể nói, tai nạn T M I-2 cùng những hậu quả hết sức nặng nề
của nó chính là "giải pháp" để công nghiệp điện hạt nhân trờ lại
đúng quỹ đạo cùa mình. Trong báo cáo do ủ y ban nhà nước
xem xét tai nạn T M I-2 trình lên Tổng thống Mỹ có đoạn:

X ét về bản chất, điện hạt nhân tiềm ẩn nhiều hiểm nguy, nên
những người trong cuộc phải luôn tự vấn liệu những giải pháp
bảo đảm an tồn hiện có đã đủ để tránh những tai nạn nghiêm
trọng hay chưa...

■<o SO

C
i5

0

2

■D

Ế.

-TO

já

c
>cc
>

M)

10

□ d ự t h ả o
■ t h ư c t h i

so SI 82 S3 S5 ss S9 90 9 '

</div>
(62)<div class='page_container' data-page=62>

7.1

LÒ PHẢN ỨNG NƯỚC NÉN ở NHÀ MÁY THREE MILE

ISLAND

7.1.1 Hệ tải nhiệt sơ cấp và thứ cấp

L ò n ư ớ c n é n ở t ổ m á y s ố 2 c ô n g s u ấ t 9 0 0 M W e ( c ố n g s u ấ t n h i ệ t 2 7 2 0
M W ) t h u ộ c n h à m á y T h r e e M i l e I s l a n d s ố 2 ( T M I - 2 ) , H o a K ỳ , d o h à n g
B o b c o x & W i l c o x c h ế t ạ o . N g o à i h ã n g n à y , ở M ỹ c ó h a i h ã n g c h ế tạ o lò

n ư ớ c n é n l à W e s t i n g h o u s e v à C o m b u s t i o n E n g i n e e r i n g . N g u y ê n l ý h oạt 
đ ộ n g c ủ a c á c l ò n ư ớ c n é n n à y k h á g i ố n g n h a u , v à đ ư ợ c t r ì n h b à y ờ 
c h ư ơ n g 4 , ở đ â y c h ỉ c h ú ý đ ế n m ộ t s ố đ ặ c đ i ể m c ủ a l ò T M I - 2 .

L ò p h ả n ứ n g n ư ớ c n é n T M I - 2 d ù n g n h i ê n l i ệ u u r a n i u m g i à u
k h o ả n g 3 % d ư ớ i d ạ n g U O

2

. N ă n g l ư ợ n g p h â n h ạ c h t ừ c á c t h a n h n h iê n
l i ệ u t r o n g v ù n g h o ạ t đ ư ợ c n ư ớ c t ả i đ ế n b ì n h s i n h h ơ i t r o n g h ệ t ả i n h iệ t 
s ơ c ấ p k h é p k í n . T ạ i b ì n h s i n h h ơ i , h ơ i n ư ớ c đ ư ợ c s i n h r a t r o n g h ệ thứ 
c ấ p v à đ ư ợ c b ơ m đ ế n m á y t u a b i n , s a u đ ó h ơ i đ ư ợ c n g ư n g t ụ v à đ ư a trở 
l ạ i b ì n h s i n h h ơ i t ạ o t h à n h h ệ k h é p k í n t h ứ c ấ p ( h ì n h 7 . 1 ) . N ư ớ c tr o n g 
h ệ s ơ c ấ p c ò n c ó n h i ệ m v ụ l à m c h ậ m n e u t r o n p h á t r a t à p h ả n ứ n g p h â n 
h ạ c h d â y c h u y ề n .

C á c t h i ế t b ị c ủ a l ò T M I - 2 đ ư ợ c b ố t r í t h à n h b a k h u g ồ m n h à c h ứ a l ò và 
h ệ t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p , n h à m á y t u a b i n , v à k h u n h à p h ụ , n h ư t r ê n h ì n h 7 .2 .
H ệ t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p c ó t h ể g ồ m 2 - 4 v ò n g ( l o o p ) t á i t u ầ n h o à n c h ứ a 
n ư ớ c t i n h k h i ế t đ ư ợ c p h a t h ê m b o r i t a x i t ở n ồ n g đ ộ t h ấ p ( k h o ả n g 9 0 0

-1 8 0 0 p p m B l ú c đ ầ u c h u k ỳ v ậ n h à n h ) đ ể g ó p p h ầ n đ i ề u c h ỉ n h đ ộ p h ả n 
ứ n g c ủ a l ò . N ư ớ c t r o n g h ệ s ơ c ấ p ở n h i ệ t đ ộ c a o , 2 8 0 - 2 9 0 ° c ở l ố i v à o , 
3 2 0 -

330°c

ở l ố i r a , v à á p s u ấ t 1 3 7 - 1 5 5 b a r . N ư ớ c t à i n h i ệ t t ừ v ù n g
h o ạ t đ i q u a b ì n h s i n h h ơ i v ớ i l ư u l ư ợ n g v à o k h o ả n g 2 8 0 - 3 8 0 m V p h ú t 
t r u y ề n n h i ệ t c h o h ệ t h ứ c ấ p s a u đ ó q u a y l ạ i v ù n g h o ạ t . N ư ớ c h ệ s ơ cấ p 
c ó p h ó n g x ạ d o c á c s ả n p h ẩ m ă n m ò n b ị k í c h h o ạ t k h i n ư ớ c đ i q u a v ù n g
h o ạ t . T o à n b ộ h ệ t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p đ ư ợ c đ ặ t t r o n g n h à l ị k í n c ó tưỊTig 
b ê t ô n g ứ n g l ự c b ả o v ệ , v ừ a đ ể c ả n x ạ t ừ b ê n t r o n g , v ừ a c h ố n g x â m hại 
t ừ b ê n n g o à i .

</div>
(63)<div class='page_container' data-page=63>

Chương 7. THREE MILE ISLAND

2 9 5

H ệ t h ứ c ấ p d ù n g n ư ớ c c ấ p k h ô n g t i ế p x ú c t r ự c t i ế p v ớ i n ư ớ c c ó p h ó n g
x ạ t r o n g h ệ s ơ c ấ p m à c h i n h ậ n n h i ệ t t à n ó q u a t r a o đ ổ i n h i ệ t t r o n g b ì n h
s i n h h ơ i . T ạ i đ â y , n ư ớ c s ẽ s ô i k h i c h ạ y d ọ c t h e o t h à n h ố n g , s a u đ ó h ơ i
đ ư ợ c t á c h r a k h ỏ i p h a l ỏ n g v à s ấ y k h ô t r ư ớ c k h i đ i v à o m á y t u a b i n . S a u
k h i đ i q u a t u a b i n , h ơ i đ i q u a b ì n h n g ư n g t ụ , t ạ i đ â y h ơ i đ ư ợ c n g ư n g t ụ
t r ê n t h à n h ố n g n ư ớ c l à m n g u ộ i r ồ i n ư ớ c n g ư n g đ ư ợ c b ơ m t r ở l ạ i b ì n h
s i n h h ơ i t ạ o t h à n h h ệ k h é p k í n t h ứ c ấ p . N h i ệ t t ò a r a t ừ c á c ố n g l à m
n g u ộ i ờ b ộ p h ậ n n g ư n g t ụ đ ư ợ c p h á t t á n q u a t h á p l à m n g u ộ i ( h ì n h 7 . 1 ) .

BÀnxả
Nén nirá%

H4 t i i nhiệt còn d tf Him chứa nước tràn Ngưng tụ

H ình 7.1. Sơ đồ nguyên lý lò nước nén P\VR ỡ lò T M I-2.

N h à l ò c h ứ a h ệ s ơ c ấ p c ó b ố n b ộ p h ậ n c h í n h : t h ù n g l ò , b ì n h n é n n ư ớ c
h a y c ò n g ọ i l à b ì n h đ i ề u á p , b ì n h s i n h h ơ i , v à b ơ m n ư ớ c t á i n h i ệ t c ô n s
s u ấ t l ớ n .

T h ù n g l ò c h ứ a v ù n g h o ạ t v à h ệ đ i ề u k h i ê n c ó d ạ n e h ì n h t r ụ c a o ' 1 0 m
là m b ằ n g h ợ p k i m t h é p m o l y b d e n d à y

0,2

m , m ặ t t r o n ơ p h u t h é p k h ô n g
g i đ ể c h ố n g ă n m ò n . P h ầ n t r ê n c ù n g v à d ư ớ i

cùnơ

c ó d ạ n a b á n c ầ u . B á n
c ầ u t r ê n c ó t h ề t h á o d ỡ k h i t h a y n h i ê n l i ệ u v à b à o t r ì.

</div>
(64)<div class='page_container' data-page=64>

2 9 6

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

Ộ

8

X 1 0 m m , đ ộ g i à u ~ 3 % . C á c t h a n h đ i ề u k h i é n d ù n g c h â t h â p thụ 
n e u t r o n m ạ n h x u y ê n v à o v ù n g h o ạ t t h e o c á c ố n g h ư ớ n g d â n đ ư ợ c đ ịn h
v ị t ừ p h í a t r ê n n ắ p t h ù n g l ò v à h a i m â m t r ê n v à d ư ớ i c ủ a v ù n g h o ạ t.

K h ố i l ư ợ n g v à c h ủ n g l o ạ i v ậ t l i ệ u t r o n g v ù n g h o ạ t đ ư ợ c t ô n g h ợ p trên 
b ả n g 7 . 1 .

B ả n g 7.1. Tổng họp vật liệu trong vùng hoạt lò T M l-2 trước khi xảv ra tai nạn.

Vật liệu trong vùng hoạt Khối lượng, kg

Vật liệu trong thanh nhiên liệu

Uranium 82 810

Zirconium 23 200

Thiếc 370

Oxygen 11 300

Vật liệu trong thanh điều khiển

Bạc 2 199

Indium 912

Cadmium 127

Vật liệu cấu trúc

Sắt 3 400

Chromium 1 110

Nickel 1 046

Molybdenum 36

Vật liệu khác 3 600

</div>
(65)<div class='page_container' data-page=65>

Chương 7. THREE MILE ISLAND

2 9 7

T r o n g t h ù n g l ò , n ư ớ c t ả i n h i ệ t rtr l ố i v à o ( g ọ i l à c h â n l ạ n h ) ờ p h í a ư ê n
v ù n g h o ạ t đ ậ p n g a y v à o m á n g v ù n g h o ạ t r ồ i t ừ đ ó đ i x u ô n g d ư ớ i d ọ c
t h e o v à n h k h e g i ữ a m á n g v ớ i t h ù n g l ò . S a u k h i c h ạ m đ á y . d ò n g n ư ớ c
đ ổ i h ư ớ n g đ i n g ư ợ c l ê n x u y ê n q u a v ù n g h o ạ t m a n g t h e o n h i ệ t d o c á c
t h a n h n h i ê n l i ệ u p h á t r a , n h ờ đ ó n ó n g l ê n ờ v ù n g p h í a ư ê n v ù n g h o ạ t r ồ i 
t h o á t r a k h ó i t h ù n g l ò t h e o l ố i r a ( g ọ i l à c h â n n ó n a ) đ ê đ i đ ế n b ì n h s i n h
h ơ i . T r ê n h ì n h 7 . 1 , n ư ớ c t r o n g t h ù n g l ò v ậ n c h u y ể n t h e o c h i ề u m ũ i t ê n . 
t ừ c h â n l ạ n h đ ế n c h â n n ó n g . H ệ t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p v à c á c t h i ế t b ị p h ụ t r ợ
đ ư ợ c b ố t r í t r o n g n h à l ò n h ư t r ê n h ì n h 7 . 2 .

bình sinh hữỉ

Hình 7.2. Bố trí hệ tái nhiệt sơ cấp và các thiết bị hỗ trợ ỡ lò T M I-2
(Nguồn: NLTIEG R C -6042).

</div>
(66)<div class='page_container' data-page=66>

N ư ớ c t ả i n h i ệ t t r o n g h ệ s ơ c ấ p đ ư ợ c b ả o đ ả m v ề c h â t l ư ợ n g v à c á c 
t h ô n g s ô k ỹ t h u ậ t n h ờ c ó n h ữ n g t h i ế t b ị g i ả i k h o á n g v à c á c h ệ t h ô n g c h o 
p h é p b ơ m v à o l ò d u n g d ị c h b o r i c a x i t v à m ộ t s ố h ó a c h ấ t k h á c k h i cần 
t h i ế t . C á c h ệ n à y c h o p h é p đ i ề u c h ỉ n h h à m l ư ơ n g b o r i c a x i t t r o n g n ư ớ c 
h ệ s ơ c ấ p đ ể đ i ề u k h i ể n đ ộ p h ả n ứ n g v à g ó p p h ầ n d ậ p t ắ t p h ả n ứ n g p h â n
h ạ c h d â y c h u y ề n k h i c ầ n t h i ế t . N g o à i r a , c ị n c ó h ệ t h ố n g l à m s ạ c h n ư ớ c

l i ê n t ụ c đ ể k h ử c á c h ạ t l ơ l ử n g v à i o n c h ứ a p h ó n g x ạ đ ư ợ c s i n h r a k h i lò 
h o ạ t đ ộ n g . H ệ t h ố n g n à y c h ỉ t r í c h r a m ộ t l ư ợ n g n ư ớ c t ả i n h i ệ t n h ỏ , là m
s ạ c h n ó , r ồ i c h o n ư ớ c s ạ c h q u a y t r ở l ạ i v ò n g t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p . P h ầ n lớ n 
c á c h ệ k ỹ t h u ậ t n à y đ ề u n ằ m t r o n g n h ữ n g g i a n r i ê n g n g o à i n h à l ò và 
k h ô n g y ê u c ầ u h o à n t o à n k í n v ớ i m ô i t r ư ò n g b ê n n g o à i .

7.1.2 Tải nhiệt dư

L ư ợ n g n h i ệ t d o p h â n r ã p h ó n g x ạ s a u k h i d ừ n g l ò c h i ế m k h o ả n g

6

% 
c ô n g s u ấ t n h i ệ t , v à o k h o ả n g 2 0 0 M W đ ố i v ớ i l ị c ó c ô n g s u ấ t đ i ệ n 1 0 0 0
M W , d o đ ó c ầ n p h ả i đ ư ợ c t ả i n h i ệ t k ị p t h ờ i n g a y s a u k h i l ò d ừ n g đ ể 
t r á n h c h o v ù n g h o ạ t k h ỏ i b ị t a n c h ả y k é o t h e o n h i ề u h ậ u q u ả k h á c . H ệ 
t h ố n g t ả i n h i ệ t d ư R H R ( r e s i d u a l h e a t r e m o v a l ) p h ả i s ằ n s à n g k h ở i đ ộ n g
t r o n g n h ữ n g l ú c n à y ( x e m h ì n h 4 . 6 , c h ư ơ n g 4 ) . N ó b ơ m n ư ớ c n ó n g từ 
c h â n n ó n g c h o q u a b ộ p h ậ n t r a o đ ổ i n h i ệ t r ồ i đ ư a n ư ớ c q u a y l ạ i c h â n
l ạ n h t r o n g h ệ t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p đ ể g i ả i n h i ệ t v ù n g h o ạ t . B ơ m n ư ớ c đ ư ợ c 
đ ặ t t r o n g m ộ t g i a n b ê n n g o à i n h à l ò v à c ó t h ể k h ở i đ ộ n g b ằ n g m á y 
d i e s e l k h i m ấ t đ i ệ n l ư ớ i .

T r o n g t r ư ờ n g h ọ p x ả y r a t a i n ạ n L O C A v à l ò đ ã d ừ n g , R H R b ơ m n ư ớ c
t ừ b ồ n c h ứ a n ư ớ c t h a y n h i ê n l i ệ u c ó p h a a x i t b o r i c ( r e f u e l i n g w a t e r 
s t o r a g e t a n k - R W S T ) v à o c h â n l ạ n h . K h i R W S T c ạ n n ư ớ c , h ệ R H R sẽ 
b ơ m n ư ớ c t ừ h ầ m c h ứ a n ư ớ c đ ọ n g n ằ m d ư ớ i s à n n h à l ò v à o t h ù n g l ò tạ o
t h à n h v ò n g t á i t u ầ n h o à n t r o n g h ệ s ơ c ấ p .

7.1.3 Hệ thống tải nhiệt vùng hoạt khẩn cấp

L ò P W R c ó n h ữ n g g i ả i p h á p k ỹ t h u ậ t đ ể t ả i n h i ệ t v ù n g h o ạ t t r o n g tìn h
h u ơ n g k h ả n c ấ p ( E m e r g e n c y C o r e C o o l i n g S y s t e m - E C C S ) , c h ẳ n g h ạ n

</div>
(67)<div class='page_container' data-page=67>

n h ư L O C A k h i đ ư ờ n g ố n g h ệ s ơ c ấ p b ị v ỡ k h i ế n á p s u ấ t v à l ư u l ư ợ n g
n ư ớ c t r o n g h ệ s ơ c ấ p t ụ t m ạ n h c ó n g u y c ơ l à m c h o v ù n g h o ạ t b ị p h ơ i 
t r ầ n . T a i n ạ n L O C A đ ư ợ c t í n h đ ế n t r o n g c ơ s ở t h i ế t k ế ( D B A ) , k ể c ả
t r ư ờ n g h ợ p đ ư ờ n g ố n g b ị v ỡ r ấ t l ớ n , v ỡ h ă n l à m đ ô i .

H ệ t h ố n g E C C S c ó n h i ệ m v ụ l à m n g u ộ i v ù n g h o ạ t t r á n h k h ô n g c h o
n h i ê n l i ệ u b ị h ư h ạ i t r o n g t r ư ờ n g h ọ p L O C A b ằ n g c á c h p h ó n g m ộ t
l ư ợ n g l ớ n n ư ớ c l ạ n h c h ứ a b o r i c a x i t v à o h ệ t h ố n g t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p . 
N g o à i r a , h ệ t h ố n g n à y c ị n c ó n h i ệ m v ụ c u n g c ấ p t h ê m m ộ t l ư ợ n g đ ộ c
t ố ( c ũ n g l à n ư ớ c c h ứ a B o ) d ư t h ừ a b ả o đ ả m k h ô n g c h o l ò t r ở l ạ i t r ạ n g
t h á i t ớ i h ạ n .

H ệ E C C S g ồ m b ố n h ệ c o n h o ạ t đ ộ n g t r o n g d ả i á p s u ấ t r ộ n g b a o g ồ m á p
s u ấ t c a o , t r u n g b ì n h , b ồ n x ả c h o c h â n l ạ n h , v à á p s u ấ t t h ấ p t h u ộ c h ệ t ả i
n h i ệ t c ò n d ư ( x e m h ì n h 4 . 7 , c h ư ơ n g 4 ) . N h ữ n g h ệ c o n n à y c ó t h ể h o ạ t 
đ ộ n g d ù n g đ i ệ n m á y d i e s e l k h i m ấ t đ i ệ n l ư ớ i .

M á y b ơ m t r o n g h ệ á p s u ấ t c a o t ự đ ộ n g k h ở i p h á t v à b ơ m n ư ớ c ư r 
R W S T v à o h ệ s ơ c ấ p k h i á p s u ấ t v ù n g h o ạ t c ò n c a o , n h ư t r o n g t r ư ờ n a
h ợ p L O C A b é .

K h i á p s u ấ t t h ấ p h ơ n , h ệ t h ứ h a i s è k h ở i p h á t . R i ê n g b ồ n x a v à o c h â n
l ạ n h k h ô n g c â n d ù n g đ i ệ n m à l à m v i ệ c t h e o n g u y ê n l ý a n t o à n t h ụ đ ộ n g . 
B ồ n x ả g i ữ n ư ớ c t r o n g m ô i t r ư ờ n g k h í n i t ơ n é n . K h i á p s u ấ t t r o n s \ ù n ơ
h o ạ t h ạ x u ố n g đ ủ t h ấ p , k h í n é n n i t ơ s è x ố i n ư ớ c t ừ b ồ n t h e o c h â n l ạ n h
v à o v ù n g h o ạ t .

H ệ á p s u ấ t t h ấ p k h ở i p h á t k h i á p s u ấ t t r o n g v ù n g h o ạ t r ấ t t h ấ p n h ư t r o n s
c á c t r ư ờ n g h ọ p đ ư ờ n g ố n g b ị v ỡ t o ư o n g t a i n ạ n L O C A l ớ n . H ệ n à y
c ũ n g l à h ệ R H R đ ư ợ c m ô t ả ờ m ụ c t r ê n . N g o à i r a . n ó c ị n c ó t h ê m m ộ t

n h á n h k h á c c h o p h é p b ơ m n ư ớ c t ừ b ề n ư ớ c đ ọ n g d ư ớ i s à n n h à l ò q u a b ộ
p h ậ n t r a o đ ồ i n h i ệ t c u a h ệ R H R v à đ ư a v à o v ù n g h o ạ t .

7.2

TAI NẠN TMI-2

T r ư ớ c k h i t a i n ạ n x a y r a , l ò T M I - 2 t h ư ờ n g h a y b ị d ò n ư ớ c t à i n h i ệ t s ơ
c ấ p rtr m á y đ i ề u á p r a b ê c h ứ a q u a v a n c ử u t r ợ h o ặ c c á c v a n x ả a n t o à n .

</div>
(68)<div class='page_container' data-page=68>

B ố t r í c á c v a n n à y v à b ì n h đ i ề u á p c ó t h ể x e m h ì n h 4 . 4 . C h ư ơ n g 4 . N h ắ c
l ạ i , v a n c ứ u t r ợ đ ư ợ c đ i ề u k h i ể n b ằ n g đ i ệ n t ừ v à t h ư ờ n g đ ư ợ c k ý h i ệ u là 
P O R V ( P i l o t - O p e r a t e d R e l i e f V a l v e ) . V a n x ả a n t o à n t ự đ ộ n g m ờ k h i 
á p s u ấ t t r o n g h ệ s ơ c ấ p q u á c a o , P O R V t ự đ ộ n g m ơ k h i á p s u ấ t đà
x u ô n g t h â p . M ặ c d ù b ị r ò r i , m ứ c n ư ớ c t r o n g b ì n h đ i ê u á p v à á p su â t 
n ư ớ c t r o n g h ệ s ơ c ấ p v ẫ n đ ư ợ c đ i ề u c h ỉ n h đ ể d u y t r i ờ m ứ c b ì n h t h ư ờ n g
n h ờ k í p v ậ n h à n h . N h ư n g t h ó i q u e n l à m v i ệ c t r o n g t ì n h t r ạ n g n à y đã 
k h i ế n k í p v ậ n h à n h k h ô n g l ư u ý đ ú n g m ứ c đ ế n n h ữ n g l ệ c h l ạ c k h i x ả y
r a s ự c ố .

7.2.1 Chuỗi sự kiện

K h i x ả y s ự c ố t a n c h ả y m ộ t p h ầ n v ù n g h o ạ t đ ê m 2 8 t h á n g 3 n ă m 1 9 7 9 ,
l ò T M I - 2 đ a n g v ậ n h à n h ở 9 8 % c ô n g s u ấ t d a n h đ ị n h , t r o n g k h i đ ó l ị số
1 c ù n g n h à m á y ( T M I - 1 ) n g ừ n g h o ạ t đ ộ n g đ ể t h a y n h i ê n l i ệ u . C h u ồ i sự
c ố k h ở i đ ầ u k h i t ố p v ậ n h à n h q u y ế t đ ị n h s ử a c h ừ a m ộ t t r o n g s ố t á m b ộ 
p h i n l ọ c b ị k ẹ t t r o n g h ệ t h ố n g g i ả i k h o á n g đ ể l à m s ạ c h n ư ớ c n g ư n g
t r o n g v ò n g t h ứ c ấ p . K h i l à m v i ệ c n à y , t ố p v ậ n h à n h n g h ĩ r ằ n g h ọ k h ô n g
đ ụ n g c h ạ m g ì đ ế n p h ầ n h ạ t n h â n c ủ a n h à m á y . N h ư n g k h i p h ụ t k h í n é n
v à o n ư ớ c đ ể l à m s ạ c h b ộ l ọ c t h ì n ư ớ c b ị p h ụ t r a n g o à i g â y n g ắ t m ạ c h
c á c b ơ m n ư ớ c c h í n h h ệ t h ứ c ấ p v à b ơ m n ư ớ c n g ư n g l à m c h o t u a b in
c ũ n g t ự đ ộ n g n g ắ t . V ì b ộ p h ậ n s i n h h ơ i k h ô n g n h ậ n đ ư ợ c n ư ớ c t h ứ c ấ p

n ê n n h i ệ t đ ộ v à á p s u ấ t t r o n g h ệ s ơ c ấ p t ă n g l ê n t ạ o r a t í n h i ệ u d ậ p lò
k h ẩ n c ấ p . T r o n g v à i g i â y c á c t h a n h đ i ề u k h i ể n h ạ x u ố n g v ò i n g h o ạ t d ậ p 
t ắ t p h ả n ứ n g d â y c h u y ề n , t u y n h i ê n n h i ệ t d ư t r o n g l ò v ẫ n c ò n c a o d o 
p h â n r ã p h ó n g x ạ .

M ộ t k h i m á y b ơ m n ư ớ c c h í n h ở h ệ t h ứ c ấ p b ị n g ư n g , b a m á y b ơ m n ư ớ c
t h ứ c ấ p p h ụ đ ư ợ c t ự đ ộ n g b ậ t l ê n đ ể t ả i n h i ệ t . T u y n h i ê n t r o n g l ú c s ư a
c h ừ a t r ư ớ c đ ó v a n t r o n g m ạ c h b ị đ ó n g l ạ i m à q u ê n m ơ r a n ê n n ư ớ c
k h ô n g v à o đ ư ợ c b ộ p h ậ n s i n h h ơ i . T h e o N R C , v i ệ c đ ó n g c á c v a n n à y đ ã 
v i p h ạ m t h ô b ạ o q u y t r ì n h a n t o à n l ò , t h e o đ ó k h i t i ế n h à n h s ư a c h ừ a h ệ 
t h ô n g b ơ m c â p n ư ớ c c h í n h v à p h ụ t ố p v ậ n h à n h p h a i c h o l ò d ừ n g , c h í n h
s ự v i p h ạ m n à y đ ã d ẫ n đ ế n c á c h ậ u q u ả n ặ n g n ề t i ế p t h e o .

</div>
(69)<div class='page_container' data-page=69>

V i k h ô n g t ả i đ ư ợ c n h i ệ t t r o n g h ệ s ơ c ấ p v à c á c m á y b ơ m p h ụ t r o n g h ệ
t h ứ c ấ p n g ư n g h o ạ t đ ộ n g n ê n á p s u ấ t ư o n g l ò t ă n g l ê n l à m c h o v a n c ứ u
t r ợ b ê n t r ê n m á y đ i ề u á p t ự đ ộ n g m ờ đ é g i ả m á p . V a n n à y p h ả i đ ư ợ c
đ ó n g l ạ i s a u k h o ả n g 1 0 s k h i k h ô n g c ò n á p s u ấ t d ư t h ừ a ư o n g l ò . N h ư n g
d o m ộ t s a i s ó t t r ù n g h ọ p n ê n v a n c ứ u ư ợ v ầ n m ờ d o b ị k ẹ t k h i ế n n ư ớ c
l à m n g u ộ i v ò n g s ơ c ấ p t ừ m á y đ i ề u á p t h o á t r a b ồ n c h ứ a b ê n n g o à i . L ú c
n à y k h ô n g c ó m ộ t t í n h i ệ u h a y đ è n c h i t h ị n à o b á o c h o k í p v ậ n h à n h b i ế t
r à n g v a n v ầ n t i ế p t ụ c ỡ t r o n g ư ạ n g t h á i m ờ . C h o n ê n á p s u ấ t t r o n s h ệ s ơ
c ấ p c ứ t i ế p t ụ c g i ả m v à m ộ t s ự c ố L O C A đ ã x a y r a .

Đ á p ứ n g s ự c ố t h i ế u n ư ớ c t ả i n h i ệ t , m á y b ơ m c h ế đ ộ c a o á p t r o n s h ệ
E C C S p h ụ t n ư ớ c v à o l ò , n h ư n a v ì v a n c ứ u t r ợ m ờ c h o n ê n n ư ớ c ư à n
v à o l à m đ ầ y m á y đ i ề u á p . K í p v ậ n h à n h k h ô n g n a ờ r ằ n e v a n c ứ u t r ợ b ị
k ẹ t ở t r ạ n g t h á i m ờ , t r o n g k h i đ ó l ạ i s ợ m á y đ i ề u á p b ị đ ầ y b ơ i t r o n a
h u ấ n l u y ệ n h ọ l u ô n đ ư ợ c n h ắ c n h ờ r ằ n s p h a i t ì m m ọ i c á c h k h ô n s c h o
m á y đ i ề u á p b ị đ ầ y , v ì k h i ấ v k h ô n g c ị n t í n h i ệ u đ ê k i ể m t r a á p s u ấ t
t r o n g h ệ t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p .

L ú c n à y n ư ớ c h ệ s ơ c ấ p đ ã b ố c h ơ i d o á p s u ấ t g i a m , b ọ t h ơ i h ì n h t h à n h
n g à y c à n g n h i ề u t r o n g h ệ s ơ c ấ p b ê n n s o à i m á y đ i ề u á p . H ồ n h ọ p n ư ớ c
v à h ơ i l à m c h o m á y b ơ m t ả i n h i ệ t b ị r u n s m ạ n h . T ố p v ậ n h à n h đ ã p h a i
tắ t b ơ m v ì t i n r ằ n g n ư ớ c t r o n s l ò v ẫ n đ ầ y d o t í n h i ệ u b á o m ự c n ư ớ c
d â n g c a o t r o n g m á y đ i ề u á p . S o n g t r ê n t h ự c t ê d o n ư ớ c b ố c h ơ i n ê n
v ù n g h o ạ t t h i ế u n ư ớ c v à b ị p h ơ i t r ầ n , n h i ê n l i ệ u b ắ t đ ầ u t a n c h a y .

L ú c

6

g i ờ s á n s (

2

ầ n 2 g i ờ s a u k h i s ự c ố b ắ t đ ầ u ) m ộ t k í p v ậ n h à n h m ớ i
k h i t h a y c a đ ã n h ậ n r a n h i ệ t đ ộ r ấ t c a o ỡ đ ư ờ n g ố n a n ổ i v a n c í a i t r ợ v ớ i 
b ồ n c h ứ a n ư ớ c x à q u a v a n n à y . H ọ p h á n đ o á n r ă n ơ l ò k h ồ n g đ u n ư ớ c t à i 
n h i ệ t , n ó i c á c h k h á c đ ã x a y r a L O C A , n g ư ợ c h ă n v ớ i n h ậ n đ ị n h c u a k í p
v ậ n h à n h t r ư ớ c đ ó c h o r ằ n a n ư ớ c q u á n h i ề u t r o n g h ệ s ơ c ấ p . H ọ q u y ế t
đ ị n h đ ó n g l ạ i v a n c h ặ n n ằ m g i ữ a v a n c ử i i t r ợ v à m á y n é n n ư ớ c , n h ờ đ ó
đ à n g ă n k h ô n g c h o n ư ớ c h ệ s ơ c ấ p t i ế p t ụ c t h o á t r a n g o à i t h e o đ ư ờ n s
m á y đ i ề u á p .

</div>
(70)<div class='page_container' data-page=70>

ư ớ c t í n h t r ư ớ c đ ó đ ã c ó

120

n ư ớ c t h o á t r a k h o i h ệ s ơ c ấ p . C h i ề u
2 8 / 3 , k í p v ậ n h à n h b ắ t đ ầ u b ơ m n ư ớ c á p s u ấ t c a o t h u ộ c h ệ t ả i n h iệ t 
k h ẩ n c ấ p v à o v ò n g s ơ c ấ p đ ể t r i ệ t h ơ i v à k h ô i p h ụ c d â n q u á t r ì n h tải 
n h i ệ t v ù n g h o ạ t . Đ ế n l ú c n à y c á c m á y b ơ m đ ã h ế t b ị r u n g d o k h ô n g c ò n
p h ả i b ơ m h ơ i n ư ớ c n ữ a . S a u m ộ t t h á n g , n h i ệ t đ ộ b ê n t r o n g v ù n g h o ạ t h ạ
x u ố n g

100°c

v à l ò đ ã c ó t h ể b ắ t đ ầ u t ả i n h i ệ t b ằ n g c ơ c h ế đ ố i l ư u tự
n h i ê n ở á p s u ấ t b ì n h t h ư ờ n g .

T ó m l ạ i , h ỏ n g h ó c t h i ế t b ị b ả o đ ả m a n t o à n , c á c h h i ê n t h ị t í n h i ệ u lị 
k h ơ n g r à n h m ạ c h , q u y t r ì n h v ậ n h à n h k h ô n g đ ư ợ c t ô n t r ọ n g c ù n g v ớ i 
n h ậ n đ ị n h s a i c ủ a k í p v ậ n h à n h ở n h ữ n g t h ờ i đ i ể m q u a n t r ọ n g n h ấ t ... 
n h ữ n g y ế u t ố n à y p h ố i h ợ p v à t á c đ ộ n g l ẫ n n h a u đ ã d ẫ n đ ế n t a i n ạ n 
T M I - 2 .

7.2.2 Hư hại và phát thải phóng xạ ra mơi trường

G ầ n m ộ t n ử a v ù n g h o ạ t l ò T M I - 2 đ ã b ị t a n c h ả y v à 9 0 % l ó p v ỏ b ọ c 
z i r c a l o y b ị h ủ y h o ạ i n g a y k h i v a n c ứ u t r ợ b ị k ẹ t t r o n g v à i g i ờ s a u s ự c ố 
d o k h ô n g đ ủ n ư ớ c t ả i n h i ệ t . G ầ n 1 8 t ấ n u r a n i u m n ó n g c h ả y r ơ i x u ố n g
đ á y t h ù n g l ò , k h o é t s â u v à o l ớ p t r ê n c ủ a đ á y b ì n h , n h ư n g k h ô n g x u y ê n
t h ủ n g v à r ơ i x u ố n g s à n n h à l ò . M ặ t k h á c , n h ữ n g t í n h t o á n m ơ p h ị n g s a u 
n à y c h o t h ấ y k h ố i n h i ê n l i ệ u k ế t v ó n n ó n g c h ả y ( c o r i u m ) n à y k h ô n g đ ù 
l ớ n đ ê g â y r a n ô h ơ i n ư ớ c , n ế u x ả y r a m ộ t s ự k i ệ n n h ư t h ế t h ù n g l ò c ó 
t h ể b ị v ỡ k h i ế n c h ấ t p h ó n g x ạ t h o á t r a m ơ i trư Ị T ig .

K h í h y d r o đ ã p h á t r a d o p h ả n ứ n g z i r c o n v ớ i h ơ i n ư ớ c t r o n g q u á tr in h 
v ở b ọ c z i r c a l o y b ị h ư h ạ i . S o n g l ư ợ n g k h í n à y k h ô n g g â y n ô d o k h ô n g
đ ủ k h í o x y . Á p s u ấ t t r o n g n h à l ò c ó t ă n g l ê n k h o ả n g 2 6 p s i g d o k h í 
h y d r o , n h ư n g c h ỉ t r o n g v à i p h ú t , s a u đ ó h ạ x u ố n g n g a y ( h i n h 7 . 3 ) . V ì 
t h ế , t r o n g t a i n ạ n T M I - 2 , n h à l ò h ầ u n h ư k h ô n g b ị h ư h ạ i . l ư ọ n g k h í 
p h ó n g x ạ t h o á t r a m ô i t r ư ờ n g k h ô n g đ á n g k ể . K h í p h ó n g x ạ s i n h r a là 
d o n h i ê n l i ệ u b ị p h ơ i t r ầ n , v ỏ b ọ c b ị h ư h ạ i . M ộ t l ư ợ n g k h í đ ư ợ c t h á o ra 
t h ù n g c h ứ a t ạ m ở g i a n n h à p h ụ b ê n c ạ n h n h à l ò , t ừ đ â y k í p v ậ n h à n h
d ù n g m á y n é n c h o v à o t h ù n g đ ợ i p h â n r ã ở k h u v ự c x ư l ý t h ả i , s o n g

</div>
(71)<div class='page_container' data-page=71>

m á y n é n b ị r ò n ê n m ộ t í t k h í p h ó n g x ạ đ ã t h o á t m ô i t r ư ờ n g q u a h ệ t h ô n g
p h i n l ọ c p h ó n g x ạ t r o n g n h à l ò .

T h e o N R C , t a i n ạ n T M I - 2 đ ã l à m t h o á t r a m ô i t r ư ờ n g k h í k h o ả n g 4 8 0
P B q ( 1 3 t r i ệ u C i ) đ ồ n g v ị p h ó n g x ạ k h í t r ơ , c h ủ y ế u l à x e n o n , v à t ò 4 8 1
đ ế n 6 2 9 G B q ( 1 3 - 1 7 C i ) i o d p h ó n g x ạ . C h ú ý r ằ n g k h i x ả y r a t a i n ạ n
t o à n b ộ l ư ợ n g p h ó n g x ạ c h ứ a t r o n g v ù n g h o ạ t l ê n đ ế n 3 7 0 E B q
( l O t ỷ C i ) .

N ư ớ c p h ó n g x ạ d o n h i ê n l i ệ u b ị h ư h ạ i c ũ n g t h o á t r a k h ỏ i h ệ s ơ c ấ p v à o
n h à l ò . B a n đ ầ u n ư ớ c n à y đ ư ợ c b ơ m v à o b ồ n c h ứ a t r o n g n h à l ò , s a u k h i
b ồ n c h ứ a đ ầ y n ư ớ c c h ả y x u ố n g h ầ m c h ứ a n ư ớ c đ ọ n g p h í a d ư ớ i s à n n h à , 
từ đ â y đ ư ợ c b ơ m s a n g n h à p h ụ b ê n c ạ n h c h ờ p h â n r ã v à x ử l ý .

7.2.3 Hệ quả

N ó i c h u n g t a i n ạ n T M I - 2 k h ô n g m ấ y à n h h ư ở n g đ ế n m ô i t r ư ờ n g . T h e o
N R C , d o t a i n ạ n T M I - 2 g ầ n h a i t r i ệ u n g ư ờ i d â n s ố n g t r o n g k h u v ự c

2

ầ n
lò n h ậ n t h ê m l i ề u x ạ t r u n g b ì n h 0 , 0 1 m S v t r ê n m ứ c p h ô n g 1 - 1 , 2 5 m S v
t r o n g m ộ t n ă m d o p h ó n g x ạ t ự n h i ê n . L i ề u n h ậ n t h ê m n à y c ò n í t h ơ n
m ộ t l ầ n c h i ế u p h ổ i ( 0 , 0 6 m S v ) . N h ư n g d o x ử l ý t h ô n g t i n s a i , h a i n g à y
s a u k h i s ự c ố b ắ t đ ầ u , k h i m à s ự c ố đ ã n ằ m t r o n g t ầ m k i ê m s o á t , T h ố n g
đ ố c b a n g P e n n s y l v a n i a đ ã r a l ệ n h s ơ t á n h à n g v ạ n p h ụ n ữ m a n s t h a i v à
tr è e m r a k h ở i k h u v ự c b á n k í n h

8

k m . T r ê n t h ự c t ế s ố n g ư ờ i đ i s ơ t á n
d o s ợ h ã i l ê n đ ế n 1 4 0 0 0 0 n g ư ờ i .

H ậ u q u ả t r ự c t i ế p c u a t a i n ạ n T M I - 2 l à l ò p h a n í m g b ị h ư h ạ i h o à n t o à n
v à p h á i t h á o d ỡ v ớ i c h i p h í m ộ t t ỷ U S D . c ô n g v i ệ c n à y p h a i k é o d à i 
t r o n g 1 2 n ă m . H ậ u q u a l â u d à i c u a t a i n ạ n c ò n n ặ n g n ề h o n n h i ề u . D à n
c h ú n g m ấ t l ò n g t i n v à o đ i ệ n h ạ t n h â n v à g i ớ i h ạ t n h â n . U y b a n đ ặ c b i ệ t
d o T ổ n g t h ố n g l ậ p r a đ ê x e m x é t t a i n ạ n đ ã đ ề n g h ị d ừ n g c ấ p p h é p c h o
c á c l ò m ớ i n ê n t r o n s h ơ n b a t h ậ p k y s a u T M I - 2 , n ư ớ c M ỳ k h ô n e x à y
d ự n g m ộ t n h à m á y m ó i n à o .

</div>
(72)<div class='page_container' data-page=72>

3 0 4

AN TOấN ĐIỆN HẠT NHầM

h ơ n r ấ t n h i ề u . X é t d u y ệ t v à c ấ p p h é p v ậ n h à n h n h à m á y đ i ệ n h ạ t n h â n 
t r ở n ê n g a y g ắ t h ơ n . C h ư ơ n g t r ì n h h u ấ n l u y ệ n n h ả n v i ê n v ậ n h à n h và

c á c k í p t r ư ở n g đ ư ợ c n â n g c ấ p , n h i ề u t ì n h h u ơ n g s ự c ò đ ư ợ c đ ư a th ê m
v à o b à i t ậ p t r ê n m á y m ô p h ỏ n g , h o à n t h i ệ n h ơ n c á c k ế h o ạ c h ứ n g p h ó
s ự c ố ở m ồ i n h à m á y . . . M ồ i n h à m á y p h ả i n g h i ê n c ứ u c á c t i n h h u ô n g và 
k ị c h b ả n d ẫ n đ ế n t a i n ạ n n g h i ê m t r ọ n g l à m t a n c h a y v ù n g h o ạ t v à cá c 
g i ả i p h á p ứ n g p h ó . T M I - 2 đ ã t h ú c đ ẩ y c á c n g h i ê n c ứ u t a i n ạ n t a n c h a y
v ù n g h o ạ t m à t r ư ớ c đ ó đ ư ợ c x e m l à r ấ t í t k h ả n ă n g x a y r a d o s ự cố 
L O C A đ ã đ ư ợ c d ự p h ò n g t r o n g t h i ế t k ế .

số giờ sau khi ngư ng m áy tua bin

Hinh 7,3. Diễn biến áp suất trong nhà lị tính theo giờ từ khi tuabin bắt đầu 
ngưng hoạt động (Nguồn: NUREG/RC-0642).

</div>
(73)<div class='page_container' data-page=73>

Chưimg 7. THREE MILE ISLAND

3Ũ5

Ì- 82 S3 84 85 &6 87 58 &s S-: 91 92

^íãn-'

Hưih " A . Số lán dặp lò ngoai kế hoạch (SCR-\_M) hang năm ơ .Mv

'Nz-l.01:: NX'REG S R - 6 0 - : ; 5_\_VD

.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

NXTIEG S R -6 0 4 2 SA X D 9 3 - 0 9 " 1. P erspectr. es or. R eactor

Traininơ C enter,

us

X R C.

W orld

N u clear

A so ciatio n

Three

M ile

Isĩand

hr.D:

n u clear.o r

2 info S a f e n - a n d - S e c u n r .- S a f e r . T h r e e - M f . e -

Isla n d -a c c id e n t

Lee J.

c.

and M cC o n riick N. J. ' 2 0 : 1

R :sk ar.c 5 a:e:y A r.a /

N uclear Svstem . John

Sc

Sons. Ne'.v Jerse'.'

</div>
(74)<div class='page_container' data-page=74></div>
(75)<div class='page_container' data-page=75>

8 C h ern o b yl

N h à m á y đ i ệ n h ạ t n h â n đ ầ u t i ê n t r ê n t h ế g i ớ i c ô n g s u ấ t 5 M W

đ ư ợ c đ ư a v à o v ậ n h à n h n ă m 1 9 5 4 ờ O b n i n s k , 1 1 0 k m v ề p h í a

Tây - N am Moscow. Liên Xò (cũ). Lò phản ứng dùng graphit
l à m c h ậ m n e u t r o n v à n ư ớ c t h ư ờ n g đ ề t ả i n h iệ t . C ô n g t h ư c n à y

đ ư ọ ' c ứ n g d ụ n g v à p h á t t r i ể n t h à n h lo ạ i lò n à n g l ư ợ n g c ô n g

s u ấ t l ớ n c ó c ấ u t r ú c t h e o k ê n h , R B M K . x â y ỏ- N g a v à m ộ t s ố

nước cộng hòa thuộc L i ê n x ỏ ^cũ). Dưới chế độ Xô Viểt, một
đ ộ i n g ũ k h o a h ọ c h ạ t n h â n h ù n g m ạ n h đ ã h ì n h t h à n h n g a \

t r ư ớ c t h ế c h i ế n II. v à c ỏ lẽ đ â y là y ế u t ố g i ú p g i ả i t h í c h t ạ i s a o

m ộ t L i ê n X ô ( c ũ ) lạ c h ậ u v à k i ệ t q u ệ s a u c h i ế n t r a n h c ó t h ể

n h a n h c h ó n g đ u ổ i k ịp M ỹ t r o n g lĩ n h v ự c đ ư ợ c x e m là " s ô n q

c ò n " n à y c ủ a t h ờ i c h i ế n t r a n h l ạ n h .

C ô n g n g h i ệ p đ i ệ n h ạ t n h â n L i ê n X ô

1

.CŨ) d ự a t r ê n n a i lo ạ i 'ị
c h í n h , lò R B M K n ó i t r ê n v à lò W E R l à m c h ậ m n e u t r o n v à tải

n h i ệ t b à n g n ư ó ' c t h ư ị ' n g , g i ố n g n h ư lò n ư ơ c n e n ỏ' M ỹ . N h ò ' c ó

graphit làm chậm neutron, lị RBMK có thề dùng u r a n i \ơ ; độ
g i à u t h ấ p l à m n h i ê n liệ u . L ò lại c ấ u t r ú c t h e o k iể u k ê n h , n h i ê n

li ệ u c o t h ể r u t ra v à t h a y n g a y k h i lò h o ạ t đ ộ n g . N h i ê n li ệ u c c đ ộ

g i à u t h ấ p , đ ộ s â u c h á y k h ô n g c a o s o V0'I c a c lò n ư o c n e n \ à
nu'O'C sôi n ê n d ễ x ử ly đ ể tai c h ê b i ế n l ấ y p i u t o n i ' à m \ ủ k ni h ạ t
n h â n . \ ' ơ i n h ũ ' n g đ ặ c đ i ề m n à y . lò R B M K c o P h i ề u ư o \ i ệ t t n e o

q u a n đ i ể m lưÕTig d ụ n g . S o n g h ệ s ố r ỗ n g c ù a đ ộ p ^ ả n ứ n a c o
g i a tn d ư ơ n g \ à t h i ế u m á i n h à lò k i ê n c ố dùnc: 'à rp ^ào c h ắ n v ậ t

</div>
(76)<div class='page_container' data-page=76>

khó chấp nhận trong một chính sách phát triển điện hạt nhân an
toàn và bền vững. Trong khi đó, sang thập kỷ 80 của thế kỷ XX,
Liên Xô (cũ) lên kế hoạch xây dựng cõng nghiệp điện hạt nhân
hùng mạnh vừa phục vụ nhu cầu phát triển trong nước, vừa để
xuất khẩu sang các nước thuộc khối xã hội chủ nghĩa. Ngay
một nước lạc hậu như C uba cũng xây lò W E R công suất 440
M W , xây dở dang và buộc phải chấm dứt còng trinh khi Liên Xô
(cũ) sụp đổ vào năm 1990.

Trong khí thế ấy, tâm lý chủ quan và bệnh thành tích đã làm
bộc lộ những lỗ hổng lớn trong ngành năng lượng hạt nhân
khiến tai nạn nghiêm trọng đã xảy ra ờ lò R B M K nhà máy
Chernobyl năm 1986. V ăn hóa an tồn vốn chưa cao, lại càng

xuống cấp nhanh chóng trong bối cảnh kinh tế suy yếu và đời
sống khó khăn đã khuếch đại những nhược điểm kỹ thuật của
lò RBM K và hệ thống phòng vệ chiều sâu quá mong manh của
ngành điện hạt nhân. Nhà lò bị nổ tung, chất phóng xạ phát thải
ra khí quyển, từ đó lan đi khắp bắc bán cầu,

Mô tả chuỗi sự kiện dẫn đến tai nạn trong chương này lấy từ
N U R E G /C R -6 0 4 2 của N R C , tài liệu này dựa trên báo cáo
tương đối chi tiết của V.A . Legacov tại hội nghị quốc tế bàn về
tai nạn Chernobyl do IAEA tổ chức vào tháng 8 năm 1986. Đây
là lần đầu tiên một báo cáo khoa học từ Liên Xô (cũ) đã công
bố chính thức cơng khai mọi diễn biến tai nạn cùng với những
nhược điểm của lò R B M K trước sự ngạc nhiên của các đồng
nghiệp phương Tây. Mang chấn thương tâm lý nặng nề trước
những khuất tất trong công nghiệp điện hạt nhân Liên Xơ (cũ)
do chính mình chứng kiến trên cương vị đứng đầu về học thuật
trong ủ y ban Nhà nước về Chernobyl, Viện sỹ V.A. Legasov đã
tự vẫn đúng vào dịp tưởng niệm tròn hai nám tai nạn
Chernobyl.

Nếu bom nguyên tử và nhà máy điện hạt nhân là biểu tượng
của một nhà nước Liên Xô (cũ) hùng cường, thì tai nạn
Chernobyl là tiếng chuông cảnh báo đêm hôm trước ngày tan rà
chế độ Xô Viết tồn tại hơn bảy thập kỷ.

</div>
(77)<div class='page_container' data-page=77>

8.1

LÒ PHẢN ỨNG VÀ

sự cố

S ự c ố x ả y r a v à o n g à y 2 6 / 4 / 1 9 8 6 t ạ i l ò p h ả n ứ n g s ổ 4 ở n h à m á y đ i ệ n
h ạ t n h â n C h e m o b y l , c á c h t h à n h p h ố K i e v , U k r a i n a 1 0 0 k m v ề p h í a t â y
b ắ c v à c á c h t h à n h p h ố M i n s k , B e l a r u s 3 0 0 k m v ề p h í a đ ô n g n a m .

U k r a i n a v à B e l a r u s l ú c ấ y đ ề u l à n h ữ n g n ư ớ c c ộ n g h ò a c ủ a L i ê n X ô
( c ũ ) . L ò p h ả n ứ n g b ị p h á h ủ y h o à n t o à n , 3 0 n h â n v i ê n úìr v o n g t r o n g
v ò n g v à i t u ầ n v à h à n g t r ă m n g ư ờ i k h á c b ị t h ư ơ n g d o t i a p h ó n g x ạ . M ộ t
l ư ợ n g p h ó n g x ạ r ấ t l ớ n t h o á t r a n g o à i t á c h ạ i n ặ n g n ề đ ế n c o n n g ư ờ i , 
m ô i t r ư ờ n g s i n h t h á i v à s ả n x u ấ t n ô n g n g h i ệ p c ủ a n h i ề u v ù n g r ộ n g l ớ n
p h í a t â y L i ê n X ô ( c ũ ) v à m ộ t s ố n ư ớ c c h â u Â u . T h e o n h ữ n g b á o c á o
c h í n h t h ứ c c ủ a U N S C E A R , c h o đ ế n n ă m 2 0 0 5 đ ã g h i n h ậ n h ơ n 6 0 0 0 c a
u n g t h ư t u y ế n g i á p ở h a i n ư ớ c ư k r a i n a v à B e l a r u s .

T a i n ạ n C h e r n o b y l đ ư ợ c x ế p ở n ấ c t h ứ b ả y , n ấ c t ộ t c ù n g t r ê n t h a n g
q u ố c t ế v ề s ự c ố h ạ t n h â n . S ự c ố x ả y r a t h ể h i ệ n v ă n h ó a a n t o à n h ạ t 
n h â n s a s ú t , t r o n g đ ó c o n n g ư ờ i c o i th ư Ò T ig k ỷ c ư ơ n g l ạ i h i ể u b i ế t k h ô n g
t ư ờ n g t ậ n v ề n h ữ n g đ ặ c đ i ể m a n t o à n h ạ t n h â n , n h ấ t l à n h ữ n g y ế u k é m
c ố h ữ u t r o n g t h i ế t k ế l ò . S ự c o i t h ư ờ n g đ ó c ũ n g t h ể h i ệ n t r o n g q u á n h i ề u
l ồ h ổ n g t r o n g h ệ t h ố n g q u ả n l ý a n t o à n h ạ t n h â n . N h ữ n g y ế u k é m d o
c o n n g ư ờ i v à k ỳ t h u ậ t ấ y c ộ n g n ă n g v ớ i n h a u đ ã d ẫ n đ ế n m ộ t k ị c h b à n
t ă n g t ố c p h ả n ứ n g d â y c h u y ề n v ớ i q u y m ô c h ư a t ừ n g t h ấ y t r o n g s ừ d ụ n g
n ă n g l ư ợ n g h ạ t n h â n d â n d ụ n g .

C h ư ơ n g n à y s ẽ x e m x é t c h u ỗ i s ự k i ệ n d ầ n đ ế n t a i n ạ n , q u y m ô c ủ a t a i 
n ạ n C h e m o b y l , q u á t r ì n h p h á t t h ả i v à l a n t ò a c á c c h ấ t p h ó n g x ạ r a m ô i
t r ư ờ n g . C á c c ô n g t r ì n h n g h i ê n c ứ u c ó l i ê n q u a n đ ế n s ự c ố C h e m o b y l 
t r o n g h à n g c h ụ c n ă m q u a đ ã đ ể l ạ i m ộ t k h ố i l ư ợ n g tr i t h ứ c đ ồ s ộ t r o n g
rấ t n h i ề u l ĩ n h v ự c k h á c n h a u v ề c ô n g n g h ệ đ i ệ n h ạ t n h â n , m ô i t r ư ờ n s . 
k h í q u y ể n , n ô n g h ó a t h ơ n h ư ỡ n g , đ ộ n g t h ự c v ậ t , y s i n h h ọ c . . . C ó đ ư ợ c
s ự b ứ t p h á n à y p h ả i k ể đ ế n v a i t r ò c ủ a h a i c ô n g c ụ n g h i ê n c ứ u m ớ i . Đ ó
là c á c p h ổ k ế g a m m a v à a l p h a d ù n g d e t e c t o r b á n d ẫ n c ó n ă n g s u ấ t p h à n
g i ả i v à h i ệ u s u ấ t c a o c h o p h é p đ ị n h l ư ợ n g c h í n h x á c h ầ u h ế t c á c đ ồ n s v ị 
p h á t r a

từ

s ự c ố đ i ệ n h ạ t n h â n t h a y c h o k ỹ t h u ậ t đ o t i a p r ấ t m ấ t t h ờ i

</div>
(78)<div class='page_container' data-page=78>

g i a n v à k é m c h í n h x á c đ ể đ ị n h l ư ợ n g đ ồ n g v ị ơ c á c t h ậ p k ỷ tr ư ớ c 
k h i q u a n t r ắ c p h á t t h ả i t ừ c á c v ụ t h ử v ũ k h í h ạ t n h â n . T h ứ h a i , p h ả i k ể 
đ ế n k ỹ t h u ậ t m ô h ì n h h ó a t r ê n m á y t í n h r ấ t p h ô b i ế n t r o n g h a i c h ụ c n ă m
g ầ n đ â y s a u k h i x ả y r a s ự c ố C h e m o b y l .

C h í n h c á c k ế t q u ả q u a n t r ắ c p h ó n g x ạ m ô i t r ư ờ n g t r ê n p h ạ m v i l a n tỏ a 
r ộ n g l ớ n c ủ a c á c c h ấ t p h ó n g x ạ l à n g u ồ n t h ô n g t i n v ô c ù n g q u a n tr ọ n g
đ ể t r u y c ứ u l ạ i q u y m ô v à đ ặ c đ i ể m c ủ a s ự c ố . N h ữ n g b à i h ọ c q u a n
t r ọ n g đ ã đ ư ợ c r ú t r a t ừ đ â y đ ể t r á n h n h ữ n g s ự c ố x ả y r a t r o n g t ư ơ n g la i. 
M ặ t k h á c , q u a đ â y c ũ n g s ẽ t h ấ y t ư d u y v à c á c h t ổ c h ứ c q u a n t r ắ c p h ó n g
x ạ m ô i t r ư ờ n g n h ư t h ế n à o m ỗ i k h i x ả y r a s ự c ố đ i ệ n h ạ t n h â n .

8.1.1 Lò phản ứng RBMK-1000

L ò p h ả n ứ n g ở n h à m á y C h e r n o b y l k ý h i ệ u R B M K - 1 0 0 0 (rtr t i ế n g N g a : 
R e a c t o r B o l s h o y M o s h n o s t i K a n a l n i c ó n g h ĩ a l à L ò p h a n ứ n g d ạ n g k ê n h
c ô n g s u ấ t l ớ n ) , c ó c ô n g s u ấ t 1 0 0 0 M W e , 3 2 0 0 M W t , d ù n g g r a p h i t là m
c h ậ m n e u t r o n v à n ư ớ c t h ư ờ n g đ ể t ả i n h i ệ t . V ù n g h o ạ t c u a l ò g ồ m c á c

b lo c g ra p h it k íc h th ư ớ c (2 5 c m X 2 5 c m , 6 0 c m ) g h é p n ố i lạ i v ớ i nhau

t h à n h m ộ t c ấ u h ì n h c ó đ ư ờ n g k í n h 1 2 m v à c h i ề u c a o 7 m . T r o n g m ỗ i 
b l o c g r a p h i t c ó c h ừ a r a k ê n h ở t r u n g t â m d à n h đ ể c ắ m c á c b ó n h i ê n li ệ u
h o ặ c t h a n h đ i ê u k h i ê n . K h ố i g r a p h i t h ì n h t r ụ đ ư ợ c b a o b ọ c b a n g m ộ t 
l ó p t h é p k h ô n g g ỉ t r o n g đ ó c ó k h í N đ ế đ ề p h ò n g c h á y g r a p h i t . B ê n
n g o à i c ó t ư ờ n g b ê t ô n g b ả o v ệ v à c ả n x ạ , t r ừ m á i c h e .

T ấ t c ả c ó 1 6 6 1 ố n g k ê n h c h ị u á p l ự c c h ứ a n h i ê n l i ệ u v à 2 1 1 ố n g k ê n h
c h ứ a t h a n h đ i ề u k h i ể n . K ê n h n h i ê n l i ệ u c ó d ạ n g h i n h t r ụ đ ư ờ n g k ín h 
t r o n g

8

c m , t h à n h d à y 3 m m , c ắ m x u y ê n q u a c á c b l o c g r a p h i t t ừ tr ê n
x u ố n g . M ồ i k ê n h t h ư ờ n g c ó 1 8 t h a n h n h i ê n l i ệ u t r o n g đ ó c á c v i ê n g ố m
U O

2

đ ư ờ n g k í n h

1

1 ,5 m m , c h i ề u c a o 1 5 m m đ ư ợ c b ọ c b ằ n g b ằ n g l ớ p v ò

h ợ p k i m z i r c o n i u m (1 % N b ) đ ư ờ n g k í n h 1 3 , 6 m m . b ề d à y 0 . 8 2 m m .
C á c t h a n h đ i ề u k h i ê n l à m b ằ n g B

4

C d à i 3 , 6 m .

</div>
(79)<div class='page_container' data-page=79>

Chưong 8. CHERNOBYL

311

l ố i v à o l à

270°c,

ở l ố i r a l à

284°c

( á p s u ấ t 7 M P a ) . K h i c h ả y d ọ c t h e o
k ê n h n h i ê n l i ệ u n ư ớ c s ẽ s ô i v à h ơ i đ ư ợ c đ ư a v à o h a i m á y t u a b i n , s a u đ ó
đ ư ợ c n g ư n g t ụ v à q u a y l ạ i v ù n g h o ạ t n h ờ c ó t á m m á y b ơ m ( h ì n h

6

.

1

) .

tách hơi n ư ớc

óng chịu áp lực B B

n gư ng hơi

m thanh điều khiễn 
■ bó nhiên liệu 
B graph it

H ình 8.1. Sơ đồ nguyên lý lò R B M K -1000 (Nguồn: INSAG (1986))

LÒ R B M K - I O O O g i ố n g n h ư l ò n ư ớ c s ô i , n ó c u n g c ấ p h ơ i n ư ớ c t r ự c t i ế p
c h o t u a b i n m à k h ô n g c ầ n b ì n h s i n h h ơ i n h ư ở c á c l ò n ư ớ c n é n . N h i ê n
l i ệ u l à n h ữ n g v i ê n g ố m U O

2

c ó đ ộ g i à u d ư ớ i

2

%

R B M K - 1 0 0 0 l à k ế t q u ả p h á t t r i ề n c á c l o ạ i l ò l ư ỡ n g d ụ n g c ủ a L i ê n X ô
( c ũ ) , v ừ a s ả n x u ấ t đ i ệ n v ừ a s ả n x u ấ t p l u t o n i u m , b ắ t đ ầ u t ò l ò n ă n g
l ư ợ n g đ ầ u t i ê n k h a i s i n h r a đ i ệ n h ạ t n h â n t r ê n t h ế g i ớ i ở O b n i n s k n ă m
1 9 5 5 . Đ â y c ũ n g l à m ộ t t r o n g h a i c ô n g n g h ệ c h ủ đ ạ o p h á t t r i ể n đ i ệ n h ạ t 
n h â n ở L i ê n X ô t r ư ớ c đ â y . N h ư n g s a u t a i n ạ n C h e n o b y l , n h i ề u l ò

R B M K - 1 0 0 0 đ ã n g ư n g v ậ n h à n h h o ặ c đ a n g x â y d ở đ ã p h a i d ừ n g l ạ i , 
c h o đ ế n 2 0 1 1 c h ỉ c ò n 1 0 l ò đ a n g v ậ n h à n h ở N g a .

</div>
(80)<div class='page_container' data-page=80>

c h á y c ó t h ể t h á o d ỡ r a k h ỏ i l ò k h i l ò đ a n g h o ạ t đ ộ n g , k h á c v ớ i c á c lò 
n ư ớ c d ư ớ i á p s u ấ t p h ổ d ụ n g , ở đ ó n h i ê n l i ệ u c h i đ ư ợ c t h á o d ỡ k h i d ừ n g
l ò đ ị n h k ỳ h à n g n ă m đ ê t h a y n h i ê n l i ệ u v à b à o d ư ỡ n g . C â n c â u d ù n g 
t h á o d ỡ n h i ê n l i ệ u đ ư ợ c đ ặ t n g a y b ê n t r ê n m ặ t l ò .

8.1.2 Hệ số độ phản ứng

H ệ s ố đ ộ p h ả n ứ n g , v à v a i t r ò c ủ a n ó t r o n g h o ạ t đ ộ n g l ò p h ả n ứ n g , đ ư ợ c
t r ì n h b à y k ỹ t r o n g c h ư ơ n g 4 . H ệ s ố đ ộ p h ả n ứ n g đ ư ợ c t í n h t h e o t ỷ s ố g ia
t ă n g đ ộ p h ả n ứ n g t r ê n g i a t ă n g n h i ệ t đ ộ b ê n t r o n g n h i ê n l i ệ u . H ệ s ố đ ộ 
p h ả n ứ n g â m l à đ i ề u k i ệ n c ầ n t h i ế t đ ể h ã m b ớ t p h ả n ứ n g d â y c h u y ề n k h i 
c ó n h ữ n g t á c đ ộ n g n à o đ ó l à m g i a t ă n g n h i ệ t đ ộ v à c ô n g s u ấ t l ò , n h ờ đ ó 
h o ạ t đ ộ n g c ủ a l ò đ ư ợ c ổ n đ ị n h . H ệ s ố đ ộ p h ả n ứ n g â m l à đ ặ c t r ư n g c ủ a 
l ò p h ả n ứ n g c ó a n t o à n n ộ i t ạ i .

T r o n g t r ư ờ n g h ọ p l ò R B M K - 1 0 0 0 k h i n h i ệ t đ ộ t h a n h n h i ê n l i ệ u g ia
t ă n g s ẽ c ó h a i h i ệ u ứ n g v ậ t l ý đ ó n g g ó p n g ư ợ c n h a u v à o h ệ s ố đ ộ p h ả n
ứ n g . Đ ó l à h i ệ u ứ n g D o p p l e r l à m n ở r ộ n g c á c v ạ c h c ộ n g h ư ờ n g ở
k h i ế n n e u t r o n t r o n g c á c t h a n h n h i ê n l i ệ u b ị h ấ p t h ụ n h i ề u h ơ n v à th ừ a 
s ố p t r o n g c ô n g t h ứ c b ố n t h ừ a s ố ( 4 . 2 ) , c ũ n g n h ư đ ộ p h à n ứ n g , g i ả m đ i 
( h ì n h 4 . 2 ) . M ặ t k h á c , k h i n h i ệ t đ ộ t h a n h n h i ê n l i ệ u t ă n g l ê n c ó t h ể là m
g i a t ă n g s ố b ọ t n ư ớ c v ớ i m ậ t đ ộ p h â n t ử H

2

O t h ấ p h ơ n n ư ớ c k h i ế n
n e u t r o n b ị h ấ p t h ụ ít h ơ n t r o n g c h ấ t l à m c h ậ m v à t ả i n h i ệ t . S ự t h a y đ ồ i
đ ộ p h ả n ứ n g d o h i ệ n t ư ợ n g t ạ o b ọ t n à y đ ư ợ c g ọ i l à h ệ s ố r ỗ n g c ó g i á trị 
d ư ơ n g , s ổ b ọ t c à n g n h i ề u đ ộ p h ả n ứ n g c à n g t ă n g ( m ụ c 4 . 2 . 2 ) .

</div>
(81)<div class='page_container' data-page=81>

t ă n g k h i n h i ệ t đ ộ t ă n a v à l ò p h a n

ÚT

12

m à t đ i t í n h ô n đ ị n h n ộ i t ạ i . P h a n

ứ n s k ị p t h ò á c ú a h ệ t h ố n g đ i ề u k h i ê n l ò t r o n g n h ữ n g l ú c n à y l à c ự c k ỷ
q u a n ư ọ n s đ è t r á n h s ự c ô t ă n g t ô c p h à n ử n s d â v c h u v è n c ó t h è d â n đ ê n
ta i n ạ n R LA . ( m ụ c 4 . 7 . 1 ) .

8 . 1 . 3 S ự c ố

T a i n ạ n x ả y r a ư o n g t h ờ i

2

Ì a n l ò p h á n ứ n s s ố 4 ơ n h à m á v đ i ệ n h ạ t n h à n
C h e m o b y l đ a n s n s ư n s h o ạ t đ ộ n s đ è b á o d ư ỡ n ơ đ ị n h k ỹ . L ợ i d ụ n g t h ò i
g ia n n à y . k í p

yậ ĩì

h à n h m u ố n k i ê m ư a x e m l i ệ u k h i x a y r a m ấ t đ i ệ n
l ư ớ i , đ à q u a v c ủ a r o t o r m á y t u a b i n c ó t h è c u n a c ấ p đ u đ i ệ n c h o m ộ t s ố
h ệ t h ố n g t á i n h i ệ t t r ư ớ c k h i m á y d i e s e l d ự p h ò n g c ó t h è p h á t đ i ệ n h a y
k h ò n s . X h ừ n s t h ừ n ơ h i ệ m t ư ơ n s t ự ù m s đ ư ợ c t h ự c h i ệ n ớ C h e m o b y l
v à m ộ t s ô n ơ i k h á c , s o n g ở đ à y q u y t r ì n h k h ỗ n a đ ư ợ c t h i ế t k ế v à h u ấ n
l u y ệ n c h u đ á o . k í p v ậ n h à n h m u ố n t h ự c h i ệ n n h a n h c h ư ơ n g ư ì n h t h ư
n ơ h i ệ m . l ạ i k h ô n g l ư ờ n a đ ư ợ c h ệ q u ả k h i ơ ặ p p h a i n h ữ n g "rư h u y ệ t "

của lò

R B M K - 1 0 0 0

ơ NÒina Cồn2 suất thấp nén đã xay ra sự cố.

C h u ồ i s ự k i ệ n b ắ t đ ầ u ù r 0 1 : 0 0 a . m . n ơ à y 2 5 0 4 1 9 8 6 . k h i

lò

p h a n ử n

2

b ã t đ ầ u s i à m c ô n g s u ấ t t ừ 3 2 0 0 M \ V t x u ố n g c ò n m ộ t n ư a s a u 5 p h ú t . 
L ú c n à v k í p v ậ n h à n h b ã t đ à u n g ã t m ộ t ư o n s h a i m á v r u a b i n đ è t i è n

hành thử nơhiệm máy Tuahin còn lại. đồns thời naắt ca bốn ưon2 tám

m á y b ơ m c h í n h ư o n s h ệ t u ầ n h o à n s ơ c ấ p . Đ e n 2 : 0 0 a . m . . h ệ E C C S
c ù n s đ ư ợ c b ấ t h o ạ t đ ề p h ò n s ư ư ờ n a h ợ p b ị n h i ề u , c ó t h è a n h h ư ơ n ơ đ ế n
t h ư n s h i ệ m .

Xhưng sau đó. do yêu cầu ùr phía quan lý lưới điện, cuộc thư nơhiệm

p h a i t ạ m d ừ n g ư o n s 9

2

ÌỜ. M a y m à k h ô n s v i ệ c s ì x a v r a k h i E C C S b ị

bất hoạt ưons Thời sian kliá làu. mỘT

\ ì

phạm nghiêm ư ọns qu>' tăc vận

h à n h l ò . T r o n ơ k h i đ ó . t h ờ i s i a n c h ờ đ ợ i k h i ê n k í p \ ‘ậ n h à n h

sốT

r u ộ t ,

tàm lý căns thăns

2 ia tăns anh hương bàt lợi khi ứnơ phó \ ới các diền

bién tiếp theo.

L ú c

1

1 : 0 0 p . m . . c ò n g s u à t l ò c ầ n p h a i h ạ x u ố n g m ứ c ' 0 0 -

1

0 0 0 M W t
đ è b ấ t đ ầ u t i ê n h à n h t h ư n g h i ệ m t h e o n h ư y è u c ầ u . L ú c n à v . s ố t h a n h

</div>
(82)<div class='page_container' data-page=82>

đ i ề u k h i ể n đ ã r ú t b ớ t , n h ư n g d o k í p v ậ n h à n h k h ô n g k ị p đ i ê u c h ỉ n h k ịp 
t h ờ i m ố c c h ỉ t h ị c ô n g s u ấ t t h e o v ị t r í t h a n h đ i ề u k h i ê n n ê n c ô n g s u ấ t lò 
t r ê n t h ự c t ế đ ã h ạ x u ố n g q u á s â u , ở m ứ c 3 0 M W t . Đ â y l à c ọ c m ố c k h ở i 
đ ầ u c h u ỗ i s ự k i ệ n d ẫ n đ ế n t a i n ạ n . N ó c h ứ n g t ò s ự t h i ê u h o à n h ả o t r o n g 
c h ế t ạ o t h i ế t b ị đ i ề u k h i ể n l ẫ n s ự b ấ t c ẩ n c ủ a k í p v ậ n h à n h .

C ô n g s u ấ t l ò c ầ n p h ả i n â n g l ê n đ ể t i ế n h à n h t h ừ n g h i ệ m t h e o c h ư ơ n g
t r ì n h đ ị n h t r ư ớ c . L ú c 1 : 0 0 a . m . n g à y 2 6 / 4 , k í p v ậ n h à n h đ ã n â n g c ô n g
s u ấ t l ê n đ ạ t m ứ c 2 0 0 M W t , v à đ ó l à m ứ c c a o n h ấ t h ọ c ó t h ể đ ạ t đ ư ợ c d o
l ò b ị n h i ễ m đ ộ c x e n o n ( x e m 4 . 3 . 3 ) . N h ư n g đ ể đ ư a đ ư ợ c c ô n g s u ấ t lê n
2 0 0 M W t , h ọ đ ã p h ả i k é o l ê n c a o k h á n h i ề u t h a n h đ i ề u k h i ể n v à g i á trị 
c ủ a t o à n b ộ h ệ đ i ề u k h i ể n l ú c n à y c h ỉ c ò n t ư ơ n g đ ư ơ n g

6 - 8

th a n h . 
T h e o q u y t r ì n h v ậ n h à n h l ò , c h ỉ c ó k ỹ s ư t r ư ở n g n h à m á y m ớ i c ó q u y ề n
c h o p h é p í t h ơ n 3 0 t h a n h đ i ề u k h i ể n n ằ m t r o n g v ù n g h o ạ t , c ò n n ế u ít 
h ơ n 1 5 t h a n h t h i t h e o c á c h n ó i c ủ a A . L e g a s o v " k h ô n g a i - k ể c ả th ủ
t ư ớ n g - c ó q u y ề n c h o p h é p l ò h o ạ t đ ộ n g ! "

T ừ 1 ; 0 3 đ ế n 1 : 0 7 a . m . , k í p v ậ n h à n h q u y ế t đ ị n h b ậ t m á y b ơ m t h ứ s á u v à

t h ứ b ả y t r o n g h ệ s ơ c ấ p v à c h u ẩ n b ị c h ư ơ n g t r ì n h t h ừ n g h i ệ m . L ú c n à y
c ả c ô n g s u ấ t l ò l ẫ n t r ở k h á n g t h ủ y l ự c v ù n g h o ạ t đ ề u t h ấ p h ơ n n h i ề u s o
v ớ i k ế h o ạ c h đ ã đ ị n h n ê n l ư u t ố c t r o n g h ệ t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p l ê n r ấ t c a o . 
M ố i n g u y l ớ n n h ấ t l ú c n à y l à h ệ s ơ c ấ p ở đ i ề u k i ệ n r ấ t g ầ n v ớ i b ã o h ò a , 
c h ỉ c ầ n n h i ệ t đ ộ t ă n g l ê n m ộ t ít l à c ó t h ế x ả y r a l ũ h ơ i ( s t e a m f l a s h ) . 
M ứ c n ư ớ c t r o n g t r ố n g t á c h h ơ i ( h ì n h

6

. 1 ) đ ã x u ố n g q u á t h ấ p .

Đ e k h ô i p h ụ c m ứ c n ư ớ c t r o n g t r ố n g t á c h h ơ i , k í p v ậ n h à n h q u y ế t đ ịn h
t ă n g l ư u l ư ợ n g n ư ớ c t r o n g h ệ t h ứ c ấ p , v à đ ế n 1 : 0 9 a m , l u n l ư ợ n g đ ã
t ă n g l ê n b ố n l ầ n s o v ớ i l ú c đ ầ u . Đ ộ n g t á c n à y l à m g i ả m n h i ệ t đ ộ l ố i v à o
v ù n g h o ạ t l ẫ n l ư ợ n g h ơ i s i n h r a t r o n g c á c ố n g k ê n h l à m c h o n e u t r o n b ị 
h ấ p t h ụ n h i ề u h ơ n . Đ ể b ù l ạ i , t r o n g v ò n g 3 0 s c á c t h a n h đ i ề u k h i ể n tự
đ ộ n g r ú t r a k h ỏ i v ù n g h o ạ t . K í p v ậ n h à n h c ũ n g c ố g ắ n g k é o t h ê m ra 
n g o à i c á c t h a n h đ i ề u k h i ể n b ằ n g t a y , n h ư n g d o k é o r a q u á n h i ề u n ê n
s a u đ ó c á c t h a n h đ i ề u k h i ể n t ự đ ộ n g p h ả i n h ú n g v à o v ù n g h o ạ t t r ơ l ạ i đ ể
b ù t r ừ .

</div>
(83)<div class='page_container' data-page=83>

L ú c 1 : 2 2 a . m . t h ô n g s ố l ò đ ã t ư ơ n g đ ố i ô n đ ị n h , k í p v ậ n h à n h q u y ế t
đ ị n h b ắ t đ ầ u c h í n h t h ứ c c h ư ơ n g t r ì n h t h ư n g h i ệ m . N g a y t r ư ớ c k h i k h ó a
v a n k h ô n g c h o h ơ i v à o m á y t u a b i n đ ê t i ế n h à n h t h ư n g h i ệ m , h ọ q u y ế t
đ ị n h h ạ l ư u l ư ợ n g n ư ớ c t r o n g h ệ t h ứ c ấ p x u ố n g m ứ c b a n đ ầ u t h e o y ê u
c ầ u c ủ a c h ư ơ n g t r ì n h t h ử n g h i ệ m . Đ ộ n g t á c n à y đ ã l à m t ă n g n h i ệ t đ ộ l ố i
v à o v ù n g h o ạ t , t ạ o n ê n t ì n h h u ố n g c h u y ê n t i ế p k h ô n g k i ê m s o á t đ ư ợ c d o
c á c h ệ b ả o v ệ đ ã b ị b ấ t h o ạ t t r ư ớ c đ ó .

L ú c 1 : 2 3 : 0 4 a . m . k í p v ậ n h à n h m ớ i c h í n h t h ứ c k h ó a v a n d ẫ n h ơ i v à o
t u a b i n đ ể l à m t h í n g h i ệ m . B ố n m á y b ơ m t r o n g h ệ s ơ c ấ p t ẩ t d ầ n t ạ o
t h ê m t ì n h h u ố n g c h u y ê n t i ế p t r o n g k h i c á c h ệ t h ố n g p h ò n g v ệ b ị b ấ t
h o ạ t . N g a y s a u k h i b ắ t đ ầ u t h ư n g h i ệ m c ô n g s u ấ t l ò t ă n g n h a n h . N h i ệ t
đ ộ n ư ớ c h ệ s ơ c ấ p t i ế n đ ế n đ i ê m b ã o h ò a , b ọ t n ư ớ c t ạ o r a n h a n h c h ó n e .

v à v ớ i đ ặ c đ i ể m l ò R B M K c ó h ệ s ố r ồ n g d ư ơ n g , đ ộ p h a n ứ n e t ả n g l ẻ n
n h a n h c h ó n g d ẫ n đ ế n t a i n ạ n R I A k h ô n g k i ê m s o á t đ ư ợ c .

L ú c 1 : 2 4 : 4 0 a . m . , n h â n v i ê n v ậ n h à n h b u ộ c p h a i ấ n n ú t S C R .A .M đ ê d ậ p
l ò . S a u v à i g i â y , ở p h ò n g đ i ề u k h i ê n n g h e t h ấ v r õ t i ế n e d ộ i . l ú c n à y c á c
t h a n h đ i ề u k h i ê n v ẫ n c h ư a k ị p r ơ i x u ố n g đ á v v à n g ư ờ i t a p h a i c h o
c h ú n g r ơ i t ự d o . N h ư n g k h ô n g k ị p n ữ a r ồ i , m ộ t t i ế n s n ỏ d ữ d ộ i l à m t u n e
n ắ p t h ù n g l ò , m à n h v ỡ r ơ i x u ố n g n h à c h ứ a t u a b i n v à n h à l ò b ố c c h á v .

T h ự c r a c ô n g s u ấ t l ò đ ã t ă n g l ê n 5 3 0 M W t l ú c 1 : 2 3 : 4 0 a . m . . l ú c n a y
n h i ệ t đ ộ n h i ê n l i ệ u đ ã t ă n g l ê n r ấ t c a o v à h i ệ u ứ n e D o p p l e r

làm

n ơ r ộ n s
\ ạ c h c ô n g h ư ơ n g ơ đ ã l à m e i a m đ i t r o n g c h ố c l á t đ ộ p h a n ử n s
t r o n g l ò . N h ư n g h i ệ u ứ n g D o p p l e r k h ô n g đ u n e ả n c a n s ự p h á t

triẻn

phan ứng dây chuyền, và ngay sau đó Cỏn2 suất lò đã tãnơ lên 2ẩp 100

lâ n m ứ c d a n h đ ị n h t r o n g % 'òng 4 g i â y . N ă n a l ư ợ n g c ự c l ớ n ả \- đ ã l a m
c h o c á c v i ê n g ố m n h i ê n l i ệ u \ ỡ v ụ n r a t h à n h n h ừ n ơ h ạ t b é r ấ t n ó n s

2

ả v

ra nô lioi nước, phá huy \-ùng hoạt và làm bật tuns nấp đậ>' 1 000 ĩấn.

phá \ ỡ mọi đườna Ốn

2 tai nhiệt.

</div>
(84)<div class='page_container' data-page=84>

p h á h ủ y m á i n h à l ò l à m t u n g r a n g o à i n h ữ n g m ả n h p h ó n g x ạ r ấ t n ó n g . 
S a u đ ó , n h ữ n g b l o c g r a p h i t ở n h i ệ t đ ộ c a o b ắ t đ ầ u c h á y d o t i ế p x ú c v ớ i 
k h ô n g k h í t ị n g o à i t r à n v à o . V ụ c h á y k é o d à i t r o n g n h i ê u n g à y l i ê n k è m
t h e o p h á t t h ả i c á c b ụ i k h í c a r b o n c h ứ a p h ó n g x ạ r a m ô i t r ư ờ n g , r ấ t k h ó
d ậ p t ắ t k h i ế n h à n g c h ụ c l í n h c ứ u h ỏ a đ ã h y s i n h .

C ầ n n ó i t h ê m r ằ n g s a u h ơ n m ộ t p h ầ n t ư t h ế k ỷ , v ớ i k h ố i l ư ợ n g đ ồ s ộ
c á c c ơ n g t r ì n h n g h i ê n c ứ u c ủ a r ấ t n h i ề u c h u y ê n g i a đ i ệ n h ạ t n h â n c ó u y
t í n t r ê n t h ế g i ớ i , k ị c h b ả n x ả y r a s ự c ố C h e m o b y l c h ư a p h ả i đ ã h o à n
t o à n s á n g t ỏ v à đ ư ợ c l ý g i ả i t h u y ế t p h ụ c . D o b ấ t n g ờ n ê n c ô n g t á c ứ n g
p h ó s ự c ố c ò n n h i ề u b ị đ ộ n g , c ô n g t á c q u a n t r ắ c m ô i t r ư ờ n g t ạ i c h ỗ v à

v ù n g p h ụ c ậ n c h ư a b à i b ả n k h i ế n n h i ề u t h ô n g t i n v ẫ n c ò n b ấ t đ ị n h t r o n g
t h ờ i g i a n d à i . C h o đ ế n n a y , r ấ t n h i ề u k h â u đ o ạ n t r o n g s ự c ố k é o d à i g ầ n
1 0 n g à y c h ỉ m ớ i l à n h ữ n g k ế t q u ả m ô p h ỏ n g . T h à n h p h ầ n , d ạ n g t ồ n tạ i, 
v à b i ế n h ó a c ủ a c á c v ậ t l i ệ u p h ó n g x ạ t r o n g n h ữ n g g i a i đ o ạ n k h á c n h a u
c ủ a s ự c ố , m ã i đ ế n g ầ n đ â y v ẫ n c ò n t i ế p t ụ c n g h i ê n c ứ u ( x e m
Ư N S C E A R , 2 0 1 1 ) . M à n h ữ n g t h ô n g t i n n à y l ạ i r ấ t q u a n t r ọ n g đ ể h i ể u
b i ế t b ả n c h ấ t c á c c h ấ t p h ó n g x ạ t h o á t r a n g o à i m ô i t r ư ờ n g , v à đ á n h g iá
t á c đ ộ n g l ê n s ứ c k h ỏ e c o n n g ư ờ i ở n h ữ n g v ù n g b ị t á c đ ộ n g b ở i t h ả m
h ọ a C h e m o b y l .

8.1.4 Bài học phịng vệ theo chiều sâu và văn hố an toàn

T a i n ạ n đ i ệ n h ạ t n h â n t h ư ờ n g l à n ơ i h ộ i t ụ đ ồ n g t h ờ i n h ữ n g t r ụ c t r ặ c k ỷ
t h u ậ t v ớ i s a i s ó t c ủ a c o n n g ư ờ i v à h ệ t h ố n g p h á p q u y l ỏ n g l ẻ o . N h ấ t là 
k h i đ i ể m h ộ i t ụ ấ y l ạ i g ầ n c á c t ử h u y ệ t c ủ a c ô n g n g h ệ , n h ư t r ư ờ n g h ợ p
h ệ s ố r ỗ n g d ư ơ n g ở c ô n g s u ấ t t h ấ p c ủ a l ò R B M K . T a i n ạ n C h e m o b y l là 
h ệ q u ả t ấ t y ế u m ộ t k h i n g u y ê n l ý p h ò n g v ệ t h e o c h i ề u s â u k h ô n g đ ư ợ c 
t ô n t r ọ n g v à v ã n h ó a a n t o à n h ạ t n h â n b ị x e m t h ư ờ n g .

</div>
(85)<div class='page_container' data-page=85>

t h a n h đ i ề u k h i ể n , c ô n g s u ấ t l ò đ ã r ơ i x u ố n g 3 0 M W t , n ơ i m à n h i ề m đ ộ c
x e n o n t r ở t h à n h c á n h c ử a d ẫ n đ ế n t ử h u y ệ t h ệ s ố r ồ n g d ư ơ n g c ủ a l ò
R B M K . K í p v ậ n h à n h c h ẳ n g n h ữ n g k h ô n g l ư ờ n g h ế t n g u y c ơ n à y m à l ạ i 
c ò n s ố t r u ộ t m u ố n n â n g c ô n g s u ấ t l ê n n g a y đ ể t h ự c h i ệ n k ế h o ạ c h t h ử
n g h i ệ m . D o l ò b ị n h i ễ m đ ộ c x e n o n , c á c t h a n h b ù t r ừ t r o n g h ệ đ i ề u k h i ể n
p h ả i k é o l ê n c a o , g i á t r ị c h ỉ c ò n t ư ơ n g đ ư ơ n g

6 - 8

t h a n h , m ộ t v i p h ạ m
t h ô b ạ o q u y p h ạ m v ậ n h à n h l ò . K h i đ ó , h ệ s ố r ồ n g d ư ơ n g l à m c h o l ò
m ấ t ổ n đ ị n h p h ả i d ẫ n đ ế n t a i n ạ n v ì h ệ b ả o v ệ l ị k h ơ n g c ò n n ữ a .

N g ư ờ i t a c ó t h ể đ ổ l ồ i c h o k í p v ậ n h à n h . H ọ k h ô n g đ ư ợ c h u ấ n l u y ệ n
c h u đ á o , l ạ i v ô k ỷ l u ậ t , k h ô n g t ô n t r ọ n g q u y t r ì n h q u y p h ạ m . N h ư n g x é t
c h o c ù n g , h ọ c h ỉ l à n ạ n n h â n . Đ á n g c h ê t r á c h h ơ n c h í n h l à b ộ p h ậ n đ ầ u

n ã o v ề c ô n g n g h ệ , p h á p q u y v à q u ả n l ý . M ộ t c u ộ c t h ử n g h i ệ m ở v ù n g
c ô n g s u ấ t đ ầ y n h ữ n g Ú I h u y ệ t c u ả l ò R B M K l ạ i k h ô n g đ ư ợ c t h i ế t k ế c h u
đ á o , k h ô n g l ư ờ n g t r ư ớ c n h ữ n g l ồ i l ầ m d ễ p h ạ m p h ả i c ủ a c o n n g ư ờ i c ó
t h ể d ẫ n đ ế n t a i n ạ n . T r o n g đ ầ u b ộ p h ậ n đ ầ u n ã o k h ô n g t h ể c ó m ộ t k ị c h
b ả n t ư ơ n g t ự n h ư n h ữ n g g ì đ ã x ả y r a . T r ê n c a o h ơ n l à m ộ t h ệ t h ố n g
t u y ê n t r u y ề n , c á i t ố t t r ư n g r a , c á i x ấ u c h e l ạ i . T a i n ạ n C h e m o b y l c h i 
đ ư ợ c t h ô n g b á o c h í n h t h ứ c t r ê n c á c p h ư ơ n g t i ệ n t h ô n g t i n đ ạ i c h ú n g s a u
b a n g à y n h ờ c ó c á c t r ạ m q u a n t r ắ c ờ T h ụ y Đ i ể n p h á t h i ệ n r a p h ó n g x ạ
l a n t r u y ề n đ ế n n ư ớ c h ọ . H ậ u q u ả l à b a o n h i ê u n g ư ờ i d â n ở v ù n g p h ụ c ậ n
b ị n h i ễ m x ạ n ă n g n ề .

8.1.5 Số hạng nguồn - Diễn biến và thành phần phát thải

S ố h ạ n g n g u ồ n l à k h á i n i ệ m d ù n g đ ể m ô t ả p h á t t h ả i t ừ m ộ t s ự c ố h ạ t
n h â n b a o g ồ m t h à n h p h ầ n n h â n p h ó n g x ạ v à h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ t h ả i r a
b ê n n g o à i , d i ễ n b i ế n t h e o t h ờ i g i a n , đ ộ c a o p h á t t h ả i v à d ạ n g t ồ n t ạ i v ề
v ậ t l ý v à h ó a h ọ c c ủ a c h ú n g ( 5 . 1 . 2 ) . Đ â y l à n h ữ n g y ế u t ố c ơ b ả n q u a đ ó
b i ê t đ ư ợ c đ ặ c đ i ê m c á c l u ô n g p h á t t h ả i ở n h ữ n g t h ờ i đ i ê m k h á c n h a u đ ê
d ự b á o , q u a n t r ắ c v à đ á n h g i á t á c h ạ i c ủ a s ự c ố đ ố i v ớ i c o n n g ư ờ i v à
m ô i t r ư ờ n g .

</div>
(86)<div class='page_container' data-page=86>

4 . 5 k g / t
2 , 4 k g / t

2 .6 k g /t

l ,

8

k g / t
P u - " ' 0 , 5 k & 't

L ư u ý c á c đ ồ n g v ị c h ằ n - c h ằ n v à c h i p h â n h ạ c h v ớ i n e u t r o n
n h a n h , k h á c v ớ i b a đ ồ n g v ị c ò n l ạ i v ớ i s ố k h ố i A l e p h â n h ạ c h v ớ i
n e u t r o n c h ậ m v à c h i ế m đ a p h ầ n t r o n g v ò i n g h o ạ t .

N g o à i r a . k h i l ò h o ạ t đ ộ n g , m ộ t s ô s à n p h â m p h â n h ạ c h l à đ ô n a v ị b é n
c ũ n g b ị k í c h h o ạ t b ơ i n e u t r o n t ạ o n ê n c á c n h â n p h ó n g x ạ . Đ i ê n h in h
n h ấ t l à n h â n p h ó n g x ạ t ạ o r a d o k í c h h o ạ t n e u t r o n t r ê n đ ồ n g v ị 
C s ’ ^^, đ ồ n g v ị n à y c ó t y s u ấ t p h â n h ạ c h v à o l o ạ i l ớ n n h ấ t ( 7 , 8 % ) k h i 
p h â n h ạ c h v à c ó t i ế t d i ệ n b ắ t n ơ t r ô n n h i ệ t k h á l ớ n ( 2 8 b a m s ) . S ự
c ó m ặ t c ù a b ê n c ạ n h C s ’^^ t r o n g c á c m ẫ u m ỏ i t r ư ờ n g l à m i n h
c h ứ n g c h o t a i n ạ n l ò p h a n ứ n g k h á c v ớ i c á c \ - ụ n ô \ - ũ k h í h ạ t n h â n , ơ đ ó
k h ô n g c ó H ơ n n ữ a , t v s ố g i ữ a h o ạ t đ ộ C s ’ ''^ v à C s ‘' c ò n c h ứ a
đ ự n g t h ô n g t i n v ề q u á t r ì n h h o ạ t đ ộ n g c u a l ò p h a n ứ n e . T r o n g t a i n ạ n 
C h e m o b y l t y s ố n à v b ằ n g 0 , 5 t h e o t í n h t o á n v à p h ù h ợ p v ớ i n h ừ n a k ế t 
q u ả q u a n t r ắ c ờ k h ắ p n ơ i t r ê n t h ế g i ớ i . T r ê n n g u y ê n t ấ c . k h i t h o á t ra 
k h o i l ò v à v ậ n c h u y ê n t r o n s m ọ i m ô i t r ư ờ n g , c á c q u á t r ì n h t ự n h iê n
k h ô n g l à m t h a y đ ô i t y s ố h a i đ ồ n g v ị n à y .

V i ệ c k i ê m k ê h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ ù m g n u c l i t b ê n t r o n g \ T j n

2

h o ạ t c ó th ẻ
d ự a t r ê n l ị c h s ư v ậ n h à n h l ò . ơ đ â y , n g ư ờ i t a t ì m c á c h t i n h đ ộ c h á y
t r u n g b ì n h c u a c á c t h a n h n h i ê n l i ệ u c ó m ặ t t r o n g l ò n a a y t r ư ớ c k h i x a y
r a s ự c ố , r ô i t ừ đ ó s u y r a l ư ợ n g c h ấ t p h ó n g x ạ b ê n t r o n e l ò . N h ư n g
n h i ê n l i ệ u t r o n g l ò R B M K - 1 0 0 0 đ ư ợ c t h a y n s a v t r o n ơ

khi

l ò đ a n e v ặ n

hành nên các kết qua kiêm kê và tính tốn sai lệch

VỚI

nhau khá nhiêu.

T h e o c á c c h u y ê n g i a L i ê n X ô ( ' c ũ ) , đ ộ c h á v t r u n a b i n h c u a c á c t h a n h
n h i ê n l i ệ u t r o n g l ò C h e m o b y l l à 1 0 9 1 0 M \ V d t. c o n s ố n a y n ẻ n s o s á n h
v ớ i đ ộ c h á y c ự c đ ạ i c u a m ộ t t h a n h n h i ê n l i ệ u l à 1 7 0 0 0 M \ V d t.

v ề d i ễ n b i ế n p h á t t h a i c ó t h ẻ c h i a r a b ố n g i a i đ o ạ n n h ư s a u :

</div>
(87)<div class='page_container' data-page=87>

• T r o n g n g à y đ ầ u t i ê n c á c v ụ n ổ đ ã l à m t u n g v ậ t l i ệ u p h ó n g x ạ r a b ê n
n g o à i ,

• T r o n g n ă m n g à y t i ế p t h e o l ư ợ n g p h á t t h ả i g i ả m d ầ n c h o đ ế n m ứ c c h ỉ
c ò n 1 / 6 s o v ớ i n g à y đ ầ u t i ê n . T r o n g t h ờ i g i a n n à y 5 0 0 0 t ấ n b o r o n
c a r b i d ( c ó t á c d ụ n g h ấ p t h ụ n e u t r o n ) , d o l o m i t e ( đ ể h ú t n h i ệ t v à t ạ o
r a C O

2

d ậ p t ắ t l ử a ) , c h ì ( c ả n x ạ t i a g a m m a ) , c á t , s é t đ ã đ ư ợ c t h ả
x u ố n g t ò

1

8 0 0 c h u y ế n m á y b a y t r ự c t h ă n g , n h ờ đ ó đ ã n g ă n b ớ t c á c
v ậ t l i ệ u p h ó n g x ạ ở n h i ệ t đ ộ c a o k h ô n g c h o t i ế p t ụ c t h o á t r a n g o à i ,

• B ố n n g à y t i ế p t h e o l ư ợ n g p h ó n g x ạ t h o á t r a l ạ i t ă n g l ê n , đ ạ t đ ế n
7 0 % m ứ c p h á t t h ả i n g à y đ ầ u t i ê n 2 6 / 4 / 1 9 8 6 . T r o n g s ố n à y , b a n đ ầ u
c h ủ y ế u l à c á c c h ấ t p h ó n g x ạ d ễ b ố c h ơ i , đ ặ c b i ệ t l à i o d , s a u đ ó
t h à n h p h ầ n n u c l i t p h ó n g x ạ g ầ n g i ố n g n h ư t h à n h p h ầ n b ê n t r o n g
v ù n g h o ạ t ( b ả n g 8 . 1 ) . H i ệ n t ư ợ n g p h á t t h ả i t ă n g l ê n ở g i a i đ o ạ n n à y
đ ư ợ c c h o l à d o n h i ệ t c ò n d ư d o p h â n r ã p h ó n g x ạ đ ã đ ố t n ó n g n h i ê n
l i ệ u h ò a l ẫ n v ớ i m ả n h v ở p h â n h ạ c h đ ế n

2000

° c .

• P h á t t h ả i g i ả m h ẳ n s a u n g à y t h ứ c h í n c h ỉ c ò n l ạ i c h ư a đ ầ y 1 % m ứ c
b a n đ ầ u v à s a u đ ó t i ế p t ụ c g i ả m d o c ó n h ữ n g g i ả i p h á p k i ế m s o á t
đ ư ợ c c á c d i ễ n b i ế n x ấ u g â y p h á t t h ả i r a m ô i t r ư ờ n g .

C h i t i ế t p h á t t h ả i t ừ n g n g à y c ó t h ể x e m t r ê n h ì n h 8 . 2 . T í n h c h u n g t r o n g
t a i n ạ n C h e r n o b y l , v à o k h o ả n g v à i E B q ( 1 E B q 10^ * B q ) c h ấ t p h ó n g
x ạ t h o á t r a m ô i t r ư ờ n g k h ô n g k ể c á c k h í t r ơ p h ó n g x ạ . S a i s ố ư ớ c l ư ợ n g
là ± 5 0 % . V ậ t l i ệ u p h ó n g x ạ r ơ i l ắ n g x u ố n g đ ấ t p h â n b ố n h ư s a u ; n g a y
tạ i c h ồ 0 , 3 - 0 , 5 % , t r o n g v ò n g b á n k í n h 2 0 k m 1 , 5 - 2 % , n g o à i b á n
k í n h 2 0 k m 1 - 1 , 5 % . S ự c ố C h e r n o b y l c ó q u y m ô r ấ t l ớ n s o v ớ i c á c s ự
c ô h ạ t n h â n t r ư ớ c đ ó . C h ẳ n g h ạ n , l ư ợ n g p h ó n g x ạ t h o á t r a m ô i t r ư ờ n g
t r o n g s ự c ố T h r e e M i l e I s l a n d ( M ỹ ) đ ư ợ c x ế p c ấ p 5 t r ê n t h a n g s ự c ố h ạ t
n h â n q u ố c t ế c h ỉ b ằ n g

2

% v ề k h í t r ơ v à

0

,

00002

% v ề l ‘ ‘

S a u k h i p h â n t í c h t ổ n g h ọ fp c á c k ế t q u á q u a n t r ắ c p h ó n ơ x ạ C h e r n o b y l

t r o n g p h ạ m v i L i ê n X ô ( c ũ ) v à c á c n ư ớ c x u n g q u a n h , c á c c h u y ê n g i a đ ã 
ư ớ c l ư ợ n g 3 , 5 ± 0 , 5 % l ư ợ n g c h ấ t p h ó n g x ạ , t ư ơ n e đ ư ơ n s

6

t ấ n n h i ê n
l i ệ u n á t v ụ n , đ ã t h o á t r a n g o à i m ô i t r ư ờ n g .

</div>
(88)<div class='page_container' data-page=88>

3 2 0

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHẮN

+ 50% sai số

2 3 4 5 6 7

ngày sa u khi s ự có xảy ra, 26/04/1 986

Hình 8.2. ư ớ c lượng tốc độ phát thải vật liệu phóng xạ tính bằQg PBq/ngày 
(1 Peta = 10*®) khơng kể đến các khí trơ phóng xạ. Sai số ước lượng ± 50%
(Nguồn: UNSCEAR 1988).

</div>
(89)<div class='page_container' data-page=89>

X h ừ n s n s u y è n t ố c h ị u l ừ a ( r e f r a c t o n ) n h ư C e . Z r . P u . . . s ẽ t h o á t r a d ư ớ i
d ạ n g c á c h ạ t n h i ê n l i ệ u . C á c n s u y è n t ố k h á c n h ư C s . T e . R u . . . . c ó t h ẻ
t ồ n t ạ i ơ c a h a i d ạ n s s o l k h í v à h ạ t n h i è n l i ệ u .

\ ' ề k h i . t r ư ớ c h é t p h a i k è đ ế n c á c k h í ư ơ p h ó n g x ạ x e n o n v à k n - p t o n . 
c h ú n g đ ư ợ c t h o á t r a n g o à i t o à n b ộ k h i c á c r à o c h ấ n b a o v ệ l ò b ị p h á h u y
( b a n g

8

. n . S a u đ ó l à k h í i o d p h ó n s x ạ d ư ó i d ạ n s đ ơ n n

2

u y è n r ư (,1 :). 
h o ặ c h ữ u c ơ (^ C H ;D . l o d c ũ n s c ó t h è

2

ắ n k ế t v ớ i c á c s o l k h í . T v l ệ b a
t h à n h p h ầ n k h i . h ữ u c ơ v à s o l k±LÌ c u a i o d c ó t h è t h a y đ ỏ i T h e o t h ò á g i a n
v à v ị tr i q u a n ư ấ c . K ế t q u a q u a n ư ă c ở M u n i c h ( Đ ứ c ' ) c h o c a d a i đ o ạ n
từ 2 9 4 đ ế n 0 7 5 c h o t h ấ y

2^°0

t ồ n t ạ i d ư ó á d ạ n s k h i . 2 3

'^0

d ư ớ i
d ạ n g s o l k h i v à 5 0 °

0

2

ẳ n v ớ i c á c c h ấ t h ữ u c ơ .

C e s i u m v à t e l l u r i u m t h u ộ c n h ó m n h ừ n s n ơ u y è n Tố h ố c h ơ i M i a p h a i ,

c h í m ơ t h o á t r a b è n n s o à i n h ư s o l k i l l c ó k í c h T h ư ớ c 0 . 5 - 1 u m . P h ầ n
t h o á t r a n s o à i t u y í t h ơ n i o d .

20

— ^

0

° o n h i m ơ v ầ n n h i ề u h ơ n c á c
n

2

u y è n t ơ p h ó n s x ạ k h á c t h u ộ c n h ỏ m c h ị u l ư a \ ' à c á c m a n h \ ờ n h i ê n
l i ệ u ( b a n s

8

.

1

) . C h ủ n ơ c ó k í c h t h ư ớ c r ấ t k h á c n h a u , n h ừ n s h ạ t m ị n b a > 
đ i x a v à l è n c a o . n h ừ n ơ h ạ t k i c h t h ư ớ c l ớ n T h ư ờ n g

2

ã n k é t \ ' ơ i c á c h ạ t
n h i ê n l i ệ u , c h ủ n s k h ò n s d i c h u v è n x a s a u k h i t h o á t r a k ± io i l ò ,

JosT v à c ộ n g s ự ( 1 9 8 6 ) đ à đ o t h à n h p h ầ n k i c h t h ư ơ c c u a s o l k h i 
C h e m o b y l v à đ i đ ế n k ế t l u ậ n r à n s r u y i o d . x e s i . t e l u a . r u t e n i đ ề u

thuộc nhóm nhừns nguvèn tố dề bốc hơi \'à CÙI12 co kich thươc hạt be.

nhưns phàn bố kích thước hạt iod co cực đại ơ 0.35 um. ĩTons khi đo

c ự c đ ạ i c u a k í c h t h ư ớ c h ạ t x e s i . t e l u a v à n i t e n i n à m ơ O ." ! u m . T h e o
J o s t v à c ộ n s s ự ( 1 9 8 6 ) . s ơ d ĩ c á c s o l k h i l o d c o k í c h t h ư ớ c b e h o n l à d o 
p h ầ n l ớ n i o d t ồ n t ạ i d ư ớ i d ạ n s k h i . k h i l o d h à p p h ụ l è n b ề m ặ t c a c s o l

khi có mặt trone khi quyén. hiệu qua cua qua ưình hàp phụ này càii

2

m ạ n h k h i d i ệ n r i c h b ề m ặ t h ạ t c à n s b e . P h à n b ỏ s o l k±ii ư o n e k l i i q u y é n
t h e o d i ệ n T ic h b ề m ặ t c u a c h ủ n ơ c ự c đ ạ i ơ s ầ n

0.35

u m . d o đ o

đ ầ y

c ù n s
c h i n h l à k í c h t h ư ơ c c o x a c s u à t l ớ n n h à t c u a s o l k h i i o d p h o n e x ạ .

N h i è u n s h i è n c i n i c h o t h à y c á c h ạ t x e s i b a y \ a k h i r ơ i x u o n e đ à t r à ĩ d ề
t ồ n t ạ i d ư ơ i d ạ n g l o n h ò a t a n t r o n g n ư ơ c . r r o n s k h i đ o c a c h ạ t x e s i r ơ i

</div>
(90)<div class='page_container' data-page=90>

3 2 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

x u ố n g g ầ n n h à m á y l ạ i r ấ t k h ó h ò a t a n , c h ú n g c ó đ ặ c đ i ê m g i ô n g c á c h ạ t 
c h ị u l ử a . N g ư ợ c l ạ i , c ũ n g c ó n h ữ n g " h ạ t n ó n g " k í c h t h ư ớ c l ớ n h ơ n đ ế n
v à i c h ụ c m i c r o n v à h o ạ t đ ộ đ ế n h à n g k B q b a y x a s a n g t ậ n c á c n ư ớ c
c h â u Â u .

B ản g 8.1. Thành phần nuclit phóng xạ bên trong vùng hoạt và thoát ra ngồi 
mơi trường trong tai nạn Chernobyl. H oạt độ trong lị tính cho ngày 
26/4/1986. ư ớ c lượng sai số 50 % (Nguồn: UNSCEAR. 1988).

Nhân
phóng xạ

Chu kỳ
bán rã

Hoạt độ
trong lị, PBq

% thốt ra
ngồi mơi
trường

Hoạt độ
thốt ra,

PBq

Quan trắc
theo tia
bức xạ

Khí trơ

5,3 ngày 6 500 100 6 500 f3

Kr®® 10,7 năm 3 3 100 33 Y

Nguyên tố dễ bốc hơi

,131

8,0 ngày 3 0 0 5 0 - 6 0 -1 760 Y

2 , 0 n ă m 189 2 0 - 4 0 - 4 7 Y

3 0 , 0 n ă m 2 8 0 2 0 - 4 0 - 8 5 Y

78,0 giờ 2 7 0 0 2 5 - 6 0 ~1 1 5 0 Y

Nguyên tố bốc hơi vừa phải

5 2 , 0 n g à y 2 3 0 0 4 - 6 - 1 1 5 Y

Sr®° 2 8 , 0 n ă m 2 0 0 4 - 6 - 1 0 p

12 ,8 n g à y 4 8 0 0 4 - 6 - 2 4 0 y

3 9 , 6 n g à y 4 8 0 0 > 3 , 5 > 1 6 8 Y

</div>
(91)<div class='page_container' data-page=91>

Chưang 8. CHERNOBYL

3 2 3

Nhân
phóng xạ

Chu kỳ
bán rã

Hoạt độ
trong lị, PBq

% thốt ra
ngồi mơi
trường

Hoạt độ
thốt ra,

PBq

Quan trắc
theo tia
bức xạ

Nguyên tổ chịu lửa bao gồm các hạt nhiên liệu

2^96

65,0 ngày 5600 3,5 196 Y

Mo®® 67,0 giờ 4800 >3,5 >168 Y

33,0 ngày 2400 3,5 84 Y

285,0 ngày 3300 3,5 - 5 0 Y

2,4 ngày 11400 3,5 400 Y

P ,2 3 8

86,0 năm 1 3,5 0,015 a

Pu239

24 400 năm 0,85 3,5 0,013 a

6580,0 năm 1,2 3,5 0,018 a

13,2 năm 170 3,5 -2 ,6 a

18,1 năm 26 3,5 -0 ,4

8.2

VẬN CHUYỀN CHẤT PHÓNG XẠ TRONG KHÍ QUYỀN

8.2.1 Các luồng khí phóng xạ

</div>
(92)<div class='page_container' data-page=92>

h i ệ n t h ấ y b ố c l ê n c a o h ơ n , 6 - 9 k m , t h ậ m c h í t h ấ y c ả ơ v ù n g đ á y tầ n g 
b ì n h l ư u . N h ữ n g n g u y ê n t ố k h ó n ó n g c h ả y n h ư c e r i u m , z i r c o n i u m , 
s t r o n t i u m , n e p t u n i u m t h ư ờ n g k h ô n g b a y đ i q u á x a m à c h i đ ế n n h ữ n g
v ù n g l â n c ậ n p h í a t â y L i ê n X ô ( c ũ ) v à r ơ i l ắ n g x u ố n g đ ấ t .

M ô p h ỏ n g b ứ c t r a n h p h á t t á n c h ấ t p h ó n g x ạ C h e m o b y l t r o n g p h ạ m v i 
r ộ n g c ả c h â u Â u v à b ắ c b á n c ầ u l à b à i t o á n k h ó d o đ i ề u k i ệ n k h í t ư ợ n g 
v à h ư ớ n g g i ó t ạ i c h ỗ l u ô n t h a y đ ổ i c ộ n g t h ê m d i ễ n b i ế n p h ứ c t ạ p c ủ a 
q u á t r ì n h p h á t t h ả i t r o n g m ư ờ i n g à y đ ầ u s a u k h i x ả y r a s ự c ố . V ả l ạ i , k ỹ 
t h u ậ t m á y t í n h h ơ n 2 5 n ă m t r ư ớ c c ũ n g c h ư a p h á t t r i ể n n h ư n g à y n a y .

H ì n h 8 . 3 đ ơ n g i ả n h ó a b ứ c t r a n h p h á t t á n t r ê n p h ạ m v i c h â u Â u c h o
t h ấ y l u ồ n g k h í p h ó n g x ạ đ ổ i h ư ớ n g n h i ề u l ầ n t r o n g 4 n g à y đ ầ u t i ê n v à 
t h ờ i đ i ể m p h á t h i ệ n c h ấ t p h ó n g x ạ C h e m o b y l t ạ i m ộ t n ơ i n à o đ ó c ó m ố i 
l i ê n q u a n c h ặ t c h ẽ v ớ i c á c l u ồ n g k h í ấ y . M ặ t k h á c , m ứ c đ ộ n h i ễ m x ạ đ ấ t 
b ề m ặ t v à c h u ồ i t h ự c p h ẩ m b ị ả n h h ư ở n g r ấ t n h i ề u k h i l u ồ n g k h í p h ó n g
x ạ đ i q u a v ù n g b ị m ư a . H ệ q u ả l à p h â n b ố m ứ c đ ộ n h i ễ m x ạ d o s ự c ố
C h e m o b y l t r ê n l ụ c đ ị a c h â u Â u t h ể h i ệ n t í n h c ụ c b ộ n h i ề u h ơ n l à p h ụ
t h u ộ c đ ơ n t h u ầ n v à o k h o ả n g c á c h đ ế n n ơ i x ả y r a s ự c ố .

N u c l i t p h ó n g x ạ l a n đ ế n t ậ n Đ ô n g Á t h e o d ò n g x i ế t t â y - đ ô n g d ọ c t h e o
v ĩ t u y ế n 3 5 - 4 5 ® N ở đ ộ c a o t r ê n v à i n g h ì n m é t , đ ế n N h ậ t B ả n , q u a T h á i 
B ì n h D ư ơ n g , đ ổ b ộ l ê n b ờ t â y B ắ c M ỹ , t i ế p t ụ c d i c h u y ể n s a n g b ờ đ ô n g
r ồ i y ế u đ i . H à n h t r ì n h t h e o v ĩ t u y ế n v ò n g q u a n h b ắ c b á n c ầ u n à y m ấ t h ế t

10

n g à y , n g ắ n h ơ n r ấ t n h i ề u s o v ớ i 1 8 n g à y t r o n g t a i n ạ n đ i ệ n h ạ t n h â n
F u k u s h i m a n ă m 2 0 1 1 ( c h ư ơ n g 9 ) , v à 2 2 n g à y đ ố i v ớ i k h í S O

2

p h á t ra từ 
p h ú n t r à o n ú i l ử a P i n a t u b o , P h i l i p p i n n ă m 1 9 9 1 ( x e m H s u , 2 0 1 2 ) . T u y
q u ỳ đ ạ o l a n t r u y ề n t h e o v ĩ t u y ế n g ầ n g i ố n g n h a u t r o n g b a s ự k i ệ n tr ê n , 
s o n g t h ờ i g i a n k h é p v ò n g đ ị a c ầ u k h á c n h a u l à d o đ ộ c a o c u a k h ố i k h í 
l ú c p h á t r a v à đ i ề u k i ệ n t h ờ i t i ế t .

</div>
(93)<div class='page_container' data-page=93>

đ ó ở P h ầ n L a n v à G r e e n l a n d . L u ồ n g t h ứ b a t h e o d ò n g x i ế t t â y - đ ô n s
đ ế n Q u e b e c v à o n g à y 2 5 - 2 6 / 5 . L u ồ n g n à y c ó t h à n h p h ầ n n u c l i t p h ó n g
x ạ g i ố n g n h ữ n g g ì đ ã q u a n t r ắ c ở N h ậ t B ả n n g à y 3 / 5 ( A o y a m a v à đ ồ n s
s ự , 1 9 8 6 ) v à V a n c o u v e r , p h í a t â y C a n a d a n g à y 1 6 - 1 7 / 5 . C á c c h u y ê n
g i a l ò p h ả n ứ n g c ũ n g đ ã x á c n h ậ n R u ' ° ^ t h o á t r a ờ h a i t h ờ i k ỳ đ ầ u v à
c u ố i c ủ a s ự c ố t ồ n t ạ i ở h a i d ạ n g k h á c n h a u .

C á c n ư ớ c Đ ô n g Á ờ n h ữ n g v ĩ đ ộ t h ấ p n h ư Đ à i L o a n ( C h i e n C h u n g , 
1 9 8 9 ) , V i ệ t N a m ( H i e n e t a l . , 1 9 9 4 ) n h ậ n đ ư ợ c c á c c h ấ t p h ó n g x ạ k h ô n g

tr ự c t i ế p t ừ C h e r n o b y l m à n h ờ n h ữ n g k h ố i k h í g i ó m ù a d i c h u y ể n x u ố n g
p h ía n a m t ò t â m c a o á p S i b i a , n ơ i k h ô n g k h í c ó h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ k h á
c a o d o n ằ m d ư ớ i d ò n g x i ế t t â y - đ ô n g . C á c n ư ớ c n a m b á n c ầ u k h ô n g
p h á t h i ệ n đ ư ợ c p h ó n g x ạ C h e r n o b y l .

8.2.2 Hàm lượng phóng xạ trong khơng khí

H à m l ư ợ n g p h ó n g x ạ t r o n g k h ô n g k h í đ o đ ư ợ c t ạ i n h ữ n g n ư ớ c n g o à i 
L i ê n X ô ( c ũ ) b i ế n t h i ê n t ừ h à n g t r ă m B q . m “ ' ờ n h ữ n g n ư ớ c l â n c ậ n c h o
đ ế n v à i p h ầ n t r ă m B q . m “ ^ ở n h ử n ơ n ư ớ c B ắ c M ỹ , v à c ò n t h ấ p h ơ n n ữ a
ở n h ữ n g n ư ớ c k h ô n g n ằ m d ư ớ i l u ồ n s k h í l a n t ò a t ừ C h e r n o b y l n h ư V i ệ t
N a m . G i á t r ị đ o đ ư ợ c t ạ i m ộ t đ ị a đ i ể m t h ă n g s i á n g k h á n h i ề u t ừ n g à y
n à y s a n e n g à y k h á c , n ó i l ê n ả n h h ư ờ n g t n r c t i ế p h o ặ c

2

Ì á n t i ế p c á c
l u ồ n g k h í t ừ C h e m o b y l đ ế n , c ộ n s t h ê m v à o đ ó l à t h ă n s s i á n ơ n a a y ơ
n g u ồ n p h á t .

H ì n h 8 . 4 m i n h h ọ a k ế t q u à q u a n t r ấ c t ạ i M u n i c h . C ộ n

2

h ò a l i ê n b a n s
Đ ứ c . H à m l ư ợ n g C s ' ' ' ữ ả i q u a c ự c đ ạ i l ầ n t h ứ n h ấ t \ ' à o

2

Ì ừ a n ơ à y 3 0 4 
v à l ầ n t h ứ h a i v à o g i ữ a n g à y 0 1 / 5 , s a u đ ó s i a m r ấ t n h a n h .

</div>
(94)<div class='page_container' data-page=94>

n h i ề u t h ô n g t i n b ổ í c h v ề s ố h ạ n g n g u ồ n c ũ n g n h ư a n h h ư ơ n g c ủ a q u á 
t r ì n h l a n t r u y ề n t r o n g k h í q u y ể n .

T r ê n đ â y ( 8 . 1 . 5 ) t a đ ã t h ấ y s ự c ó m ặ t c ủ a đ ồ n g v ị C s ‘ ^^ l à m i n h c h ứ n g 
h ù n g h ồ n n h ấ t c h o t a i n ạ n l ò p h ả n ứ n g , b ở i v ì n h ữ n g \'ỊI n ổ v ũ k h í hạt 
n h â n k h ô n g p h á t r a N g a y c ả k h i L i ê n X ô ( c ũ ) c h ư a c h í n h th ứ c
c ô n g b ố s ự c ố đ i ệ n h ạ t n h â n x ả y r a ở C h e m o b y l , h i ệ n t ư ợ n g p h ó n g x ạ 
t ă n g l ê n b ấ t t h ư ò n g v ớ i s ự c ó m ặ t c ủ a đ ồ n g v ị q u a n t r ắ c đ ư ợ c ỡ 
n ư ớ c n g o à i đ ã c h o p h é p h ọ k h ẳ n g đ ị n h s ự c ố đ i ệ n h ạ t n h â n , c h ứ k h ô n g
p h ả i v ũ k h í h ạ t n h â n , đ ã p h á t r a c á c c h ấ t p h ó n g x ạ ấ y . T r u y n g ư ợ c lại

k h ố i k h ô n g k h í l a n đ ế n t r ạ m q u a n t r ắ c h ọ c ó t h ể đ ị n h h ư ớ n g v ị tr í x ả y ra 
s ự c ố .

T r ư ờ n g h ọ p t ỷ s ố h o ạ t đ ộ b à n đ ế n ở ( 8 . 2 . 1 ) l à m ộ t v í d ụ c h o
t h ấ y t h à n h p h ầ n n u c l i t p h ó n g x ạ k h ô n g ổ n đ ị n h t ạ i m ộ t đ ị a đ i ể m q u a n 
t r ắ c , m à t h a y đ ổ i t h e o t h ờ i g i a n t ù y t h e o l u ồ n g k h í m a n g đ ế n từ 
C h e m o b y l đ ã đ ư ợ c b ố c l ê n ở t h ờ i đ i ể m n à o

8.2.4 Hàm lipợng phóng xạ tích phân trong khơng khí

V ì h à m l ư ợ n g n u c l i t p h ó n g x ạ t r o n g k h ô n g k h í t h ă n g g i á n g t h e o th ờ i 
g i a n n ê n đ ề s o s á n h m ứ c đ ộ p h ó n g x ạ đ ư ợ c v ậ n c h u y ê n đ ế n n h ữ n g n ơ i 
k h á c n h a u t a n ê n d ự a t r ê n h o ạ t đ ộ t í c h p h â n c h o t o à n b ộ t h ờ i g i a n q u a n
t r ắ c t í n h r a n g à y ( d ) . Đ ạ i l ư ợ n g n à y đ ư ợ c t í n h t h e o B q . d m “ ^.

K ế t q u ả g h i t r ê n b ả n g 8 . 2 . T a c ó t h ế s o s á n h h o ạ t đ ộ t í c h p h â n c u a m ộ t 
s ố đ ồ n g v ị đ i ể n h ì n h n h ư v à R u ' ° ^ t r o n g s ự c ổ C h e m o b y l v ớ i
h o ạ t đ ộ t í c h p h â n C s '^ ^ ở n h ữ n g đ ị a đ i ể m k h á c n h a u , n h ư t r ẽ n b à n g

8

.

2

.
C ù n g v ớ i C s ' ^ \ h a i đ ồ n g v ị v à C s ‘ ^‘^ t h u ộ c n h ó m d ễ b ố c h ơ i n ê n d ễ 
t h o á t r a n g o à i l ò , r ấ t d ễ p h á t t á n đ i x a v à đ ó n g g ó p q u a n t r ọ n g \ ' à o l i ề u h ấ p 
t h ụ c ủ a d â n c h ú n g c h ị u á n h h ư ở n g b ở i s ự c ố C h e m o b y l Í U N S C E A R .

1 9 8 8 ) . đ ạ i d i ệ n c h o n h ó m í t b ố c h ơ i h ơ n v à t h o á t r a n g o à i í t h ơ n .
T í n h t r u n g b ì n h ( h ì n h h ọ c ) c á c k ế t q u ả q u a n t r ắ c c h o r a t y s ố h o ạ t đ ộ

- 1 3 4 , ^ „ I 3 7

3 2 6 ____________________________________________ AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHầll

</div>
(95)<div class='page_container' data-page=95>

Chương 8. CHERNOBYL

3 2 7

Hình 8.3. Lược đồ các luồng khí phóng xạ từ Chernobyl và thời điểm luồng khí bay đến 
một địa điểm nào đó dựa trên kết quả phát hiện chất phóng xạ lần đầu tiên. 
Luồng khí xuất phát từ Chernobyl ngày 26/4 (A), 2 7 -28/4 (B), và 29 -3 9 /4 (C). 
Những con số 1 đến 8 chỉ thòi điểm các luồng khí đến: 1 (26/4), 2 (27/4), 3 (28/4),

4 (29/4), 5 (30/4), 6 (01/5), 7 (02/5), 8 (03/5) (Nguồn: UNSCEAR, 1988).

8.3

NHIỄM XẠ

8.3.1 Rơi lắng

và nhiễm xạ trong sữa và rau

</div>
(96)<div class='page_container' data-page=96>

B q / L . N h ư n g h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ t r o n g c á c m ẫ u s ữ a g i à m n h a n h v ớ i th ờ i 
g i a n , g i ả m m ộ t n ử a s a u 4 - 5 n g à y , d o đ ồ n g v ị p h â n r ã v à i o d p h ó n g
x ạ b á m t r ê n r a u c ỏ b ị r ử a t r ô i x u ố n g đ ấ t . N h i ễ m x ạ q u a s ữ a v à r a u s è
t í c h t ụ i o d p h ó n g x ạ t r o n g t u y ế n g i á p , g â y n g u y c ơ u n g t h ư t u y ế n g iá p , 
n h ấ t l à ở t r ẻ e m . T r o n g s ố n h ữ n g c a u n g t h ư t u y ế n g i á p p h á t h i ệ n rtr 
1 9 9 1 đ ế n 2 0 0 5 ở h a i n ư ớ c U k r a i n a v à B e l a r u s c ó đ ế n g ầ n b a p h ầ n t ư là 
n h ữ n g n g ư ờ i d ư ớ i 1 4 t u ổ i k h i x ả y r a s ự c ố C h e m o b y l .

C á c l o ạ i t h ự c p h ẩ m n h ư c ủ , h ạ t , t r á i c â y v à t h ị t b ị n h i ễ m x ạ c h ậ m
h ơ n n ê n c h ú n g í t b ị n h i ễ m x ạ b ở i m à c h ủ y ế u b ở i c á c đ ồ n g v ị s ố n g
d à i h ơ n .

8.3.2 Rơi lắng và tồn lưu phóng xạ trong đất bề mặt

C h ấ t p h ó n g x ạ t ừ s ự c ố đ i ệ n h ạ t n h â n c ó t h ể v ậ n c h u y ể n t r o n g k h ơ n g
k h í đ ế n n h ữ n g đ ị a đ i ể m c á c h x a n h à m á y đ ế n h à n g n g h ì n k i l ô m e t . 
N h ư n g ở t ạ i m ộ t đ ị a đ i ể m n à o đ ó c h ú n g k h ô n g t h ể t ồ n t ạ i l â u t r o n g 
k h ô n g k h í m à r ơ i l ắ n g x u ố n g đ ấ t t h e o m ư a , t u y ế t , h o ặ c d o t r ọ n g l ự c (r ơ i

l ắ n g k h ô ) . T r o n g q u a n t r ắ c p h ó n g x ạ m ô i t r ư ờ n g , n g o à i v i ệ c x á c đ ịn h
h à m l ư ợ n g c h ấ t p h ó n g x ạ t r o n g k h ô n g k h í t í n h t h e o B q . m " ^ , n g ư ờ i ta 
c ò n đ o m ậ t đ ộ r ơ i l ắ n g ( d e p o s i t i o n d e n s i t y ) t í n h t h e o B q . m " ‘ . M ậ t đ ộ
r ơ i l ắ n g đ ó n g v a i t r ò r ấ t q u a n t r ọ n g k h i đ á n h g i á n h i ề m x ạ b ở i c h ấ t 
p h ó n g x ạ s ẽ t ừ đ ấ t x â m n h ậ p v à o c o n n g ư ờ i t h ô n g q u a c h u ồ i t h ự c 
p h ẩ m . M ậ t đ ộ r ơ i l ắ n g t h ư ờ n g đ ư ợ c đ o t r ự c t i ế p b ằ n g c á c h d ù n g c á c
k h a y h ứ n g .

S o n g c h ấ t p h ó n g x ạ c h ỉ r ơ i l ắ n g x u ố n g đ ấ t t r o n g m ộ t t h ờ i g i a n n g ắ n , c ụ 
t h ể k h ô n g q u á 1 0 n g à y t r o n g q u a n t r ắ c p h ó n g x ạ C h e m o b y l ở M u n i c h , 
n h ư t r ê n h ì n h 6 . 4 . V ì v ậ y k ỳ t h u ậ t d ù n g k h a y h ứ n g đ ể đ o r ơ i l ắ n g p h ó n g
x ạ b ị h ạ n c h ế t r o n g k h o ả n g t h ờ i g i a n t r ê n . Đ ể k h ắ c p h ụ c k h ó k h ă n n à y
n g ư ờ i t a t h ư ờ n g đ o l ư ợ n g p h ó n g x ạ c ó c h u k ỳ b á n r ã d à i ( n h ư C s '^ ^ ) t ồ n
l ư u t r o n g đ ấ t b ề m ặ t . P h ư ơ n g p h á p n à y c ó t h ể s ử d ụ n g đ ư ợ c n ế u c ó c ơ
s ở đ e t i n r ằ n g s a u k h i r ơ i x u ố n g , c h ấ t p h ó n g x ạ g ắ n k ế t n g a y v ớ i c á c h ạ t 
m ị n t r o n g đ ấ t , r ồ i t ừ t ò k h u ế c h t á n x u ố n g c á c l ớ p đ ấ t s â u h ơ n , m à
k h ô n g b ị m a n g đ i n ơ i k h á c , c h ă n g h ạ n n h ư b ị r ử a t r ô i d o m ư a .

</div>
(97)<div class='page_container' data-page=97>

Chưong 8. CHERNOBYL

3 2 9

B ả n a 8.2. Hàm lượng tích phân rinh theo Bq d m”' đo được ỡ các nước châu Âu. 
Đông

Á

và Bắc Mỹ.

số

liệu trong dấu ngoặc do ước lượng

(Nguồn: L'NSCE.\R. 198SI

,131

T e132 C s137 Ru103

Liên X ô (c ũ) ) 4 9 0 110 29 58

Phần Lan

210

14 3.8 1,8

Đan M ạch 6.7 2.1 0 .2 6 1,1

Áo

120

69 8,1 28

Tây Đ ứ c 52 64 4 .2 3,3

Hunggari 34 33 1.9 14

Ba Lan 72 69 4.1

20

Bỉ 30

20

6.5

Pháp 2 4 16) 1,4 0 .0 9

Anh 12 23 1,5 5,6

Bungari 41 38 4 .5 28

Ixraen

20

14 3.4 14

T njng Q u ố c 4 ,4

2,6

0.34 0 .9 2

Nhật Bản 3.4 1, 1 0.14 0,70

An Độ 0 ,1 7 0 ,0 1 6 0.01 0 ,0 7 4

Cana da 0 .1 4

0,22

0 ,0 2 8 0 .0 7 3

Mỹ 0 .2 7 0 ,0 4 6 0 ,0 1 3 0 ,0 6 3

K e t q u ả q u a n t r â c ờ m ộ t t ro n g hai n ư ớ c c ộ n g h ò a U k r a in a h o ặ c B e l a n j s

</div>
(98)<div class='page_container' data-page=98>

3 3 0

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

H ình 8.4. Kết quả quan trắc C s‘^’ tại M unich, Cộng hòa liên bang Đức.
B ản g 8.3. Tỷ $ố hoạt độ tích phân trong khơng khí giữa các

nuclit phóng xạ với Cs'^’ ở những địa điểm khác nhau.

|131

R u'“

Liên Xô (cũ) ■) 9,1 0,55 1,1

Phần Lan 32 0,58 0,28

Đan Mạch 14 0,53 2,2

Áo 8,2 0,57 2

T â y Đức 6,2 0,54 1,3

Ba Lan 8,8 0,59 2,5

Bỉ 6,0 0,40 1,3

Pháp 5,0 0,50 1,5

Anh 6,7 0,51 1,9

Bungari 4,5 0,49 3,1

Ixraen 3.1 0,52 2,2

Nhật Bản 12 0,50 3,5

Trung Quốc 6,7 0,51 1,4

Ấ n Đ ộ 5,0 0,29 2,1

Canada 2,5 0,50 1,3

Mỹ 10 0,5 3,4

Trung bình hình học**) 8,2 0,5 1,5

) K ế t q u ả q u a n t r ắ c ở m ộ t t r o n g ha i n ư ớ c c ộ n g h ò a U k r a in a h o ặ c B e l a r u s n g o à i phạm
vi C h e r n o b y l .

</div>
(99)<div class='page_container' data-page=99>

Chương 8. CHERNOBYL

331

>15 Ci-'kTi': ’ Bfllaocy’
control area:

10

000

km^

(1,7 area of NJ)

>50 CLX-n- >0 7%
cnance of 
rẳlBtion-CBused ca"ca' seat"
from tvetíTie external
radiSton:

3.100 k r r

(POUQ'vy atze at R l)

z ậ p a m m «nrf' e f l ò r c » i r m & i ì A - r r d r a t . L'XSCL<JÍ- 2CIX- A<mầÌtAktr í t : ! ìt:p :' 'y fw M -iÀtì.u#g rrpafil ICCC.Acì'
LS*e»' ->6Ể. psi!

Hinh 8.5. Bán đồ mật độ roi lắn s phóng xạ Chernobvl. N ùng mật độ rơi lắns 
>15 Ci/m ' rộng 10000 km". vùng mật độ roi lắng > 50 C im ’ rộno
3000 k m \ noi đày xác suất chết vì ung thư do chiếu xạ trực tiếp lên
đến 0 ,7 “'o (n

2

uồn LTsSCE.-VR 2000Ì.

8.3.3 Phân bố mật độ rơi lắng

theo khoảng cách

</div>
(100)<div class='page_container' data-page=100>

3 3 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

B ả n g 8.4 . M ật độ rơi lắng nuclit phóng xạ ở một số nước tính theo kBq.m"^.

,131

Liên Xơ (cũ) ■) 590 39 41

Phần Lan 100 15 19

Đan Mạch 6.1 1,29 ; 1,9

Áo 120 23 31

Tây Đức 12 2 2,5

Ba Lan 38 5,2

13

Bỉ 5,2 0,84 1,4

Pháp 24 3,2 Ị 3,2

1

Anh 6 3 5,5

Bungari 13 12 30

Ixraen 0,7 0,4 1,6

Nhật Bản 1,6 0,18 0,45

Trung Quốc 0,29 0,15 0,21

Ắn Độ 0,044 0,035 : 0,073

Canada 0,10 0,03 i 0,04

Mỹ 0,15 0,026 * 0,062

*) Kết quả quan trắc ở một trong hai nước cộng hịa Ukraina hoặc Belarus
ngồi khu vực Chernobyl.

</div>
(101)<div class='page_container' data-page=101>

g i ả m đ i b a b ậ c . S o v ớ i c á c n ư ớ c t h u ộ c L i ê n X ô ( c ũ ) v à T r u n g Đ ô n g Â u , 
m ậ t đ ộ r ơ i l ắ n g v à C s '^ ^ g i ả m đ i h à n g t r ă m l ầ n ở N h ậ t v à h à n g
n g h ì n l ầ n ở M ỹ v à C a n a d a .

T h e o q u y ư ớ c , n h ữ n g v ù n g đ ư ợ c x e m b ị n h i ễ m x ạ c ó m ậ t đ ộ r ơ i l ẳ n g
l ớ n h ơ n 3 7 k B q . m ” ^, h a y > 1 C i k m “ ^ ( C i - c u r i e l à đ ơ n v ị đ o h o ạ t
đ ộ p h ó n g x ạ t r ư ớ c k i a , 1 C i = 3 , 7 . 1 0 ' ° B q ) . C ó đ ế n 1 5 0 0 0 0 k m ^ v ớ i

6

t r i ệ u d â n s i n h s ố n g t h u ộ c B e l a r u s , N g a v à ư k r a i n a đ ư ợ c x e m n h ư b ị
n h i ễ m x ạ t h e o " t i ê u c h u ẩ n " n à y . B ê n n g o à i L i ê n X ô ( c ũ ) , r ấ t n h i ề u v ù n g
ở c h â u Â u v ớ i t ổ n g d i ệ n t í c h 4 5 0 0 0 k m “ ^ c ũ n g đ ư ợ c x e m n h ư b ị n h i ễ m
x ạ v ớ i m ậ t đ ộ r ơ i l ắ n g l ó n h ơ n 3 7 k B q . m “ ^.

8.3.4 Vận chuyển nuclit phóng xạ sau khi rơi xuống đất

S a u s ự c ố C h e r n o b y l , đ ấ t đ a i n h i ề u v ù n g r ộ n g l ớ n ở L i ê n X ô ( c ũ ) v à
m ộ t s ố n ư ớ c c h â u Â u b ị n h i ễ m x ạ , t ừ đ ó c h ấ t p h ó n g x ạ n h i ễ m q u a đ ộ n g ,
t h ự c v ậ t v à c h u ồ i t h ự c p h ẩ m . N h i ề u n ơ i ở c h â u Â u , h ệ s i n h t h á i r ừ n g b ị
ô n h i ễ m , n ấ m v à t h ú ĩ ò m g b ị n h i ễ m x ạ . T a i n ạ n C h e m o b y l l à " d ịp " đ ẩ y
m ạ n h n h ữ n g n g h i ê n c ứ u s i n h t h á i p h ó n g x ạ r ừ n g , t ò đ â y n ả y s i n h n h i ề u
tri t h ứ c m ớ i c h ư a c ó t r ư ớ c đ ó .

C á c s o l k h í p h ó n g x ạ s a u k h i r ơ i x u ố n g đ ấ t , c h ủ y ế u t h e o n ư ớ c m ư a , s è
t i ế p t ụ c v ậ n c h u y ể n t h e o b ố n c o n đ ư ờ n g c h ủ y ế u s a u :

1

) k h u ế c h t á n
x u ố n g s â u , 2 ) b ị g i ó l ô i t r ở l ạ i v à o k h ô n g k h í ( r e s u s p e n s i o n ) , 3 ) v ậ n
c h u y ể n t r ê n m ặ t đ ấ t t h e o n ư ớ c m ư a , v à 4 ) đ ư ợ c r ễ c â y h ú t l ê n c â y t r ồ n g
v à x â m n h ậ p v à o c ơ t h ể q u a c h u ỗ i t h ự c p h ẩ m . T r ê n t h ự c t ế n h ữ n g q u á
t r ì n h n à y đ ò i h ỏ i t h ờ i g i a n n ê n c h ỉ x ả y r a v ớ i c á c đ ồ n g v ị s ố n g d à i n h ư

K h u ếch tán x u ố n g sâu:

T ố c đ ộ k h u ế c h t á n x u ố n g c á c l ó p đ ấ t s â u p h ụ
t h u ộ c v à o t í n h c h ấ t h ó a l ý c ủ a đ ấ t , đ ặ c b i ệ t l à t h à n h p h ầ n c ơ g i ớ i v à
l ư ọ n g m ù n h ữ u c ơ , v à c á c đ i ề u k i ệ n t ự n h i ê n k h á c . S o n g n ó i c h u n g , s a u
m ư ờ i n ă m c á c đ ồ n g v ị ( đ ể đ ơ n g i ả n , s a u đ â y t a c h i x é t C s '^ ^ )
v à v ẫ n n ằ m t r o n g l ó p đ ấ t c ó r ề c â y , 1 0 - 2 0 c m . D o đ ó , r ấ t í t c ó k h á
n ă n g c h ấ t p h ó n g x ạ t h ấ m q u a đ ấ t đ ể x u ố n g n ư ớ c n g ầ m , ở đ ấ t c a n h t á c , 
c h ấ t p h ó n g x ạ s è p h â n b ố đ ề u t r o n g l ớ p đ ấ t c à y x ớ i

0 - 2 0

c m .

</div>
(102)<div class='page_container' data-page=102>

3 3 4

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHAN

G i ó c ó t h ê l ô i c h â t p h ó n g x ạ t r ở l ạ i v à o k h ô n g k h í v à c u ô n đ i r â t x a t h e o
c á c k h ố i k h í t r o n g k h í q u y ể n . S ự x u ấ t h i ệ n t r ở l ạ i h a i đ ồ n g v ị

t r o n g k h ô n g k h í ở Đ à L ạ t v à o t h á n g X I I - I n ă m 1 9 8 6 . 1 9 8 7 đ ư ợ c x e m là
m i n h c h ứ n g c h o c á c c h ấ t p h ó n g x ạ C h e m o b y l b ị l ô i t ừ đ â t t r ơ l ạ i k h ô n g
k h í ở v ù n g đ ô n g - b ắ c Á v ĩ đ ộ c a o r ồ i v ậ n c h u y ể n v ề p h ư ơ n g n a m t h e o
g i ó m ù a đ ô n g b ắ c ( P . D . H i e n e t a l . , 1 9 9 4 ) .

Vận c h u y ể n trê n m ặ t đ ấ t th e o n ư ớ c m ư a :

C h í n h l à q u á t r ì n h g â y r a x ó i 
m ị n đ ấ t v à p h â n b ố l ạ i ( r e d i s t r i b u t i o n ) c h ấ t p h ó n g x ạ t r o n g p h ạ m v i lư u 
v ự c , c ó c h ồ í t đ i ( x ó i m ò n ) , c h ỗ k h á c n h i ề u h ơ n ( b ồ i l a n g ) , c ò n p h ầ n
n à o k h ô n g l ư u l ạ i t r ê n l ư u v ự c s ẽ t h e o d ò n g n ư ớ c x u ố n g c á c h ồ c h ứ a v à 
l ắ n g đ ọ n g l ạ i t r o n g c á c l ó p t r ầ m t í c h . Q u á t r ì n h n à y đ ư ợ c ứ n g d ụ n g đ ể

x á c đ ị n h t ố c đ ộ x ó i m ò n đ ấ t c a n h t á c v à t ố c đ ộ b ồ i l ắ n g ờ c á c h ồ c h ứ a
d ù n g đ ồ n g v ị C s '^ ^ .

130 -1

;c-s

-Ù.MJ

♦lortl Ejrjpp
Sft'jtMiast turopô

C e'itrj' Eiircfie

ã kết qui tijTig rniiííC: 
o tmng binh cho I/Ùrig 
° Ijiic hiyng cho vùng

Fiirop^

SoutKiKíst Aíii
ilorth Africa

jDJt-n*eĩt l.jrut>«

Gnren I

U s t '. f r i t i

Sout-I A l i t

. North Atlo/Itv; Jcejr

iT\o ae-it '.i

C ín lrii Ai'à
■ lOuưiỄSSt ÍS’Ỉ

Mcrth Aneri;*
;a'-iũb*40

ioiith

C e^trii í.-*r cj
Ktl'-th Pa'. ' • L -Leaf

103

—I----lũM ---lCOOữ

1

---- IXCCC

khỗng c á c h đến Chernobyl, km

</div>
(103)<div class='page_container' data-page=103>

8.3.5 Vận chuyển nuclỉt phóng xạ từ đất lên cây trồng

C á c n u c l i t p h ó n g x ạ đ ư ợ c r ễ c â y h ú t l ê n n h i ề u h a y í t t ù y t h u ộ c v à o đ ộ

k h ả d ụ n g s i n h h ọ c c ủ a c h ú n g t r o n g đ ấ t , m à đ ặ c đ i ể m n à y l ạ i d o t h à n h
p h ầ n đ ấ t v à n h ữ n g y ế u t ố s i n h l ý c ủ a c â y t r ồ n g q u y ế t đ ị n h . Q u á t r ì n h
h ú t n u c l i t p h ó n g x ạ t ừ r ễ l ê n c â y đ ư ợ c m ô t ả t r ê n h ì n h 8 . 7 , t h e o đ ó t r o n g
đ ấ t c ó b ố n t h à n h t ố c ơ b ả n l à c á c k h o á n g v ậ t , m ù n h ữ u c ơ , d u n g d ị c h v à
v i s i n h v ậ t . N u c l i t p h ó n g x ạ r ơ i x u ố n g đ ấ t t h e o n ư ớ c m ư a t r ư ớ c h ế t
đ ư ợ c c á c k h o á n g s é t v à m ù n h ữ u c ơ g i ữ l ạ i , s a u đ ó d o t ư ơ n g t á c g i ữ a
p h a r ắ n v à d u n g d ị c h t r o n g đ ấ t , n u c l i t p h ó n g x ạ c ó t h ể b ị l ô i r a d u n g
d ị c h . D o đ ó , h à m l ư ợ n g c ủ a m ộ t n u c l i t p h ó n g x ạ n à o đ ó t r o n g c â y c ò d o
rễ c â y h ú t l ê n c ó l i ê n q u a n đ ế n n ồ n g đ ộ c ủ a n u c l i t p h ó n g x ạ ấ y t r o n g
d u n g d ị c h , t h à n h p h ầ n n u c l i t p h ó n g x ạ t r o n g d u n g d ị c h v à n h ữ n g t h ô n g
s ố đ ạ i d i ệ n c h o t í n h c h ấ t s i n h l ý c ủ a c â y c ỏ . N ồ n g đ ộ c ủ a n u c l i t p h ó n g
x ạ t r o n g d u n g d ị c h t ỷ l ệ v ớ i

1

) t ổ n g l ư ợ n g p h ó n g x ạ c ủ a n u c l i t ấ y t r o n g
p h a r ắ n ,

2

) t ỷ s ố p h ầ n t r ă m c ủ a n u c l i t p h ó n g x ạ c ó t h ể t h a m g i a v à o
t ư ơ n g t á c c ủ a h a i p h a r ắ n v à d u n g d ị c h đ ề d ầ n đ ế n s ự c â n b ằ n g g i ữ a
c h ú n g v à 3 ) h ệ s ố p h â n b ố r ắ n - l ò n g d i ề n t ả t ỷ s ố n ồ n g đ ộ n u c l i t p h ó n g
x ạ t r o n g h a i p h a k h i đ ạ t đ ế n c â n b ằ n g ( R i g o l v à c s . 2 0 0 2 ) .

T r o n g s ố c á c n u c l i t p h ó n g x ạ t ừ s ự c ố C h e r n o b y l , C s '^ ^ v à đ ư ợ c
q u a n t â m n h i ề u n h ấ t d o c h u k ỳ b á n r ã đ u d à i ( g ầ n 3 0 n ă m ) v à t ỷ s u ấ t
p h â n h ạ c h v à o l o ạ i c a o n h ấ t ( m ụ c 1 . 5 . 3 ) . H à n g c h ụ c n ă m s a u s ự c ổ . h ệ
s i n h t h á i r ừ n g ở c h â u Â u v ẫ n b ị n h i ễ m x ạ x e s i r ấ t n ặ n g , h à m l ư ợ n ơ
'^^C s t r o n g đ ộ n g t h ự c v ậ t c a o h ơ n m ứ c c h o p h é p n h i ề u l ầ n , g â y t ô n t h ấ t
rất l ớ n c h o n ô n g n g h i ệ p . M ặ t k h á c h i ệ n t ư ợ n g n à y c ũ n g g â y l o l ẳ n s v à
t h ú c đ ẩ y n h ữ n g n g h i ê n c ứ u t ì m c á c h l ý g i ả i . N ó c h ứ n g t o r ằ n g t r o n g đ ấ t 
r ừ n g c h ư a n h i ề u m ù n h ừ i i c ơ ( v ớ i h à m l ư ợ n g c ó k h i > 8 0 % s o v ớ i
<

10

% t r o n g đ ấ t c a n h t á c t h ô n g t h ư ờ n - s ) , '^ ^ C s k h ô n g đ ư ọ c g i ữ c h ặ t
t r o n g c á c k h o á n g s é t n ê n d ề b ị l ô i r a d u n g d ị c h , r ồ i t ừ đ ó đ ư ợ c r ề h ú t

lên

c â y c ò .

</div>
(104)<div class='page_container' data-page=104>

3 3 6

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHẨN

t h à n h p h ầ n c ơ g i ớ i , c á t

(20

u m -

2

m m ) , l i m o n

(2

-

20

^ m ) v à s é t
( < 2 ị i m ) . S é t c ó l ợ i t h ê v ê k h ả n ă n g h ấ p p h ụ c á c c a t i o n l ẻ n b ê m ặ t , d o 
c ó t ỷ s ố d i ệ n t í c h b ề m ặ t t r ê n t h ể t í c h l ớ n h ơ n s o v ớ i c á t v à l i m o n . D o
c ó đ i ệ n t í c h â m , b ê m ặ t c á c k h o á n g s é t đ ư ợ c x e m l à n ơ i t r a o đ ô i c a t i o n ,
v à đ ó n g g ó p l ớ n n h ấ t v ề n ă n g l ự c t r a o đ ổ i c a t i o n Í C E C ) c ú a đ ấ t . C E C là 
m ộ t t h ô n g s ố q u a n t r ọ n g l u ơ n c ó m ặ t t r o n g c á c c h i t i ê u p h â n t í c h đ ấ t .

L ạ i c ó n h i ề u l o ạ i k h o á n g s é t k h á c n h a u t r o n g đ ấ t t ù y t h u ộ c v à o n ề n đ á
g ố c v à q u á t r ì n h p h o n g h ó a . T r o n g c á c n g h i ê n c ứ u h ấ p p h ụ '^ ^ C s lê n
s é t , n g ư ờ i t a t h ư ờ n g p h â n b i ệ t h a i l o ạ i . L o ạ i t h ứ n h ấ t c ó c ấ u t r ú c k h o á n g

1:1

( c á c l ớ p m i c a s ắ p x ế p k ế t i ế p n h a u ) n h ư k a o l i n i t e h ấ p p h ụ y ế u , v à
s a u k h i b ị h ấ p p h ụ r ấ t d ễ b ị g i ả i h ấ p r a d u n g d ị c h , t ừ đ ó đ ư ợ c r ề h ú t lê n
c â y . N g ư ợ c l ạ i , ở m ộ t s ố l o ạ i s é t n h ư i l l i t e v à v e r m i c u l i t e v ớ i c ấ u trú c
k h o á n g

2

:

1

( m ộ t l ó p m i c a k ẹ p g i ữ a h a i l ớ p i l l i t e ) , q u á t r ì n h g ắ n k ế t 
n à y k h ô n g t h u ậ n n g h ị c h , n ê n m ộ t k h i b ị h ấ p p h ụ n ằ m g ọ n t r o n g
v ù n g b ị h a i l ớ p k ẹ p l ạ i n ê n s ẽ r ấ t k h ó b ị l ô i r a d u n g d ị c h . T r o n g q u á 
t r ì n h h ấ p p h ụ l ạ i x ả y r a s ự c ạ n h t r a n h g i ữ a c á c c a t i o n , c ụ t h ê l à C s '^
p h ả i c ạ n h t r a n h v ớ i K " v à N H

4

" , c ò n S r ^ ° p h ả i c ạ n h t r a n h v ớ i C a ~ ‘ . C h o
n ê n t r o n g đ ấ t c a n h t á c c ó b ó n p h â n , r ấ t c ó t h ể đ ấ t b ị n h i ễ m x ạ n h i ề u m à 
c â y t r ồ n g l ạ i í t b ị n h i ễ m x ạ . N g o à i c á c k h o á n g , v i s i n h v ậ t c ũ n g c ó a n h
h ư ở n g l ớ n đ ế n q u á t r ì n h

v ậ n h à n h c ủ a c á c n u c l i t
p h ó n g x ạ t r o n g đ ấ t . V i s i n h
c ó t h ể t ư ơ n g t á c v ớ i c ả h a i
t h à n h t ố k h o á n g v à m ù n
h ữ u c ơ , t ừ đ ó ả n h h ư ở n g
đ ế n đ ộ k h ả d ụ n g s i n h h ọ c
c ủ a c á c n u c l i t p h ó n g x ạ .

N g ư ợ c l ạ i , ở m ộ t s ố đ ấ t 
r ừ n g , n ơ i m à l ư ợ n g m ù n
h ữ u c ơ c h i ế m ư u t h ế , C s '^ ^
v à S r ^ ° t í c h t ụ t r o n g m ù n
h ữ u c ơ d ễ b ị l ô i r a d u n g

</div>
(105)<div class='page_container' data-page=105>

Chưang 8. CHERNOBYL

3 3 7

d ị c h v à h ú t l ê n c â y t r ồ n g . S a u s ự c ố C h e m o b y l n g ư ờ i t a t h ấ y c ó n h ữ n g
v ù n g đ ấ t r ừ n g t u y b ị n h i ễ m x ạ k h ô n g c a o n h ư n g m ộ t s ố t h ự c v ậ t n h ư
n ấ m v à d â u t â y l ạ i b ị n h i ễ m x ạ c a o v à k é o d à i t r o n g n h i ề u n ă m s a u .
H o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ C s '^ ^ t r o n g n ấ m c á c h C h e m o b y l 1 3 0 k m v ề p h í a t â y
n a m l ê n đ ế n v à i t r i ệ u B q / k g v à c h ỉ g i ả m c h ú t í t t r o n g s u ố t t h ậ p k ỷ 1 9 9 0 .
T h ịt t h ú r ừ n g n a i h ư ơ u ở T h ụ y Đ i ể n c h o đ ế n 2 0 0 3 v ẫ n c ò n b ị n h i ễ m x ạ
đ ế n t r ê n 5 0 0 B q / k g .

Bàng 8.5. Phân loại đất theo độ nhạy cảm với phóng xạ sau sự cố Chernobyl.

Độ nhạy

cảm Đặc trưng đất Cơ chế Thí dụ

cao ít dinh dưỡng, thiếu

khống sét, giàu hữu cơ

khơng cạnh tranh được
với K*, N H /

đất than bùn

trung bình nghèo dinh dưỡng, một ít
khống sét

Cạnh tranh kém với K"",
N H /

podzol, đất cát

thấp giàu dinh dưỡng, khoáng

sét

gắn chặt vào sét,
cạnh tranh với K*, NH4'"

đất đen, đất thịt,
sét
Sr®°

cao ít dinh dưỡng, hữu cơ cạnh tranh kém với Ca'"* podzol, đất cát

thấp giàu dinh dưỡng, hữu cơ cạnh tranh tốt với đất gley

T ừ n h ữ n g q u a n s á t ấ y , n g ư ờ i t a p h â n l o ạ i đ ấ t t h e o t i ê u c h u â n n h ạ y c ả m
v ớ i p h ó n g x ạ n h ư ở b ả n g 8 . 5 .

8.3.6 Vận chuyển nuclit phóng xạ vào động vật

</div>
(106)<div class='page_container' data-page=106>

3 3 8

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

đ i v à o m á u v à s a u đ ó t h ư ờ n g t ậ p t r u n g v à o m ộ t s ố n ộ i t ạ n g đ ặ c t h ù , c ụ
t h ể n h ư i o d t ậ p t r u n g v à o t u y ế n g i á p , c á c i o n k i m l o ạ i v à o g a n , a c t i n i t
v à s t r o n t i v à o x ư ơ n g , x e s i v à o c á c m ô m ề m .

B ả n g

8.6

d ư ớ i đ â y c h o t a m ộ t v à i ý n i ệ m v ê m ứ c đ ộ c h u y ê n h ó a p h ó n g
x ạ C s '^ ^ t ừ đ ấ t v à o n ô n g s ả n t h ự c p h ẩ m ở m ộ t s ố \ ò i n g b ị n h i ễ m x ạ
C h e m o b y l c ó m ậ t đ ộ t ồ n l ư u t r o n g đ ấ t t ừ 3 7 đ ế n 1 8 5 k B q . m ” ^ ( đ ấ t bị 
n h i ễ m x ạ n ặ n g l o ạ i h a i ) ở b a n ư ớ c B e l a r u s , N g a v à U k r a i n a v à o n ă m
2 0 0 0 đ ế n 2 0 0 3 . T h ị t v à s ữ a c ó h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ r i ê n g c a o h ơ n h ẳ n n g ũ 
c ố c v à k h o a i t â y . M ứ c c h o p h é p ở L i ê n X ô ( c ũ ) t r ư ớ c 1 9 9 1 l à 3 7 0 B q /L
đ ố i v ớ i s ữ a v à 3 7 0 0 B q / k g đ ố i v ớ i t h ị t , s a u n ă m 2 0 0 0 g i ả m x u ố n g
t ư ơ n g ứ n g c ò n 1 0 0 B q / L v à 5 0 0 B q / k g .

B ứ c t r a n h n h i ễ m p h ó n g x ạ t r o n g t h ự c p h ẩ m s a u C h e m o b y l s ẽ đ ầ y đ ù 
h ơ n n ế u x é t t h ê m p h ó n g x ạ t r o n g c á v à h ả i s ả n . T r ê n t h ự c t ế , h ả i s ả n 
k h ô n g b ị n h i ễ m x ạ n h i ề u d o h a i b i ể n H ắ c H ả i v à B a n T í c h đ ề u ở x a . 
N h ư n g v ớ i c á n ư ớ c n g ọ t ở b i ể n h ồ K i e v , c á c h h o T i 1 0 0 k m v ề p h í a t â y 
n a m , c ó h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ t r u n g b ì n h l ê n đ ế n g ầ n 1 0 0 0 B q / k g n ă m

1 9 8 6 , g i ả m x u ố n g 5 0 B q / k g v à o n ă m 2 0 0 0 .

B àn g 8.6. Hoạt độ phóng xạ trung bình (cận trên dưới) của Cs'^’ tính theo

Bq/kg hoặc Bq/L (đối vói sữa) vào những năm 2000 đến 2003 trong 
ngũ cốc, khoai tây, sữa và thịt ở một số vùng bị nhiễm xạ có mật độ 
tồn lưu trong đất từ 37 đến 185 kBq/m^

Ngu cốc Khoai tây Sữa Thịt

Belarus 1 0 ( 4 - 3 0 ) 6 ( 3 - 1 2 ) 30 ( 1 0 - 1 1 0 ) 100 (4 0 -3 0 0 )

Liên bang Nga 12 ( 8 - 1 9 ) 9 ( 5 - 1 4 ) 20 (4 - 40) 42 (12 - 7 8 )

Ukraina

14 ( 9 - 2 4 )

8 ( 4 - 1 8 ) 90 ( 1 5 - 2 4 0 ) 200 (40 - 500)

8.4

NGHIÊN CỨU PHÓNG XẠ LAN TRUYÈN TỪ CHERNOBYL

ĐẾN VIỆT NAM

</div>
(107)<div class='page_container' data-page=107>

Chương 8. CHERNOBYL

339

h à m l ư ợ n g c u a

chúns

s i ã m đ i r ấ t n h i ề u . T h á n g 5 1 9 8 6 p h ò n g t h i 
n s h i ệ m P h ó n e x ạ m ô i t r ư ờ n g V i ệ n N ă n ơ l ư ợ n g n g u y ê n t ư q u ô c g i a đ ã
e h i n h ậ n đ ư ợ c h ầ u h ế t c á c n u c l i t p h ó n g x ạ p h á t đ ế n ù r C h e m o b y l n h ư
l ' - ' , C s ‘ ’ .

Zx^'...

C á c k ế t q u ả q u a n t r ắ c ( k h ô n g c ô n g b ố t r ê n t ạ p
c h í q u ố c t ế ) c h o t h ấ y h à m l ư ợ n g c u a c h ú n ơ v à o l o ạ i t h ấ p n h à t t r o n g s ô
n h ữ n g k ế t q u á c ô n s b ố t r ê n t h ế s i ớ i .

Bàng 8.7. Hàm lượng nuclit phóng sạ Chernobyl trong không khi (10"' Bq.m"’) 
quan trắc tại Hà NỘL Đà Lạt và TP. Hồ Chí Minh trong tháng 5.6/1986.

Nuclit Hà Nội TP. Hồ Chí Minh Đà Lạt

Ru103 25 2 .4 0 .3 4

Ru106 15 1,4

Sb124 0 ,0 7

0,02

Sb125 0 ,1 5

,131

0 .11 0 ,4 4

Cs134

0

.2

0 ,0 5

Cs 37 12 0.11

Ba140

Ce^

22

</div>
(108)<div class='page_container' data-page=108>

P h ó n g x ạ C h e r n o b y l đ ư ợ c q u a n t r ắ c c ó h ệ t h ố n g t r o n g s o l k h í l ẫ n n ư ớ c
m ư a t ạ i V i ệ n N g h i ê n c ứ u H ạ t n h â n Đ à L ạ t s a u t h á n g

6

1 9 8 6 b ă n g m á y
h ú t k h í 1 2 - U C - 3 4 c ó l ư u l ư ợ n g 7 6 0 m ^ h “ ' b ả o đ ả m đ ộ n h ạ y q u a n tr ắ c

t r o n g k h ô n g k h í đ ế n 1 0 ” ^ B q . m ” ^. R ơ i l ắ n g đ ư ợ c h ứ n g t r ê n k h a y
c ó d i ệ n t í c h 0 , 4 m ^ . C á c m ẫ u s o l k h í v à r ơ i l ắ n g đ ề u t h u t h ậ p h à n g t h á n g
t r o n g t h ờ i g i a n t ò 1 9 8 6 đ ế n 1 9 9 1 ( h ì n h

8

.

8

) . N h ữ n g k ế t q u ả q u a n tr ắ c 
( P . D . H i e n e t a l . , 1 9 9 4 ) đ ã đ i đ ế n m ấ y k ế t l u ậ n s a u ;

1 . P h ó n g x ạ q u a n t r ắ c đ ư ợ c ở Đ à L ạ t t r o n g s o l k h í v à r ơ i l ắ n g x u ấ t 
p h á t t ừ t a i n ạ n l ò p h ả n ứ n g ở C h e m o b y l c h ỉ x u ấ t h i ệ n r õ r ệ t v à o
t h á n g 5 - 6 / 1 9 8 6 , t r ư ớ c đ ó h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ l u ô n t h ấ p h ơ n n g ư ỡ n g
p h á t h i ệ n , s a u đ ó h o ạ t đ ộ c ũ n g x u ố n g r ấ t t h ấ p .

2 . V à o t h á n g 5 - 6 / 1 9 8 6 t r o n g s o l k h í v à r ơ i l ắ n g c ò n p h á t h i ệ n c á c
n u c l i t k h á c ( b ả n g 8 . 7 ) , n h ư n g đ á n g c h ú ý n h ấ t l à v ớ i t ỷ s ố
h o ạ t đ ộ = 1 , 9 9 ± 0 , 1 4 t r o n g r ơ i l ắ n g v à = 2 , 2 ± 0 , 5 t r o n g

s o l k h í , p h ù h ợ p v ớ i q u a n t r ắ c ở r ấ t n h i ề u n ơ i t r ê n t h ế g i ớ i v à v ớ i 
k i ể m k ê s ố h ạ n g n g u ồ n t r o n g p h á t t h ả i ở C h e m o b y l .

3 . K ế t q u ả n ổ i b ậ t n h ấ t t r o n g q u a n t r ắ c ở Đ à L ạ t l à s ự x u ấ t h i ệ n t r ở lạ i 
h a i n u c l i t C s '^ ^ v à t r o n g c ả s o l k h í v à r ơ i l ắ n g v à o m ù a đ ô n g

1 9 8 6 - 1 9 8 7 , g ầ n n ử a n ă m s a u k h i s ự c ố C h e m o b y l x ả y r a . T u y
c ư ờ n g đ ộ c ó g i ả m đ i s o v ớ i c ự c đ ạ i đ ầ u t i ê n q u a n t r ắ c đ ư ợ c n g a y
s a u s ự c ố ( t h á n g 5 , 6 / 1 9 8 6 ) , h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ đ o đ ư ợ c t r o n g m ù a
đ ô n g 1 9 8 6 - 1 9 8 7 v ẫ n r ấ t c a o . Đ á n g c h ú ý h ơ n , t v s ố h o ạ t đ ộ h a i 
đ ồ n g v ị C s ' ^ ^ / C s ’ ^'^ v ẫ n g i ố n g t r ư ớ c đ ó , c ụ t h ể l à

2,0

=

0,2

t r o n g r ơ i 
l ắ n g v à 2 , 2 ± 0 , 7 t r o n g s o l k h í . P h á t h i ệ n n à y c h ứ n g t o c à h a i đ ồ n g
v ị đ ề u b ắ t n g u ồ n t ừ C h e m o b y l . S a u đ ó h a i đ ồ n g v ị x e s i l ạ i " m ấ t 
t í c h " t r o n g c ả s o l k h í l ẫ n r ơ i l ắ n g c h o đ ế n t ậ n m ù a đ ô n g n ă m s a u ,

1 9 8 7 - 1 9 8 8 , l ầ n n à y h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ c ó g i ả m đ i r õ r ệ t s o v ớ i m ù a
đ ô n g n ă m t r ư ớ c v à C s'^ '* v ớ i c h u k ỳ b á n r ã

2

n ă m đ ã k h ô n g t h ể p h á t 
h i ệ n đ ư ợ c n ữ a . C ự c đ ạ i m ù a đ ô n g t r o n g n h ữ n g n ă m s a u c à n g y ế u đ i 
v à s a u 1 9 9 1 h ầ u n h ư m ấ t h ă n . H o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ t ạ i c á c c ự c đ ạ i 
m ù a đ ô n g d i ễ n b i ế n n h ư t r ê n b ả n g

8

.

8

.

</div>
(109)<div class='page_container' data-page=109>

Chưong 8. CHERNOBYL

341

Hình 8.8. Diễn biến hàng tháng Cs*’’ (___ ) và (--- ) trong khơng khí (a)

và roi lắng (b) tại Đà Lạt, 1986—1991. Lượng mưa hàng tháng diễn 
biến theo hình (c) (P. D. Hien et al.. 1994).

S ự x u ấ t h i ệ n p h ó n g x ạ ừ o n g k h ơ n g k h í v à r ơ i l ắ n g v ề m ù a đ ô n s ơ Đ à
L ạ t n h i ề u t h á n g s a u k h i s ự c ố C h e m o b y l x ả y r a c ó t h ê đ ư ợ c q u y c h o h a i

n g u y ê n n h â n s a u đ â y :

</div>
(110)<div class='page_container' data-page=110>

3 4 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

B ản g 8.8. So sánh hàm lượng Cs'^’ trong khơng khí (m B q.m ở 
Đà Lạt và các nơi khác trong khu vực.

Địa điểm 5 - 6 /1 9 8 6 1 1 /8 6 - 0 2 /8 7 Nguồn

Trung Quốc, Bắc Kinh
(4 0 ° N -1 1 6 ° E )

7,4 Zhang Yongxing (1988)

Nhật Bản, Chiba
(36°N - 140°E)

16,4 0 ,0 0 1 - 0 ,0 1 Higuchi et al. (1988)

Đài Loan (Trung Quốc),
Tân Trúc

( 2 5 ° N -1 2 1 ° E )

2,5 Cheng C h un g (1989)

Ấn Độ, Mumbai
( 1 9 ° N -7 3 ° E )

1,6 0,03 Mishra (1990)

Việt Nam, Đà Lạt
( 1 1 ° N - 108°E)

0,003 0,0005 - 0,0008

T h ứ h a i , c ó t h ể n g h i n g ờ p h ó n g x ạ q u a n t r ắ c đ ư ợ c v à o m ù a đ ô n g ở Đ à
L ạ t b ắ t n g u ồ n t ừ l ò p h ả n ứ n g h ạ t n h â n 5 0 0

k w

h o ạ t đ ộ n g n g a y b ê n
c ạ n h t r ạ m q u a n t r ắ c p h ó n g x ạ m ô i t r ư ờ n g . G i ả t h i ế t n à y c ũ n g k h ô n g
đ ứ n g v ừ n g b ở i t r ạ m q u a n t r ắ c n à y c h ư a h ề p h á t h i ệ n t h ấ y c á c s ả n p h ấ m
p h â n h ạ c h t ừ l ò p h ả n ứ n g t r o n g k h ô n g k h í v à r ơ i l ắ n g .

B ảng 8.9. Hoạt độ phóng xạ cực dại (trung bình tháng) tại các cực đại mùa 
đơng trong sol khí và roi lắng ở Đà Lạt, 1986 - 1991.

Thời gian

Trong khơng khí, ụBq Trong rơi lắng, Bq nT^

5, 6/1986 1 ,3 ± 0 ,1 3 0,59 ± 0 ,0 9 3 ,1 9 ± 0 ,1 3 1,60 ±0 ,0 5

1 1 /1 9 8 6 
-02/1987

0,82 ± 0,12 0,32 ± 0,06 4.24 ± 0.18 1.61 ± 0,10

12/1987 0,80 ± 0 ,1 2 không phát hiện (kph) 0,30 ± 0 ,0 8 kph

1 2 /1 9 8 8 
-01/1989

0,47 ± 0 ,0 9 kph 0,12 ± 0,03 kph

01 -3 /1 9 9 0 0,50 ± 0 ,1 0 kph 0,08 ± 0,01 kph

</div>
(111)<div class='page_container' data-page=111>

N h ư v ậ y , c ả h a i n g u y ê n n h â n t ạ i c h ồ n ó i t r ê n đ ề u k h ô n g đ ứ n g v T Ì n g . 
T r o n g k h i đ ó , s ự x u ấ t h i ệ n p h ó n g x ạ v à o t h á n g 1 2 v à t h á n g 0 1 h à n g
n ă m t r ù n g v ớ i t h ờ i k ỳ h o ạ t đ ộ n g m ạ n h n h ấ t c u a c á c k h ố i k h í c ự c đ ớ i g i ó
m ù a đ ô n g b ắ c x u ấ t p h á t t ừ á p c a o X i b i a q u a l ụ c đ ị a T r u n g H o a r ồ i t i ế n
v à o l ã n h t h ổ V i ệ t N a m t h e o đ ấ t l i ề n h o ặ c t ừ p h í a b i ê n Đ ô n g , ơ n h ữ n g
n ơ i c ó v ĩ đ ộ t r u n g b ì n h n à y c ủ a k h u v ự c Đ ô n g Á h à m l ư ợ n g c á c n u c l i t
p h ó n g x ạ C h e m o b y l t r o n g đ ấ t b ề m ặ t k h á c a o . T ừ đ ấ t , c á c n u c l i t n à y
b a y v à o k h ô n g k h í t h e o c á c h ạ t b ụ i l ơ l ử n g v à s a u đ ó b ị c u ố n t h e o k h ố i 
k h ô n g k h í l ạ n h t r ê n đ ư ờ n g v ậ n c h u y ê n đ ế n đ ị a p h ậ n n a m V i ệ t N a m t h e o
g i ó m ù a đ ô n g b ẳ c . T u y t r o n g k h u ô n k h ổ c ủ a c ô n g t r ì n h n g h i ê n c ứ u n à v
v à o c u ố i t h ậ p k ỷ 8 0 c ủ a t h ế k ỷ X X k h ô n g c ó t h ê m b ằ n g c h ứ n g n à o h ồ
tr ợ c h o q u á t r ì n h v ậ n c h u y ể n ù r x a n ó i t r ê n , s o n g t h e o r ấ t n h i ề u n g h i ê n
c ử u s a u n à y ( H i e n e t a l . , 2 0 0 3 ) , c á c k h ố i k h í g i ó m ù a t ừ c a o á p X i b i a
q u a l ụ c đ ị a T r u n g H o a đ ã m a n g đ ế n v ù n g b ắ c V i ệ t N a m m ộ t l ư ợ n g b ụ i 
k h í P M

2.5

đ á n g k ê v à o m ù a đ ô n g .

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. A oyam a, M ., (1 9 8 8 ). E v i d e n c e o f s tra to s p h e r ic fa llo u t o f c a e s i u m iso to p e s

from C h e r n o b y l a c c id e n t.

Geophys. Res. Lett.

15, 3 2 7 - 3 0 .

2. Chien, C h., (1 9 8 9 ). E n v i r o m e n ta l ra d io a c ti v ity a n d d o se e \ a l u a t i o n in

T aiw an

after the

C h e r n o b y l a c c i d e n t .

Health Physics.

5 6 . 4 6 5 - 7 ] .

3. G untay, s ., P o w e r s , D.

A ., D e v e ll. L., T h e C h e m o b v l r e a c to r a c c id e n t

Source term ; D e v e l o p m e n t o f a c o n s e n c io u s v iew , in

"D ecade after

Chernobyl. IAEA, 1996.

4. Hien, p. D., B ac, V . T., T h in h , N. T. H., (2003). P M F r e c e p t o r m o d e l l i n a o f

fine an d c o a rs e P M 10 in air m a s e s g o v e r n in g m o n s o o n c o n d itio n s in H a n o i,

n o rth e rn V i e t n a m . A t m o s p h e r i c E n v i r o n m e n t 38. pp. 1 8 9 - 2 0 1 .

5. H ig u ch i H. et al., 1988.

R a d io a c tiv ity in su rfa ce air a n d p re c ip ita tio n in

Jap a n a fte r the C h e r n o b y l

a c cid en t.

J. Environ. Radioactivin-

6. 1 3 1 -1 4 4 .

6. H u h c . A .. H s h u s . c . , Lin. c . Y., 20 1 2 . F u k u s h i m a - d e r i v e d fission

n u c lid e s

m o n i t o r e d a r o u n d T a iw a n :

F re e t ro p o s p h e r ic

V

5

.

boundaiẠ'

tran sp o rt. E a rth a n d P la net. Sci, L etters, 3 1 9 - 3 2 0 : 9 - 1 4 .

</div>
(112)<div class='page_container' data-page=112>

7. INSAG, Sum m ary R eport on the P o st-accid en t R e\ie\v M eeting on the

C h e r n o b y l A c c i d e n t , 7 5 - I N S A G - l , I A E A V i e n n a , 1986.

8

. R a d i o n u c l i d e t r a n s f o r m a t i o n . E n e r g y a n d i n t e n s i t y o f e m i s s i o n s .

Annals of

the IC R P 38.

P e r g a m o n P r e s s , O x f o r d , 1 9 8 3 , U n i t e d N a t i o n s ( 1 9 8 8 ) .

9 . J o s t , D . T ., G a g g e l e r , H . w . , B a l t e n s p e r g e r , u . , Z i n d e r , B . , H a l le r , p ., 
( 1 9 8 6 ) . C h e r n o b y l F a l l o u t in S i z e - f r a c t i o n a t e d A e r o s o l . N a t u r e 3 2 4 , p . 2 2 .
1 0 . M i s h r a , U . C . , 1 9 9 0 . C o m p a r i s o n o f r a d i o n u c l i d e s l e v e l s f r o m t h e C h e r n o b y l

a c c i d e n t a n g f r o m t h e g l o b a l f a l l o u t .

J. Radioannal. Nucl. Chem.

1 3 8 , 
1 1 9 - 1 2 5 .

1 1 . P h a m Z u y H i e n , N g u y e n T h a n h B i n h , T r u o n g Y , V u o n g T h u B a c , N g u y e n
T r o n g N g o , 1 9 9 4 . V a r i a t i o n s o f c a e s i u m i s o t o p e c o n c e n t r a t i o n s in a ir and

fallout at Dalat, South V ietnam , 1986-91.

J. Environ. Radioactivity, 22,

5 5 - 6 2 .

1 2 . R i g o l , A . , V i d a l , M ., R a u r e t , G ., 2 0 0 2 . A n o v e r v i e w o f t h e e f f e c t o f o r g a n ic

matter on s o i l - rad ioca esiu m interaction: im p lic a tio n s on root uptake.

J o u rn a l o f E n v i r o n m e n t a l R a d i o a c ti v i t y 59, 1 9 1 - 2 1 6 .

1 3 . R o y , J. c . , C ô t e , J. E ., M a h f o u d , V i l l e n e u v e , s . , T u r c o t t e , J ., ( 1 9 8 8 ) . O n th e 
t r a n s p o r t o f C h e m o b y l r a d i o a c t i v i t y t o e a s t e r n C a n a d a ,

J. Environ.

Radioactivity,

6

, 1 2 1 - 1 3 0 .

1 4 . U n i t e d N a t i o n S c i e n t i f i c C o m m i t t e e o n t h e E f f e c t s o f A t o m i c R a d ia t io n
U N S C E A R . R e p o r t t o t h e G e n e r a l A s s e m b l y w i t h S c i e n t i f i c A n n e x e s , 
V o l u n e II, A n n e x e s c , D , E ( 1 9 8 8 , 2 0 0 0 , 2 0 0 8 )

1 5 . W o r l d N u c l e a r A s s o c i a t i o n ( W N A ) . S e q u e n c e o f e v e n t s , C h e r n o b y l a c c id e n t

A p p e n d i x 1, u p d a t e d N o v e m b e r 2 0 0 9 .

</div>
(113)<div class='page_container' data-page=113>

9

F u ku sh im a

Sau Three Mile Island, tai nạn Chernobyl đã bồi thêm một cú
hích nửa, đầy điện hạt nhân chìm sâu vào suy thối. Thiếu an
toàn, nguy cơ lan truyền vũ khí hạt nhân và vấn nạn bã thải
phóng xạ hoạt độ cao là ba lý do khiến phong trào chống đối
điện hạt nhân phát triển rộng khắp trên thế giới sau Chernobyl.
Đ ến năm 2 01 0, trên thế giới chỉ còn 431 lò phản ứng hoạt động
cung cấp 2 630 tỷ kW h/năm , chiếm chưa đầy 13% tổng lượng

điện năng toàn cầu so với con số 438 lị và 19% năm 1990.
Tình hình trờ nên sáng sủa hơn vào ngay những năm đầu thế
kỷ XXI khi hiện tượng nóng lên tồn cầu do khí thải gây hiệu
ứng nhà kính đã được chứng minh khá thuyết phục, cộng thêm
giá nhiên liệu hóa thạch tảng cao, mang lại triển vọng hồi sinh
cho điện hạt nhân. Nếu khõng chặn đứng ngay phát thải do đốt
nhiên liệu hóa thạch, nhiệt độ khí quyển được dự báo sẽ tăng
thêm

5°c

vào cuối thế kỷ XX I. Ngoài điện hạt nhân, khơng cịn
giải pháp nào khả thi hơn để năm 202 0 các nước cơng nghiệp
có thể giảm mức phát thải khí nhà kính ngang mức năm 1990.
như đã cam kết theo Nghị định thư Kyoto, 1997. Giải pháp điện
hạt nhân còn được củng cố thêm bời công nghệ điện hạt nhân
đã được cải thiện đáng kể với các lò phản ứng thế hệ thứ ba có
những tính năng an toàn thụ động ưu việt giúp giảm bớt khả
năng xảy ra sự cố do sai sót con người gây ra.

</div>
(114)<div class='page_container' data-page=114>

trưởng dự kiến từ 30% tổng sản lượng điện năm 2 0 1 0 lên 50%
vào năm 2 0 3 0 . N hật Bản có 54 lò phản ứng, gồm 24 lò nước
nén (P W R ) và 30 lò nước sôi (B W R ). v ố n là một nước có rất ít
các nguồn nhiên liệu hóa thạch, N hật Bản quyết định chọn điện
hạt nhân làm điểm tựa để phát triển điện năng phục vụ nền kinh
tế. Trong chương trình đồ sộ nậy, tái chế nhiên liệu và xây
dựng các lò neutron nhanh sẽ giúp bảo đảm an ninh năng
lượng lâu dài cho cỗ xe kinh tế hàng đầu thế giới này. Sau một
thời gian nội địa hóa thành cơng các cơng nghệ lị nước sôi và
nước nén, các công ty công nghiệp hàng đầu Nhật Bản chẳng
những đâ tự chủ được công nghệ điện hạt nhân ở trình độ khá
tiên tiến mà còn sẵn sàng vươn ra thị trường bên ngoài.

Nhưng với "vành đai lửa Thái Bình Dương" áp sát bờ biển phía

đơng, các lò phản ứng hạt nhân làm mát bằng nước biển của
N hật Bản luôn đối mặt với thảm họa động đất và sóng thần. Hệ
thống quản lý điện hạt nhân N hật Bản có tính đến nguy cơ này,
nhưng chưa có giải pháp đúng mức để ứng phó với những
hiểm họa, tuy cực đoan, nhưng trong thực tế đã từng xảy ra với
tần suất đáng kể. Trong khi đó, hàng loạt sự cố hạt nhân, có
trường hợp gây tử vong, liên tiếp xảy ra trong những nàm đầu
thế kỷ. Rất khó tưởng tượng ở một đất nước công nghiệp rất
tiên tiến như Nhật Bản mà một tập đoàn điện lực hàng đầu như
T E P C O lại bịa đặt và che dấu thông tin trục trặc kỹ thuật dẫn
đến sự cố chết người do vỡ đường ống nước nóng khiến sau
đó hàng loạt lò phản ứng của họ buộc phải ngừng hoạt động
trong nhiều tháng trời. Lẽ ra đây là những hồi chuông cảnh báo
để Nhật Bản xem xét lại những khiếm khuyết trong hệ thống
điện hạt nhân của mình, nhưng thực tế thì họ chưa có các biện
pháp khắc phục kịp thời.

V à việc phải đến..., đã đến! Thảm họa đã xảy ra ngày 11 tháng
3 năm 2011 ở nhà m áy điện hạt nhân Fukushim a D ai-ch i do
chính tập đoàn T E P C O quản lý. Cả ba lò phản ứng đều bị hư
hại, chẳng những không thể hoạt động trở lại mà việc dẹp bỏ
chúng và hoàn sinh nhiều vùng dân cư bị nhiễm xạ sẽ phải mất
nhiều thập kỷ với chi phí hàng trăm tỷ đôla. Ban đầu, Cơ quan
An toàn H ạt nhân Nhật Bản xếp sự cố ờ cấp 4 trên thang INES,

</div>
(115)<div class='page_container' data-page=115>

sau đó tăng lên cấp 5 và cuối cùng là cấp 7, cấp cao nhất,
ngang với tai nạn Chernobyl.

Thảm họa hạt nhân Fukushima buộc tất cả các quốc gia trên
thế giới phải xem xét lại chính sách điện hạt nhân và nâng cấp

độ an toàn các nhà máy điện hạt nhân của mình thơng qua
những chương trình kiểm tra ứng lực hết sức gắt gao. Trong
cuộc tổng rà soát này câu hỏi cần được lý giải là nguyên nhân
nào đã dẫn đến thảm họa Fukushima: động đất, sóng thần,
cơng nghệ, hay con người? Ta hãy nghe ý kiến trình lên Quốc
hội Nhật Bản của "Hội đồng các chuyên gia độc lập" do chính
Quốc hội lập ra để xem xét tai nạn điện hạt nhân Fukushima.
"Hội đồng xác nhận rằng nhà m áy điện hạt nhân Fukushima
D ai-ic h i không thể chịu đựng nổi sức tàn phá của trận động đất
và sóng thần. Song, nhà máy cũng không chuẩn bị sẵn sàng để
ứng phó với những sự cố lớn như vậy. M ặc dù T E P C O và hệ
thống kiểm sốt an tồn hạt nhân quốc gia đă được cảnh báo
trước, cả hai đều không có những hành động cụ thể để thực thi
các giải pháp phòng tránh và xử lý sự cố. Chính vì thiếu chuẩn
bị nên sự cố mới xảy ra kinh hoàng như thế".

Trong lời tựa báo cáo trên, Chủ tịch Hội đồng cịn nói rõ hơn:
"... Với sứ mạng trọng đại được giao (bảo đảm an ninh năng
lượng cho nước Nhật), giới chức điện hạt nhân đã trờ thành
một lực lượng không ai cản trờ được và miễn nhiễm với mọi
phán xét của xã hội. Hệ thống luật pháp hạt nhân lại ở trong tay
chính cơ quan nhà nước đứng ra phát triển điện hạt nhân. Khi
sự tự tin về an toàn điện hạt nhân lên đến cao trào thì giới chóp
bu gắn kết với những nguồn tài chính khổng lồ ung dung để
ngoài tai mọi thứ không phải do họ "sáng tạo" ra... Mọi việc dẫn
đến tình trạng khiến người ta đặt lợi ích riêng của tập đoàn lên
trên trách nhiệm bảo đảm an toàn cho cả cộng đồng. Chính tâm
thức ấy giải thích tại sao công nghiệp điện hạt nhân Nhật Bản
không chịu rút ra bài học từ Three Mile Island và Chernobyl,
thậm chí cịn có những cách hành xử cố tình che đậy các sự

cố. Chính cái tâm thức đó đã dẫn đến thảm họa điện hạt nhân
Fukushima" (Report to the D IET, 2012),

</div>
(116)<div class='page_container' data-page=116>

Sự cố Fukushim a đã dội nước lạnh vào không khi hồ hởi xung
quanh huyền thoại hồi sinh điện hạt nhân. M ột loạt nước Tày
Âu với nước Đ ứ c dẫn đầu đã dứt khoát từ bỏ điện hạt nhân. Ba
nhà cung cấp lò phản ứng là Mỹ, N ga và Pháp vẫn tiếp tục theo
đuổi điện hạt nhân, trong khi hai thị trường lớn Trung Quốc và
Ắn Đ ộ chỉ giảm tốc độ phát triển không đáng kể. Tai nạn
Fukushim a vẫn chưa đưa ra lời phán quyết cuối cùng cho câu
hỏi nên hay không nên làm điện hạt nhân trước yêu cầu chặn
đứng biến đổi khí hậu do phát thải khí nhà kính từ nhiên liệu
hóa thạch.

Thảm họa Fukushim a xảy ra trong thời đại internet toàn cầu,
mọi diễn biến đều đến ngay với người dân, khác hẳn với thảm
họa Chernobyl xảy ra trong thời chiến tranh lạnh, phần lớn
thông tin lạj bị che dấu. Nhưng khơng phải vì thế mà mọi diễn
biến trong sự cố đều rõ ràng, thậm chí cho đến nay sau gần
bốn năm , trong các báo cáo phân tích sự cố vẫn còn nhiều câu
hỏi hoặc phỏng đoán thiếu chứng cứ. Trận động đất và sóng
thần đã làm hư hỏng điện lưới và m áy phát điện dự phòng chạy
dầu diesel, hệ thống chiếu sáng, thông tin liên lạc trong hàng
chục ngày. Phần lớn thông tin về tình trạng hoạt động của các
bộ phận lò phản ứng đều mất, không biết dựa vào đâu để nhận
đốn những gì đã diễn biến. Sự cố lại xảy ra đồng thời tại nhiều
địa điểm trong khu vực nhà máy. Dư chấn liên tục cùng với tinh
trạng phóng xạ cao sau khi nhiên liệu bị tan chảy làm chất
phóng xạ thốt ra ngồi nhà lò khiến nhân viên vận hành không
thể tiếp cận sâu vào nhà lị. Cơng tác xử lý sự cố bộc lộ nhiều

lúng túng, không cịn đủ thì giờ để xem xét những chi tiết từ đó
giúp xác định nguyên nhân gây ra sự cố.

N hật Bản đã lập ra hai ủ y ban gồm những chuyên gia độc lập
để nghiên cứu, đánh giá và khuyến cáo lên Nội các và Quốc hội
xung quanh tai nạn điện hạt nhân Fukushim a. M ặc dù hai báo
cáo lên Nội các (R eport to the C abinet, 2 0 1 2 ) và Quốc hội
(Report to the D IE T , 2 0 1 2 ) có nhiều chỗ khá giống nhau khi mó
tả sự kiện, nhưng cách phân tích, đánh giá và khuyến cáo lại có
nhiều chỗ khác biệt rất cơ bản. T hí dụ, báo cáo lẽn Nội các,
cũng như nhiều nghiên cứu khác, cho rằng các lò phản ứng

</div>
(117)<div class='page_container' data-page=117>

không bị hề hấn gì bởi trận động đất, chỉ có sóng thần gây ngập
lụt mới là nguyên nhân dẫn đến thảm họa. Trong khi đó, báo
cáo lên Quốc hội lại cho rằng trận động đất đã làm hư hỏng hệ
thống tải nhiệt dư ở lò phản ứng số 1, trực tiếp làm cho vùng
hoạt lò này bị tan chảy. Chỗ khác nhau này giữa hai báo cáo cỏ
ý nghĩa hết sức quan trọng đối với những giải pháp chống động
đất cho chương trình điện hạt nhân hậu Fukushim a. Cho nên
ngày 2 7 /3 /2 0 1 3 Cơ quan Pháp quy an toàn hạt nhân N hật Bản
đã quyết định tổ chức một nghiên cứu mới, có thể kéo dài trong
nhiều năm, để làm sáng tỏ nhiều nghi vấn, trong đó có vấn đề
then chốt nói trên cho tương lai điện hạt nhân của Nhật Bản.
Vì vậy trong khi chờ đợi những kết luận chính thức cuối cùng,
những phân tích trong chương này về sự cố Fukushima chỉ có
thể dựa trên một số báo cáo của Nhật Bản và các tổ chức quốc
tế đáng tin cậy.

9.1

ĐIỆN HẠT NHÂN NHẬT BẢN VÀ NHÀ MÁY FUKUSHIMA

DAI-ICHI

9.1.1 Nhà máy Fukushima Dai-ichi (I) và Dai-ichi (II)

H a i n h à m á y đ i ệ n h ạ t n h â n đ ặ t n g a y s á t b ờ b i ể n t ạ i q u ậ n F u k u s h i m a ,
c á c h t h ủ đ ô T o k y o 2 2 0 k m v ề p h í a đ ô n g b ắ c d o C ô n g t y đ i ệ n l ự c T o k y o
( T E P C O ) q u ả n l ý . T ạ i q u ậ n F u k u s h i m a c ó 1 0 l ò p h ả n ứ n g ,

6

l ò ở n h à
m á y F u k u s h i m a I v à 4 l ò ở F u k u s h i m a I I . N h à m á y F u k u s h i m a I c ó
t ổ n g c ô n g s u ấ t đ i ệ n 4 6 9 6 M W , c h i ế m d i ệ n t í c h 3 5 0 h a .

T r ư ớ c k h i x ả y r a s ự c ố , N h ậ t B ả n c ó 5 4 l ò p h ả n ứ n g g ồ m 2 4 l ò n ư ớ c
n é n v à 3 0 l ò n ư ớ c s ô i , b ố t r í t ạ i 1 7 đ ị a đ i ể m k h á c n h a u , t h u ộ c 1 0 c ô n g
t y , t r o n g đ ó 1 7 l ò t h u ộ c c ô n g t y l ớ n n h ấ t T E P C O . N g o à i r a , c ò n c ó b a l ị
k h á c đ a n g x â y d ự n g t r ê n n ư ớ c N h ậ t .

</div>
(118)<div class='page_container' data-page=118>

3 5 0

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHÂN

t o à n F u k u s h i m a I v à I I l à m h ư h ỏ n g t o à n b ộ l ư ớ i đ i ệ n v à h ệ t h ô n g đ iệ n
d ự p h ò n g t r o n g n h i ề u n g à y k h i ế n s ự c ố h ạ t n h â n x a y r a r ấ t t r ầ m t r ọ n g . 
F u k u s h i m a II t u y c ó b ị n g ậ p d o s ó n g t h ầ n n h ư n g k h ô n g m ấ t đ i ệ n v à s a u 
v à i n g à y c ả b ố n l ò p h ả n ứ n g t ạ i đ â y đ ã đ ư ợ c đ ư a v ề t r ạ n g t h á i b ấ t h o ạ t 
n g u ộ i ( c o l d s h u t d o w n ) . B ấ t h o ạ t n g u ộ i l à t r ạ n g t h á i k h i p h ả n ứ n g d â y 
c h u y ề n k h ơ n g c ó k h ả n ă n g b ị k í c h h o ạ t v à n h i ệ t đ ộ b ề m ặ t t h a n h n h iê n
l i ệ u đ ư ợ c h ạ x u ố n g d ư ớ i 9 5

°c,

l ú c n à y n ư ớ c k h ô n g t h ê s ô i c h o d ù áp 
s u ấ t n ư ớ c l à m n g u ộ i c ó g i ả m đ i . R i ê n g ở n h à m á y O n g a w a p h í a b ắ c , 
s ó n g t h ầ n c a o 1 3 m v ẫ n k h ô n g ả n h h ư ở n g đ ế n n h à m á y . C ả h a i n h à m á y
ở đ â y t u y c ó b ị h ư h ạ i í t n h i ề u n h ư n g k h ắ c p h ụ c đ ư ợ c v à s a u đ ó c á c lò 
p h ả n ứ n g đ ư ợ c đ ư a v ề t r ạ n g t h á i b ấ t h o ạ t n g u ộ i .

C á c l ò p h ả n ứ n g ở F u k u s h i m a I v à I I đ ề u l à l ò n ư ớ c s ô i B W R , v ỏ lò 
t h e o m ẫ u M a r k 1 n h ư t r ê n h ì n h 9 . 1 v à M a r k 2 c ó t h ề t í c h l ớ n h ơ n . B ả n g 9 .1

t r ì n h b à y c ô n g s u ấ t , t h ế h ệ l ò v à t h ờ i đ i ế m v ậ n h à n h t h ư ơ n g m ạ i . C á c lò 
p h ả n ứ n g đ ư ợ c b ố t r í t h à n h

6

c ụ m d ọ c t h e o b ờ b i ê n . M ồ i c ụ m g ồ m c ó
n h à l ị p h ả n ứ n g t r o n g đ ó c ó h ệ t h ố n g t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p , n h à c h ứ a t u a b i n , 
b ể t à n g t r ữ n h i ê n l i ệ u đ ã c h á y v à m ộ t s ố h ệ t h ố n g k ỳ t h u ậ t p h ụ t r ợ k h á c .

B ản g 9 .1 . Các lò phản ứng nước sôi ở nhà máy điện hạt nhân Fukushim a I.

Lò số 1 Lò số 2 Lò số 3 Lò số 4 Lò số 5 Lò số 6

Mẫu lò B W R -3 B W R -4 B W R -4 B W R -4 B W R -4 BWR-5

Mẫu vỏ lò Mark 1 Mark 1 Mark 1 Mark 1 Mark 1 Mark 2

Công suất điện,

MWe 460 784 784 784 784 1.100

Năm bắt đầu vận

hành thương mại 1971 1974 1976 1978 1978 1979

Số bó nhiên liệu 400 548 548 548 548

1
764

Số thanh điều khiển 97 137 137 137 137 185

</div>
(119)<div class='page_container' data-page=119>

9.1.2 Hệ thống pháp quy an toàn hạt nhân của Nhật Bản

Y ế u t ố c o n n s ư ờ i . b a o g ồ m c ả h ệ t h ố n s t ô c h ứ c q u ả n l ý . đ ó n g v a i ư ò
q u a n ư ọ n g k h i b à n đ ế n c á c s ự c ố đ i ệ n h ạ t n h à n . M ặ c d ù h ệ t h ố n a p h á p
q u y a n t o à n h ạ t n h â n c ủ a N h ậ t B a n . n ó i c h u n g l à p h ù h ợ p v ớ i n h ữ n g
t h ô n g l ệ q u ố c t ế , n h ư n g m ộ t s ố b ấ t c ậ p ữ o n g h ệ t h ố n g n à y c ũ n s đ ã b ộ c
l ộ q u á r õ t r o n s q u á t r ì n h d i ễ n b i ế n s ự c ố F u k u s h i m a . đ ê l ạ i n h i ề u h ậ u
q u ả t a i h ạ i t r ự c t i ế p v à

2

Ì á n t i ế p .

T r ư ớ c k h i x ả y r a s ự c ổ , B ộ K i n h t ế , T h ư ơ n s m ạ i v à C ô n ơ n s h i ệ p N h ậ t
B à n ( M E T I ) c ó t r á c h n h i ệ m c h í n h n h ư m ộ t c ơ q u a n n h à n ư ớ c t r ô n a c o i
v ề a n t o à n h ạ t n h à n , c h ị u t r á c h n h i ệ m c ấ p p h é p x â y d ự n s c á c c ơ s ơ h ạ t
n h à n , p h ê d u y ệ t c á c q u y p h ạ m a n t o à n , b a o g ồ m c á c b i ệ n p h á p b à o đ à m
a n t o à n t r o n g v ậ n h à n h v à k h i x ả y r a s ự c ố v à c á c q u y p h ạ m b ả o đ ả m a n
n in h n h i ê n l i ệ u h ạ t n h à n . M E T I c ó q u y ề n t h u h ồ i s i â y p h é p v ậ n h à n h ,
y è u c ầ u c ơ s ơ p h a i c ó c á c g i ã i p h á p n â n g c a o đ ộ a n t o à n t r o n g v ậ n h à n h
v à s ầ n s à n g ứ n g p h ó s ự c ố . M E T I c h ị u t r á c h n h i ệ m v ề c h í n h s á c h h ạ t
n h à n q u ố c

2

Ìa v à k h u y ế n k h í c h c h ư ơ n s t r ì n h p h á t t r i è n n ă n g l ư ợ n a h ạ t 
n h à n c h o N h ậ t B a n .

N h ừ n s t r á c h n h i ệ m t r ê n đ ư ợ c B ộ t r ư ơ n ơ M E T I

2

Ì a o c h o C ơ q u a n A n
t o à n H ạ t n h â n v à C ô n g n g h i ệ p ( N I S A ) t h ự c h i ệ n . N I S A r a q u y è t đ ị n h
đ ộ c l ậ p h o ặ c q u a t h a m \ ấ n v ớ i M E T I . T r ư ớ c k h i c ấ p p h é p c h o m ộ t c ơ
s ơ h ạ t n h à n . N I S A t h a m v ấ n H ộ i đ ồ n g N ă n g l ư ợ n g N g u y e n t ư ( A E C ) .
c ũ n ơ n ằ m t r o n a M E T I . n h ư n a c h ị u t r á c h n h i ệ m s o ạ n t h a o c h i n h s á c h

\ ầ

c h i ế n l ư ợ c h ạ t n h à n v à t h a m v ấ n v ớ i H ộ i đ ồ n s - \ n t o à n H ạ t n h à n t r ự c
t h u ộ c C h í n h p h u ( N S C ) . N I S A c ó 3 7 0 n h à n v i ẻ n c h ă m l o c ò n g t á c p h á p
q u y . t r o n ơ đ ó c ó

110

t h a n h t r a a n t o à n h ạ t n h à n v à c h u y è n g i a t r ô n s c o i 
t ì n h t r ạ n g s ằ n s à n g ứ n g p h ó s ự c ố . h ọ l u ô n c ó m ặ t t h ư ờ n ơ t r ự c ơ c á c n h à
m á y . N ĩ S A c ò n k ý h ọ p đ ồ n g v ớ i 4 5 0 c h u y ê n

2

Ìa k h á c , t r o n g s ỏ n à y c o

220

t h a n h s á t N i è n .

</div>
(120)<div class='page_container' data-page=120>

H ộ i đ ồ n g A n to à n h ạ t n h â n N S C c ó n ă m th à n h v i ê n d o T h ủ tư ớ n g bổ

n h iệ m , tr o n g đ ó c ó m ộ t C h ủ tịc h . N h ư n g N I S A lạ i b á o c á o trự c tiế p lên

M E T I, k h ô n g p h ả i c h ịu s ự c h ỉ đ ạ o c ủ a N S C v ề h à n h c h ín h v à p h á p lý.

T r o n g C h ín h p h ủ c ò n c ó B ộ G iá o d ụ c , V ă n h ó a , T h ê th a o , K h o a học,

C ô n g n g h ệ ( M E X T ) c h ịu tr á c h n h iệ m v ề

R&D

tr o n g lã n h v ự c năng

lư ợ n g h ạ t n h â n v à tư v ấ n v ề n h ữ n g v ấ n đ ề a n to à n h ạ t n h â n ,

cấu

trúc tổ

chức hệ thống pháp quy trên đây đã bộc lộ những sơ hở qua tai nạn

F u k u s h im a . Đ á n g k ể n h ấ t là v a i trò " vừ a đ á b ó n g v ừ a th ổ i còi" của

M E T I v à tìn h tr ạ n g c h ồ n g c h é o , k h ô n g ràn h m ạ c h tr o n g c h ứ c năng

n h iệ m v ụ c ủ a c á c tổ c h ứ c tr o n g to à n h ệ th ố n g . G ầ n đ â y , C h ín h phù

N h ậ t B ả n đ ã q u y ế t đ ịn h c h u y ể n N I S A v ề B ộ M ô i tr ư ờ n g v à c ơ cấu lại

h ệ th ố n g p h á p q u y a n to à n h ạ t n h â n .

9.2

LỊ PHẢN ỨNG

Nước

SƠI BWR

9.2.1 Cấu tạo và nguyên lý hoạt động. Năm rào cản phóng xạ

ở

lị BWR

L ò B W R d o G e n e r a l E le c tr ic ( M ỹ ) th iế t k ế từ n h ữ n g n ă m 1 9 6 0 (xem

c h i tiế t tr o n g tà i li ệ u h ư ớ n g d ẫ n c ủ a ủ y b a n P h á p q u y h ạ t n h â n c ủ a M ỹ,

N R C , h ttp ://WWW■

n r c ■ g o v / r e a d i n g - r m / b a s i c - r e f ).

B W R d ù n g nước

th ư ờ n g là m c h ậ m n e u tr o n v à tả i n h iệ t. N ă n g lư ợ n g p h â n h ạ c h trong

v ù n g h o ạ t là m c h o n ư ớ c s ô i n g a y tr o n g v ò n g s ơ c ấ p , h ơ i n ư ớ c sau khi

tá c h ra k h ỏ i p h a lỏ n g v à s ấ y k h ô ở p h ía trên v ù n g h o ạ t đ ư ợ c đ ư a thẳng

v à o tu a b in . N h ư v ậ y , B W R c h ỉ c ó m ộ t v ò n g tải n h iệ t tu ầ n h o à n , khác

v ớ i P W R c ó h a i v ò n g . S a u tu a b in , h ơ i n ư ớ c đ i q u a m á y n g ư n g rồ i được

b ơ m trở lạ i v à o lò . M á y n g im g đ ư ợ c là m m á t b ằ n g n ư ớ c b iể n (h ìn h 9 .1 ).

ở

lố i ra v ù n g h o ạ t, n ư ớ c tải n h iệ t c ó n h iệ t đ ộ

286°c

v à á p su ấ t 6 9 3 0

k P a , v à o k h o ả n g 7 0 lầ n lớ n h ơ n áp su ấ t k h í q u y ể n , h a i lầ n th ấ p h ơ n áp

su ấ t ở h ệ tải n h iệ t s ơ c ấ p c ủ a c á c lò P W R

(bảng

9 .2 ) .

</div>
(121)<div class='page_container' data-page=121>

Chuong 9. FUKUSHIMA

3 5 3

B a n g 9 .:. M ột số đặc trưng các lò B\M L

Đơn vị Lò số 1 Lò số 2 -5 Lò số 6

Công suất nhiệt M W t 1 960 2 900 3 840

Công suất điện M W e 460 784 1 100

Áp suất hơi kPa 6 930 6 930 6 930

Nhiệt độ hơi

'c

286 286 286

Lưvi tốc hơi t.h -' 3 819 5 652 7 485

Số bó nhiên liệu 4 00 592 7 84

Thanh nhièn liệu trong bó 8 x 8 8 x 8 8 x 8

Chiều cao vùng hoạt mm 3 760 3.760 3 760

Suất tòa nhiệt trên m ặ t nhié n liệu W .c m “^ 198 198 198

Số thanh điều khiển 97 145 193

So máy bơm nư ớ c tu ầ n hoàn 4 6 8

Công suất m áy bơm kW 1 460 1 460 1 460

Đường kính ứìùng lị mm 5 080 5 920 6 620

Chiều cao thùng lò mm 20 550 21 550 22 350

Đường kính vỏ lị mm 24 000 27 000 29 000

Chiều cao vỏ lò mm 32 500 32 500 32 500

</div>
(122)<div class='page_container' data-page=122>

C á c v i ê n g ố m n h iê n liệ u đ ư ợ c x ế p th à n h th a n h n h iê n l i ệ u b ê n trong

n h ữ n g ố n g h ìn h trụ là m b ằ n g h ợ p k im z ir c a l o y (9 9 % Z r, S n , F e , N i) bề

d à y th à n h ố n g 0 ,9 m m . Đ â y là lớ p rào c h ắ n th ứ h a i. K h i th a n h nhiên

liệ u k h ô n g c h ìm tr o n g n ư ớ c tả i n h iệ t, c h ẳ n g h ạ n tr o n g tai n ạ n m ất nước

tả i n h iệ t (L O C A ) , v ỏ b ọ c v i ê n g ố m n h iê n liệ u b ị h ư h ạ i, c h ấ t p h ó n g xạ

s ẽ th o á t ra n g o à i th a n h n h iê n li ệ u v à o m ô i tr ư ờ n g b ê n tr o n g th ù n g lò.

R à o c h ắ n th ứ b a tiế p th e o là th ù n g lò c a o áp ( R P V ) v à h ệ th ố n g đư ờng

ố n g tả i n h iệ t d ư ớ i áp su ấ t. R P V c ó d ạ n g h ìn h trụ đ ặ t th ẳ n g đ ứ n g bằng

th é p d à y 17 c m , c a o 2 2 ,5 m , đ ưịfng k ín h tr o n g 6 ,7 8 m , n ặ n g 7 9 0 tấn,

c h ịu áp su ấ t 8 7 b ar (1 b ar = 1 0 0 k P a ). B ê n tr o n g th ù n g lò là v ù n g hoạt

c h ứ a n h iê n liệ u v à c á c th a n h đ iề u k h iể n , b ộ p h ậ n lư u th ô n g n ư ớ c tải

n h iệ t, b ộ p h ậ n tá c h h ơ i ra k h ỏ i n ư ớ c n ằ m n g a y b ê n trên v ù n g h o ạt. Phần

trên c ù n g v à d ư ớ i c ù n g c ủ a th ù n g lò g i ố n g h a i b á n c ầ u , b án cầ u phía

trên là n ắp đ ậ y c ó th ể d ỡ ra b ằ n g c ầ n c ẩ u k h i th a y n h iê n liệ u . C ác bộ

p h ậ n b ê n tr o n g th ù n g lò đ ư ợ c b ố trí n h ư trên h ìn h 9 .2 .

T h ù n g lò n ằ m b ê n tr o n g g iế n g k h ô là m b ằ n g th é p d à y 3 0 m m c h ịu áp

su ấ t c a o , h ìn h d ạ n g g iố n g c h iế c b ó n g đ è n trò n . G iế n g k h ô c h ứ a k h í nitơ

ở áp su ấ t 115 - 1 3 0 k P a n h ằ m g iả m k h ả n ă n g g â y c h á y d o k h í hydro.

P h ía d ư ớ i g iế n g k h ô là b u ồ n g g iả i áp ( S C ) , c ò n g ọ i là g iế n g ư ớ t hình

x u y ế n , c h ứ a 3 0 0 0

n ư ớ c d ù n g là m m ô i tr ư ờ n g h ấ p th ụ n h iệ t v à giảm

áp su ấ t h ơ i n ư ớ c tr o n g th ù n g lò k h i c ó s ự c ố b ấ t th ư ờ n g . K h i áp suất

b ê n tr o n g th ù n g lò tă n g lê n b ất th ư ờ n g , v a n x ả an to à n ( S R V ) x ả hơi

n ư ớ c x u ố n g b u ồ n g g iả i áp , tại đ â y h ơ i n ư ớ c s ẽ n g ư n g tụ. Đ ể m ở v a n xả

an to à n k h ô n g c ầ n d ù n g đ iệ n b ê n n g o à i, n h ư n g p h ả i c ó k h í n én v à có

th ế đ iề u k h iể n từ x a b ằ n g đ iệ n a c c u . G iế n g k h ô v à g i ế n g ư ớ t n ố i với

n h a u b ằ n g h ệ th ố n g ố n g , q u a đ ó h ơ i n ư ớ c s ẽ x ả x u ố n g g iế n g ư ớ t đ ể giải

áp k h i áp su ấ t tr o n g g iế n g k h ô c a o .

</div>
(123)<div class='page_container' data-page=123>

Chương 9. FUKUSHIMA

3 5 5

h o ặc k h ô n g c h ịu đ ư ợ c n h iệ t đ ộ c a o k h i x ả y ra ta i n ạ n L O C A th ì rào

chắn th ứ tư s ẽ b ị th ủ n g . N g o à i ra, rào c h ắ n th ứ tư c ị n c ó th ể b ị h ờ tại

n h ữ n g n ơ i c ó đ ư ờ n g ố n g , d â y d ẫ n x u y ê n q u a g i ế n g k h ô đ ư ợ c trám b ằ n g

ep o x y .

ni/óc ngưng tụ
quay về lị

hơi nirâc ra khí quyển

đưịng dẩn h<n chinh

tua bin

phát
điện

ra biển

giếng uvt

Hình 9.1. Sơ đồ bố trí thùng lị chịu áp suất (R P \0 , vòng tái tuần hoàn (RL), 
tuabin, giếng khơ, giếng ưót, hệ ngưng tụ cơ lập (IC) ở lị nưóc sơi 
M ark 1.

R ào ch ắ n p h ó n g x ạ th ứ n ă m là n h à lị c ó tư ờ n g b ê tô n g ứ n g lự c b ề d à y

trung b ìn h 1,5 m là m n h iệ m v ụ c á n x ạ v à c h ố n g lạ i v a đ ập từ b ê n n ơ o à i

(h ình 9 .2 ) . N h à lò s ố 1 c ó m ặ t b ằ n g 4 2 m

X

4 2 m v à c h iề u c a o 4 4 ,6 m .

phần n g ầ m sâ u 10 m . C á c lò s ố 2 , 3 v à 4 c ó c ô n g su ấ t lớ n h ơ n n ê n k ic h

th ư ớ c n h à lò c ũ n g lớ n h ơ n , c ụ th ê là 4 6 m

4 6 m

4 6 m . p h ầ n n a ầ m 16

m. B ê n tr o n g n h à lị lu ơ n d u y trì áp su ấ t â m ( - 3 8 m m H : 0 ) . p h ò n g k h i

x ả y ra b ất trắc c h ấ t p h ó n g x ạ k h ô n g th o á t ra n g o à i m ô i tn r ờ n g . N h à lị

có h ệ th ố n g xir lÝ b ụ i k h í p h ó n g x ạ b ằ n g p h in lọ c v ớ i h iệ u su ấ t 9 9 °

</div>
(124)<div class='page_container' data-page=124>

3 5 6

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

g iả m b ớ t p h ó n g x ạ , c á c b ó th a n h n h iê n liệ u đ ã c h á y đ ư ợ c c h u y ê n đên

c á c b ể c h ứ a tr u n g tâ m tr o n g k h u v ự c n h à m á y . ơ lò s ô 1, m á i n hà lò

b ằ n g th é p v à tư ờ n g n h à lò tầ n g 5 là m b ằ n g n h ữ n g tâ m th é p đ ỡ m á i nhà

lò . ở lò s ố 3 , tư ờ n g tầ n g 5 là m b ằ n g b ê t ô n g c ố t th é p n h ư c á c tầ n g dưới,

c h ỉ c ó m á i là m b ằ n g th é p n h ư n h à lò s ố 1.

9.2.2 Hệ thống điều khiển

- nhà lị
thùng ló scy

binh lị tầng phục vụ

nhiên
liệu đã
cháy

ống nối

đầu hút

Buông giải áp
(giếng ướt)

H ình 9.2 . Lị phản ứng BW R M ark 1 và hệ kỹ thuật bên trong nhà lò

</div>
(125)<div class='page_container' data-page=125>

v ớ i c ơ c ấ u n à y đ á y th ù n g lò p h ả i bị đ ụ c th ủ n g đ ể c á c th a n h đ iề u k h iê n

x u y ê n q u a , n h ữ n g c h ồ b ị đ ụ c th ủ n g rất d ễ b ị h ở , g â y n g u y c ơ m ấ t an

toàn. N g o à i ra, th a n h an to à n đ ư a từ d ư ớ i lê n s ẽ k h ô n g tậ n d ụ n g đ ư ợ c

lợi th ế tr ọ n g lự c k h i d ậ p lò k h ẩ n c ấ p , n h ư tr ư ờ n g h ợ p h ệ đ iề u k h iể n đ ặt

ở p h ía trên th ù n g lò . N g o à i c á c th a n h đ iề u k h iể n đ ả m b ả o v ậ n h à n h an

tồn lị , c ị n c ó h ệ d ậ p lò k h ẩ n c ấ p b ằ n g c á c h b ơ m trự c tiế p d u n g d ịc h

axit b o r ic v à o v ù n g h o ạ t.

N g o à i c á c h sử d ụ n g th a n h đ iề u k h iể n , c ô n g su ấ t lò p h ả n ứ n g c ó th ể th a y

đ ổi b ằ n g c á c h đ iề u c h ỉn h lư u tố c n ư ớ c tả i n h iệ t th ô n g q u a h ệ th ố n g b ơ m

tái tu ần h o à n (R L ). L ư u tố c n ư ớ c tải n h iệ t c ũ n g ả n h h ư ở n g đ ế n lư ợ n g

bọt n ư ớ c . C ô n g su ấ t lò tă n g k h i lư ợ n g b ọ t g iả m d o n e u tr o n ít b ị h ấp

thụ h o n .

9.2.3 Hệ thống tải nhiệt khi lò hoạt động bình thường

T ron g lò B W R , h ơ i n ư ớ c đ ư ợ c sin h ra n g a y tr o n g th ù n g lò v à c h u y ê n

thẳng sa n g tu a b in m à k h ô n g c ầ n c ó h ệ tá i n h iệ t th ứ c ấ p n h ư ờ c á c lò

n ư ớc n é n P W R . H ơ i n ư ớ c ở p h ía trên v ù n g h o ạ t đ ư ợ c tá c h ra k h o i p h a

n ư ớ c v à là m k h ô b ằ n g m á y s ấ y , sa u đ ó đ ư ợ c h ú t ra k h o i th ù n g lò \'à đ ư a

vào tu a b in tr o n g g ia n n h à b ê n c ạ n h ( lố i ra 4 , h ìn h 9 .3 ) . S a u k h i là m

q uay tu a b in , h ơ i n ư ớ c n g ư n g tụ tr o n g b ìn h n g ư n g h ơ i v à t ò đ â y n ư ớ c

n g ư n g đ ư ợ c b ơ m trờ lạ i th ù n g lò n h ờ m á y boTn c h ạ y b ằ n g tu a b in h ơ i.

B ìn h n g ư n g h ơ i đ ư ợ c tả i n h iệ t b ằ n g n ư ớ c b iê n d ù n g b ơ m đ iệ n c ô n g su ất

lớn. K h i d ừ n g lò , h ơ i n ư ớ c k h ô n g đ i th e o m ạ c h c h ín h (h ìn h 9 .4 ) m à sè

ch u y ể n q u a m ạ c h n ố i tắt v ề th ă n g b ìn h n g ư n e h ơ i (h ìn h 9 .4 ) v à n h iệ t sẽ

đ ư ợ c x á ra n g a y tại đ â y n h ờ c ó boTn tải n h iệ t b ằ n g n ư ớ c b iê n ơ \ ò n a

thứ cấp .

</div>
(126)<div class='page_container' data-page=126>

3 5 8

AN TỒN ĐIỆN HẠT NHAN

b ó n h iê n liệ u từ d ư ớ i lê n v à đ ư a b ọ t n ư ớ c lê n trên v ù n e h o ạ t (c á c mũi

tê n trên h ìn h 9 .4 ) đ ể sa u đ ó tá c h r iê n g p h a h ơ i đ i v à o tu a b in .

H ình 9.3. Bố trí lối vào/ra nước tải nhiệt
và các bộ phận bên trong thùng lò

10.

1 1.

12.
13.
14.
15.
16.

17.
18.
19.

2 0.

2 1.

2 2.

23.
24.

Xả khi

Vành nâng bộ sấy hơi
Bộ sấy hơi

Lối hơi ra

Lối vào tưới vùng hoạt
Bộ tách hơi

Lối vào nước sơ cấp

Phân bố (sparger) nước sơ cấp
Lối vào phụt nước làm nguội khi áp
suất thấp

Đ ư ờng dẫn nước tưới vùng hoạt

Phân bố nước ttưới vùng hoạt
Tấm giữ bó nhiên liệu phía trên
Bộ phận phụt nước vịng tuần
hồn

Lớp bọc vúng hoạt
Các bó nhiên liệu
Thanh điều khiển
Mâm giữ vúng hoạt

Lối vào bơm phụưvịng tuần hồn
Lối ra vịng tuẩn hồn

V ỏ (skirt) thủng lò
Thành bảo vệ

Định vị các thanh điều khiển
ố n g dẫn thủy lực cho các thanh
điều khiển

Đo thông lượng bên trong vúng
hoạt

Bình lị

7

Hơi n ướ c vào tua bin

• W

-sấy tách hơi

Nước từ bình ngưng

Vịnq tái tuần hũàn
/ Bơrn phut

</div>
(127)<div class='page_container' data-page=127>

9.2.4 Giải nhiệt dư sau khi lò dừng

Sau k h i lò d ừ n g , h ệ g iả i n h iệ t d ư (R H R ) s ẽ h o ạ t đ ộ n g đ ề g iả i th o á t n h iệ t

do p h â n rã p h ó n g x ạ . H ệ g iả i n h iệ t d ư n ố i s o n g s o n g v à o v ò n g tái tu ần

hồn (h ìn h 9 .5 ) d ù n g b ơ m đ iệ n c ô n g su ấ t b é đ ể lư u th ô n g n ư ớ c tr o n g lò

qua m ộ t b ộ p h ậ n trao đ ổ i n h iệ t r ồ i q u a y trở lạ i th ù n g lò . N h iệ t x ả ra

ờ

bộ trao đ ổ i n h iệ t đ ư ợ c n ư ớ c b iể n tả i đ i tr o n g m ạ c h th ứ c ấ p d ù n g b orn

đ iện. B ơ m n à y c ó th ể c h ạ y b ằ n g n g u ồ n đ iệ n d ie s e l n ế u m ấ t đ iệ n lư ớ i.

Đ e p h ò n g tr ư ờ n g h ọ p m ấ t c ả đ iệ n lư ớ i lầ n đ iệ n d ie s e l, c á c lò B W R c ị n

có bộ phận ngưng cơ lập (IC ) ờ lị số I (hình 9.5) và hệ làm nguội vùng

hoạt cô lập (RCIC) ở các lò số II - V. Các hệ này làm nguội vùng hoạt

th eo n g u y ê n tắ c th ụ đ ộ n g b ằ n g b ơ m d ù n g h ơ i n ư ớ c sin h ra d o n h iệ t c ò n

dư tro n g v ù n g h o ạ t. C á c m á y b ơ m c ó th ể đ ư ợ c k íc h h o ạ t tự đ ộ n s v à

đ iều k h iể n b ằ n g a c c u . H ệ là m n g u ộ i v ù n g h o ạ t c ô lập lấ y n ư ớ c từ b ề

n ư ớc c ấ p , h o ặ c g i ế n g ư ớ t, b ơ m v à o th ù n g lò , n g o à i ra n ó c ị n c ó n h iệ m

vụ cấ p n ư ớ c b ô s u n g k h i n ư ớ c tr o n g th ù n g lò b ị cạ n h ơ n m ứ c q u y đ ịn h .

9.2.5 Hệ thống làm nguội vùng hoạt khẩn cấp

K hi x à y ra tai n ạ n m ấ t n ư ớ c tả i n h iệ t ( L O C A ) k h iế n áp su ấ t h ơ i t r o n s

th ù ng lò tă n g lê n , h ơ i n ư ớ c s ẽ th e o c á c ố n g h út v à đ ư ò n g ố n g đ i x u ố n s

g iế n g ư ớ t v à n g ư n g tạ i đ ó . H ơ i n ư ớ c c ũ n g c ó th ê x ả trự c tiế p x u ố n g

g iế n g ư ớ t b ằ n g m ộ t v a n x ả an to à n ( S R V ) đ ư ợ c đ iề u k h iê n b ằ n g a c c u v à

khí n én . H ơ i n ư ớ c s ẽ đ ư ợ c n g ư n g tr o n g g iế n g ư ớ t. là m g ia m b ớ t áp su ất

tron g th ù n g lò , n h ư n g h y d r o v à k h í trơ th ì k h ơ n g n g ư n g n ê n c h ủ n ơ v ầ n

tạo n ê n áp su ấ t. M ặ t k h á c , k h i h ệ th ố n g n ó i trên k h ơ n g đ u h ữ u h iệ u ,

n ư ớ c tr o n g c h ín h g iế n g ư ớ t c ũ n g c ó th ê s ô i. N g o à i ra. k h i x a y ra L O C A .

n ư ớ c tr o n g th ù n g lò s ẽ h a o h ụ t k h iế n c ó th ê dần đ ế n tìn h trạnơ c á c th an h

nhiên liệu bị phơi trần.

Đ ể

đối phó với những tình huốnR này. lị phan

ứ n g c ó h ệ t h ổ n s là m n g u ộ i v ù n g h o ạ t k h à n cấ p v ừ a là m g ia m áp su ấ t v à

n h iệ t đ ộ tr o n g th ù n g lò v ừ a c ó k h a n ă n s c u n g c ấ p n ư ớ c b ô s u n s . H ệ

</div>
(128)<div class='page_container' data-page=128>

3 6 0

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

th ố n g n à y là m v i ệ c ở h a i c h ế đ ộ áp su ấ t c a o v à th ấ p v à đ ư ợ c đ ặt bên

n g o à i g i ế n g k h ô , n h ư n g v ẫ n b ê n tr o n g n h à lò .

H ệ th ố n g p h ụ t n ư ớ c là m n g u ộ i k h i áp su ấ t c a o (H P C I ) ờ l ò s ố I - III có

m á y b ơ m d ù n g tu a b in h ơ i c ó th ể là m v i ệ c tr o n g d ả i á p su ấ t r ộ n g . Hơi

n ư ớ c lấ y t ò th ù n g lò c h ừ n g n à o n h iệ t d ư v ẫ n đ ủ k h ả n ă n g s in h h ơ i, do

đ ó h ệ H P C I k h ô n g lệ th u ộ c v à o đ iệ n lư ớ i h o ặ c đ iệ n t ò m á y p h á t d ie se l.

H P C I b ơ m n ư ớ c từ g iế n g ư ớ t b ê n d ư ớ i lò p h ả n ứ n g h o ặ c từ b ể n ư ớ c cấp

v à c h ỉ c à n a c c u c ấ p đ iệ n .

K h i áp su ấ t h ạ x u ố n g d ư ớ i 7 0 0 k P a , c h ế đ ộ p h ụ t n ư ớ c là m n g u ộ i ở áp

su ấ t th ấ p (L P C I ) s ẽ h o ạ t đ ộ n g q u a h ệ th ố n g g iả i n h iệ t d ư (R H R ) như ng

d ù n g n ư ớ c ở g i ế n g ư ớ t v à v ò n g tá i tu ầ n h o à n (R L ).

9.2.6 Xả khí khi áp suất trong thùng lò lên cao

Ậ..

</div>
(129)<div class='page_container' data-page=129>

T ron g ta i n ạ n L O C A , áp su ấ t tr o n g n h à lò c ó th ể tă n g lê n c a o d o h ơ i

n ư ớ c k h ô n g n g ư n g k ịp c ộ n g v ớ i k h í h y d r o v à c á c k h í trơ s in h ra q u á

n h iều k h i n h iê n liệ u v à v ỏ b ọ c tan c h ả y . L ú c n à y c ầ n p h ả i x ả k h í từ n h à

lò ra b ê n n g o à i v à đ à n h p h ả i c h ấ p n h ậ n th o á t k h í p h ó n g x ạ ra m ô i

trường. K h í p h ó n g x ạ đ ư ợ c x ả ra th e o c á c v a n x ả k h í ở p h ía trên th ù n g

lò và th o á t ra n g o à i th e o ố n g k h ó i c a o 1 2 0 m q u a h ệ th ố n g l ọ c k h í tạ i

ch ỗ (S G T S ). T r o n g ta i n ạ n F u k u s h im a , d o m ấ t đ iệ n n ê n k h í k h ô n g th o á t

ra ố n g k h ó i m à đ ọ n g lạ i trên tầ n g p h ụ c v ụ c ủ a n h à lò g â y ra n ổ k h í

hydro tại đ ây.

9.2.7 Điều kiện và mức độ tan chảy vật liệu trong vùng hoạt

K hi m ất n ư ớ c tả i n h iệ t , n h iệ t đ ộ v ù n g h o ạ t tă n g lê n là m ta n c h ả y c á c v ậ t

liệu b ên tr o n g t h e o d iễ n b iế n n h ư trên b ả n g 9 .3 .

K hi n h iệ t đ ộ v ù n g h o ạ t c h ư a đ ủ c a o , n h iê n l i ệ u c h ư a b ị ta n c h ả y n h ư n g

v ỏ b ọ c n h iê n liệ u là m

tò z ir c a lo y c ó th ể b ị n ứ t ở n h iệ t đ ộ 1

200°c,

b ị ô

x y h ó a tạ o ra h y d r o ở 1

300°c

v à b ị ta n c h ả y ở 1

850°c.

v ỏ

b ọ c n h iê n

liệu bị h ư h ạ i, k h í H th o á t ra c ó th ể d ẫ n đ ế n n ổ k h í h y d r o là m h ư h ạ i

nhà lò . ở d ả i n h iệ t đ ộ 1 2 0 0 - 1

400°c,

v ù n g h o ạ t b ắ t đ ầ u tan c h ả y m ộ t

phần (b ả n g 9 .3 ) .

M âm đ ỡ v ù n g h o ạ t là m b ằ n g th é p k h ô n g g ỉ n ó n g c h ả y ở 1

500°c

n ê n

khi n ó b ị ta n c h ả y , c á c v ậ t liệ u tr o n g v ù n g h o ạ t c ó n h iệ t đ ộ n ó n g c h ả y

cao h ơ n d ễ d à n g rơ i th ẳ n g x u ố n g đ á y th ù n g lò . Z ir c a lo y n ó n g c h ả y ở

1

760°c, v à ở d ả i n h iệ t đ ộ t ò 1 7 5 0 đ ế n 2

000°c

, p h ầ n lớ n v ù n g h o ạ t b ị

tan c h ả y . T h a n h đ iề u k h iể n là m b ằ n g

B

C

tan c h ả y ở 2

450°c, g ố m

UO

ở n h iệ t đ ộ 2

859°c,

n h ư n g k h i n h iệ t đ ộ b ắ t đ ầ u v ư ợ t q u á 2

600°c,

v ù n g

h oạt c ó th ể x e m n h ư tan c h ả y to à n p h ầ n tạ o th à n h c á c k ế t v ó n n ó n g

ch ả y rơ i x u ố n g đ á y th ù n g lò , c ó th ể là m th ủ n g lớ p th é p ở đ â y , sa u đ ó

tấn c ô n g v à o lớ p b ê t ô n g p h ía d ư ớ i m ó n g n h à lò .

</div>
(130)<div class='page_container' data-page=130>

3 6 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

B ản g 9 .3 . Điều kiện và mức độ tan chảy vùng hoạt khi mất nước tài nhiệt.

Vật liệu Nhiệt

độ, °c

Trạng thái hóa lỏng Mức độ tan chảy

vùng hoạt

1 2 0 0 - 1 4 0 0 Zircaloy ơ xy hóa, hỗn hợp
thép không g ỉ-B4C-zircaloy
tạo thành thể cộng tinh
(eutectic)

Một phần

Thép khơng gỉ
nóng chảy

1 4 5 0

Zircaloy nóng
chảy

1 7 6 0

1 7 5 0 - 2 0 0 0 Nóng chảy zircaloy đẩy
nhanh hòa tan UO2

Phần lớn

B4C nóng chảy

2 4 5 0

Gốm Zr02 nóng
chảy

2 6 9 0

2 6 3 0 - 2 8 5 0 Nóng chảy UO2, ZrŨ2 tạo
thành kết vón (U, Zr, O)

Tồn phần

Gốm UO2 nóng

chảy

2 8 5 0

9.2.8 Nhận dạng tai nạn trong và ngoài CO’ sở thiết kế ở các lò

phản ứng Fukushima

</div>
(131)<div class='page_container' data-page=131>

Chương 9. F

U

K

U

S

H

I M

A

________________________3 6 3

x u ố n g c ò n 2% sa u 10 p h ú t, 1% sa u 1 0 0 p h ú t, 0 ,7 % sa u 10 g iờ , 0 ,5 %

sau m ộ t n g à y . S a u 10 n g à y v ẫ n c ầ n p h ả i tả i 0 ,3 % c ô n g su ấ t d a n h đ ịn h ,

n ghĩa là h ơ n 10 M W ở c á c lò p h ả n ứ n g F u k u s h im a .

N ế u k h ô n g g iả i đ ư ợ c n h iệ t d ư , n h iệ t đ ộ v à áp su ấ t tr o n g th ù n g lò s è

tăng lê n , p h a h ơ i s ẽ n g à y c à n g lấ n át p h a n ư ớ c , c á c th a n h n h iê n liệ u s ẽ

bị p h ơ i trần tr o n g p h a h ơ i, p h ầ n c h ìm tr o n g n ư ớ c ít d ầ n v à v ậ t liệ u tr o n g

vù ng h o ạ t s è n ó n g c h ả y th e o trìn h tự n h ư trên b à n g 9 .3 .

Trước h ế t z ir c a lo y s ẽ b ị o x y h ó a g iả i p h ó n g h y d r o th e o p h ả n ứ n g tò a

nhiệt Zr +

2 H

2 O ^ Z r 0 2 +

2 H

2 . H y d r o là c h ấ t b ắt c h á y k h i n ồ n g đ ộ

theo th ể tíc h v ư ợ t q u á 4% s o v ớ i o x y v à p h á t n ổ k h i n ồ n g đ ộ v ư ợ t q u á

10%. T ổ n g lư ợ n g z ir c a lo y tr o n g lò B W R lê n đ ế n 4 0 tấn , g ồ m 2 5 tấn

làm v ỏ b ọ c th a n h n h iê n liệ u v à 15 tấn v ỏ b ọ c ố n g k ê n h c h ứ a c á c th a n h

điều k h iể n . K h i to à n b ộ z ir c a lo y b ị o x y h ó a s ẽ p h á t ra 2 0 0 0 k g k h i

hydro, c ó sứ c n ổ tưoTig đ ư ơ n g 5 8 tấn T N T ( B á o c á o trìn h Q u ố c h ộ i,

6/ 2 0 1 2 ).

N ếu rào c h ắ n th ứ b a (th ù n g lò ) b ị h ở d o n h iệ t đ ộ c a o h a y đ ộ n g đ ất

làm

h ỏng cá c h ệ đ ư ò n g ố n g th ì h y d r o s ẽ tràn v à o g iế n g k h ô . Đ ê c h ố n g c h á y

nô, g iê n g k h ô p h ả i c h ứ a k h í n itơ n h ă m g ia m b ớ t lư ợ n g o x y d ư ớ i m ứ c

gâ y c h á y . N h ư n g n ế u g i ế n g k h ô c ũ n g b ị h ở th ì k h í h y d r o s è th o á t ra

n goài th ù n g lò v à k h a n ă n g n ồ tạ i đ â y s è rất lớ n .

</div>
(132)<div class='page_container' data-page=132>

to à n n h à m á y ( S B O ) , d o đ ộ n g đ ấ t v à s ó n g th ầ n v ớ i c ư ờ n g đ ộ c ự c m ạnh,

k h ô n g đ ư ợ c tín h tr ư ớ c tr o n g th iế t k ế . M ấ t đ iệ n lư ớ i v à c ả đ iệ n m á y phát

d ự p h ò n g , tấ t c ả c h ỉ c ò n tr ô n g c h ờ v à o đ iệ n a c c u , m à a c c u c h ỉ h o ạ t động

đ ư ợ c tr o n g k h o ả n g b ố n g i ờ n ê n c á c h ệ th ố n g là m n g u ộ i vòin g h o ạ t khẩn

c ấ p n h ư E C C S , H P C I, R C IC b ị b ấ t h o ạ t. K ịc h b ả n s ẽ đ ư ợ c x e m x é t kỹ

tr o n g p h ầ n 9 .4 .

9.3

BỀ CHỨA NHIÊN LIỆU ĐĂ CHÁY

9.3.1 Lưu giữ các thanh nhiên liệu đã cháy

T ạ i n h à m á y đ iệ n h ạ t n h â n F u k u s h im a , v ậ t liệ u p h ó n g x ạ v ớ i h o ạ t độ rất

c a o c h ẳ n g n h ữ n g c ó tr o n g c á c lò p h ả n ứ n g m à c ả ở c á c b ể c h ứ a thanh

n h iê n liệ u đ ã c h á y . S a u 3 - 4 n ă m b ị đ ố t c h á y tr o n g v ù n g h o ạ t lò phản

ứ n g , c h ú n g đ ư ợ c th á o d ỡ ra v à c h o v à o b ể c h ứ a tạ m th ờ i n g a y sát phía

trên th ù n g lò . S a u m ộ t th ờ i g ia n c h o p h â n rã bórt p h ó n g x ạ , c h ú n g được

c h u y ể n s a n g b ể c h ứ a tr u n g tâ m . T ạ i đ â y , c h ú n g đ ư ợ c lư u g iữ lâu hơn,

h à n g c h ụ c n ă m , tr ư ớ c k h i đ ư a đ i x ử lý , tá i c h ế b iế n , h o ặ c c h o v à o các

th ù n g c h ứ a k h ô đ ể c h ô n c ấ t v ĩn h v iễ n ở m ộ t n ơ i k h á c .

N h iê n l i ệ u đ ã c h á y c h ứ a lư ợ n g p h ó n g x ạ rất c a o , tu y c ó g iả m dần theo

th ờ i g ia n , n h ư n g v ẫ n rất c ầ n p h ả i tả i n h iệ t b ằ n g n ư ớ c đ ề n h iệ t đ ộ khôn g

tă n g lê n q u á c a o c ó th ể là m c h o v ậ t liệ u b ị ta n c h ả y . N ư ớ c tà i n h iệ t phải

đ ủ tin h k h iế t đ ể trán h ăn m ò n v ỏ b ọ c th a n h n h iê n liệ u . T r o n g cá c bê

c h ứ a , th a n h n h iê n liệ u th ư ờ n g n ằ m d ư ớ i lớ p n ư ớ c sâ u h ơ n 3 m , vừ a có

n h iệ m v ụ c ả n x ạ , v ừ a g iú p th a o tá c c h ú n g d ễ d à n g k h i v ậ n c h u y ể n . Các

th a n h n h iê n liệ u đ ã c h á y v ầ n c h ứ a m ộ t lư ợ n g đ á n g k ề c á c v ậ t liệ u phân

h ạ c h n h ư

d o đ ó c ầ n c ó g iả i p h á p trán h h iệ n tư ợ n g "tái tới

h ạn " , th í d ụ x ế p c h ú n g c á c h n h a u đ ủ x a tr o n g c á c k h a y c h ứ a . K h i mât

n ư ớ c tả i n h iệ t, c á c th a n h n h iê n liệ u đ ã c h á y c ó th ê b ị p h ơ i trần, v ò bọc

z ir c a l o y b ị o x y h ó a p h á t ra k h í h y d r o g â y n g u y c ơ c h á y n ị . Ị n h iệ t độ

c a o h ơ n , c á c th a n h n h iê n liệ u c ó th ể b ị n ó n g c h ả y .

</div>
(133)<div class='page_container' data-page=133>

9.3.2 Bể chứa tạm thời và bể chứa trung tâm

N h iên liệ u đ ã c h á y đ ư ợ c lư u g iữ tr o n g b ê c h ứ a tạ m th ờ i n ằ m b ê n trên lò

phàn ứ n g (h ìn h 9 .2 ) . T r o n g q u á trìn h v ậ n c h u y ể n từ v ù n g h o ạ t s a n g b ể

chứa tạm th ờ i, b ó n h iê n liệ u lu ô n n ằ m tr o n g n ư ớ c . V ớ i c h iề u sâ u 12 m

n ư ớc, c á c b ó n h iê n liệ u lu ô n n ằ m b ê n d ư ớ i lớ p n ư ớ c sâ u 7 m . S a u m ộ t

thời g ia n lư u g iữ ở b ể c h ứ a tạ m th ờ i b ê n trên th ù n g lò , n h iê n liệ u s è b ớ t

p h ón g x ạ v à đ ư ợ c c h u y ể n s a n g b ể c h ứ a tr u n g tâ m tr o n g k h u v ự c n h à

m áy. N h à m á y F u k u s h im a tíc h lũ y m ộ t lư ợ n g p h ó n g x ạ rất lớ n tr o n g

các lò p h ả n ứ n g , c á c b ể c h ứ a tạ m th ờ i v à b ể c h ứ a tr u n g tâ m (b ả n g 9 .4 ) .

Các b ể c h ứ a tạ m th ờ i ở n h à lò s ố 2 , 3 v à 4 c ó k íc h th ư ớ c 1 2 m

10 m

12 m , riên g ở n h à s ố 1, b ể ch ứ a tạm th ờ i c ó k íc h th ư ớ c b é h ơ n 12 m

X

7 m

X

12

m . N h iệ t đ ộ n ư ớ c tr o n g b ê c h ứ a tạ m th ờ i v à o k h o a n g

30°c

k h i c ó

nước tải n h iệ t lư u th ô n g . N h ư n g th e o th iế t k ế , c á c b ể c h ứ a n à y v ầ n an

toàn ở n h iệ t đ ộ n ư ớ c d ư ớ i

85°c

k h i Id iơ n g c ó n ư ớ c lư u th ô n g c ư ỡ n g b ứ c

và v ớ i s ố lư ọ n g b ó n h iê n liệ u v ừ a p h á i.

B e trung tâ m c h ứ a n h iê n liệ u đ ã c h á y ờ n h à m á y F u k u s h im a n ằ m ớ aần

lò số 4 c ó k íc h th ư ớ c 12 m X 2 4 m X 11 m v à c ó k h à n ă n s lư u g iữ 6 8 4 0

bó n h iên liệ u , p h ầ n lớ n đ ã đ ư ợ c lư u g iữ k h á lâ u tr o n g c á c b ê c h ứ a tạm

thời trư ớ c đ ó n ê n n h iệ t d o p h â n rã p h ó n g x ạ đ ã hạ x u ố n g m ứ c k h á th ấp .

T uy n h iê n , m ộ t lư ợ n g p h ó n g x ạ rất lớ n n h ư th ế v ầ n y ê u c ầ u p h ả i tai

nhiệt.

B ả n g 9 .4 k iể m k ê h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ tại c á c lò

và

b ê c h ứ a n h iê n liệ u . B a

lò p hản ứ n g s ố 1, 2 v à 3 c ó h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ c a o h ơ n h a i lò s ố 5 v à s ố 6

vì hai lị n à y vòra m ớ i đ ư ợ c d ừ n g đ ể th a y n h iê n liệ u v à

tone

k iê m tra.

T ron g s ố c á c b ể c h ứ a n h iê n liệ u đ ã c h á y , h o ạ t đ ộ ơ b ể c h ử a n h à lò s ố 4

là c a o n h ấ t, c a o h ơ n cá b ể c h ứ a tru n g tâ m , n ơ i lư u g iữ 6 3 7 5 b ó n h iê n

liệu đ ã c h á y . C ô n g su ấ t p h á t n h iệ t ờ c á c b ê c h ứ a tín h c h o n a à y

1 1 /3 /2 0 1 1 ( c ộ t c u ố i, b a n g 9 .4 ) là ơ m ứ c M W (từ 0 .1 8 đ ế n 2 ,2 6 ) . n ên

m ất n ư ớ c tái n h iệ t v ầ n là n g u y c ơ m ấ t an to à n rất lớ n .

</div>
(134)<div class='page_container' data-page=134>

3 6 6

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

B ản g 9.4. Số bó nhiên liệu và hoạt độ phóng xạ trong các lò phản ứng và bể 
chứa nhiên liệu đã cháy ở nhà máy Fukushim a I và II trước khi xảy 
ra sự cố.

Nhà lị
(MWt)

Lị phản ứng

Bó nhiên liệu Hoạt độ

(Bq)

Bể chứa nhiên liệu đã cháy

Bó nhiên liệu Hoạt độ

(Bq)

Nhiệt (MW)

1 (1 960) 400 2,90E+20 392 1.60E+18 0,18

2 (2 900) 548 5,00E+20 615 5.50E+18 0,62

3 (2 900) 548 5,00E+20 566 4,80E+18 0,54

4 (2 900) 1 535 2,10E+19 2,26

5 (2 900) 548 1,60E+19 994 9,20E+18 1,01

6 (3 840) 764 1,00E+19 940 2,70E+18 0,87

Bể chứa
trung tâm

6 375 1,40E+19 1,13

9.4

TAI NẠN VÀ

xử

LÝ

sự có

9.4.1 Động đất và sóng thần

ở

Nhật Bản

Đ ộ n g đ ấ t v à s ó n g th ầ n d o h o ạ t đ ộ n g c ủ a v à n h đ a i lử a T h á i B ìn h D ư ơ n g

n ằ m d ọ c t h e o b ờ b iể n p h ía đ ơ n g là m ố i u y h iế p lớ n n h ấ t đ ố i v ớ i c á c nhà

m á y đ iệ n h ạt n h â n c ủ a N h ậ t B ả n . Đ ộ n g đ ấ t trên 8 đ ộ R ic h te r k è m theo

s ó n g th ầ n c a o trên 10 m g â y tử v o n g c h o h à n g v ạ n n g ư ờ i đ ã x ả y ra khá

th ư ờ n g x u y ê n tr o n g n h ữ n g th ế k ỷ g ầ n đ â y . N ă m 1 8 9 6 x a y ra đ ộ n g đất

8 ,5 đ ộ R ic h te r k è m th e o s ó n g th ần c a o h ơ n 2 2 m là m c h ế t 2 2 0 00

n g ư ờ i. R iê n g tr o n g th ế k ỷ q u a , đ ộ n g đ ấ t từ 7 ,8 đ ế n 8 ,4 đ ộ R ic h te r kèm

th e o s ó n g th ần c a o h ơ n 10 m x ả y ra v ớ i tần su ấ t tru n a b in h 12 năm

m ộ t lần.

</div>
(135)<div class='page_container' data-page=135>

vớ i tìn h h ìn h n h ữ n g n ă m 1 9 6 0 k h i k h o a h ọ c c h ư a c ó đ ầ y đ u th ô n g tin v è

đ ộ n g đ ấ t v à s ó n g th ầ n ở v ù n g b iể n N h ậ t B à n n h ư h iệ n n a y . N h ư n g \ Ớ

1 nhữ n g h iể u b iế t m ớ i n à y , c á T E P C O lẫ n N I S A v ẫ n k h ơ n g c ó n h ữ n g

điều c h ỉn h th íc h h ợ p đ ể trán h , h o ặ c g iá m th iê u tá c h ạ i c á c s ự c ố đ iệ n h ạt

nhân. T h ậ m c h í h ọ k h ô n g th ự c h iệ n đ ầ y đ ủ n h ữ n g k h u y ế n c á o c u a

IA E A y ê u c ầ u c á c n h à m á y đ iệ n h ạ t n h â n p h a i th ư ờ n g x u y ê n rà so á t c á c

b iện p h áp đ ề p h ị n g s ó n g th ần .

Trận đ ộ n g đ ất m ạ n h k ỳ lụ c , 9 đ ộ R ic h te r , g â y s ự c ố h ạ t n h â n F u k u s h im a

lúc 1 4 h 4 6 n g à y 1 1 /3 /2 0 1 1 c ó tâ m c h ấ n ơ n g o à i k h ơ i c á c h b ờ 1 3 0 k m .

cách thủ đ ô T o k y o 3 7 0 k m v ề p h ía đ ơ n g b ấ c , n ằ m ơ đ ộ sâ u 2 4 k m d ư ớ i

mặt n ư ớ c b iể n . T rận đ ộ n g đ ất n à y n ằ m tr o n g s ố n ă m trận m ạ n h n h ấ t

được g h i n h ậ n trên th ế g iớ i từ n ă m 1 9 0 0 . Đ ộ n g đ ấ t k é o th e o s ó n g th ân

ập v à o b ờ sa u 2 0 p h ú t ( s ó n g la n tr u y ề n v ớ i v ậ n tố c 6 5 3 k m .h “’ j v ớ i đ ộ

cao lên đ ế n 4 0 m ở q u ậ n I w a te . ở F u k u s h im a s ó n g th ầ n c a o 14 m , v ư ợ t

qua đ ê ch ắ n s ó n g c ó c h iề u c a o 10 m , g â y n g ậ p lụ t to à n b ộ n h à m á y

trong h ơ n 3 0 p h ú t. D ư c h ấ n x a y ra sa u 3 0 p h ú t v ớ i c ư ờ n s đ ộ 7 .2 đ ộ

R ichter v à liê n tiế p tr o n g n h iê u n g à v sa u

với

c ư ờ n g đ ộ 6 - 7 đ ộ R ic h te r

gây k h ó k h ă n c h o c ô n g tá c x ư lý sự c ố .

9.4.2 Tác hại tức thời do động đất và sóng thần

Trận đ ộ n g đ ất m ạ n h 9 đ ộ R ic h te r ập đ ế n F u k u s h im a là m m ặ t đ ấ t ru n a

ch u yên v ớ i g ia tố c th e o h ư ớ n g n ă m n g a n g g h i đ ư ợ c tại n é n n h à m á y tư

0,33

đến

0 ,5 6

g (g =

9 ,8 1

m

s '

là gia tốc trọng trườne), \TTỢt quá

n g ư ỡ n g 0 ,1 2 g, n ê n c á c lò p h a n ứ n g n h ậ n đ ư ợ c tín h iệ u dập lò k h â n cấp

và lò tự đ ộ n e d ừ n g n g a v . C á c b á o c á o v ề F u k u s h im a từ p h ia X h ặ t B a n

đều x á c n h ậ n sự k iệ n dập lò k ịp th ờ i n à v . N h ư n g \'ê m ứ c đ ộ h ư h o n

2 các h ệ k ỳ th u ậ t k h a d ĩ dần đ ế n n h ừ n e tin h h u ố n g x ấ u sa u n à y th i quan

đ iểm rất k h á c n h a u . T E P C O c h o rằn g đ ộ n g đ ất c h ư a là m h ư h o n g cá c

bộ p h ậ n q u a n tr ọ n g c u a n h à m á y , c h i d o s ó n g th ả n ập đ ế n sa u đ ó m ớ i đ ẻ

lại hậu q u a n ặ n g n ề . S o n s , b á o c á o trình lên Q u ố c h ộ i th á n g 6 2 0 1 2 c h o

rằng h ệ th ố n g n e ư n s c ô lập ÍIC ) ơ lò s ố 1 đã bị h o n g d o đ ộ n s đ ất. rư đ ó

dẫn đ ế n c h u ồ i sự c ố n g h iê m tr ọ n g tiế p th e o (x e m p h â n sa u ).

</div>
(136)<div class='page_container' data-page=136>

H a i đ ợ t s ó n g th ầ n ập đ ế n F u k u s h im a lú c 1 5 h 2 7 v à 1 5 h 3 5 k h iê n cá c khu

n h à lò v à n h à tu a b in n g ậ p s â u đ ế n 5 - 6 m tr o n g th ờ i g ia n h ơ n 3 0 phút.

C á c h ệ th ố n g k ỳ th u ậ t đ ặ t ở tầ n g h ầ m n h à tu a b in , đ ặ c b iệ t là m á y phát

đ iệ n d ie s e l c ó k íc h th ư ớ c b ằ n g đ ầ u tà u h ỏ a v à c ầ u d a o đ ả o đ iệ n xoay

c h iề u đ ề u b ị h ư h ạ i. C á c trạ m b ơ m n ư ớ c b iể n v à k h o c h ứ a n h iê n liệu

c h o m á y p h á t đ iệ n d ie s e l đ ặ t n g a y tr ên b ờ b iể n b ị p h á h o n g , ản h hường

rất lớ n đ ế n k h ắ c p h ụ c s ự c ố sa u n à y .

Đ ộ n g đ ấ t v à s ó n g th ầ n g â y đ ổ n á t trên k h u v ự c r ộ n g b ê n n g o à i n hà máy

là m h ư h ỏ n g to à n b ộ h ệ th ố n g c u n g c ấ p đ iệ n , n ư ớ c , th ô n g tin liên lạc,

g ia o th ơ n g . S ó n g th ầ n rút đ i m a n g th e o m ọ i th ứ đ ô n á t, v à c h ú n g bị kẹt

lạ i tr o n g k h u v ự c n h à m á y k h iế n x e c ứ u h ỏ a v à c á c p h ư ơ n g tiệ n c ơ giới

k h ô n g th ể tiế p c ậ n đ ư ợ c n h iề u k h u v ự c đ ể x ử lý sự c ố .

T o à n n h à m á y c h ìm tr o n g b ó n g tố i ( S B O ) d o m ấ t đ iệ n lư ớ i v à điện

d ie s e l tạ i c h ỗ . M ấ t đ iệ n k é o d à i h à n g c h ụ c n g à y liề n , m ã i đ ế n 2 4 /3 /2 0 1 1

đ iệ n lư ớ i m ớ i k h ô i p h ụ c đ ư ợ c . Đ iệ n a c c u c ũ n g b ị h ò n g n ê n th ô n g tin từ

c á c d e te c to r b ê n tr o n g n h à lò k h ô n g h iế n th ị đ ư ợ c tại p h ò n g đ iề u khiên.

R a q u y ế t đ ịn h x ử lý sự c ố tr o n g đ iề u k iệ n n h ư th ế q u à là đ ầ y th á ch thức.

9.4.3 Diễn biến sự cố và chống chọi với nhiệt còn dư

Đ e d ễ th e o d õ i p h á t tán p h ó n g x ạ ở c á c m ụ c sa u , tr o n g m ụ c n à y , sẽ trinh

b à y d iễ n b iế n sự c ố th e o trìn h tự th ờ i g ia n c h o c ả b ố n lò ơ F u k u sh im a .

Thứ sáu, 11/3/2011

</div>
(137)<div class='page_container' data-page=137>

B á o c á o trìn h lê n Q u ố c h ộ i ( 2 0 1 2 ) c h o rằ n g h ệ n g ư n g c ô lậ p đ ã k h ô n g

làm v i ệ c n g a y sa u k h i x ả y ra đ ộ n g đất.

15h 41: S ó n g th ầ n tàn p h á n h à m á y . B ố n n h à lò 1, 2 , 3 , 4 m ấ t đ iệ n h o à n

toàn. 12 tr o n g s ố 13 m á y p h á t đ iệ n d ie s e l đ ặ t ở tầ n g h ầ m n h à tu a b in b ấ t

hoạt. C á c p h ò n g đ iề u k h iể n tố i o m . R iê n g ờ lò s ố 3 v ẫ n c ò n đ iệ n D C

nên c á c m á y đ o v ẫ n h o ạ t đ ộ n g v à h iế n th ị đ ư ợ c , c h o th ấ y c á c h ệ R C IC ,

H PC I h o ạ t đ ộ n g b ìn h th ư ờ n g , ờ lò s ố 2 d o m ấ t c à A C v à D C n ê n R C IC

k h ô n g h o ạ t đ ộ n g . L ú c 2 1 h 4 0 , th e o tín h to á n , m ự c n ư ớ c tr o n g th ù n g lò

số 2 g iả m x u ố n g n g a n g v ớ i m ứ c tì-ên c ù n g c ò n c h ứ a u r a n iu m c ủ a th a n h

n h iên liệ u ( T A F ) n ê n th e o lu ậ t đ ịn h T E P C O p h ả i b á o c á o tìn h trạ n g

khẩn cấ p lê n C h ín h p h u . T r ư ớ c đ ó , lú c 2 0 h 5 0 q u ậ n F u k u s h im a đ ã ra

lệnh di tản d ân tr o n g v ò n g 2 k m . L ú c 2 1 h 2 3 th u t ư ớ n s ra lệ n h m ở r ộ n g

th êm 3 k m , đ ế n 5 h 4 4 s á n g n g à y 1 2 /3 /2 0 1 1 sa u k h i trự c tiế p đ ế n th ị sát

h iện tr ư ờ n g , th ủ tư ớ n g lạ i ra lệ n h m ở r ộ n g p h ạ m v i di tàn d ân đ ế n 10

km.

T ình trạn g ờ lò s ố 1 c ò n tồ i tệ h ơ n . M ấ t c á A C lầ n D C , c á c s ố đ o v ề

m ực n ư ớ c v à áp su â t tr o n g lị k h ơ n s h iê n th ị đ ư ợ c , k h ô n g b iê t đ ư ợ c tìn h

trạng h o ạ t đ ộ n g c ủ a b ộ n g ư n s h ơ i c ô lập v à h ệ tái n h iệ t k h â n cấ p \T in s

hoạt. L ú c 2 1 h 5 0 liề u x ạ lê n c a o b ất th ư ờ n ơ b ê n t r o n s n h à lò . C h ấ t

p h ó n g x ạ đ ã th o á t q u a k h ò i b ố n ló p rào c h ắ n , c h ứ n s to c á c th a n h n h iê n

liệu v à v ù n g h o ạ t b ắ t đ ầ u b ị h ư h ạ i, ca g iế n g k h ô c ũ n g b ị h ơ . N h â n v iê n

T E P C O tìm c á c h đ ư a h ệ n g ư n s h ơ i c ô lập v à o h o ạ t đ ộ n g trờ lạ i, n h ư n g

h ình n h ư b ấ t th àn h .

Thứ bảy, 12/3/2011

5hOO: T h ủ t ư ớ n s đ ế n là m v iệ c tiạrc tiế p tại lô c ố t tránh p h ó n s x ạ cu a

nhà m á y F u k u s h im a s ố 1. D iề n b iế n ơ lò sổ 1 le o th a n s n h a n h c h ó n ơ .

V à o đ ầ u g i ờ s á n g , c h ấ t p h ó n g x ạ từ g iế n g k h ô th o á t m ạ n h ra n h à lò . từ

nhà lò th o á t ra m ô i trưÒTig. m ứ c p h ó n g x ạ ơ c ô n g n h à m á y tă n ơ c a o , cá c

n hàn v iê n T E P C O đ ư ợ c lệ n h đ e o m ặ t n ạ c h ố n g p h ó n g x ạ v à u ố n g th u ố c

b ao v ệ tu y ế n

2 Ìáp.

</div>
(138)<div class='page_container' data-page=138>

9 h 0 7 : M ộ t s ố n h â n v iê n đ ư ợ c lệ n h rờ i n h à m á y đ ê c h u ả n b ị th á o v a n xà

k h í ra m ơ i tr ư ờ n g . T E P C O tiế p tụ c b ơ m n ư ớ c ta i n h iệ t v à o lò b ằ n g bơm

c ứ u h ỏ a . M E T I ra lệ n h T E P C O x ả k h í q u a v a n tr ên n ó c th ù n g lò ra m ôi

tr ư ờ n g b ằ n g m á y n é n k h í c ầ m ta y , n h ư n g đ ế n tận 1 4 h 3 0 v a n x á vẫn

c h ư a m ở đ ư ợ c , liề u b ứ c x ạ ở đ â y rất c a o .

M ộ t g iờ sa u , lú c 1 5 h 3 6 , đ ã x ả y ra n ổ lớ n k h í h y d r o ớ lò s ố 1, m á n h vờ

tu n g ra k h ắ p n ơ i. S ứ c n ổ là m b ậ t tu n g tư ờ n g n h à tầ n g trên c ù n g ra xu n g

q u a n h v à là m sậ p m á i n h à lò . N ắ p đ ậ y m á i n h à lò s ố 2 b ê n cạ n h cũng

b ậ t tu n g . S u ấ t liề u b ê n n g o à i n h à m á y tă n g lê n 1 m S v h. T h ủ tư ớ n g ra

lệ n h n ớ i r ộ n g v ù n g di tả n d ân đ ế n b á n k ín h 2 0 k m . L ú c 1 9 h 0 4 x e cứu

h ỏ a b ắ t đ ầ u tư ớ i n ư ớ c b iể n v à o lò s ố 1.

ở lò s ố 2 , c h o đ ế n 1 7 h 3 0 R C IC v ẫ n c ò n h o ạ t đ ộ n g . T u y n h iê n , n h iệ t độ

tr o n g b u ồ n g g iả i áp q u á c a o k h iế n h ơ i n ư ớ c k h ô n g n g ư n g tụ đ ư ợ c , áp

su ấ t b ê n tr o n g b ìn h c h ứ a s ơ c ấ p lê n q u á c a o n ê n p h ả i tín h đ ế n b iệ n pháp

x ả k h í ra m ơ i tr ư ờ n g , ớ lò s ố 3 R C IC n g ừ n g h o ạ t đ ộ n g lú c l l h 3 6

n h ư n g đ iệ n a c c u v ẫ n c ò n .

N I S A th ô n g b á o tai n ạ n F u k u s h im a c ó th ể x ế p ở c ấ p 4 trên th a n g sự cố

I N E S c ă n c ứ th e o lư ợ n g p h ó n g x ạ th o á t ra n g o à i m ô i tr ư ờ n g ch ỉ bằng

0,1 % tổ n g lưọTig c ó tr o n g c á c lò .

Chủ nhật, 13/3/2011

</div>
(139)<div class='page_container' data-page=139>

S o n g , đ ế n 1 2 h 2 0 n ư ớ c tr o n g b ể d ự trữ đ ã c ạ n n ê n m ự c n ư ớ c tr o n g lò lạ i

hạ x u ố n g d ư ớ i T A F v à tiế p tụ c h ạ sâ u h ơ n . M ứ c p h ó n g x ạ b ê n n g o à i lê n

rất c a o , đ ế n 3 0 0 m S v /h ở c ử a n h à lò v à 12 m S v /h ở p h ò n g đ iề u k h iể n .

ở lò s ố 2 , từ 1 IhOO R C IC h o ạ t đ ộ n g u ể o ả i c h o đ ế n n g à y h ô m s a u th ì

dừ ng h ẳn . T E P C O c h u ẩ n b ị x ả v a n g iả m áp v à p h ụ t n ư ớ c v à o lò b ằ n g

xe cứ u h ỏ a .

Thứ hai, 14/3/2011

ở lò s ố 2 , R C IC d ừ n g h ắ n lú c 1 3 h 2 5 . N h ữ n g c ố g ắ n g p h ụ t n ư ớ c b iể n

vào lị k h ơ n g th ể n g ă n c h ặ n đ ư ợ c m ự c n ư ớ c tr o n g th ù n g lò h ạ x u ố n g v à

vù n g h o ạ t b ị p h ơ i h o à n to à n lú c 1 8 h 2 2 . V à o lú c n à y áp su ấ t tr o n g th ù n g

lò g iả m x u ố n g đ á n g k ế , c h ứ n g tở n ó b ị h ở v à k h í p h ó n g x ạ th o á t ra

nhà lò.

ớ lò số 3 to à n b ộ n h iê n liệ u b ị p h ơ i trần lú c 4 h 3 0 . T r o n g k h i x e c ứ u h ỏ a

k éo đ ến c h ư a k ịp p h u n n ư ớ c b iể n v à o lị th ì n h à lò n ổ tu n g lú c 1 I h O l.

N ổ x ả y ra ở tầ n g p h ụ c v ụ trên c ù n g c ủ a n h à lò , m ả n h v ỡ tu n g lê n c a o

đến 5 0 0 m , rơ i x u ố n g k h o é t th à n h lỗ to b ằ n g c ả c h iế c x e c ứ u h ỏ a trên

mái n h à tu a b in v à v ư ơ n g v ã i k h ắ p n ơ i, tr o n g s ố c á c m ả n h v ỡ c ó c á c á c

bộ p hận c ầ n c ẩ u n h à lò . B ả y c ô n g n h â n b ị th ư ơ n g , m ọ i v i ệ c đ ìn h trệ c h o

đến 1 6 h 3 0 m ớ i p h ụ t đ ư ợ c n ư ớ c b iế n v à o lò .

Thứ ba, 15/3/2011

N ổ lớ n ở n h à s ố 4 lú c 6 h 0 0 . L ử a b ố c lê n c a o trên n h à lò . T a i đ â y n h iê n

liệu đ ã th á o h ế t k h ỏ i lò p h á n ứ n g , n h ư n g h ơ n 1 5 0 0 b ó n h iê n liệ u đã

ch á y đ a n g tập tr u n g tr o n g b ế c h ứ a tạm th ờ i. M ứ c p h ó n g x ạ ở c ổ n g n h à

m áy tă n g lê n 0 ,6 m S v .h

T rự c th ă n g b ắt đ ầu tư ớ i n ư ớ c x u ố n g n h à số 4.

ở lò s ố 2 , d o R C IC n g ư n g h o ạ t đ ộ n g từ h ô m trư ớ c, m ứ c n ư ớ c tr o n g lò

số 2 h ạ x u ố n g 2 8 0 0 m m d ư ớ i T A F v à o lú c 6 h 0 0 . B u ồ n g g iả i áp q u á

n ó n g , c h ỉ c h ứ a to à n h ơ i n ư ớ c d ư ớ i áp su ấ t c a o n ê n c ó th ê b ị r u n g lắ c

m ạn h v à v ỡ . N h â n v iê n T E P C O n g h e th ấ y tiế n g g ầ m lớ n p h á t ra từ

b u ồ n g g iá i áp c u a lò s ố 2 tr o n g k h o ả n g th ờ i g ia n từ 6 :0 0 đ ế n 6 h l 2 (B á o

cá o trìn h Q u ố c h ộ i, 2 0 1 2 ) . T iế n g g ầ m n à y c ò n g h i đ ư ợ c trên c á c m á y đ o

</div>
(140)<div class='page_container' data-page=140>

đ ịa c h ấ n tr o n g k h u v ự c n h à m á y . Đ ế n l l h 2 5 áp su ấ t tr o n g P C V hạ

x u ố n g , P C V đ ã b ị th ủ n g .

Thứ sáu, 18/3/2011

N I S A th ô n g b á o n â n g ta i n ạ n F u k u s h im a lê n c ấ p 5 trên th a n g sự cố

Ĩ N E S sa u k h i n h ữ n g k ế t q u ả q u a n trắc m ớ i c h o p h é p đ á n h g iá lạ i lượng

p h á t th ả i ra m ô i tr ư ờ n g c ó th ể lê n đ ế n v à i p h ầ n trăm t ồ n g h o ạ t đ ộ p hón g

x ạ tr o n g c á c lò .

G ầ n m ộ t th á n g sa u , n g à y 1 2 /4 , d ự a tr ên tìn h h u ố n g ở c á c lò p h ả n ứ n g và

c á c k ế t q u ả q u a n trắc m ớ i ở N h ậ t B ả n c ũ n g n h ư n h ữ n g n ơ i k h á c trên thế

g iớ i, N I S A đ ã n â n g ta i n ạ n lê n c ấ p 7 , c ấ p c a o n h ấ t trên th a n g sự cố

I N E S , đ ồ n g c ấ p v ớ i ta i n ạ n C h e r n o b y l. T h e o đ á n h g iá b a n đ ầ u củ a m ột

số c h u y ê n g ia , lư ợ n g p h ó n g x ạ th o á t ra m ô i tr ư ờ n g t ò s ự c ố F u k u sh im a

ít h ơ n sự c ố C h e m o b y l k h o ả n g 10 lần .

9.4.4 Lý giải các vụ nổ

C á c v ụ n ổ lớ n d o k h í h y d r o đ ã đ á n h sậ p v à là m h ư h ạ i tầ n g trên c ù n g ở

n h à lò s ố 1 ( 1 5 h 3 6 , 1 2 /3 /2 0 1 1 ) , s ố 3 (1 1 hO 1, 1 4 / 3 / 2 0 1 1 ) v a s ố 4 (6 h 0 0 ,

1 5 / 3 / 2 0 1 1 ) . N h à s ố 2 k h ô n g b ị n ổ k h í h y d r o m à th e o n h ậ n đ ịn h c h u n g là

v ì m á i n h à lò đ ã th ủ n g tr ư ớ c đ ó d o m ả n h v ỡ từ v ụ n ổ ở n h à lò số 1 rơi

x u ố n g .

C á c c h u y ê n g ia đ ặ c b iệ t c h ú ý đ ế n h a i v ụ n ổ c ó đ ặ c đ iê m k h á c nhau ở

n h à s ố 1 v à s ố 3 d o k ế t c ấ u tầ n g trên c ù n g k h á c n h a u ( x e m 9 .2 .1 ) . Cả

h a i n h à lò đ ề u c ó m á i b ằ n g th é p , n h ư n g tưòfng tầ n g tr ên c ù n g là m bằng

c á c tấ m th é p ở n h à s ố 1 v à b ằ n g b ê t ô n g liề n k h ố i v ớ i c á c tầ n g d ư ớ i ở

n h à s ố 3. C h o n ê n n ổ k h í h y d r o ở n h à s ố 1 là m tu n g c á c tấ m tư ờ n g thép

ra x u n g q u a n h , m á i n h à lò sậ p x u ố n g tạ i c h ồ v à k h ó i lan ra th e o p h ư ơ n g

n ằ m n g a n g . T r o n g k h i đ ó ở lị s ố 3 , n ổ k h í h y d r o b ậ t tu n g m á i n h à lò lên

c a o , tư ờ n g n h à b ằ n g b ê tô n g v ẫ n c ò n n g u y ê n , k h ó i b ố c lên đ ến gần 5 0 0 m

v à c á c m ả n h v ỡ rất n ặ n g rơ i x u ố n g là m h ư h ỏ n g c á c n h à x u n g q u an h .

R iê n g đ ố i v ớ i v ụ n ố ở n h à s ố 4 , tr o n g m ộ t th ờ i g ia n d ài sa u tai nạn

n g ư ờ i ta v ẫ n c h ư a th ế k h ẳ n g đ ịn h n g u y ê n n h â n m ộ t c á c h d ứ t khoát.

L iệ u đ â y là n ổ k h i H d o b ể c h ứ a n h iê n liệ u b ị m ấ t n ư ớ c k h iế n v ỏ b ọc

</div>
(141)<div class='page_container' data-page=141>

z ir c a lo y b ị ô x y h ó a , h a y d o k h í H từ n h à lò s ố 3 la n s a n g , v ì h a i lò s ố 3

và 4 c ó c ù n g c h u n g ố n g k h ó i. G ầ n m ộ t n ă m sa u ta i n ạ n , n h â n v iê n

T E P C O tìm đ ư ợ c b ằ n g c h ứ n g d ự a trên h o ạ t đ ộ c á c p h in lọ c p h ó n g x ạ

ch o th ấ y đ ú n g là k h í p h ó n g x ạ đ ã la n từ n h à lò s ố 3 s a n g n h à lò s ố 4 v à

gâ y n ổ k h í H . N h ư n g c u ố i c ù n g , b ằ n g c h ứ n g th u y ế t p h ụ c n h ấ t c h o th ấ y

bể ch ứ a n h à s ố 4 v à to à n b ộ n h iê n liệ u tr o n g b ể k h ô n g b ị h ề h ấ n g ì k h i

T E P C O b ắt đ ầ u c h ư ơ n g trìn h d ọ n d ẹ p n h à m á y v à o th á n g 1 0 /2 0 1 3 v ớ i

n h iệm v ụ h ệ tr ọ n g đ ầ u tiê n là th á o d ỡ n h iê n liệ u ở b ể c h ứ a c h o v à o c á c

co n ta in er k h ô m a n g đ i n ơ i k h á c .

9.4.5 So sánh chuỗi sự kiện với kết quả mô phỏng trường

hợp SBO

N h ữ n g g ì x ả y ra ở n h à s ố 1 v à 2 là đ iể n h ìn h c h o tai n ạ n m ấ t đ iệ n to à n

nhà m á y ( S B O ) , lo ạ i ta i n ạ n n ằ m n g o à i c ơ s ở th iế t k ế . N ă m 1 9 8 1 O a k

R id g e N a tio n a l L a b o r a to r y đ ã m ô p h ỏ n g ta i n ạ n n à y c h o lò B W R v à k ế t

quả đ ư ợ c N R C c h ấ p n h ậ n th à n h tà i liệ u h u ấ n lu y ệ n ( N U R E G /

C R - 6 0 4 2 ) . T r o n g B á o c á o trìn h lê n Q u ố c h ộ i, c á c c h u y ê n g ia N h ậ t B ả n

đã sử d ụ n g k ế t q u ả m ô p h ỏ n g n à y đ ể là m s á n g tỏ c h u ỗ i s ự k iệ n x ả y ra ở

ba lò F u k u sh im a . T h e o đ ó , n h ữ n g g ì đ ã x ả y ra ở lò s ố 1 c ó th ể m ô tả s ơ

lư ợc n h ư sau;

</div>
(142)<div class='page_container' data-page=142>

3 7 4

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHÂN

c a o , áp su ấ t lớ n c á c tấm ló t ở c á c k h ó p n ố i k h ô n g c ị n k ín n ữ a. Khí

h y d r o x â m n h ậ p v à o n h à lò n g à y c à n g n h iề u n ê n g â y n ò lú c 1 5 h 3 6 m ặc

d ù m ộ t g i ờ tr ư ớ c đ ó ( 1 2 h 3 0 ) T E P C O đ ã m ơ đ ư ợ c v a n x a k h í ra m ói

tr ư ờ n g . T h e o B á o c á o trìn h lê n Q u ố c h ộ i th ì c h ậ m trề m ơ v a n x a khí là

m ộ t tro n g n h ữ n g n h ân tố k h iế n k h ô n g tránh đ ư ợ c n ơ k h í h y d r o ờ nhà số 1.

9.4.6 So sánh mô phỏng với kết quả quan trắc liều bức xạ

trong khu vực nhà máy

N h ữ n g k ế t q u ả q u a n trắc liề u b ứ c x ạ x u n g q u a n h k h u \ạ rc n hà m áv

(h ìn h 9 .6 ) g iú p là m s á n g tỏ v à k h ẳ n g đ ịn h n h ữ n g n h ậ n đ ịn h trên đ â y về

d iễ n b iế n c h u ỗ i sự k iệ n ở từ n g lò p h ả n ứ n g . X u n g q u a n h n h à m á y có

c á c x e q u a n trắc đ ặ t ở n h iề u v ị trí đ ể đ ó n c á c h ư ớ n g g i ó k h á c nhau từ

n h à m á y . T r o n g n h ữ n g n g à y đ ầ u x ả y ra s ự c ố liề u b ứ c x ạ g h i n h ận được

c h ủ y ế u là từ đ ồ n g v ị

tr o n g lu ồ n g k h í p h á t ra từ c á c lị .

vừa

c ó su ấ t p h â n h ạ c h c a o v ừ a là k h í trơ n ê n d ễ th o á t ra m ô i tr ư ờ n g h ơ n ca.

Đ ồ n g v ị n à y c ó c h u k ỳ b á n rã n g ắ n , T i

/2

= 5 ,2 n g à y , p h á t tia p năng

lư ợ n g 0 ,4 2 7 M e V . N g o à i ra, c á c đ ồ n g v ị io d d ư ớ i d ạ n g h ơ i tr o n g lu ồn g

k h í th o á t ra c ũ n g đ ó n g g ó p m ộ t p h ầ n v à o liề u b ứ c x ạ tr o n g th ờ i gian

b a n đ ầ u .

12

>

É

rơ

5

KV

M P 7

Í ', 'P 5

M P 2

X ả khi
lò 3
21h41

Nỗ lị 1
15h25
X ả khí lị 1

10:17

X à khí
lị 3
~ 13-14hOŨ
X ả khí
lị 3
9h20

l i

Nọ lị 2. 6h10
Nổ lò 4, 6h12

Nổ lò 3
llh O I

0 0 0

12.3

1200 000

13'3

12 00 0 00

14.'3

1200 000

15.'3

</div>
(143)<div class='page_container' data-page=143>

B ứ c x ạ d o c á c m á y đ o liề u g h i đ ư ợ c lần đ ầ u tiê n v à o n g à y 1 2 /3 p h á t ra

tà lò s ố 1 d o x ả k h í lú c 1 0 h l 7 , n g h ĩa là trư ớ c đ ó v ù n g h o ạ t đ ã b ắt đ ầ u b ị

tan c h ả y . N ổ k h i h y d r o ở lò s ố 1 x ả y ra lú c 1 5 h 2 5 đ ã đ ê lạ i tín h iệ u k há

rõ ở trạm đ o đ ặt đ ú n g h ư ớ n g g ió T â y B ắ c . C á c đ ỉn h q u a n trắc đ ư ợ c

trong h a i n g à y 1 4 - 1 5 / 3 liê n q u a n đ ế n x ả k h í ở lị s ố 3 , lò n à y đ ã b ị tan

ch ả y từ n g à y 1 3 /3 . S a u n g à y 1 5 /3 liề u b ứ c x ạ tă n g lê n rất c a o liê n q u a n

đến n ổ ở lò s ố 2 , k h ô n g p h ả i d o k h í h y d r o m à th e o n h ậ n đ ịn h c h u n g là

do n ổ g iế n g ư ớ t ( S C ) . L ò s ố 2 k h ô n g đ ư ợ c x ả k h í s ó m n h ư ờ h a i lò s ố 1

và 2 n ê n áp su ấ t tă n g c a o tr o n g c ả g iế n g k h ô v à g iế n g ư ớ t k h iế n lư ợ n g

p h ó n g x ạ th o á t ra sa u n g à y 1 5 /3 c a o h o n h ẳ n n h ữ n g n g à y trư ớ c.

M ột c ự c đ ạ i lớ n th ứ h a i x ả y ra lú c 0 h n g à y 1 6 /3 c h ư a rõ n g u y ê n n h â n

(dấu h ỏ i trên h ìn h 9 .6 ) . C ự c đ ạ i m ạ n h th ứ b a x ả y ra trưa n g à y 1 6 /3 c ó

liên q u an đ ế n đ á m c h á y ở n h à s ố 4 v à h ơ i n ư ớ c m à u trắ n g th o á t ra ở n h à

số 3. L iề u b ứ c x ạ g h i n h ậ n đ ư ợ c tại c á c trạm đ o tr o n g k h u v ự c n h à m á y

b ao q u át c á c h ư ớ n g B ắ c - T â y - N a m . K ế t q u ả q u a n trắc p h ụ th u ộ c rất

m ạnh v à o v ị trí trạm d o ả n h h ư ở n g c ủ a h ư ớ n g g ió .

9.5

Ơ NHIỄM PHĨNG XẠ

9.5.1 ơ nhiễm trong khu vực nhà máy

M ứ c p h ó n g x ạ ờ n h ữ n g n ơ i là m v iệ c tr o n g n h à m á y lê n rất c a o k h iế n

c ô n g n h â n k h ô n g th ể tiế p c ậ n đ ê q u a n sá t v à đ o đ ạ c . C h ă n g h ạ n . n g à y

1 5 /1 1 /2 0 0 3 liề u b ứ c x ạ tr o n g n h à lò lê n đ ế n trên 1 S v /h , c h i c ầ n ơ đ â y

trong 5 p h ú t là đ ã q u á liề u q u y đ ịn h c h o n h â n v iê n b ứ c x ạ tr o n g ca n ă m

(k h ô n g q u á 0 ,1 S v /a ) .

D o m ứ c b ứ c x ạ rât c a o tr o n g k h u v ự c n h à m á y F u k u s h im a s ô 1. n s à y

1 7 /3 /2 0 1 1 . N I S A đ ã p h a i n â n g m ứ c g iớ i h ạn liề u h iệ u d ụ n ơ to à n p h ần

tư ơ n g đ ư ơ n g c h o c ô n g n h ân T E P C O lê n 2 5 0 m S v , n h ừ n s ai v ư ợ t m ứ c

n ày s ẽ k h ô n g đ ư ợ c tiê p tụ c th a m g ia x ừ lý sự c ô n ơ i c ó p h ó n a x ạ tro n a

n h à m á y F u k u s h im a I.

</div>
(144)<div class='page_container' data-page=144>

3 7 6

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

T ín h đ ế n 2 3 / 5 / 1 1 c ó 7 8 0 0 n h â n v iê n là m v i ệ c tr o n g k h u v ự c n h à m á y

đ ã n h ậ n liề u tr u n g b ìn h 7 ,7 m S v . C ó 3 0 n h â n v i ê n v ư ợ t m ứ c 1 0 0 m S v

q u y đ ịn h c h o c ả n ă m . N g à y 2 4 /3 c ó h a i n h â n v iê n d ẫ m p h ả i n ư ớ c n h iễm

x ạ n ê n đ ã n h ậ n liề u 2 - 3 S v ( B á o c á o lê n I A E A , 2 0 1 1 ) .

H ình 9.7 . Các bồn chứa nước phóng xạ tạm thời dựng lên trong 
khu vực nhà máy $au tai nạn.

9.5.2 Nước phóng xạ trong khu vực nhà máy và ô nhiễm nước

biển gần nhà máy

</div>
(145)<div class='page_container' data-page=145>

Chuơng 9. FUKUSHIMA

3 7 7

b ốn n h à lò đ ề u c h ứ a v à i c h ụ c n g h ìn tấn n ư ớ c p h ó n g x ạ c h ư a đ ư ợ c x ừ lý

(A sa h i S h im b u n , 1 8 /1 2 / 2 0 1 2 ) .

B ản g 9 .5 . Hoạt độ phóng xạ trong niiớc biển gần nhà máy do 
TEPCO đo ngày 29/4/2011.

Nhân phóng

xạ

Hoạt độ, Bq/cm^

Giới hạn cho phép.
Bq/cm^

Số lần vượt mức cho
phép

,131

130 0,046 3 355

Cs134 31 0,06 520

Cs137 32 0,09 352

Ba140 0,3 17

La140 2,5 0,4 6,3

Sau k h i c á c lò p h ả n ứ n g F u k u s h im a đ ư ợ c đ ư a v ề tr ạ n e th á i d ư ớ i tód h ạ n

n g u ộ i, n h ữ n g tư ờ n g m ọ i v i ệ c đ ã ê m ả đ ể th ự c h iệ n lộ tr ìn h th á o s ỡ n h à

m áy ( ữ o n g v à i th ậ p k ỷ ) , s o n g h a i n ă m r ư ỡ i sa u , m ộ t th ả m h ọ a m ớ i lạ i

xả y ra v ớ i n ư ớ c p h ó n g x ạ t ò n h à m á y c ứ tu ồ n ra b iể n k h ô n g s a o n g ă n

được. T h e o W a s in g h to n P o s t n g à y 21 th á n g 1 0, 2 0 1 3 , "... g i ờ đ â y c ố

gắn g c ủ a n ư ớ c N h ậ t n h ằ m d ọ n s ạ c h n h à m á y đ a n g ư ả i q u a m ộ t b ư ớ c

ngoặt, th ự c s ự là m ộ t th ả m h ọ a m ớ i. F u k u s h im a g i ờ đ â y đ a n g tà n g trừ

90 triệu g a llo n ( 3 4 0 n g h ìn m^) n ư ớ c p h ó n g x ạ , n g o à i ra h à n g n s à y c ị n

có 4 0 0 n g h ìn tấ n n ư ớ c n h iễ m x ạ c h ả y ra b iể n , v à n g à y n à o T E P C O

cũ n g p h á t h iệ n ra c h ồ rò m ớ i..." .

</div>
(146)<div class='page_container' data-page=146>

3 7 8

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHẮN

tạ m th ờ i c h ờ x ử l ý x e m ra k h ô n g th u y ế t p h ụ c v i s ẽ k h ô n g đ u c h ỗ đ ễ xâv

c á c b ồ n c h ứ a .

T h ả m h ọ a v ớ i n ư ớ c n h iễ m x ạ sa u k h i lò p h á n ứ n g b ị tan c h ả y quả là

m ộ t b à i h ọ c ít đ ư ợ c lư ờ n g tr ư ớ c .

Đ e tạ m t ổ n g k ế t p h á t th ả i

ra m ô i tr ư ờ n g k h í q u y ê n v à n ư ớ c biên

T h á i B ìn h D ư ơ n g từ tai n ạ n F u k u s h im a ta c ó th ê th a m k h à o c á c k êt quả

tín h to á n k iể m k ê c ủ a c á c n h à k h o a h ọ c N h ậ t B á n d o M . A o y a m a trình

b à y tạ i h ộ i th ả o d o I A E A tổ c h ứ c th á n g 9 / 2 0 1 3 .

Bảng 9.6. Kiểm kê phát thải Cs” ’ ra khí quyển và Thái Bình Dirơng 
(Aoyam a, 2013).

Tổng hoạt độ trong vùng hoạt ba lị trước tai nạn, PBq 700

Thốt ra khí quyển 14-17

Rơi trực tiếp xuống Thái Binh Dương 1 2 - 1 5

Nước phóng xạ trong khu vực nhà máy 140

Tháo ra biển 3,6 ±0 , 7

9.5.3 Ồ nhiễm phóng xạ khu vực phụ cận

</div>
(147)<div class='page_container' data-page=147>

11/3/2011

16/3/2011

21/3/2011

26/3/2011

31/3/2011

4/4/2011

Hình 9.8 . Suất liều gamma ở một số địa điểm trong quận
Fukushim a sau khi xảy ra sự cố (Endo et al., 2012).

fr ê n h ìn h 9 .8 là liề u g a m m a ỏ’ m ộ t s ố đ ịa đ iể m g ầ n n h à m á y th u ộ c q u ậ n

F u k u sh im a . L iề u g a m m a đ o c á c h m ặ t đ ất 1 m b ằ n g b u ồ n g io n h ó a . h o ặ c

d etecto r G e ig e r . T r o n g n h ữ n g n g à y đ ầ u sa u k h i x ả y ra sự c ố , su ấ t liề u

ga m m a ở n h ữ n g n ơ i c á c h n h à m á y k h o á n g 4 0 k m n h ư Iw a k i (b iê n g iớ i

phía n a m c ủ a q u ậ n ) lê n đ ế n h à n g c h ụ c i^Sv/h. L à n g lita te c ó su ấ t liề u

cao n hất, tiế p th e o là q u ậ n lỵ F u k u s h im a v à th ị trấn K o r iy a m a . L à n g

litate n ằ m n g o à i p h ạ m v i p h ả i d i d â n v ớ i b á n k ín h 2 0 k m . n h im g su àt

liều c ò n c a o h o n n h iề u n ơ i tr o n g p h ạ m v i di d â n d o p h ó n g x ạ rơi x u ố n g

đất

th e o c á c c ơ n m ư a tr o n g n g à y 1 5 /3 . M ã i đ ế n n g à y 2 2 / 4 C h ín h p h u

m ới y ê u c ầ u n g ư ờ i d â n

ờ

đ â y d i d ờ i đ i n ơ i k h á c . Đ e n th á n g 8 /2 0 1 1

ơ

đ ây ch i c ò n lạ i 1 2 0 n g ư ờ i c a o tu ô i tr o n g tô n g s ố h ơ n 8 6 0 0 n g ư ờ i dân

cua là n e (W ik ip e d ia : lita te F u k u s h im a ).

</div>
(148)<div class='page_container' data-page=148>

3 8 0

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

x u ố n g đ ấ t từ c á c c ơ n m ư a . M ư a đ ồ n g lo ạ t x ả y ra v à o c h iê u n g à y 15/3

tại n h iề u n ơ i n h ư K o r iy a m a , th à n h p h ố F u k u s h im a v à đ ặ c b iệ t là litate

là m c h o su ấ t liề u g a m m a tă n g v ọ t v à o n g à y 1 6 /3 .

ở c á c q u ậ n p h ụ c ậ n F u k u s h im a su ấ t l iề u g a m m a th ấ p h ơ n n h iề u . V ào

n h ữ n g n g à y đ ầ u th á n g 4 / 2 0 1 1 tr o n g k h i su ấ t liề u g a m m a ở là n g litate

lê n đ ế n 10 |i S v / h th ì ở m ộ t trạ m đ o tạ i q u ậ n M iy a g i , n g a y p h ía bắc

F u k u s h im a , su ấ t liề u ít h ơ n k h o ả n g 1 0 0 lầ n . M ạ n g lư ớ i q u a n trắc p h ón g

x ạ d o M E X T q u ả n lý đ ặ t tạ i m ỗ i q u ậ n m ộ t trạ m c ố đ ịn h (h ìn h 9 .9),

h à n g n g à y đ o b ứ c x ạ g a m m a v à đ ư a k ế t q u ả lê n m ạ n g . N h ữ n g quận

n h ậ n đ ư ợ c liề u g a m m a c a o n h ấ t là Ib a ra k i, T o c h ig i p h ía n a m v à M iy a g i

p h ía b ắ c . N h ữ n g c o n s ố b ê n c ạ n h tê n q u ậ n trên h ìn h 9 .9 là liề u gam m a

tíc h p h â n tín h ra |i S v c h o c ả k h o ả n g th ờ i g ia n h a i tu ầ n , rir 15 /3 đến

2 8 /3 / 2 0 1 1 (P r ie s t, 2 0 1 2 ) . Đ â y là liề u g a m r a a th u ầ n n íy d o sự cố

F u k u s h im a sa u k h i đ ã trừ đ i p h ô n g g a m m a tự n h iê n tr o n g k ế t q uả đo

h à n g n g à y . C á c q u ậ n k h ô n g c ó tê n trên h ìn h 9 .9 c ó liề u g a m m a tích

p h â n b é h ơ n 1 ịiS v .

Nagano 7.4

Shizuoka 3,1

Yagamata 11 7

Miyagi 43 7

Fukushima

Tochigi 42,7

Ibaraki 76 4

Gunm a 26 1

Chiba 14,9

S aitam a22 7

Tokyo 21,4

Kanagawa 13,1

</div>
(149)<div class='page_container' data-page=149>

9.5.4 Hàm lượng nuclit phóng xạ trong khơng khí

Tại k h u \-ự c n h à m á v h à m lư ợ n s p h ó n g x ạ tr o n g s o l k h í lè n đ á n h à n g

n gh ìn B q m ' n ê n T E P C O c h i c ầ n h ú t v à i m é t k h ố i k h ơ n g k h í lè n p h in

lọc tr o n e v à i c h ụ c p h ú t đ à c ó th ể đ ịn h lư ợ n a đ ư ợ c h o ạ t đ ộ từ n ơ n u c lit

p h ó n s x ạ . C á c h n h à m á y t r o n s p h ạ m v i v à i c h ụ c k m . h à m l ư ợ n s p h ó n s

xạ ư o n g k h ô n g k h í

2 Ìảm đ i n h iề u , n h ư n g v ầ n c ó th è lê n đ ế n v à i ư ă m

Bq m \ th e o m ộ t s ố k ế t q u à q u a n trẳc ư o n g m ạ n g lư ớ i M E X T ( 2 0 1 1 ) .

C hẳnơ h ạn , c á c h n h à m á y 2 5 k m v ề p h ía n a m . h à m lư ợ n ơ

lê n

đến 5 0 0 - 6 0 0 B q m v à o n s à y 2 2 - 2 3 /3 2 0 1 1 . C á c k ế t q u a q u a n ư ắ c

cũ n g c h o th ấ y h à m lư ợ n g c á c n h à n p h ó n s x ạ t r o n s k h ô n s k h í e iả m

nhanh th e o th ờ i g ia n , rir th á n ơ 4 /2 0 1 1 đ ế n th á n ơ 8 2 0 1 1 g ia m đ i h à n g

n ahin lần.

ờ các q u ận p h ụ c ậ n , p h ó n g x ạ ữ o n ơ k h ô n s k h í đ ư ợ c q u a n trắc ơ T o k y o .

C hiba. T su k u b a v à T a k a s a k i. c á c h n h à m á y ưr 17 5 đ ế n 2 2 5 k m th e o

h ư ớ n g tâ y n a m . D o b ị p h a l o a n s rất m ạ n h ư ê n đ ư ờ n a v ậ n c h u y è n ư o n ơ

khi q u y ê n n ê n ơ n h ữ n g k h o ả n g c á c h n à y h à m lư ợ n g c á c n u c lit tr o n g

k h ôn g k h í s iả m đ i h à n s c h ụ c n g h ìn lầ n s o v ớ i k h u \-ự c n h à m á y . Đ è b a o

đam đ ộ n h ạ v q u a n frắ c. k h ố i lư ợ n g k h ô n a k h i h ú t ư è n

2 Ìấ y lọ c th ư ờ n g

phai n h iề u h ơ n 5 0 0 0 m ' v à th ờ i

2 Ìan đ o m ẫ u p h a i k é o d à i đ ế n h à n g

chục s iờ . T u v n h iê n , ớ c à b ô n đ ịa đ iê m q u a n trãc n ó i trên h à m lư ợ n a

n u clit p h ó n a x ạ f r o n s s o l k h i b iế n th iê n m ạ n h v ớ i n h ữ n g c ự c đ ạ i k h i c ó

đám m à y p h ó n a x ạ từ F u k u s h im a đ i q u a. C h ă n a h ạ n ơ C h ib a h à m lư ợ n g

C s tr o n g s o l k h í lẽ n đ ế n 7 .5 B q m ' v à o n s à y 2 0 - 2 1 3 . c o n s ố n à y c a o

sấp m ộ t trăm lầ n h à m l ư ợ n s n h à n '■ C s đ o đ ư ợ c tại đ à y sa u ta i nạn

C h er n o b y l ( A m a n o et a l.. 2 0 1 2 ) . B a n g 7 .7 m in h h ọ a h o ạ t đ ộ c á c n h à n

p h ó n e x ạ q u a n ư ắ c đ ư ợ c tr o n g n g à y 2 5 - 2 6 3 tại trạm T a k a sa k i th u ộ c

m ạnơ lư ớ i q u a n trẳc to à n cầ u c u a C T B T O .

</div>
(150)<div class='page_container' data-page=150>

3 8 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

B ản g 9 .7 . H oạt độ các nuclit phóng xạ trong soằ khí tại T akasaki cách nhà máy 
250 km về hướng Tây Nam. Mẫu đo ngày 25 - 26/3/2011.

Nhân

Cs134
Cs136
Cs137

,131

,132

La140
Tc,99m
Te129
Te129m

Te132

Hoạt độ phóng xạ.
ụBq.m- 3

2 6 2 5
3 3 0
2 9 8 5
2 3 2 6 4

1 2 3 7
131
4 39 6

1 4 2 3
2 7 7 5
2 2 3 6

T r o n g m ẫ u đ o n g à y 2 5 - 2 6 /3 tạ i T a k a s a k i, h à m lư ợ n g I

c a o hơn

Cs'^^ g ấ p g ầ n c h ụ c lầ n . N h ư n g đ â y c h ỉ là h à m lư ợ n g

tr o n g s o l khí,

tr o n g p h a h ơ i h à m lư ợ n g '^ 'l c ò n c a o h ơ n n ữ a . H ú t k h ô n g k h í lê n giấy

l ọ c c ó th ế g iữ lạ i g ầ n 1 0 0 % s o l k h í x u ấ t p h á t từ ta i n ạ n lò p h ả n ứ n g vốn

c ó k íc h th ư ớ c c ỡ m ic r o n , n h ư n g g iấ y lọ c k h ô n g g iữ lạ i c á c n u c lit tồn tại

tr o n g p h a h ơ i. D o đ ó , trạm q u a n trắc ở C h ib a đ ã h ú t k h í lê n th an hoạt

tín h đ ể x á c đ ịn h th à n h p h ầ n

tr o n g p h a h ơ i v à s o v ớ i th àn h phần

tr o n g s o l k h í đ o đ ư ợ c trên p h in lọ c . T ừ đ ó x á c đ ịn h đ ư ợ c tý s ố hàm

lư ợ n g p h a h ơ i trên tổ n g io d p h ó n g x ạ là 7 1 % v à o n g à y 15 - 1 6 /3 ; 52%

n g à y 2 0 - 2 1 /3 v à 6 8 % n g à y 2 2 - 2 3 /3 ( A m a n o et a l., 2 0 1 2 ) .

9.5.5 Mật độ rơi lắng phóng xạ trong vùng phụ cận

</div>
(151)<div class='page_container' data-page=151>

Chuong 9. FUKUSHIMA

3 8 3

x ả y ra s ự c ố đ ế n đ ầ u th á n g 5 /2 0 1 1 . S a u th á n g 5 / 2 0 1 1 lư ợ n g p h ó n g x ạ

trong k h ô n g k h í đ ã g iả m đ i rất n h iề u (b ả n g 9 .7 ) n ê n s è k h ô n g đ ó n g g ó p

thêm n h iề u v à o m ậ t đ ộ rơ i lắ n g tíc h lũ y n ữ a . M ậ t đ ộ rơ i lắ n g rất c a o

trong dải đ ất k é o d à i th e o hưÓTig tâ y b ắ c , t ò n h à m á y đ ế n q u á là n g

litate, c á c h n h à m á y h ơ n 3 0 k m , p h ù h ọ p v ớ i k ế t q u a q u a n trắ c liề u b ứ c

xạ g a m m a tại là n g n à y ( x e m 9 .4 .6 ) . N g à y 1 5 /3 /2 0 1 1 tạ i lò s ố 4 đ ã x a y

ra n ổ v à c h á y lớ n , k h í p h ó n g x ạ th o á t ra v à v ậ n c h u y ể n th e o g i ó v ề

h ư ớn g tâ y b ắ c rồi rơ i lắ n g th e o m ư a v ề đ ê m đ ã g â y ra n h iễ m x ạ n ặ n s

trên dải đ ất n à y (C h in o et a l , 2 0 1 1 ) .

Y

3E6 - 3E7
^ 1E6-3E6
c r t u 6E5 - 10E5

</div>
(152)<div class='page_container' data-page=152>

3 8 4

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHÁM

M ạ n g lư ớ i q u a n trắc M E X T đ o p h ó n g x ạ tr o n g rơ i lấ n g (n ư ớ c m ưa.

tu y ế t v à rơ i lắ n g k h ô ) b ă n g k h a y h ứ n g d iệ n t íc h 0 ,5 m". P h ó n g x ạ trong

m ẫ u rơ i lắ n g đ ư ợ c q u a n trắc h à n g n g à y tạ i 4 5 đ ịa đ iẻ m . từ n g à y 18 3

( H ir o s h e , 2 0 1 2 ) . T r o n g p h ạ m v i b á n k ín h 3 0 0 k m , b a o g ồ m c ả thu đô

T o k y o , c á c n u c lit lu ô n h iệ n d iệ n tr o n g rơ i lă n g ờ m ọ i đ ịa đ iê m q uan trăc

là

v à C s ’^^. N g o à i ra c ò n c ó c á c n u c lit d ề b a y h ơ i k h á c như

Cs'^^,

v à c á c n h â n k h ó n ó n g c h ả y n h ư

Zr^^, N b

T ỷ s ố h o ạ t đ ộ g iữ a h a i đ ồ n g v ị

C s^ ’ n ó i c h u n g giốn g

n h a u ờ m ọ i đ ịa đ iể m q u a n trắ c, v à o k h o ả n g 1 ,0 3 v à b iế n th iê n tò 1 đến

1,1 c h ủ y ế u d o s a i s ố p h é p đ o . N h ư n g t ỷ s ố h o ạ t đ ộ g iữ a hai nhản

I ’^V C s'^’ lạ i k h á c n h a u rõ rệt, p h ụ th u ộ c v à o đ ịa đ iê m v à th ờ i g ia n đo.

c ó c h u k ỷ b á n rã 8 ,0 5 n g à y , rất n g ắ n s o v ớ i C s ’^

( T i

2 = 3 0 ,1 7

n ă m ). V ả lạ i, k h i th o á t ra m ô i tr ư ờ n g io d p h ó n g x ạ th ư ờ n g ờ d ạ n g khí.

sa u đ ó d ầ n d ầ n c h u y ể n th à n h s o l k h í.

M ậ t đ ộ rơ i lắ n g c á c n h â n p h ó n g x ạ g iả m rất n h a n h th e o k h o ả n g cách

tín h từ n h à m á y , s o n g đ i v ề h ư ớ n g tâ y n a m th ư ờ n g c a o h ơ n h ư ớ n g bắc.

M ậ t đ ộ rơ i lắ n g g iả m k h á n h a n h th e o th ờ i g ia n (b ả n g 9 .8 ) .

B ản g 9.8. M ật độ roi lắng tích liiy'^’Cs (Bq/m^) trong ba tháng 3, 4, 5/2011 tại 
một số địa điểm phụ cận nhà máy Đ HN Fukushim a Dai—ichi. Xem >Ị 
trí các địa điểm trên hình 9.9.

_95 95

Địă điểm
quan trắc

Khoảng

cách, km Hướng

Tháng
3/2011

Tháng Tháng

4/2011 5/2011

Hitachinaka 125 N am -Tây Nam 17 000 2 300 ' 430

Yamagata 111 B ắc-Tây Bắc 10 000 >

Tokyo 227 N am -Tây Nam 8 100 280 74

Saitama 179 Tây Nam 5 300

M o rio k a 255 Nam 1 100

j

670 62

</div>
(153)<div class='page_container' data-page=153>

9.5.6 Đánh giá liều chiếu xạ dân chúng trong vùng phụ cận

P riest ( 2 0 1 2 ) đ ã đ á n h g iá liề u c h iế u x ạ lê n n g ư ờ i lớ n ở c á c q u ậ n p h ụ

cận F u k u sh im a , tr o n g đ ó c h ỉ c h ú ý đ ế n h a i th à n h p h ầ n c h iế u n g o à i d o

trường b ứ c x ạ g a m m a v à c h iế u tr o n g d o h ít th ở k h ô n g k h í. v ề n g u y ê n

tắc, v ẫ n c ò n th iế u th à n h p h ầ n từ th ự c p h ẩ m v à n ư ớ c u ố n g . T u y n h iê n ,

thành p h ầ n n à y c ó th ể b ỏ q u a d o C h ín h p h ủ đ ã c ó n h ữ n g b iệ n p h á p

k hôn g c h o p h é p lu n h à n h th ự c p h ẩ m v à n ư ớ c u ố n g c ó h à m lư ợ n g p h ó n g

xạ v ư ợ t q u á m ứ c q u y đ ịn h .

Thành p h ầ n c h iế u n g o à i d o tr ư ờ n g b ứ c x ạ g a m m a đ ư ợ c trìn h b à y trên

hình 9 .8 . H ệ s ố h o á n đ ổ i từ m ậ t đ ộ rơ i lắ n g s a n g liề u c h iế u n g o à i

như sau.

Đ ố i v ớ i Cs'^^; 1 ,9 X 1 0 “ ‘2 S v .h - ' / B q .m “^

Đ ố i v ớ i

5 ,0 X 1 0 “'^ S v .h “ '/B q .m “^

Đ ố i v ớ i

2 ,5 X 1 0 “'^ S v .h “V B q .m ”^

Đ ể đ ánh g iá th à n h p h ầ n c h iế u tr o n g d o h ít th ở k h ô n g k h í, tá c g iả d ự a

trên k ết q u ả q u a n trắc p h ó n g x ạ tr o n g k h ơ n g k h í ở T o k y o , T a k a sa k i v à

C hiba v à lấ y lư ợ n g k h ô n g k h í h ít th ở tr o n g m ộ t n g à y c ủ a n g ư ờ i N h ậ t

Bản q u y c h iế u là 2 2 0 0 0 lít. Đ ố i v ớ i '^’l, th à n h p h ầ n p h a h ơ i v à p h a s o l

khí lấ y th e o tỷ lệ 3 : 1, trên c ơ s ở k ế t q u ả đ o ở C h ib a v à k h u y ế n c á o c ủ a

C T B T O . Đ e s u y ra liề u c h iế u tr o n g từ h à m lư ợ n g c á c n h â n tr o n g k h ơ n g

khí, tác g iả đ ã d ù n g c á c h ệ s ố c h u y ể n đ ổ i đ ư ợ c k h u y ế n c á o tr o n g (IC R P

72, 1 9 9 6 ). K ế t q u ả tín h to á n c h o th ấ y

Te'^^ v à h a i n u c lit

C s ’^^ đ ó n g g ó p n h iề u n h ấ t v à o liề u c h iế u tr o n g . C á c n u c lit k h á c đ ó n g

góp rất ít, n ê n k h ô n g đ ư a v à o d a n h s á c h tr o n g b ả n g 9 .7 .

B ản g 9 .7 s o sá n h liề u c h iế u tr o n g v à c h iế u n g o à i, ở c ả b a n ơ i, liề u

ch iếu tr o n g d o h ít th ở k h ô n g k h í đ ề u c a o h ơ n liề u c h iế u n g o à i k h o ả n g

bốn lần. L iề u t ổ n g c ộ n g cả c h iế u tr o n g v à c h iế u n g o à i đ ố i v ớ i d ân

ch ú n g ở h a i th à n h p h ố đ ô n g d ân n h ư T o k y o v à C h ib a là 9 6 v à 8 0

ị i S v ,

ở

T ak asa k i c a o h ơ n , 1 4 6

ị i S v ,

n h ư n g v ẫ n d ư ớ i m ứ c liề u c h o p h é p đ ố i v ớ i

dân c h ú n g tr o n g m ộ t n ă m là 1 m S v . T u y n h iê n , v ớ i q u ậ n F u k u s h im a

ch ắc c h ắ n liề u c ò n c a o h ơ n n h iề u v à n h iề u n ơ i đ ã v ư ợ t m ứ c c h o p h é p .

</div>
(154)<div class='page_container' data-page=154>

3 8 6

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

B ản g 9.9. Liều chiếu trong do hít thở và liều chiếu ngồi (Sv) gâv bời khí phóng 
xạ từ nhà máy điện hạt nhân Fukushim a ở ngưòi lửn từ ngày 15/3 đến 
28/3/2011 tại Tokyo, Chiba và Takasakỉ.

Tokyo Chiba Takasaki

(pha hơi) 6 .1 E -5 5 .0 E -5 1,0E -4

(sol khí) 7 ,5 E -6 6 ,2 E -6 1,3E -5

Te132 2 ,8 E -6 1,8E -6 1.9E -6

C s137 2,1 E -6 3 .5 E -6 2 .3 E -6

Cs134 2 .0 E -6 3 .3 E -6 2.2E -6

Liều chiếu trong 7 .5 E -5 6 .5 E -5

1 ,2 E ^

Liều chiếu ngoài 2,1 E -5 1 ,5E -5 2 .6E -5

9.5.7 Dự báo phát tán ô nhiễm trong tình trạng khẩn cấp

D ự b á o n h a n h v à c h ín h x á c d iễ n b iế n p h á t tán p h ó n g x ạ sa u tai nạn điện

h ạt n h â n c ó

ý

n g h ĩa v ô c ù n g q u a n tr ọ n g đ ể ứ n g p h ó k ịp th ờ i v ớ i các

k h ố i k h í c h ứ a c h ấ t p h ó n g x ạ la n đ ế n c á c v ù n g lâ n c ậ n . T r o n g tai nạn

F u k u s h im a , C h ín h p h ủ N h ậ t B ả n đ ã q u y ế t đ ịn h d i d ờ i d â n ra k h ỏ i bán

k ín h 10 k m , rồ i 2 0 k m , sa u đ ó lạ i tă n g lê n 3 0 k m . N h ư n g trên th ự c tế,

p h á t tán c h ấ t p h ó n g x ạ k h ô n g đ ẳ n g h ư ớ n g (h ìn h 9 . 1 0 ) , n ơ i g ầ n n g u ồn

p h á t c ó k h i ít b ị tá c đ ộ n g h ơ n ở x a d o k h ô n g n ằ m trên c o n đưòm g vận

c h u y ế n k h ố i k h í p h ó n g x ạ , h o ặ c k h í p h ó n g x ạ k h ô n g tạ o th à n h m â y và

g â y m ư a trút c h ấ t p h ó n g x ạ x u ố n g đất.

</div>
(155)<div class='page_container' data-page=155>

như liề u b ứ c x ạ c h o to à n v ù n g tr o n g tư ơ n g la i ( M is a w a , 2 0 0 8 ) . R ấ t tiế c ,

trong sự c ố F u k u s h im a , S P E E D I đ ã k h ô n g p h á t h u y tá c d ụ n g , v à h ầu

như bất h o ạ t. C h ín h p h ủ N h ậ t B ả n đ ã k h ô n g sử d ụ n g n ó đ ê ra q u y ế t

định tro n g tìn h trạn g k h ẩ n c ấ p x ử lý ta i n ạ n F u k u s im a .

T rong k h i đ ó , C h in o v à c ộ n g s ự ( 2 0 1 1 ) đ à s o sá n h k ế t q u ả q u a n trấc

p h ón g x ạ n g a y sa u k h i x ả y ra sự c ố v ớ i tín h to á n m ô p h o n e t r o n s

S P E E D I đ ê đ á n h g iá tố c đ ộ th o á t ra m ô i tr ư ờ n g c u a c á c n h â n p h ó n g x ạ

từ sự c ố F u k u sh im a . Đ à y là c ô n g b ố đ ầ u tiê n ra th ế

2 Ìới v ề t h ô n s tin

quan tro n g n à y , c ò n đ ư ợ c g ọ i là s ố h ạ n g n g u ồ n F u k u s h im a . T r o n a tín h

tốn m ô p h ò n g , S P E E D I đ ã x â y d ự n s

l ư ớ i

1 0 0 k m

X

1 0 0 k m

X

3 0 k m

với đ ộ p h â n g iả i th e o h a i p h ư ơ n s n ằ m n g a n ơ là 2 k m . p h ư ơ n g t h ă n s

đứng đ ư ợ c c h ia ra 3 0 ló p

v à

b a o q u á t m ộ t k h ô n g g ia n 1 0 0

km X

10 0 k m

X 30 km xung quanh nhà m áy. kể cà vịing b iền phía đ ô n s.

T ốc đ ộ th o á t ra m ô i tr ư ờ n g

Q i

(B q /h ) c ủ a n u c lit p h ó n s x ạ i đ ư ợ c tin h

theo c ô n g th ứ c:

Q , = M ./ Q

( 9 .1 )

trong đ ó M , là h à m lư ợ n g n u c lit p h ó n e x ạ i tại v ị trí q u a n trắc tín h th e o

Bq/m^ v à Ci là đ ộ p h a l o a n s n u c lit tr o n g k h ô n s k h í d o q u á trinh p h át

tán tín h th e o h/m ^. Ci đ ư ợ c tín h b ằ n g c á c h m ô p h o n g q uá trìn h p h át tán

với g iả th iế t tố c đ ộ th o á t ra m ô i tr ư ờ n a c u a n u c lit i b ằ n a 1 B q h.

Đ ê tín h to à n b ộ lư ợ n g n h â n i th o á t ra m ô i tn r ờ n g Si c ó th ê d ù n g c ô n g

thức:

s, - I Q,, X T,

(9.2)

trong đ ó

Q i . ị

là tố c đ ộ th o á t ra m ô i tr ư ờ n a cu a n u c lit i tr o n g k h o a n g th ờ i

gian Tj ơ th ờ i đ iè m j.

C h in o v à c ộ n 2 s ự ( 2 0 1 1 ) đ à s ư d ụ n s k ết q ua q u a n trăc liề u b ứ c x ạ

\ à

hàm lư ợ n a n u c lit tr o n a k h ô n ơ k h í tron ơ k h o a n g th ờ i g ia n từ 15 3 đ ến

5 '4 tại 8 v ị trí t r o n s q u ậ n F u k u s h im a v à m ộ t s ố v ị tri ơ h ai q u ậ n p h ụ cận

phía n a m đ è tin h Q, v à s , th e o h ai c ô n s th ứ c trèn.

</div>
(156)<div class='page_container' data-page=156>

3 8 8

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

K ế t q u ả c h o th ấ y tố c đ ộ th o á t ra m ô i tr ư ờ n g Q , c u a

đ ạ t đ ế n 10

B q /h v à o n g à y 1 5 /3 , sa u đ ó ổ n đ ịn h ở m ứ c 10'"^ B q h từ n g à y 1 6 /3 đến

2 4 /3 v à g iả m x u ố n g m ứ c lO ’ ' - lo '^ B q /h v à o đ ầ u th á n g tư 2 0 1 1 . D iễn

b iế n c ủ a Cs'^^ c ũ n g tư ơ n g tự n h ư

n h ư n g tỳ s ố h o ạ t đ ộ h ai nhân

k h ô n g ổ n đ ịn h m à b iế n th iê n tr o n g k h o ả n g k h á r ộ n g . T ô n g k ế t c ả giai

đ o ạ n từ 10 h n g à y 1 2 /3 đ ế n 0 h n g à y 6 / 4 c ó 1,5 X lO '" B q

v à 1,3 X

10*^ B q Cs'^^ đ ã th o á t ra m ô i tr ư ờ n g . L ư ợ n g p h ó n g x ạ n à y c h ỉ b ằ n g vài

p h ầ n tră m h o ạ t đ ộ

tr o n g b a lò p h ả n ứ n g ở F u k u s h im a .

9.6

PHÁT TÁN PHÓNG XẠ TỪ TAI NẠN ĐIỆN HẠT NHÂN

FUKUSHIMA RA NGOÀI NHẬT BẢN

9.6.1 Mạng lưới quan trắc

T ừ c u ố i th ậ p k ỷ 8 0 c ủ a th ế k ỷ X X , T ổ c h ứ c H iệ p đ ịn h c ấ m th ử v ũ khí

h ạt n h â n to à n d iệ n (C T B T O ) đ ã th iế t lậ p m ạ n g lư ớ i g ồ m 8 0 trạm quan

trắc p h ó n g x ạ trên to à n c ầ u đ ể p h á t h iệ n c á c v ụ n ồ h ạ t n h â n . C á c trạm

đ ư ợ c tr a n g b ị m á y h ú t k h í lớ n b ả o đ ả m lư u lư ợ n g 2 0 0 0 0 m ^ /n gà y. Sol

k h í p h ó n g x ạ g iữ lạ i trên g iấ y lọ c đ ư ợ c đ ịn h lư ợ n g b ằ n g p h ổ k ế gam m a

d ù n g d e te c to r b á n d ẫ n . K h í trơ p h ó n g x ạ n h ư

(T i

2 = 11,93

n g à y ) ,

( T i

/2

= 2 ,1 9 n g à y ) , X e ‘” ( T i

/2

= 5 ,2 5 n g à y ) v à X e ‘^^

( T ị

/2

= 9 ,1 4 h ) đ ư ợ c đ o b ằ n g d e te c to r đ ặ c b iệ t v à c h ì đ ư ợ c tran g bị ch o

m ộ t n ử a s ố trạm ở m ộ t s ổ v ị trí n h ấ t đ ịn h . M ậ t đ ộ rơ i lắ n g s o l k h í p h ó n g

x ạ đ ư ợ c q u a n trắc b ằ n g k h a y h ứ n g . Đ ộ n h ạ y q u a n trắc v à o k h o ả n g

1 ^xBq v ớ i Cs'^^ v à 0 ,1 m B q v ớ i c á c đ ồ n g v ị x e n o n .

N g o à i m ạ n g lư ớ i q u a n trắc c ủ a C T B T O , n h iề u n ư ớ c c ũ n g c ó m ạ n g quan

trắc r iê n g đ ể th e o d õ i h o ạ t đ ộ n g c á c n h à m á y đ iệ n h ạ t n h â n v à n g h iên

c ứ u p h ó n g x ạ m ô i tr ư ờ n g . C á c trạm n à y đ ã c ô n g b ố n h iề u k ế t q u à quan

trắc ra th ế g iớ i.

9.6.2 Tác động phóng xạ mơi trường của tai nạn Fukushima

bên ngoài Nhật Bản

</div>
(157)<div class='page_container' data-page=157>

p hép c ủ a c á c q u ố c g ia , v à th ấp h ơ n rất n h iề u m ứ c p h ó n g x ạ đ o đ ư ợ c

trong v ù n g F u k u s h im a sa u k h i x ả y ra ta i n ạ n . C h ă n g h ạ n , k ế t q u ả q u a n

trắc

tr o n g k h ơ n g k h í trên to à n c h â u Â u c h o th ấ y liề u h ấp th ụ đ ố i v ớ i

tuyến g iá p ở trẻ e m 10 tu ổ i k h ô n g v ư ợ t q u á 1 ịiS v ( B o s s e w e t a l., 2 0 1 2 ) .

S o n g , h à m lư ợ n g c á c n u c lit p h ó n g x ạ từ F u k u s h im a tr o n g k h ô n g k h í v à

rơi lắ n g ở c á c n ư ớ c b ắ c b á n c ầ u n g o à i N h ậ t B ả n v ẫ n đ ủ c a o đ ể c ó th ể

quan frắc c h ín h x á c . M ỗ i k h i c ó k h ố i k h í p h ó n g x ạ t ò F u k u s h im a đ i q u a .

hàm lư ợ n g

tr o n g k h ô n g k h í c ó th ể tă n g lê n h à n g tră m lầ n s o v ớ i

trước đ ó . N h ờ đ ó c ó th ể d ù n g k ế t q u ả q u a n trắc p h ó n g x ạ t ò F u k u s h im a

để k iể m n g h iệ m c á c m ơ h ìn h p h á t tán p h ó n g x ạ frên to à n cầ u .

9.6.3 Vận chuyển phóng xạ trong khí quyển

N g a y ư o n g n g à y đ ầ u tiê n x ả y ra sự c ố ( 1 1 / 3 ) , p h ó n g x ạ đ ã b ắ t đ ầ u th o á t

ra m ô i tr ư ờ n g v à sa u k h i T E P C O c h o x ả k h í đ ể g iả m áp su ấ t b ê n tr o n s

lò, lư ợ n g p h ó n g x ạ th o á t ra m ô i tr ư ờ n g n g à y c à n g tă n g , đ ạt đ ế n c a o

đ iêm là n g à y 1 5 /3 k h i x ả y ra v ụ n ổ k h í h y d r o đ ầ u tiê n ở lò số 1 (h ìn h

9.6 v à 9 .8 ) . K h í p h ó n g x ạ p h á t tán đ i k h ắ p b ắ c b á n c ầ u c h ủ y ế u n h ờ c ó

hai d ị n g x iế t v ậ n c h u y ể n t h e o h ư ớ n g t ò tâ y s a n g đ ô n g ớ v ĩ đ ộ k h o a n g

60 v ĩ đ ộ b ắ c là d ò n g x iế t c ự c đ ớ i v à d ò n g x iế t cậ n n h iệ t đ ớ i ờ 3 0 v ĩ đ ộ

bắc. C ác d ò n g x i ế t n ằ m p h ía d ư ớ i trần tầ n g b in h lư u , c ó b ề d à y v à i ba

km đ ư ợ c x e m n h ư th à n h p h ầ n c ơ b ả n tr o n g h o à n lư u to à n c ầ u c u a k h í

q uyên. C á c d ò n g x i ế t n à y đ ư ợ c h ìn h th à n h d o sự c h ê n h lệ c h n h iệ t đ ộ

k h ô n g k h í g iữ a x í c h đ ạ o v ớ i h a i c ự c v à c h u y ể n đ ộ n g q u a y c u a T rái đất.

Các d ò n g x iế t lư ợ n h ìn h s in th e o v ĩ tu y ế n n ê n c ó th ê p h á t tán c á c ch ấ t ô

n h iễm đ ế n n h ữ n g v ĩ đ ộ c a o h ơ n , g ầ n c ự c đ ớ i v à th ấp h ơ n , g ầ n x íc h đ ạ o .

Q u ỳ đ ạ o v ậ n c h u y ể n c á c k h ố i k h í từ F u k u s h im a c ó th ể tín h th e o m ơ

hình H Y S P L I T c ủ a C ơ q u a n Đ ạ i d ư ơ n g v à K h í q u y ê n q u ố c g ia

( M ỳ ) - N O A A ( D r a x le r an d R o lp h , 2 0 1 1 ) . H Y S P L I T sư d ụ n g s ố liệ u k h í

tư ợ n g to à n c ầ u th e o G D A S (G lo b a l D a ta A s im ila t io n S y s t e m ) v à tin h

toán la n tr u y ề n t h e o c h u y ê n đ ộ n g n g a n g c ũ n g n h ư th ă n g đ ứ n g c u a k h ỏ i

khí. Á p d ụ n g m ơ h ìn h H Y S P L I T v à o n h ữ n g n g à y đ ầ u sa u k h i x a y ra sự

cố c h o th ấ y c á c k h ố i k h í từ F u k u s h im a c ó q u ỳ đ ạ o v ậ n c h u v ê n th ịn h

</div>
(158)<div class='page_container' data-page=158>

3 9 0

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHÂN

h à n h th e o h ư ớ n g đ i ra b iể n T h á i B ìn h D ư ơ n g , sa u đ ó đ ô b ộ lê n b ờ tây

b ắ c n ư ớ c M ỹ , r ồ i tiế p tụ c v ậ n c h u y ể n q u a Đ ạ i T â y D ư ơ n g đ ê n c h â u À u.

9.6.4 Khí trơ và sol khí phóng xạ đến Bắc Mỹ

B o w y e r v à c ộ n g sự ( 2 0 1 1 ) là n h ữ n g n g ư ờ i đ ầ u tiê n q u a n trắc được

p h ó n g x ạ từ F u k u s h im a tạ i p h ò n g th í n g h iệ m ờ R ic h la n d th u ộ c m ạng

lư ớ i C T B T O , b a n g W a s h in g t o n , b ê n k ia b ờ T h á i B ìn h D ư ơ n g , ch ỉ bốn

n g à y sa u k h i x ả y ra s ự c ố . N h ư n g đ ó là b a đ ồ n g v ị k h í trơ x e n o n , ch ú ng

v ừ a c ó tỷ su ấ t m ả n h v ỡ p h â n h ạ c h c a o ( 1 . 5 .3 ) , n h ấ t là X e '^ ^ lại vừ a là

k h í trơ n ê n ít b ị c ả n trở d o tư ơ n g tá c v ớ i v ậ t c h ấ t k h i v ậ n c h u y ế n trong

k h ô n g k h í. N h ư n g k ỹ th u ậ t q u a n trắc x e n o n p h ó n g x ạ n ó i c h u n g phứ c

tạp h ơ n so v ớ i c á c n u c lit k h á c , n ê n c h ỉ m ộ t s ố p h ị n g th í n g h iệ m trong

m ạ n g lư ớ i C T B T O đ ư ợ c tra n g b ị k ỹ th u ậ t n à y . K ỳ th u ậ t q u a n trắc bao

g ồ m v i ệ c tá c h x e n o n k h ỏ i c á c th à n h p h ầ n c h ín h tr o n g k h ô n g k hí như

N

2 , O

2 , A r , C O

2 , H

2 O ... b ằ n g c á c c h ấ t h ấ p p h ụ , sa u đ ó p h à i tá c h x en o n

p h ó n g x ạ k h ỏ i r a d o n p h ó n g x ạ b ă n g k ỳ th u ậ t s ắ c k ỷ k h í. B ìn h th ư ờ n g,

tr o n g k h ô n g k h í lu ơ n c ó m ộ t lư ợ n g x e n o n p h ó n g x ạ n h ấ t đ ịn h p h á t ra từ

c á c lò p h ả n ứ n g h ạt n h â n v à c á c c ơ s ở đ iề u c h ế d ư ợ c c h ấ t p h ó n g xạ.

N ề n p h ô n g x e n o n n à y c ó th ể th a y đ ổ i từ d ư ớ i 1 m B q /m ^ đ ến 100

m B q /m ^ ờ R ic h la n d n ề n p h ô n g x e n o n p h ó n g x ạ c h ỉ ơ m ứ c 0 ,1 m Bq/m ^

n h ư n g sa u n g à y 1 6 /3 đ ã tă n g v ọ t lê n đ ế n g ầ n 1 0 0 0 0 0 m B q /m ^ (hình

9 .1 1 ) . X e ' ” là đ ồ n g v ị c h ín h q u a n trắc đ ư ợ c tại R ic h la n d , h ai đ ồ n g vị

k h á c là

v à

c ó h o ạ t đ ộ th ấ p h ơ n h à n g tră m lần .

Xe'^^ c ũ n g q u a n trắc đ ư ợ c ở m ứ c h à m lư ợ n g h à n g tr iệ u B q/m ^ tại các

trạm q u a n trắc c ủ a C T B T O ở b ờ T â y C a n a d a n h ư S y d n e y , O tta w a ...

(b ả n g 9 .9 ) .

</div>
(159)<div class='page_container' data-page=159>

Chuông 9. FUKUSHIMA

391

100000

10000

1000

I

100

J

■ ■■ 1

ị

í

f /

'- - - ^ W »7

10

0
0.1

*

0^1

3/1/2011 3/6/2011 3A 1/201Ỉ 3/16/2011 3/21/2011 3/26/2011 3/31/2011

■Xe-ias "♦»Xfr-131m -♦ -X e ‘ 133ni

Hình 9 .1 1 . Hàm lượng khí tro phóng xạ xenon (ụg m') quan 
trắc ỡ Richland thuộc mạng quan trắc của CTBTO.

</div>
(160)<div class='page_container' data-page=160>

3 9 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

5 n g à y h à n h trìn h lạ i g ặ p m ộ t x o á y th u ậ n ờ n g o à i k h ơ i b ang

W a s h in g t o n n ê n b ố c lê n m ộ t lầ n n ữ a đ ế n đ ộ c a o 6 0 0 0 m s a u đ ó m ớ i hạ

x u ố n g v à tiế n v à o b ờ . X o á y th u ậ n n g o à i k h ơ i b a n g W a s h in g t o n k èm

t h e o m ư a n ê n b ụ i k h í p h ó n g x ạ b ị p h a lo ã n g đ i rất n h iê u tr ư ớ c k h i đ ô bộ

v à o đ ấ t liề n .

5000 
4000

ĩ 3000

2000

1000

12 0 0 )2 00 12 0 0 12 00 12 00 »2 0 0 12 00 12 00 12 0 0 12
0 a 'l3 0 3/1 4 03/15 03/16 0 3 í1 7 03/18 03/19 0 3 /2 0 Q3/21

H ình 9 .1 2 . Quỹ đạo vận chuyển các khối khí từ nhà máy điệD 
hạt nhân Fukushim a mô phỏng theo H Y SPLIT.

</div>
(161)<div class='page_container' data-page=161>

N h ữ n g đ ồ n g v ị s ố n g n g ắ n n h ư

T e '^ ^ .. c ũ n g c ó m ặ t tr o n g k ế t q u à

q uan trắc c h ứ n g tò n g u ồ n p h á t p h ó n g x ạ c h ín h là rir c á c lò p h à n ứ n g ,

c h ú n g c h ấ m d ứ t h o ạ t đ ộ n g n g a y sa u k h i x ả y ra đ ộ n g đ ấ t - s ó n g th ầ n ,

m à k h ô n g p h ả i từ c á c b ể c h ứ a n h iê n liệ u đ ã c h á y , ờ đ ó c á c đ ồ n g v ị s ố n g

n gắn đ ã p h â n rã h ết.

S o l k hí p h ó n g x ạ c ũ n g đ ã đ ư ợ c p h á t h iệ n rất s ớ m từ n g à y 1 8 /3 /2 0 1 1 tại

năm ữ ạ m c ủ a C T B T O ờ C a n a d a v à m ứ c p h ó n g x ạ đ ã g iả m x u ố n g d ư ớ i

n g ư ỡ n g p h á t h iệ n sa u n g à y 2 2 / 4 /2 0 1 1 (b ả n g 9 .1 1 ) .

9.6.5 Quan trắc phóng xạ Fukushima

ở

châu Âu

Sau k h i q u a B ắ c M ỹ , p h ó n g x ạ F u k u s h im a h à n h trìn h q u a Đ ạ i T â y

D ư ơ n g đ ế n c h â u Â u . ờ c h â u Â u , p h ó n g x ạ đ ư ợ c p h á t h iệ n đ ầ u tiê n tại

R e y k ja v ic k , I c e la n d n g à y 2 0 / 3 / 2 0 1 1 tại trạm q u a n trắc th u ộ c m ạ n a

C T B T O . N g o à i c o n đ ư ờ n g v ậ n c h u y ê n x u y ê n q u a B ắ c M ỹ , p h ó n e x ạ từ

F u k u sh im a c ò n đ ế n c h â u Â u b ằ n g c o n đ ư ờ n g q u a B ắ c B ă n g D ư ơ n g .

Các trạm q u a n trắc ờ c h â u Ả u g h i n h ậ n p h ó n g x ạ c ự c đ ạ i m u ộ n h ơ n c á c

trạm ở B ắ c M ỹ , th ư ờ n g v à o c u ố i th á n g b a đ ầ u th á n g tư n ă m 2 0 1 1 . T u v

n h iên , n h ữ n g c ự c đ ạ i q u a n trắc đ ư ợ c tại c h â u Â u c ũ n g rất m ạ n h . H à m

lư ợ n g '^’l tr o n g k h ơ n g k h í th ấ p h ơ n m ộ t ít s o v ớ i B ắ c M ỹ d o p h ó n e x ạ

đ ến m u ộ n h ơ n v à b ị p h â n rã n h iề u h ơ n (b à n g 9 .1 1 ) . ở c h â u Â u . c á c

trạm B ắ c Â u v à T â y Â u p h á t h iệ n p h ó n g x ạ s ớ m h ơ n v à m ạ n h h ơ n c á c

trạm k h á c . C à n g v ề p h ía n a m v à p h ía đ ô n g m ứ c đ ộ p h ó n e x ạ c ó x u

h ư ớ n g g iả m d ầ n , tu y k h o á n g c á c h đ ịa lý đ ế n F u k u s h im a lại n s ắ n h ơ n .

9.6.6 Quan trắc phóng xạ Fukushima

ờ

các nước Đông và

Đông Nam Á

</div>
(162)<div class='page_container' data-page=162>

tâ y n a m . T ạ i đ â y , trạm q u a n trắc tr o n g h ệ th ố n g C T B T O g h i n h ậ n tín

h iệ u m ạ n h lầ n đ ầ u tiê n v à o n g à y 2 5 / 3 v ớ i h à m lư ợ n g l'^ ' tr o n g k h ô n g

k h í là 7 8 ịiB q .m " ^ , th ấ p h ơ n g ầ n h a i b ậ c s o v ớ i n h iề u n ơ i ở B ắ c M ỹ và

c h â u Â u .

C ù n g th ờ i g ia n n à y , c á c trạm q u a n trắ c ở Đ à i B ắ c , M a n ila (C T B T O ) và

H à N ộ i b ắ t đ ầ u g h i n h ậ n đ ư ợ c p h ó n g x ạ đ ế n từ F u k u s h im a th e o con

đ ư ờ n g v ậ n c h u y ể n v ề h ư ớ n g tâ y n a m trên T h á i B in h D ư ơ n g . H àm

lư ợ n g

v à Cs'^^ tr o n g k h ơ n g k h í g iả m d ầ n th e o v ĩ đ ộ (b ả n g 9 .1 1 ).

C á c trạ m c ó v ĩ đ ộ th ấ p n h ư Đ à L ạ t, T P . H ồ C h í M in h v à K u a la L am pur

th ấ y c ự c đ ạ i m ạ n h n h ấ t v à o n à y 1 0 /4 v à tín h iệ u p h ó n g x ạ g iả m x u ố n g

d ư ớ i n g ư ỡ n g p h á t h iệ n sa u n g à y 2 2 / 4 .

9.6.7 Số hạng nguồn Fukushima

Đ ể n g h iê n c ử u q u á trìn h p h á t tán p h ó n g x ạ ra m ô i tr ư ờ n g v à k ế t n ố i các

k ế t q u ả q u a n trắc p h ó n g x ạ từ k h ắ p n ơ i trên th ế g iớ i rất c ầ n x á c đ ịn h số

h ạ n g n g u ồ n tr o n g s ự c ố F u k u s h im a .

số

h ạ n g n g u ồ n m ô tả th à n h phần

p h ó n g x ạ , d ạ n g tồ n tạ i v à d iễ n b iế n lư ợ n g p h ó n g x ạ th o á t ra th e o thời

g ia n v à th e o đ ộ c a o đ ố i v ớ i từ n g n u c lit.

</div>
(163)<div class='page_container' data-page=163>

Chương 9. FUKUSHIMA

3 9 5

k ết q u ả q u a n trắc tại N h ậ t B ả n c ũ n g n h ư n h iề u n ơ i k h á c c h o p h é p c à i

tiế n s ố h ạ n g n g u ồ n d ự đ o á n b a n đ ầ u . C á c k ế t q u ả tín h to á n v à q u a n trắc

b ao g ồ m h à m lư ợ n g c á c n u c lit p h ó n g x ạ tr o n g k h ô n g k h í v à rơ i lắ n g .

Đ ể k iể m k ê lư ợ n g p h ó n g x ạ fr o n g v ù n g h o ạ t v à c á c b ể c h ứ a n h iê n liệ u

đã c h á y c ó th ể s ử d ụ n g c o d e O R E N G c ủ a O a k R id g e N a tio n a l

L ab o ra to ry n ă m 2 0 0 5 . N h ư n g lư ợ n g p h ó n g x ạ th o á t ra n g o à i m ô i tr ư ờ n g

ch i c h iế m m ộ t tỷ lệ n h ấ t đ ịn h fr o n g tô n g lư ợ n g p h ó n g x ạ tr o n g lò tù y

th u ộc v à o tín h c h ấ t d ễ b a y h ơ i h a y c h ịu lử a c ủ a n u c lit v à n h ữ n g đ iề u

k iện h ó a lý k h i v ù n g h o ạ t tan c h ả y . T h í d ụ , t ỷ lệ n à y c h i v à o k h o ả n g v à i

phần trăm đ ố i v ớ i

n h ư n g lạ i g ầ n n h ư 1 0 0 % v ớ i k h í trơ X e'^^. K ế t

quả tín h to á n k iể m k ê h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ v à t ỳ lệ p h á t th ả i c h o th ấ y c ó sự

khác n h a u đ á n g k ể g iữ a c á c tá c g iả (b ả n g 9 .1 0 ) .

Báng 9 .10. ư ớ c tính tổng hoạt độ phóng xạ thốt ra khí quyển từ các lò phản 
ứng hạt nhân của nhà máy điện hạt nhân Fukushim a

,131

Trong lị Thốt ra

ngồi Trong lị

Thốt ra
ngồi

Lị số 1 1,9x10'® 1,3x10’^ 2x10'^ 6,0x10'®

Lị số 2 2,7x10^® 1,8x10^^ 2,4x10’^ 7,2x10'®

Lị số 3 2,7x10^® 1,8x10’^ 2,4x10'^ 7,2x10'®

Tổng ba

lị 1, 2, 3* 7.3x10'®

4,9x10'^ 6,8x10'" 2,0x10'®

Stohl và

cộng sự 16,7x10'®

35,8x10'"

NISA** 1,6x10^^ 15x10'®

i

NSC** 1,5x10'^ 12x10'^

</div>
(164)<div class='page_container' data-page=164>

v ề đ ộ c a o p h á t th ả i tr o n g tr ư ờ n g h ọ p F u k u s h im a , S to h l v à c ộ n g sự

( 2 0 1 1 ) c h ia là m b a lớ p . L ớ p sá t đ ấ t, d ư ớ i 5 0 m , d à n h c h o rị p h ó n g xạ

q u a m á i n h à v à tư òm g lò . L ớ p th ứ h a i từ 5 0 đ ế n 3 0 0 m b a o g ồ m phát

th ả i d o x ả k h í n g a y trên n ó c n h à lò ( ở n h iệ t đ ộ tư ơ n g đ ố i c a o ) v à q u a ba

ố n g k h ó i n h à m á y . L ớ p th ứ b a t ò 3 0 0 đ ế n 1 0 0 0 m là đ ộ c a o x u ấ t phát

c ủ a p h ó n g x ạ b ố c lê n từ c á c v ụ n ổ k h í h y d r o . T u y n h iê n , S to h l v à c ộ n g

s ự ( 2 0 1 1 ) c h o th ấ y k ế t q u ả m ô p h ỏ n g p h ụ th u ộ c rất ít v à o đ ộ c a o phát

th ả i t h e o c á c h p h â n tầ n g n h ư trên . Đ â y c ó th ể x e m là m ộ t th u ậ n lợ i khi

x á c đ ịn h s ố h ạ n g n g u ồ n c h o s ự c ố F u k u s h im a .

S to h l v à c ộ n g s ự ( 2 0 1 1 ) đ ã s ử d ụ n g m ơ h ìn h v ậ n c h u y ể n tr o n g khí

q u y ể n ( F L E X P A R T ) k ế t h ợ p v ớ i c á c k ế t q u ả q u a n trắc tạ i h à n g chục

trạ m trên to à n c ầ u ( x e m p h ầ n s a u ) đ ể c h ỉn h l ý v à h o à n th iệ n s ố hạng

n g u ồ n x u ấ t p h á t tìr d ự đ o á n b a n đ ầ u t h e o c á c h v ừ a trìn h b à y trên . T h eo

c á c tá c g iả , tổ n g h o ạ t đ ộ X e ’^^ p h á t ra t ò s ự c ố F u k u s h im a lê n đ ế n 16,7

E b q ( k h o ả n g d a o đ ộ n g ưr 1 3 ,4 đ ế n 2 0 ,0 E b q , b ả n g 9 . 8 ) , m ộ t lư ợ n g khí

trơ p h ó n g x ạ n h â n tạ o lớ n n h ấ t từ tr ư ớ c đ ế n n a y , k h ô n g k ể c á c v ụ thừ

v ũ k h í h ạ t n h â n . G ầ n n h ư to à n b ộ k h í Xe'^^ đ ã th o á t ra n g o à i m ôi

tr ư ờ n g n g a y tr o n g b ố n n g à y đ ầ u sa u k h i lò d ừ n g .

Đ ố i v ớ i

t ổ n g h o ạ t đ ộ th o á t ra n g o à i là 3 5 ,8 ( k h o ả n g d a o đ ộ n g từ

2 3 ,3 đ ế n 5 0 ,1 ) P B q , b ằ n g k h o ả n g 4 2 % lư ợ n g Cs'^^ th o á t ra từ s ự cố

C h e m o b y l, tr o n g k h i n h iề u tá c g iả k h á c c h o rằ n g c o n s ố n à y c h ỉ d ư ới

10% . K ế t q u ả c ủ a S to h l v à c ộ n g s ự c ũ n g lớ n h ơ n h a i lầ n ư ớ c lư ợ n g của

N I S A v à N S C . C s ’” th o á t ra n h iề u n h ấ t v à o h a i n g à y 14 v à 1 5 /3 , đến

n g à y 1 9 /3 t ố c đ ộ p h á t th ả i tụ t h ẳ n m ộ t b ậ c v à d iễ n b iế n n à y đ ư ợ c gán

c h o sự k iệ n tư ớ i n ư ớ c là m n g u ộ i n h à s ố 4 t ò m á y b a y trự c th ă n g . T ừ kết

q u ả n à y S to h l v à c ộ n g s ự c h o rằ n g b ể c h ứ a n h iê n liệ u n h à s ố 4 b ị h ư hại

c ó đ ó n g g ó p p h ầ n q u a n tr ọ n g tr o n g p h á t th ả i p h ó n g x ạ từ sự cố

F u k u s h im a , k h ô n g g i ố n g n h ư n h iề u n h ậ n đ ịn h k h á c . T u y n h iê n k ế t luận

n à y c ủ a S to h l v à c ộ n g s ự k h ô n g đ ư ợ c th ự c tế x á c n h ậ n . S a u h ơ n hai

n ă m , T E P C O x á c n h ậ n n h iê n liệ u tr o n g b ể c h ứ a n h à s ố 4 v ẫ n k h ô n g bị

h ề h ấ n g ì v à đ ư ợ c th á o d ở đ ể đ ư a đ ế n n ơ i c h ô n c ấ t v ĩn h v iễ n .

</div>
(165)<div class='page_container' data-page=165>

Chương 9. FUKUSHIMA

3 9 7

9.6.8 Tổng hợp kết quả quan trắc phóng xạ Fukushima trên

toàn cầu

B ả n g 9 .1 1 trìn h b à y c á c k ế t q u ả q u a n trắc h à m lư ợ n g c á c n u c lit p h ó n g

x ạ tro n g k h ô n g k h í c ủ a c á c trạ m q u a n trắc trên th ế g iớ i.

B ảng 9 .11. Tổng kết và so sánh hàm lượng các nhân phóng xạ trong khơng khí 
từ Fukushim a ((iBq m"^) quan trắc ở nhiều nơi trên thế giới.

Cực đại Cách

xa, km

1311 132i

Trong nước Nhật

Hirono-machi

^9l3n^ 20

Chiba 16/3/11 241 33 000 7 400 1 400 1 400 7 400

Takasaki 16/3/11 169

200 000

31 000 6 000 6 000 3 1000

Tokyo 15/3/11 238 94 000 47 000 5 100 5 100 4 7000

Fukuoka 6/4/11 1 050 5,1 4,1 4,1

Okinawa 29/3/11 1 760 320 14 39 50 24

5/4/11 1 800 59 2 800 3 000 1 200

Luồng vận chuyển qua Thái Bình Dương sang Bắc Mỹ

Seattle 19/3/11 7 499 4 400 790 110 140 780

Richland 20/3/11 4,1E4

Sydney 20/3/11 3 630 210 690

25/3/11 2 740 400 350

Ottawa 19/3/11 10 087 1,6E5

22/3/11 1,0E5 4 300 40 50

29/3/11 1,9E6 1 180 70

1/4/11

^ •

3E6 2 610

250

60

7/4/11

iu

</div>
(166)<div class='page_container' data-page=166>

3 9 8

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

Cực đại Cách

xa, km

1311 ,32,

1
'^^Cs

Luồng đến châu Âu

Bordeau 27/3/11 10 039 2 364 167 198

Vilnius 2 9 -3 0 /3 /

11

8 034 2 400 400

1

)

M o n a c o 29/3/11 9 799 290 9 ! 13

5/4/11 354 21 23

L is b o n 28/3/11 10 964 1 390 62

f "
153

M ila n o 3/4/11 9 561 467 37 40 í

S e r b ia 30/3/11 7 2 700

3/4/11 1 300

1
1

1
Ị

Athens 6/4/11 9 396 490 160 ị

! 180

Luồng theo hướng Tây Nam xuống vùng Đông Á và Đỏng Nam Á

Okinawa 26/3/11 1 760 120 4,6 5

29/3/11 320 14 39 50 24

5/4/11 1 800 59 2 800 3 000 120

Đ ài B ắc 30/3/11 2 242 500

t

100 100

6/4/11 600 800 700

Ị

i

M a n ila 24/3/11 3 208

420

120

---1
1

30/3/11

210 16

3/4/11 1 6 0 100

</div>
(167)<div class='page_container' data-page=167>

Chưong 9. FUKUSHIMA

3 9 9

Cực đại Cách

xa, km

133

'Xe 131, 132, 134Cs 137Cs 132Te

Hà Nội 31/3/11 4 100 127 11

10/4/11 33 12

Đà Lạt 4/4/11 4 296 115 2,4 3,2

10/4/11 193 30 35,7

TP, Hồ
Chí Minh

2/4/11 4 500 69 8,8 8,4

9/4/11 75 33 37

Kuala-La
mpur

13/4/11 5 500 18 3,2

9.7

NGHIÊN CỨU PHÓNG XẠ FUKUSHIMA TẠI VIÊT NAM

9.7.1 Điều kiện thực nghiệm

</div>
(168)<div class='page_container' data-page=168>

4 0 0

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

H inh 9 .1 3 . Vị trí các trạm quan trắc ở V iệt N am và một số n oi khác 
trong vùng và nhà máy điện hạt nhân Fukushim a I.

T ạ i b a n ơ i đ ề u c ó n h ữ n g m á y h ú t k h í lư u tố c lớ n n h ờ đ ó c ó th ể phát

h iệ n c á c n u c lit p h ó n g x ạ n h â n tạ o v ớ i n g ư ỡ n g p h á t h iệ n th ấp đến

^iBq/m ^. S o l k h í đ ư ợ c h ú t trên g i ấ y lọ c P e t r ia n o w F P P - 1 5 - 1,5 c ó h iệu

su ấ t b ắt g iữ từ 9 5 % đ ế n 9 9 , 9 9 % đ ố i v ớ i c á c s o l k h í c ó k íc h th ư ớ c từ

0 ,3 đ ế n 1 ,2 5 m ic r o n , n ế u b ả o đ ả m v ậ n tố c k h ơ n g k h í tr o n g k h o ả n g tò

0 ,2 5 đ ế n 4 m /s . C á c s o l k h í p h ó n g x ạ th o á t ra t ò s ự c ố lò p h ả n ứ n g hạt

n h â n th ư ờ n g c ó k íc h th ư ớ c tr o n g k h o ả n g n à y . T ạ i Đ à L ạ t m á y hút khí

c ó lư u t ố c c a o n h ấ t, đ ế n 3 0 0 0 m V h . V ớ i m ụ c đ íc h q u a n trắc p h ó n g xạ

c h o lò p h ả n ứ n g h ạ t n h â n , m á y h ú t k h í c ó lư u tố c lớ n n à y c ó c h ứ c n ăng

g iú p p h á t h iệ n k ịp th ờ i c á c p h á t th ả i b ấ t th ư ờ n g c ủ a lò p h ả n ứ n g v à th iết

b ị đ iề u c h ế c h ấ t p h ó n g x ạ . T r o n g th ờ i g ia n q u a n trắ c p h ó n g x ạ từ

F u k u s h im a , th ể tíc h k h ô n g k h í h ú t đ ư ợ c h ằ n g n g à y tại Đ à L ạt th ư ờ n g

v à o k h o ả n g 5 0 0 0 0

ở H à N ộ i v à T P . H ồ C h í M in h th ê tíc h k h ơ n g

k h í th u g ó p h à n g n g à y th ư ờ n g v à o k h o ả n g 15 0 0 0

</div>
(169)<div class='page_container' data-page=169>

Chương 9. FUKUSHIMA

401

củ a th iế t b ị d ù n g tr o n g q u an trắc p h ó n g x ạ m ô i tr ư ờ n g đ ư ợ c trin h b à y

tron g b ả n g 9 .1 2 .

B ản g 9 .1 2 . Đặc trưng cơ bàn của các máy hút khí và detector gam ma trong 
quan trắc hàm lượng phóng xạ trong khơng khí và rơi lắng tại Hà 
Nội, Đà Lạt và TP. Hồ Chí Minh.

Hà Nội ! Đà Lạt TP. Hồ Chí Minh

Lưu tốc máy hút khí, 500 3 000 760

Vận tốc khơng khí, m.s“^ 0 ,3 9 0 4 6 0.48

Diện tích phin lọc, 0,36 1:1 0.44

Loại detector G M X 40P 4-76 G X -3019 G X -3019

Hiệu suất ghi tương đối, % 40 30 30

Hiệu suất ghi ờ 661 keV, % 2,1 1,86 1.95

FWHM ở 661 keV, keV 1,80 1,38 1.38

Giới hạn phát hiện ở 95% CL,
nBq/m^:

,131

0,45 0.37 0,66

0,40 0.39 0.77

0,52 0.42 0.84

9.7.2 Kết quả quan trắc

</div>
(170)<div class='page_container' data-page=170>

4 0 2

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

n h ư n g c h ư a th ấ y h a i đ ồ n g v ị c a e s iu m , c h ú n g c h i x u ấ t h iệ n từ n g à y

0 1 / 4 ở Đ à L ạ t v à 0 2 / 4 ở T P . H ồ C h í M in h . H in h 9 . 1 4 tr ìn h b à y d iễn

b iế n h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ th e o t ò n g n g à y c h o đ ế n n g à y 2 2 4 , sa u đ ó h oạt

đ ộ g iả m x u ố n g d ư ớ i n g ư ỡ n g p h á t h iệ n .

H a n o i - D a la t H C M C Ngày có cực đại ờ M anila

H inh 9 .1 4 . Hoạt độ phóng xạ (ịiBq/m^) của (hình trên) và Cs'^' (hình dưới) 
tại ba địa điểm quan trắc ở Việt Nam sau tai nạn hạt nhân 
Fukushim a.

</div>
(171)<div class='page_container' data-page=171>

Chưong 9. FUKUSHIMA

4 0 3

9.7.3 Tỷ số hoạt độ các đồng vị

T ỷ s ố h o ạ t đ ộ c á c đ ồ n g v ị l'^ ',

v à C s'^ ’ là th ô n g tin q u a n tr ọ n g

phản án h n h ữ n g đ ặ c đ iể m c ủ a s ự c ố h ạt n h â n tạ i c á c lò p h ả n ứ n g v à q u á

trình la n tr u y ề n n u c lit p h ó n g x ạ ữ o n g k h í q u y ể n . T rị tr u n g b ìn h ( ± đ ộ

lệch c h u ẩ n ) c ủ a t ỷ s ố h o ạ t đ ộ

trên

tr o n g k h ơ n g k h í là 0 ,8 6 ±

0 ,1 2 , 0 ,9 3 ± 0 ,1 4 v à 0 ,7 6 ± 0 ,1 4 tư ơ n g ứ n g tạ i Đ à L ạt, T P . H ồ C h í M in h

và H à N ộ i. N h ữ n g k ế t q u ả n à y p h ù h ợ p v ớ i m ạ n g q u a n trắc C T B T O , cụ

thể là 0 ,8 0 ± 0 , 1 7 tạ i M a n ila , 0 ,7 8 ± 0 ,2 0 tại U la a n b a a ta r v à 0 ,9 9 ± 0 ,0 9

tại K u a la L am p u r. K ế t q u ả q u a n trắc tại c á c n ơ i k h á c trên th ế g iớ i c ũ n g

g iố n g n h a u , v à o k h o ả n g b é h ơ n 1.

là sả n p h ẩ m p h â n h ạ c h c ó ch u

k ỳ bán rã 3 0 n ă m , lư ợ n g h ạt n h â n tỷ lệ v ớ i tổ n g th ờ i g ia n th a n h n h iê n

liệu đ ư ợ c sử d ụ n g tr o n g lò .

là sả n p h ẩ m k íc h h o ạ t n e u tr o n trên

m ảnh v ỡ p h â n h ạ c h v à c ó c h u k ỳ b á n rã n g ắ n h ơ n n h iề u ( 2 ,0 6 n ă m ), n ê n

lư ợ n g h ạt n h â n

tr o n g lò p h ụ th u ộ c v à o q u y lu ậ t s in h th à n h đ ồ n g

hành v ớ i p h â n rã tr o n g k íc h h o ạ t n eu tro n .

</div>
(172)<div class='page_container' data-page=172>

4 0 4

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHÂN

K h á c v ớ i t ỷ s ố h a i đ ồ n g v ị c a e s iu m , t ỷ s ố h o ạ t đ ộ c ủ a h a i đ ồ n g v ị

v à

b iế n th iê n th e o th ờ i g ia n d o c h u k ỹ b á n rã c ủ a c h ú n g k h á c n h a u và

d o c h ú n g la n tr u y ề n v ớ i t ố c đ ộ v à q u ỹ đ ạ o k h á c n h a u tr o n g k h í q u y ể n .

H ìn h 9 .1 5 b iể u d iễ n tỷ s ố h o ạ t đ ộ I'^VCs'^^ th e o th ờ i g ia n tạ i b a đ ịa

đ iể m q u a n trắc ở V iệ t N a m .

N h ữ n g k ế t q u ả trên h ìn h 9 .1 5 đ ư ợ c g iả i th íc h n h ư sa u . N ế u h a i n u c lit

l'^ ’ v à Cs'^^ c ó t ố c đ ộ rử a tr ô i tr o n g k h í q u y ể n d o rơ i lắ n g k h ô h o ặ c rửa

tr ô i th e o m ư a n h ư n h a u th ì tỷ s ố h o ạ t đ ộ g iữ a c h ú n g s ẽ đ ư ợ c tín h th eo

c ô n g th ứ c:

R ( t ) o o e x p - 0 . 6 9 3 ---— t

(9 .3 )

T T

V ^1 ^2 7 _

tr o n g đ ó T] v à Ta là c h u k ỳ b á n rã tư ơ n g ứ n g c ủ a l ’^' v à C s ‘^^.

Đ ư ờ n g th ẳ n g đ ậ m n é t trên h ìn h 9 .1 5 là đ ư ờ n g là m k h ớ p k ế t q u ả quan

trắc ở H à N ộ i th e o c ô n g th ứ c trên , n ó c ũ n g p h ù h ọ p k h á tố t v ớ i tỷ số

h o ạ t đ ộ h a i đ ồ n g v ị q u a n trắc đ ư ợ c ở T P . H ồ C h í M in h , n h ư n g lạ i nằm

h o à n to à n b ê n d ư ớ i n h ữ n g k ế t q u ả q u a n trắ c p h â n tá n rất c a o tại Đ à Lạt.

N h ư v ậ y , tr o n g c á c s o l k h í p h ó n g x ạ đ ế n Đ à L ạt ở đ ộ c a o 1 5 0 0 m ,

đ ã đ ư ợ c là m g ià u s o v ớ i C s ’^^. Đ ặ c b iệ t, v à o n h ữ n g n g à y 17 đ ế n 1 9 /3 độ

g ià u

s o v ớ i Cs'^^ tă n g lê n rất c a o k h i c á c lu ồ n g k h í đ ế n Đ à L ạt có

q u ỹ đ ạ o c a o h ơ n h ắ n s o v ớ i q u ỹ đ ạ o c á c lu ồ n g k h í đ ế n n h ữ n g v ù n g lân

cậ n c ó c a o đ ộ th ấp h ơ n , n h ư T P . H ồ C h í M in h .

</div>
(173)<div class='page_container' data-page=173>

Chưinig 9. FUKUSHIMA

4 0 5

9.7.4 Quỹ đạo lan truyền phóng xạ từ Fukushima đến Việt Nam

Sau s ự c ố , m ã i đ ế n n g à y 1 6 /3 m ớ i c ó lu ồ n g k h í đ ầ u tiê n v ậ n c h u y ể n

th eo h ư ớ n g tâ y n a m đ ế n v ù n g Đ ô n g N a m Á . T r ê n h ìn h 9 . l ó a là q u ỳ đ ạ o

củ a n h ữ n g lu ồ n g k h í x u ấ t p h á t t ò n h à m á y F u k u s h im a lú c 0 g i ờ q u ố c tế

(9 g iờ đ ịa p h ư ơ n g ) ở b a đ ộ c a o 3 0 0 m , 8 0 0 m , v à 1 5 0 0 m . Q u ỹ đ ạ o tín h

th eo m ơ h ìn h H Y S P L I T c ủ a C ơ q u a n Đ ạ i d ư ơ n g v à K h í q u y ể n q u ố c g ia

(M ỹ ), N O A A . T r o n g k h i k h ố i k h í x u ấ t p h á t rtr đ ộ c a o 1 5 0 0 m v ậ n

c h u y ể n q u a T h á i B ìn h D ư ơ n g đ ế n B ắ c M ỹ rồ i đ i tiế p v ề h ư ớ n g B ắ c

</div>
(174)<div class='page_container' data-page=174>

B ă n g D ư ơ n g th ì k h ố i k h í x u ấ t p h á t từ đ ộ c a o 3 0 0 - 8 0 0 m v ậ n ch u y ền

t h e o h ư ó n g tâ y n a m lu ô n g iữ ở đ ộ c a o k h ô n g q u á 5 0 0 m (p h â n dưới

h ìn h 9 . l ó a ) v à đ ế n P h ilip p in sa u 7 n g à y . T rạ m q u a n trẳ c C T B T O

M a n ila g h i n h ậ n c ự c đ ạ i đ ầ u tiê n c ủ a

C s ‘^^, v à C s ’’ ^ v à o n g à y 2 4 /3

(h ìn h 9 .1 4 ) . S a u đ ó , k h ố i k h í x u ấ t p h á t từ đ ộ c a o 3 0 0 m rẽ s a n g hư ớn g

đ ô n g n a m , k h ô n g đ i v ề V i ệ t N a m . C ò n k h ố i k h í x u ấ t p h á t t ò đ ộ c a o 800

m k h i đ ế n g ầ n b ờ b iể n V i ệ t N a m g ặ p p h ả i x o á y th u ậ n b ố c lê n c a o rồi

c h u y ể n h ư ớ n g , k h ô n g đ i tiế p v à o đ ấ t liề n . C h o n ê n c á c trạm q u a n trắc ơ

V i ệ t n a m đ ã k h ô n g g h i n h ậ n đ ư ợ c p h ó n g x ạ từ lu ồ n g

khí

đ ầ u tiê n đi về

h ư ớ n g tâ y n a m .

S a u đ ó c ó c á c lu ồ n g k h í p h ó n g x ạ đ i v ề h ư ớ n g tâ y n a m v à o n g à y 23/3

(h ìn h 9 .1 6 b ) , 2 6 /3 (h ìn h 9 . l ó c ) v à 0 3 / 4 (h ìn h 9 .1 6 d ) . T rạ m q u an trắc

C T B T O M a n ila g h i n h ậ n c á c c ự c đ ạ i p h ó n g x ạ tư ơ n g ứ n g v à o ngày

3 0 / 3 , 0 4 / 4 v à 1 0 /4 (h ìn h 9 .1 4 ) . C á c trạm q u a n trắc ở V i ệ t N a m ch i ghi

n h ậ n h a i c ự c đ ạ i v à o n g à y 3 1 /3 v à 10 - 1 1 /4 . C á c l u ồ n g k h í x u ấ t phát

n g à y 2 7 /3 từ F u k u s h im a c h ỉ đ ế n P h ilip p in e rồ i đ ô i h ư ớ n g , k h ô n g đến

V i ệ t N a m (h ìn h 9 . l ó c ) .

H ìn h 9 .1 6 d là k ế t q u ả tín h q u ỳ đ ạ o lu ồ n g k h í rờ i F u k u s h im a n g à y 03/4 .

C ả b a lu ồ n g k h í x u ấ t p h á t từ b a đ ộ c a o k h á c n h a u đ ề u đ i th e o h ư ớ n g tây

n a m đ ế n V iệ t N a m , đ ể lạ i n h ữ n g c ự c đ ạ i rất m ạ n h v à o n g à y 10 - 11/4

tại c ả b a trạm q u a n trắc. C á c lu ồ n g k h í n à y đ ề u đ i q u a O k in a w a n gà y

0 5 /4 , c á c h F u k u s h im a 1 7 5 0 k m , tại đ â y trạ m q u a n trắc C T B T O đã ghi

đ ư ợ c c á c c ự c đ ạ i m ạ n h n h ấ t c h ư a từ n g th ấ y tr ư ớ c đ ó v ớ i c á c đinh

g a m m a c ủ a 15 đ ồ n g v ị k h á c n h a u . H à m lư ợ n g ‘^^Cs tr o n g k h ô n g khí

tă n g v ọ t lê n h à n g c h ụ c lầ n , đ ế n 3 0 0 0 ) iB q .m “^ C á c trạm q u a n trắc ơ

g ầ n Đ à i B ắ c c ũ n g n ằ m trên đ ư ờ n g đ i c ủ a lu ồ n g k h í n à y \ ’à g h i đ ư ợ c cự c

đ ạ i m ạ n h n h ấ t, 1 5 0 0 n B q .m ”^, v à o n g à y 0 7 / 4 (H u h et a l., 2 0 1 2 ) .

S a u k h i đ ế n V iệ t N a m , c á c lu ồ n g k h í từ F u k u s h im a tiế p tụ c h à n h trinh

đ ế n c á c n ư ớ c Đ ô n g N a m Á k h á c . T rạ m q u a n trắc C T B T O tại K uala

L a m p u r g h i đ ư ợ c c á c c ự c đ ại p h ó n g x ạ sa u V iệ t N a m 1 - 2 n g à y v ớ i

c ư ờ n g đ ộ g iả m đ i h à n g c h ụ c lần.

</div>
(175)<div class='page_container' data-page=175>

Chưong 9. FUKUSHIMA

4 0 7

T rên đ ư ờ n g v ậ n c h u y ể n s o l k h í p h ó n g x ạ b ị p h a lo ã n g v à tiê u h a o d o rơ i

lắ n g x u ố n g đ ấ t v à rử a trôi th e o m ư a n ê n h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ g iả m m ạ n h

th e o k h o ả n g c á c h tín h t ò n g u ồ n p h át. T r o n g tr ư ờ n g h ợ p ta i n ạ n

C h e m o b y l h o ạ t đ ộ p h ó n g x ạ tíc h p h â n g iả m th e o th ờ i g ia n th e o q u y lu ật

h àm m ũ v ớ i k h o ả n g c á c h đ ế n n g u ồ n p h á t ( 8 .3 .3 ) . T r o n g ta i n ạn

F u k u sh im a , c á c tá c g iả V iệ t N a m c ũ n g đ ã p h á t h iệ n th ấ y q u y lu ậ t n à y

đ ố i v ớ i lu ồ n g k h í v ậ n c h u y ể n th e o h ư ớ n g tâ y n a m x u y ê n q u a O k in a w a ,

M a n ila , b a đ ịa đ iể m q u a n trắc ở V iệ t n a m v à K u a la - L u m p u r, n h ư

m in h h ọ a trên h ìn h 9 .1 7 .

♦ 1-131 A C s-1 3 7

Khoảng cách đến nguồn phát km

Hình 9.1 7 . H oạt độ tích phân (ụBq ngày in“^) của và C s” ’ giảm theo quy
luật hàm mũ với khoảng cách đến nguồn phát.

H à m lư ợ n g tíc h p h â n c ủ a h a i đ ồ n g v ị

v à Cs'^^ tr o n g to à n b ộ th ờ i

g ia n q u a n tr ắ c đ ư ợ c tín h b ằ n g |i B q n g à y m “^ R iê n g v ớ i

tạ i Đ à L ạt ơ

đ ộ c a o 1 5 0 0 m s o v ớ i m ự c n ư ớ c b iể n , k ế t q u ả đ o n ằ m lệ c h h ẳ n b ê n trên

đ ư ờ n g h à m

m ũ . H iệ n tưọrng n à y m ộ t lầ n n ữ a n ó i lê n h iệ u ứ n g là m g ià u

ở c á c q u ỳ đ ạ o la n tr u y ề n trên tầ n g c a o tr o n g k h í q u y ể n , n h ư đ ã trìn h

b à y ở m ụ c 9 .7 .3 .

</div>
(176)<div class='page_container' data-page=176>

4 0 8

AN TOAN ĐIỆN HẠT NHAN

p h á t h iệ n c ó ý n g h ĩa , đ ó là k h ẳ n g đ ịn h q u y lu ậ t s u y g ia m h o ạ t đ ộ tích

p h â n th e o k h o ả n g c á c h v à đ ư a ra b ằ n g c h ứ n g v ề io d p h ó n g x ạ đ ư ợ c làm

g ià u k h i b ố c lê n c a o s o v ớ i c á c n u c lit đ ồ n g h à n h n h ư Cs'^^. H u h và

c ộ n g sự đ ã x á c n h ậ n c á c q u y lu ậ t tr ên , v à b ổ s u n g th ê m c á c k ế t quà

q u a n trắc

v à C s'^ ’ ở b a trạ m ở Đ à i L o a n v à T r u n g Q u ố c v à o g iả n đồ

h ìn h 9 .1 7 (H u h e t a l., 2 0 1 3 ) . C á c tá c g iả n à y c ủ n g đ ã m ô p h ỏ n g quá

trìn h p h á t tán p h ó n g x ạ v ề h ư ó n g tâ y n a m v à h ìn h 9 .1 8 th ể h iệ n bức

tranh n g à y 6 / 4 /2 0 1 1 k h i c á c trạm q u a n trắc ở Đ à i L o a n n h ậ n đ ư ợ c tín

h iệ u rất m ạ n h từ F u k u s h im a . K e t q u ả m ô p h ỏ n g là liề u p h ơ i n h iễ m tính

th e o |iS v / h . C ư ờ n g đ ộ n g u ồ n p h á t tạ i F u k u s h im a lấ y th e o C h in o &

N a k a y a m a ( 2 0 1 1 ) g iả m từ 10^ T B q /h n g à y 1 5 /3 x u ố n g c ò n 1 T B q /h và o

đ ầ u th á n g 4 / 2 0 1 1 . H a i n g à y sa u k h i q u a Đ à i L o a n , đ á m m â y p h ó n g xạ

đ ã đ ế n V iệ t N a m (h ìn h 9 .1 4 ) .

WRF/Chem Tracer Forecast

2 0 1 1 /0 4 /0 6 21:00 LST

0

« S v /h r )

JO ”^ / 3

H ình 9 .1 8 . Kết quả mô phỏng liều phoi nhiễm phóng xạ Fukushim a vận chuyển 
về hướng Tây nam ngày 06/4/2011

</div>
(177)<div class='page_container' data-page=177>

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.

A oyam a, M. (2 0 1 3 ). Fukushim a derived rad ion u clid es in the o cea n . IA E A

S cien tific Forum 1 7 - 1 8 Septem ber 2 0 1 3 .

2.

A m ano H ., A k iyam a M ., C hunlei B ., K aw am ura T ., K ish im o to T ., K uroda

T., M uroi T., Odaira T., Ohta Y ., T akeda K ., W atanabe Y ., 2 0 1 2 . R ad iation

m easurem ents in the Chiba M etrop olitain area and ra d io lo g ic a l asp ects o f

fallout from the Fukushim a D a i-ic h i N P P accid en t. J. E nviron. R ad ioact.,

1 1 1 : 4 2 - 5 2 .

3.

B o ssew P., K irchner G ., D e Cort M ., de V ries G ., N is h e v A ., de F e lix L.,

2012. R ad ioactivity from Fukushim a D a i- ic h i in air ov er Europe; part 1;

sp atiio-tem p oral an alysis. J. E nviron. R ad ioact., 114: 2 2 - 3 4 .

4.

B ow yer T. w . , B ie g a lsk i

s.

R ., C oop er M ., E slin g er p. w . , H aas D ., H a yes

J. c . , M iley H .S ., Strom D . J., W o od s V ., 2 0 1 1 . E lev a ted rad ioxen on

detected rem otely

following

the Fukushim a nuclear accident. J. E nviron

Radioact., 102: 6 8 1 - 6 8 7 .

5.

Chino, M ., N ak ayam a, H ., 2 0 1 1 . J. N u cl. S ci. and T ech n o l., 48/7:

1 1 2 9 -1 1 3 4 .

6.

D ias L eon J., Jaffe D . A ., K aspar J., K necht A ., M iller M. L ., R obertson R.

G. H., Schubert A . G ., 2 0 1 1 . A rrival tim e and m agnitude o f airborne fissio n

products from the F ukushim a, Japan, reactor incident as m easured in Seattle,

W A, U S A . J. E nviron. R ad ioact., 102: 1 0 3 2 -1 0 3 8 .

7.

Draxler R .R ., and R olp h G .D ., 2 0 1 1 . H Y S P L IT (H ybrid S in g le -P a r tic le

Lagrangian Integrated T rajectory) M od el a ccess via N O A A A R L R E A D Y

W ebsite (h ttp ://read y.arl.n oaa.gov/H Y S P L IT .p h p ). N O A A A ir R esou rces

Laboratory, S ilv er Spring, M D .

8. E n d o S., K i m u r a

s.,

T a k a ts u ji T., N a n a s a w a K., I m a n a k a T., S h iz u m a K.,

2012. M easu rem en t o f so il con tam in ation by rad ionu clid es due to the

Fukushim a D a i- ic h i N u clea r P ow er Plant accid en t and a sso cia ted estim ated

c u m u la tiv e e x te r n a l d o se estim a tio n . J. E n v i r o n R a d io a c t., I l l ; 1 8 - 2 7 .

9. E n v ứ o n m e n t a l I m p a c t o f the F u k u s h im a A c c id e n t, P a rt I. J a p a n a n d A sia,

J .E n v ir o n . R a d io a c t., I l l , S e p te m b e r 2012.

</div>
(178)<div class='page_container' data-page=178>

10. E nvironm ental Im pact o f the Fukushim a A c cid e n t, Part II, Europe and

A m erica, J.E nviron. R ad ioact., 114, D ecem b er 2 0 1 2 .

11. Final R eport to the C abinet o f In v estig a tio n C o m m ittee, Jul 23, 2012

h ttp ://ica n p s.g o .jp /en g /fin a l-r ep o rt.h tm l

12. ICRP P u b lica tio n 72, 1996. A g e -d e p e n d e n t D o s e s to the M em b ers o f the

P u blic from Intake o f R a d io n u clid es Part 5, C om p ila tio n o f In gestion and

Inhalation C o e ffic ie n ts. A n n a ls o f the ICRP V o lu m e 2 6 /1 . E lsevier. Sep

1 9 96 .IS B N : 9 7 8 - 0 - 0 8 - 0 4 2 7 3 7 - 9 .

13. H irosh e K ., 2 0 1 2 . 2011 F ukushim a N u clea r P o w er Plant accident: summary

o f regio n al rad ioactive d ep o sitio n m on ito rin g results. J. E nviron. Radioact.,

I l l : 1 3 -1 7 .

14. H uh c . A ., H shu

s.

c . , L in,

c.

Y ., 2 0 1 2 . F u k u sh im a -d eriv ed fission

n u clid es m on itored around Taiw an:

Free troposp h eric

vs.

boundary

transport. Earth and Planet. S ci. L etters, 3 1 9 - 3 2 0 ; 9 - 1 4 .

15. ITER C on sult, F ukushim a D a i-ich i N u clea r A c c id e n t First C onsideration,

Prelim inary Report,

16. h ttp ://w w w .ite r -c o n su lt.it/ IT E R _R ep ort_ F ukushim a A c c id e n t.p d f

17. Jost D . T ., G a g g eler H. w . , B alten sp erger u . , Z inder B ., H aller p., 1986.

C hernobyl fallou t in siz e -fr a c tio n a te d aerosol. N ature 3 2 4 /6 : 2 2 - 2 3 .

18. M E X T , 2 0 1 1 . (h ttp ://w w w .m e x t.g o .jp /e n g lish /in c id e n t/1 3 0 3 9 6 2 .h tm ).

19. M E X T a n d D O E ,

2 0 1 1 .h ttp ://ra d io a c tiv ity .m e x t.g o .jp /o ld /e n /1 2 8 0 /2 0 1 1 /0 5 /1 3 0 4 7 9 7 _ 0 5 0 6 .p d f

20. M isaw a M ., N agam ori F., 2 0 0 8 . S y stem for p red iction o f environm ental

E m ergen cy D o se Inform ation N etw o rk S ystem . Fujitsu S ci. T ech. J. 44:

3 7 7 - 3 8 8 .

2 1 . N . Q. L on g, T ruong Y , p. D . H ien , N . T. B inh , L. N . S ieu , T. V . G iap, N . T.

Phan (2 0 1 3 ). A tm osp h eric rad ion u clid es from the F u ku sh im a D a i-ic h i

nuclear reactor accid en t o b served in V ietnam . E nviron R a d ioa ctivity, 111:

5 3 - 5 8 .

</div>
(179)<div class='page_container' data-page=179>

2 2 . S h i k e m u r a N . , 2 0 1 2 . O v e r v i e w o f t h e A c c i d e n t in F u k u s h i m a D a i - i c h i

N u clear P ow er Plant, 2"“' Int. W orkshop on R ad iation E ffects in N u clea r

T ech n o lo g y , 28 Feb. 2 0 1 2

23. h ttp ://ira m is .c e a .fr/Im a g e s /N e w s /4 8 5 6 /S e k im u r a 2 0 1 2 0 2 2 8 .p d f

24. P r ie s t N . D . , 2 0 1 2 . R a d i a t i o n d o e s r e c e i v e d b y a d u l t J a p a n e s e p o p u l a t i o n s

livin g ou tsid e Fukushim a Prefecture during m arch 2 0 1 1 , fo llo w in g the

Fukushim a 1 nuclear p ow er plant failure. E nviron R ad ioa ctivity , 114:

1 6 2 -1 7 0 .

25. S t o h l A . , S e i b e r t , p . , 2 0 1 1 . X e - 1 3 3 a n d C s - 1 3 7 r e l e a s e s i n t o a t m o s p h e r e

from the Fukushim a D a i- ic h i NPP: d eterm ination o f the sou rce term,

atm ospheric d isp ersion and d ep osition . A tm os. C hem . Phys. D is c u ss., 11:

2 8 3 1 9 -2 8 3 9 4 .

26. T E P C O w e b s i t e

27. U N S C E A R , 1 9 9 3 R e p o r t . S o u r c e s a n d e f f e c t s o f i o n i z i n g r a d i a t i o n . A n n e x

A. E xposure from natural sou rces o f radiation. U N , N Y , 1993.

28. U S N R C T e c h n i c a l T r a i n i n g C e n t e r , B o i l i n g W a t e r R e a c t o r S y s t e m s ,

h ttp ://w w w .n r c .g o v /r e a d in g -m i/b a sic -r e f/te a c h e r s/0 3 .p d f

2 9 . U S N R C T e c h n i c a l T r a i n i n g C e n t e r , R e a c t o r S a f e t y C o u r s e ( R - 8 0 0 )
30. N U R E G / S C - 6 0 4 2

3 1. W N A

h ttp ://w w w .

w o r l d - n u c l e a r , o r g / i n f o / f u k u s h i m a _ a c c i d e n t _ i n f l 2 9

32. B áo

cá o

c ủ a

C h ín h

p h ủ

N h ậ t

B ả n

ch o

IA E A

th á n g

6 201 1.

h ttp ://w w w .k a n te i.g o .jp /fo reig n /k a n /to p ic s/2 0 1 1 0 6 /p d f/0 0 -2 _ o u tlin e .p d f

33. P h ó n g x ạ t r o n g n ư ớ c b i ê n n g à y 2 9 / 4 / 2 0 1 1 , T E P C O

h ttp ://w w w '.tep co.co.jp /ea^ p ress/corp -co m /relea se/b etu l l _ e 'im ages

1 1 0 3 3 0 e l0 .p d f

34. Q uốc h ộ i N h ậ t B à n , 6 /2 0 1 2 : T h e F u k u s h im a N u c le a r A c c id e n t In d e p e n d e n t

In vestigation C o m m issio n appointed D ecem b er 2 0 1 1 ,

h ttp ;//c r v p to m e ,o r g /2 0 1 2 /0 7 /D a i-ic h i-n a iic .p d f

35. http ://\\ a ip .d a .n d l.g o .jp /in fo ;n d ljp /p id /3 8 5 6 3 7 1 /n a iic .eo .jp e n re p o rt in d ex .htm ị

</div>
(180)<div class='page_container' data-page=180></div>
(181)<div class='page_container' data-page=181>

10

Hậu F u ku sh im a

■

T a i n ạ n F u k u s h im a s ẽ m ã i là c ộ t m ố c n ổ i b ậ t t r o n g t iế n t r ìn h

p h á t t r iể n đ iệ n h ạ t n h â n tr ê n t o à n t h ế g iớ i. C o n đ ư ờ n g p h á t

t r iể n đ iệ n h ạ t n h â n h ậ u F u k u s h im a p h ụ t h u ộ c r ấ t n h iề u v à o v iệ c

t h ẩ m đ ịn h đ ú n g đ ắ n n h ữ n g g ì đ ã x ả y ra t r o n g ta i n ạ n v à n h ấ t là

n h ữ n g b à i h ọ c c ó s ứ c t h u y ế t p h ụ c r ú t ra t ừ n h ữ n g t h ẩ m đ ịn h ấ y .

S a u k h i b à n g h o à n g c h ứ n g k iế n n h ữ n g g ì đ ã x ả y ra ở b a lò

p h ả n ứ n g n h à m á y F u k u s h im a h ồ i th á n g 3 n ă m 2 0 1 1 , g iớ i h ạ t

n h â n k h ắ p n ơ i b ắ t đ ầ u b ìn h t ĩn h s u y x é t đ ể lý g iả i n g u y ê n n h â n

n à o d ẫ n đ ế n ta i n ạ n , c ó c á c h n à o t ố t h ơ n đ ể h ạ n c h ế m ứ c đ ộ

t r ầ m t r ọ n g c ủ a n ó , v à b à i h ọ c n à o c ó t h ể r ú t ra c h o c h ư ơ n g

t r ìn h đ iệ n h ạ t n h â n ở n ư ớ c m ìn h . C á c h ộ i đ ồ n g c h u y ê n g ia đ ã

đ ư ợ c t h à n h lậ p ở c á c q u ố c g ia v à tổ c h ứ c q u ố c tế đ ể x e m x é t

n h ữ n g v ấ n đ ề t r ê n . H ộ i đ ồ n g t h ư ờ n g g ồ m c h u y ê n g ia t h u ộ c

n h iề u lã n h v ự c k h á c n h a u b ở i a n to à n đ iệ n h ạ t n h â n là b à i t o á n

r ấ t p h ứ c t ạ p , t r o n g t ừ n g s ự k iệ n lu ơ n c ó đ ó n g g ó p c ủ a n h iề u

c h u y ê n n g à n h k h o a h ọ c từ lâ u đ ã x â m n h ậ p v à o n h a u t r o n g m ố i

t ư ơ n g t á c đ a n g à n h .

T r o n g n ă m 2 0 1 1 - 2 0 1 2 , n ư ớ c N h ậ t đ ã lậ p ra n h iề u h ộ i đ ồ n g

c h u y ê n g ia n h ằ m th ẩ m đ ịn h ta i n ạ n đ ể t ư ờ n g t r ìn h lê n IA E A ,

C h ín h p h ủ v à Q u ố c h ộ i. S o n g k ế t lu ậ n c ủ a c á c h ộ i đ ồ n g c ò n

n h iề u c h ỗ v ê n h n h a u , m ộ t p h ầ n v ì t h iế u th ô n g tin n ê n n h iề u k h i

p h ụ t h u ộ c v à o p h á n đ o á n c h ủ q u a n , p h ầ n k h á c k h ô n g t r á n h

k h ỏ i n h ữ n g tâ m t h ứ c p h ứ c t ạ p k h i p h á n x é t t r á c h n h iệ m c ủ a c o n

n g ư ờ i đ ã g â y ra t h ả m h ọ a n g a y tr ê n đ ấ t n ư ớ c m ìn h . K h i v iệ c

t iế p c ậ n v à o n h à m á y n g à y c à n g d ễ d à n g h ơ n d o m ứ c p h ó n g x ạ

đ ã g iả m b ớ t, n ư ớ c N h ậ t lạ i q u y ế t đ ịn h th à n h lậ p m ộ t h ộ i đ ồ n g

</div>
(182)<div class='page_container' data-page=182>

n à y r ấ t c ầ n t h iế t t r ư ớ c n h ữ n g đ ắ n đ o c ủ a t o à n x ã h ộ i v ề c h ín h

s á c h p h á t t r iể n đ iệ n h ạ t n h â n h ậ u F u k u s h im a . H ơ n 5 0 lò p h ả n

ứ n g n ư ớ c n à y đ a n g c h ờ đ ợ i c ơ h ộ i k h ở i đ ộ n g lạ i n ế u v ư ợ t q u a

đ ư ợ c t h á c h t h ứ c k iể m t r a ứ n g lự c . T r o n g k h i đ ó , n h ậ p k h ẩ u

n h iè n liệ u t h a y t h ế đ ã v ư ợ t q u á s ứ c c h ịu đ ự n g c ủ a n g ư ờ i d â n

v à n ề n k in h tế .

H o a K ỳ , m ộ t đ ấ t n ư ớ c c ó n h iề u n h à m á y đ iệ n h ạ t n h â n n h ấ t,

s ả n s in h ra n h iề u n ă n g lư ợ n g đ iệ n h ạ t n h â n n h ấ t v ớ i h ơ n m ộ t

p h ầ n b a n h à m á y s ử d ụ n g lò n ư ớ c s ô i n h ư ờ F u k u s h im a , lạ i c ó

k h ơ n g ít n h à m á y n ằ m t r o n g k h u v ự c b ị ả n h h ư ở n g đ ộ n g đấ t,

n ê n c à n g p h ả i t iế n h à n h t ổ n g rà s o á t d ự a t r ê n n h ữ n g b à i h ọ c rú t

ra t ừ F u k u s h im a . N g a y từ t h á n g 3 n ă m 2 0 1 1 , U .S . N R C v à c á c

tổ c h ứ c c ô n g n g h iệ p đ iệ n h ạ t n h â n đ ã t h à n h lậ p n h ữ n g tổ

c h u y ê n g ia đ ặ c n h iê m ( t a s k f o r c e ) đ ể t h ẩ m đ ịn h v à r ú t ra n h ữ n g

b à i h ọ c s ố t d ẻ o t ừ ta i n ạ n , n h ư n g p h ả i h ơ n b a n à m s a u m ộ t b á o

c á o c h í n h t h ứ c v à h o à n c h ỉn h m ớ i đ ư ợ c c ô n g b ố d ư ớ i n h a n đề

" N h ữ n g b à i h ọ c r ú t ra t ừ ta i n ạ n F u k u s h im a n h ằ m c ả i t h iệ n hơ n

n ữ a a n t o à n đ iệ n h ạ t n h â n ở M ỹ " . T h e o y ê u c ầ u c ủ a q u ố c hộ i,

m ộ t ủ y b a n g ồ m 21 c h u y ê n g ia đ ộ c lậ p đ ư ợ c V iệ n H à n lâ m

K h o a h ọ c H o a K ỳ t u y ể n c h ọ n đ ã s o ạ n t h ả o ra b á o c á o n à y . T ín h

c h â n x á c c ủ a c u ộ c t h ẩ m đ ịn h b à i b ả n n à y c ó t h ể t h ấ y n g a y từ

n h ữ n g d ò n g đ ầ u t r o n g b ả n b á o c á o đ ề c ậ p đ ế n n g u y ê n n h â n

x ả y ra t a i n ạ n . N g ư ờ i M ỹ k h ô n g q u y tộ i ta i n ạ n là d o c o n n g ư ờ i

g â y ra ( m a n m a d e a c c id e n t ) , n h ư t r o n g b á o c á o c ủ a c á c c h u y ê n

g ia đ ộ c lậ p N h ậ t B ả n t r ìn h lê n Q u ố c h ộ i, m à c h ỉ q u y p h ầ n trá c h

n h iệ m lê n k h â u tổ c h ứ c v à q u ả n lý n h à m á y :

" T a i n ạ n đ iệ n h ạ t n h â n F u k u s h im a x ả y ra d o t r ậ n đ ộ n g đ ấ t và

s ó n g th ầ n ậ p đ ế n m iề n đ ô n g b ắ c N h ậ t B ả n n g à y 11 th á n g 3

n ă m 2 0 1 1 . Đ ộ i n g ũ v ậ n h à n h n h à m á y đ ã c h ố n g tr ả đ ầ y d ũ n g

c ả m , n h ờ đ ó đ ã g iả m t h iể u k h á n h iề u m ứ c đ ộ t r ầ m t r ọ n g v à tá c

h ạ i đ ố i v ớ i d â n c h ú n g b ê n n g o à i n h à m á y . S o n g t h à n h q u ả c ủ a

đ ộ i n g ũ n à y lý ra c ò n n h iề u h ơ n n ế u k h ô n g c ó m ộ t s ố y ế u tố liê n

q u a n đ ế n q u ả n lý , t h iế t k ế v à v ậ n h à n h n h à m á y g ó p p h ầ n là m

c h o ta i n ạ n t r ở n ê n t r ầ m t r ọ n g " .

</div>
(183)<div class='page_container' data-page=183>

10.1 BÀI HỌC Từ TAI NẠN FUKUSHIMA

10.1.1 Nhận dạng những thiếu sót về quản lý, thiết kế và

vận hành

N h ữ n g y ế u t ố l i ê n q u a n đ ế n q u ả n l ý , t h i ế t k ế v à v ậ n h à n h n h à m á y v ừ a
n ê u t r ê n g ồ m n h ữ n g g ì ? B á o c á o c ủ a ủ y b a n g ồ m 2 1 c h u y ê n g i a đ ộ c l ậ p
H o a K ỷ đ ã c h ỉ r a 8 y ế u t ố n à y n h ư s a u :

1. T E P C O v à C ơ q u a n A n t o à n h ạ t n h â n v à c ô n g n g h i ệ p N h ậ t B ả n , 
N I S A , đ ã k h ô n g b ả o v ệ n h ữ n g t h i ế t b ị b ả o đ ả m a n t o à n c h ủ c h ố t
c ủ a n h à m á y m ặ c d ù c h í n h h ọ đ ã c ó n h i ề u b ằ n g c h ứ n g c h o t h ấ y
t h i ế t k ế n h à m á y k h ô n g đ á p ứ n g đ ư ợ c y ê u c ầ u c h ổ n g n g ậ p l ụ t k h i
c ó s ó n g t h ầ n .

C ụ t h ể , m ặ c d ù n g a y t ừ 2 0 0 8 T E P C O đ ã đ á n h g i á l ạ i đ ộ c a o s ó n g
t h ầ n l ớ n h ơ n n h i ề u s o v ớ i c á c đ á n h g i á t r ư ớ c đ ó n h ư n g k h ô n g đ ủ
n h ạ y b é n v à t ầ m n h ì n đ ể c ó n h ữ n g g i ả i p h á p ứ n g p h ó , t r o n g k h i đ ó
l ạ i c ứ t r ô n g đ ợ i v à o n h ữ n g n g h i ê n c ứ u t i ế p t h e o . C ũ n g p h ả i t h ừ a
n h ậ n r ằ n g n h ữ n g g i ả i p h á p c ă n b ả n n h ư x â y đ ê c h ắ n s ó n g c a o h à n g
c h ụ c m é t s ẽ r ấ t t ố n k é m v à p h ả i t h a y đ ồ i c ấ u t r ú c h i ệ n t ạ i p h í a b ờ
b i ể n , s o n g c ũ n g c ó n h ữ n g g i ả i p h á p đ ơ n g i ả n v à h ữ u h i ệ u k h á c n h ư
d i c h u y ể n c á c m á y b ơ m n ư ớ c b i ể n , m á y d i e s e l , a c c u v à c ầ u d a o đ ả o
đ i ệ n l ê n c a o đ ể t r á n h n g ậ p l ụ t .

2 . M ấ t đ i ệ n A C v à D C t ạ i n h à m á y đ ã l à m m ấ t t h ô n g t i n q u a n t r ắ c l i ê n
t ụ c c á c t h ô n g s ố n h i ệ t đ ộ n g l ự c c h ủ y ế u c ủ a l ò p h ả n ứ n g , n h à l ò , b ê
c h ứ a n h i ê n l i ệ u đ ã c h á y , đ ồ n g t h ờ i k h ô n g c h o p h é p n h ậ n b i ế t t r ạ n g
t h á i c á c v a n v à k h ở i đ ộ n g c h ú n g . T h ấ t b ạ i n à y đ ã t h u h ẹ p t ố i đ a c á c
p h ư ơ n g á n ứ n g p h ó

v ớ i ta i

n ạ n ,

3 . D o 1 ) v à 2 ) m à b a l ò p h ả n ứ n g s ố 1 , 2 v à 3 đ ã b ị c ô l ậ p k h ỏ i m ô i
t r ư ờ n g t ả n n h i ệ t c u ố i c ù n g ( b i ể n ) t r o n g t h ờ i g i a n q u á d à i s o v ớ i k h ả
n ă n g g i ả i n h i ệ t c ủ a g i ế n g ư ớ t h o ặ c t h ờ i g i a n m à n h à m á y c ó t h ề
c h ố n g c h ị u k h i b ị m ấ t đ i ệ n ,

4.

B ố trí q u á c h ậ t h ẹ p v ớ i n h iề u lò p h ả n ứ n g v à h ạ n g m ụ c c ơ n g trình

l i ê n q u a n v ớ i n h a u t r ê n c ù n g k h u đ ấ t đ ã g â y p h ứ c t ạ p c h o ứ n g p h ó

</div>
(184)<div class='page_container' data-page=184>

s ự c ố . C á c k í p v ậ n h à n h l ò p h ả n ứ n g p h ả i t r a n h n h a u đ ê c ó p h ư ơ n g
t i ệ n ( x e c ứ u h ỏ a , c á c v a n l ấ y n ư ớ c p h u n v à o l ò . c ù n g m ộ t l ú c k h ô n g
t h ể l ấ y n ư ớ c b i ể n p h u n v à o l ò s ố 2 v à s ố 3 ) v à t r a n h n h a u đ ể đ ư ợ c
s ự c h ỉ đ ạ o c ủ a t r u n g t â m ứ n g p h ó s ự c ố t ạ i n h à m á y ,

5 . K í p v ậ n h à n h v à n h â n v i ê n ở t r u n g t â m ứ n g p h ó t ì n h h u ố n g k h ẩ n
c ấ p t ạ i c h ỗ t h i ế u h ẳ n q u y t r ì n h v à t ổ c h ứ c t ậ p d ư ợ t ứ n g p h ó v ớ i s ự
c ố m ấ t đ i ệ n k é o d à i , đ ặ c b i ệ t l à n h ữ n g q u y t r ì n h v à t ậ p d ư ợ t l i ê n
q u a n đ ế n q u ả n l ý m ứ c n ư ớ c v à á p s u ấ t t r o n g l ò p h à n ứ n g , n h à l ò
c ũ n g n h ư l ư ọ T i g k h í h y d r o s i n h r a k h i v ù n g h o ạ t b ị h ư h ạ i ,

6 . T h ấ t b ạ i t r o n g v i ệ c t r u y ề n đ ạ t t h ô n g t i n v à m ệ n h l ệ n h m ộ t c á c h
c h â n x á c v à k ị p t h ờ i đ ã c ả n t r ở c ô n g t á c ứ n g p h ó s ự c ố . T h ấ t b ạ i 
n à y m ộ t p h ầ n l à d o h ệ t h ố n g t h ô n g t i n l i ê n l ạ c b ị h o n g ,

7 . T h i ế u q u y đ ị n h r õ r à n g v ề v a i t r ò v à t r á c h n h i ệ m n g a y t r o n g t r u n g
t â m ứ n g p h ó t ì n h h u ố n g k h ẩ n c ấ p t ạ i c h ỗ c ũ n g n h ư g i ữ a t r u n g t â m
n à y v ớ i t r u n g t â m đ ầ u n ã o đ ã g ó p p h ầ n l à m c h ậ m t r ễ c á c b i ệ n p h á p
ứ n g p h ó ,

8 . B i ê n c h ế n h à m á y k h ô n g đ ủ đ ể ứ n g p h ó v ớ i t a i n ạ n d o p h ạ m v i t á c 
n g h i ệ p b a o t r ù m q u á n h i ề u l ò p h ả n ứ n g v à k é o d à i q u á l â u .

10.1.2 Rút ra bài học từ tai nạn Fukushima

ủ y b a n 2 1 c h u y ê n g i a H o a K ỳ đ ã r ú t r a n h i ề u b à i h ọ c t ò t a i n ạ n
F u k u s h i m a v à đ ú c k ế t l ạ i t h à n h s á u b à i h ọ c l ớ n s a u đ â y :

</div>
(185)<div class='page_container' data-page=185>

k ị p t h ờ i n ế u n h ữ n g t h ô n g t i n m ớ i n à y c ó t h ể d ẫ n đ ế n n h ừ n g t h a y
đ ổ i l ớ n t r o n g h ồ s ơ v ề n h ữ n g r ủ i r o c ủ a n h à m á y .

2 . T r o n g k h i n â n g c ấ p c á c h ệ t h ố n g k ỳ t h u ậ t , q u y t r ì n h v ậ n h à n h v à
n ộ i d u n g h u ấ n l u y ệ n d ự a t r ê n n h ữ n g b à i h ọ c t ừ t a i n ạ n F u k u s h i m a , 
c á c t ổ c h ứ c c ô n g n g h i ệ p đ i ệ n h ạ t n h â n v à c ơ q u a n p h á p q u y c ầ n l ư u
ý đ ặ c b i ệ t đ ế n t í n h k h ả d ụ n g ( a v a i l a b i l i t y ) , k h ả t í n ( r e l i a b i l i t y ) , d ự

p h ò n g ( r e d u n d a n c y ) v à đ a d ạ n g ( d i v e r s i t y ) c ủ a c á c h ệ c ô n g n g h ệ đ ể
s ẵ n s à n g ứ n g p h ó v ớ i c á c t a i n ạ n n g o à i t h i ế t k ế , b a o g ồ m

• Đ i ệ n m ộ t c h i ề u D C c u n g c ấ p c h o h ệ đ i ề u k h i ể n v à đ o đ ạ c ,
• C ơ n g c ụ t h e o d õ i t r ạ n g t h á i n h à m á y k h i m ấ t đ i ệ n ,

• T ả i n h i ệ t d ư , h ạ á p s u ấ t l ò , t h á o k h í t ừ n h à l ị ,

• T h i ế t b ị đ o đ ạ c v à q u a n t r ắ c c á c t h ô n g s ố n h i ệ t đ ộ n g l ự c t h i ế t 
y ế u t r o n g t h ù n g l ò , n h à l ò , b ể c h ứ a n h i ê n l i ệ u đ ã c h á y ,

• Q u a n t r ắ c v à g i ả m t h i ể u k h í h y d r o t r o n g n h à l ị ,
• T h i ế t b ị đ o đ ạ c b ứ c x ạ t r o n g v à n g o à i n h à m á y ,

• C á c h ệ t h ô n g t i n l i ê n l ạ c v à t h ô n g b á o p h ả i l u ô n s ẵ n s à n g đ ể
b ả o đ ả m q u a n h ệ t h ô n g s u ố t đ a c h i ề u g i ữ a p h ò n g đ i ề u k h i ể n l ò ,
t r u n g t â m h ồ t r ợ k ỹ t h u ậ t v à c á c t r u n g t â m đ i ề u k h i ể n b ê n n g o à i
n h à m á y .

N â n g c ấ p c á c h ệ t h i ế t b ị t r ê n đ â y p h ả i k è m t h e o h u ấ n l u y ệ n đ ộ i n g ũ
v ậ n h à n h v à p h ả i đ ư ợ c t ổ c h ứ c p h ả n b i ệ n đ ồ n g n g h i ệ p c h u đ á o .
3 . T ă n g c ư ờ n g n ă n g l ự c n h ậ n d ạ n g , p h â n t í c h v à g i ả i q u y ế t c á c r ủ i r o

</div>
(186)<div class='page_container' data-page=186>

c ư ờ n g đ ộ r ấ t l ớ n s o n g h à n g t r ă m / n g h ì n n ă m m ớ i x u ấ t h i ệ n m ộ t l ầ n . 
C ầ n n h ậ n d ạ n g t ố t h ơ n n h ữ n g s ự k i ệ n c ự c đ o a n n à y , t ư ơ n g t á c g i ữ a
c á c h ệ t h i ế t b ị , n h â n v i ê n v ậ n h à n h v à n g ư ờ i c ó t r ọ n g t r á c h k h i ứ n g
p h ó v ớ i c h ú n g , c ũ n g n h ư đ á n h g i á t ố t h ơ n t á c h ạ i c u a t a i n ạ n đ ố i 
v ớ i c o n n g ư ờ i , m ô i t r ư ờ n g v à k i n h t ế b ê n n g o à i n h à m á y .

4 . N h ữ n g q u a n đ i ể m p h â n t í c h r ủ i r o h i ệ n đ ạ i p h ả i đ ư ợ c t h ê h i ệ n t r o n g

c á c v ă n b ả n p h á p q u y v ề a n t o à n đ i ệ n h ạ t n h â n . P h â n t í c h a n t o à n
đ i ệ n h ạ t n h â n ở M ỹ t r o n g n h i ề u t h ậ p k ỷ q u a v ố n n ặ n g v ề p h ư ơ n g
p h á p l u ậ n t ấ t đ ị n h đ ể x e m x é t n h ữ n g t a i n ạ n D B A n ê n r õ r à n g là
c h ư a đ ủ đ ể n g ă n c h ặ n n h ữ n g t a i n ạ n t a n c h ả y v ù n g h o ạ t c ũ n g n h ư
h ậ u q u ả c ủ a c h ú n g . P h ư ơ n g p h á p p h â n t í c h r ủ i r o h i ệ n đ ạ i ( P R A )
đ ã b ắ t đ ầ u đ ư ợ c á p d ụ n g đ ể c ấ p p h é p c á c l ò p h á n ứ n g m ớ i ở M ỹ . 
ủ y b a n đ ề n g h ị p h ả i á p d ụ n g P R A r ộ n g r ã i h ơ n k ê c ả c h o c á c l ò
h i ệ n đ a n g h o ạ t đ ộ n g .

5 . C ầ n t ă n g c ư ò n g n ă n g l ự c ứ n g p h ó t ì n h t r ạ n g k h ẩ n c ấ p b ê n n g o à i 
n h à m á y . ủ y b a n c h o r ằ n g t r o n g t a i n ạ n F u k u s h i m a , k h ả n ă n g ứ n g
p h ó t ì n h t r ạ n g k h ẩ n c ấ p c ủ a N h ậ t B ả n b ị h ạ n c h ế r ấ t n h i ề u , v à t ỏ ra 
h ế t s ứ c m o n g m a n h , d o h ậ u q u ả n ặ n g n ề c ủ a đ ộ n g đ ấ t v à s ó n g t h ầ n
t r o n g p h ạ m v i r ộ n g l ớ n v à k é o d à i r ấ t n h i ề u n g à y . N h ữ n g h i ệ n
t ư ợ n g s a u đ â y t ự n ó l à n h ữ n g b à i h ọ c c h o c á c n ư ớ c :

• K e h o ạ c h ứ n g p h ó k h ẩ n c ấ p c ủ a N h ậ t t ỏ r a k h ô n g t h í c h h ợ p v ớ i
m ứ c đ ộ n g h i ê m t r ọ n g c ủ a t a i n ạ n ,

• Q u á t r ì n h r a q u y ế t đ ị n h c ủ a c h í n h p h ủ v à n g à n h c ô n g n g h i ệ p b ị 
t h á c h t h ứ c l ớ n d o t h i ế u t h ô n g t i n đ á n g t i n c ậ y ở m ọ i t h ờ i đ i ể m
v ề t ì n h t r ạ n g n h à m á y , m ứ c p h á t t h ả i p h ó n g x ạ r a n g o à i , t i ế n
t r i ể n t a i n ạ n v à l i ề u p h ơ i n h i ễ m c ú a d â n c h ú n g x u n g q u a n h ,

• T h ô n g t i n l i ê n l ạ c k é m đ ã n g ă n c ả n s ự p h ố i h ợ p g i ữ a t r u n g
ư ơ n g v à đ ị a p h ư ơ n g ,

• C h u t r ư ơ n g s ơ t á n d â n c h ú n g v à c ấ p t h u ố c k a l i i o d t o r a l ú n g

túng và thiếu phối hợp,

</div>
(187)<div class='page_container' data-page=187>

• Đ ư a r a n h ữ n g t i ê u c h u ẩ n k h ô n g t h ố n g n h ấ t v à n h ấ t q u á n v ề a n
t o à n b ứ c x ạ v à p h ạ m v i v ù n g p h ả i s ơ t á n k h i ế n d â n h o a n g m a n g
v à m ấ t l ò n g t i n v à o c h í n h p h ủ ,

• T ẩ y x ạ n h ữ n g v ù n g r ộ n g l ớ n v à k h ả n ă n g c h o d â n q u a y

trơ

\ ' ề
n h à đ a n g t h ự c h i ệ n s a u b a n ă m k h ô n s b i ế t b a o g i ờ x o n s v à k ế t
q u ả t h ế n à o ,

• T h i ế u m ộ t s á c h l ư ợ c c ó h i ệ u q u a đ ề b ả o đ ả m t h ô n g t i n l i ê n l ạ c 
t r o n g t ì n h h u ố n g k h ẩ n c ấ p k h i ế n d â n c h ú n g m ấ t l ò n ơ t i n ơ
c h í n h p h ủ , c ơ q u a n p h á p q u y v à n a à n h c ô n g n g h i ệ p đ i ệ n h ạ t
n h â n .

T ừ n h ữ n g p h â n t í c h v à n h ậ n đ ị n h t r ê n đ â v U y b a n đ ặ t r a n ẹ h i v à n
l i ệ u n ư ớ c M ỹ c ó đ ư ơ n g đ ầ u đ ư ợ c v ớ i m ộ t t a i n ạ n n h ư t h ế h a v
k h ô n g ? D o đ ó ử y b a n đ ã n ê u r a m ộ t l o ạ t b i ệ n p h á p t ư ơ n g ứ n ơ đ ê
t ă n g c ư ờ n g k h ả n ă n g ứ n e p h ó t ì n h t r ạ n a k h à n c ấ p . Đ ặ c b i ệ t , c ầ n
x e m x é t l ạ i c á c đ ị n h m ứ c v à g i ả i p h á p b a o v ệ d â n c h ú n g b ê n n g o à i
n h à m á y k h i c ó t a i n ạ n n e h i ê m t r ọ n g n h ư s ơ t á n v à t á i đ ị n h c ư d â n ,

tổ chức các khu tạm trú, phát thuộc bào vệ. tây xạ...

6 . N â n g c a o h o n n ữ a v ă n h ó a a n t o à n h ạ t n h â n . V ă n h ó a a n t o à n là 
q u a n n i ệ m đ ư ợ c c h ấ p n h ậ n r ộ n g r ã i t r o n g c ộ n g đ ồ n g đ i ệ n h ạ t n h à n
ờ m ọ i n ư ớ c b a o g ồ m c á c c ơ q u a n p h á p q u y v à t ô c h ứ c c h ị u t r á c h
n h i ệ m v ề c h í n h s á c h h ạ t n h â n , l ã n h đ ạ o c á c t ậ p đ o à n v à n h à m á y .
c ũ n g n h ư m ọ i c á n h â n l à m v i ệ c ơ n h à m á y . T a i n ạ n F u k u s h i m a đ ă
b ộ c l ộ n h ữ n g y ế u k é m c ủ a T E P C O v à n h ữ n g c ơ q u a n p h á p q u y
N h ậ t B à n t r o n g v i ệ c x â y d i m a . t h ự c t h i \ ' à d u y t r ì v ã n h ó a a n t o à n
đ i ệ n h ạ t n h â n .

Điều dề thấy nhất là CO’ quan pháp quy khơng hồn tồn độc lập

n ê n d ề b ị l ọ i d ụ n e . D o đ ó . m ặ c d ù v ă n h ó a a n t o à n đ ư ợ c t h ự c t h i v à
t ô n t r ọ n s ơ M ỹ . m ộ t s ố t h à n h v i ê n t r o n a U y b a n đ ã đ ư a r a b ằ n s
c h ứ n g c h o t h ấ y n h i ề u Ich i U . S . N R C v ẫ n p h a i c h i u á p l ự c t ừ c á c c ơ
q u a n n h à n ư ớ c v à t ậ p đ o à n c ô n g n g h i ệ p . D o đ ó , \ a i t r ò đ ộ c l ậ p c u a
c ơ q u a n p h á p q u y v ầ n p h a i t i ế p t ụ c n â n g c a o h ơ n n ữ a s a o c h o N R C

</div>
(188)<div class='page_container' data-page=188>

k h ô n g n h â n n h ư ợ n g v ớ i b ấ t c ứ ả n h h ư ờ n g n à o t ừ b ê n n g o à i v à l u ô n
t ô n t r ọ n g đ ố i t h o ạ i m i n h b ạ c h v ớ i d â n c h ú n g v ề n h ữ n g v ấ n đ ề l i ê n
q u a n đ ế n a n t o à n h ạ t n h â n .

Q u y ề n h ạ n r ấ t l ớ n , l ạ i p h ả i đ ộ c l ậ p r a q u y ế t đ ị n h v ề n h ữ n g v ấ n đ ề
r ấ t h ệ t r ọ n g n h ư a n t o à n đ i ệ n h ạ t n h â n , N R C p h ả i l à n ơ i t ậ p h ợ p
n h ữ n g c h u y ê n g i a s á n g g i á n h ấ t đ ư ợ c t u y ể n c h ọ n t r o n g s ố n h ừ n g
n g ư ờ i c ó n ă n g l ự c n h ấ t .

10.1.3 Kiểm tra ứng lực

N h ữ n g b à i h ọ c t r ê n đ â y c h ắ c c h ắ n s ẽ đ ư ợ c x e m x é t v à c ụ t h ể h ó a t h à n h
g i ả i p h á p b ả o đ ả m a n t o à n h o m n ữ a c h o c ô n g n g h i ệ p đ i ệ n h ạ t n h â n . 
T r o n g k h i đ ó , n g a y s a u k h i x ả y r a t a i n ạ n F u k u s h i m a , U . S . N R C đ ã y ê u
c ầ u t h ự c t h i m ộ t s ố b i ệ n p h á p c ấ p b á c h n h ư c á c n h à m á y p h ả i c ó t h ê m
t h i ế t b ị đ ề p h ò n g m ấ t đ i ệ n k é o d à i , m ấ t k ế t n ố i v ớ i m ô i t r ư ờ n g t ả n n h i ệ t
c u ố i c ù n g , v à n h à l ò b ị h ư h ạ i . C á c m á y đ o m ự c n ư ớ c v à n h i ệ t đ ộ ở b ể 
c h ứ a n h i ê n l i ệ u đ ã c h á y p h ả i đ ư ợ c n â n g c ấ p . N g o à i r a , đ ố i v ớ i 3 3 l ò
n ư ớ c s ô i c ũ v ớ i n h à l ò M a r k I v à II p h ả i n â n g c ấ p h ệ t h o á t k h í n h à l ò đ ể
c h ổ n g c h ị u đ ư ợ c m ọ i t ì n h h u ố n g c ă n g t h ẳ n g . C á c n h à m á y p h ả i đ ầ u t ư
k h o ả n g 1 0 0 t r i ệ u U S D đ ể t h ự c h i ệ n c á c g i ả i p h á p c ấ p t ố c n à y . G i ớ i 
c ô n g n g h i ệ p c ò n đ ề n g h ị t h à n h l ậ p s á u t r u n g t â m ứ n g p h ó k h ẩ n c ấ p t r ê n
k h ắ p n ư ớ c M ỹ đ ư ợ c t r a n g b ị t h ê m c á c t h i ế t b ị c ầ m t a y d o N R C đ i ề u

p h ố i .

C ô n g n g h i ệ p đ i ệ n h ạ t n h â n c h â u Â u c ũ n g đ ã c ó p h ả n ứ n g k ị p t h ờ i t r o n g
c h ủ t r ư ơ n g k i ể m t r a ứ n g l ự c ( s t r e s s t e s t s ) y ê u c ầ u t o à n b ộ 1 4 3 l ò p h ả n
ứ n g ở 2 7 q u ố c g i a p h ả i r à s o á t l ạ i m ứ c đ ộ a n t o à n đ ể ứ n g p h ó v ớ i n h ữ n g
t h ả m h ọ a t h i ê n n h i ê n c ự c đ o a n n h ư đ ộ n g đ ấ t , s ó n g t h ầ n , v à v ớ i n h ữ n g
t a i n ạ n n g h i ê m t r ọ n g x ả y r a s a u b ấ t c ứ s ự k i ệ n k h ở i đ ầ u n à o . N g a y t ừ
n g à y 2 4 - 2 5 / 3 / 2 0 1 1 , H ộ i đ ồ n g c h â u Â u đ ã r a t u y ê n b ố " ... a n t o à n c á c
l ò p h ả n ứ n g c h â u Â u p h ả i đ ư ợ c r à s o á t l ạ i t r ê n c ơ s ơ đ á n h g i á r ủ i r o
t o à n d i ệ n v à m i n h b ạ c h t r o n g m ộ t c h ư ơ n g t r ì n h đ ư ợ c g ọ i l à " k i ể m tr a
ứ n g lự c " ;

</div>
(189)<div class='page_container' data-page=189>

N h ó m p h á p q u y a n t o à n đ i ệ n h ạ t n h â n ( E u r o p e a n N u c l e a r S a f e t y
R e g u l a t o r s G r o u p , E N S R E G ) g ồ m c á c c h u y ê n g i a đ ộ c l ậ p đ ầ y u y t í n ,
đ ư ợ c m ờ i s o ạ n t h ả o g ấ p đ ề c ư ơ n g t h ự c h i ệ n c h ư ơ n g t r ì n h k i ể m t r a n à y
d ư ớ i á n h s á n g n h ữ n g b à i h ọ c t ừ t a i n ạ n n g h i ê m t r ọ n g ở N h ậ t đ ư ợ c k h ở i
s ự b ở i n h ữ n g h i ệ n t ư ợ n g t ự n h i ê n c ự c đ o a n k h i ế n n h ữ n g h ệ t h ố n g b ả o
đ à m a n t o à n c ủ a n h à m á y k h ô n g c h ố n g đ ỡ đ ư ợ c ;

" C u ộ c k i ể m t r a p h ả i d o c á c t ổ c h ứ c đ ộ c l ậ p ở t ì m g n ư ớ c t i ế n h à n h v à
đ ư ợ c p h ả n b i ệ n đ ồ n g n g h i ệ p , k ế t q u ả v à n h ữ n g k i ế n n g h ị p h ả i đ ư ợ c
c h i a s ẻ t r o n g c á c n ư ớ c E ư v à c ô n g b ố c h o c ô n g c h ú n g . . . " .

K i ể m t r a ứ n g l ự c k h ô n g p h ả i t i ế n h à n h c h o t ừ n g l ò p h ả n ứ n g r i ê n g l ẻ
m à c h o t ấ t c ả c á c l ò v à b ể c h ứ a n h i ê n l i ệ u t r ê n c ù n g n h à m á y , v ì c h ú n g
c ù n g c h ị u t á c đ ộ n g b ở i c á c s ự k i ệ n k h ở i đ ầ u n h ư n h a u , v à n h à m á y p h ả i 
ứ n g p h ó c ù n g m ộ t l ú c v ớ i t a i n ạ n ở n h i ề u l ò v à b ể c h ứ a n h i ê n l i ệ u k h á c
n h a u , n h ư đ ã x ả y r a ở F u k u s h i m a .

C á c l ò p h ả n ứ n g đ a n g v ậ n h à n h ở c h â u Â u t h u ộ c t h ế h ệ t h ứ h a i đ ư ợ c

x â y d ự n g t ừ h à n g c h ụ c n ă m t r ư ớ c đ â y . ở c á c l ò n à y , n g u y ê n l ý a n t o à n
t h ụ đ ộ n g h ầ u n h ư c h ư a đ ư ợ c s ử d ụ n g n h ư ở c á c l ò t h ế h ệ I I I + đ a n g x â y
d ự n g h i ệ n n a y . T r o n g c ơ s ở t h i ế t k ế c ủ a c h ú n g đ ề u c ó c á c g i ả i p h á p
t r á n h c h o v ù n g h o ạ t b ị t a n c h ả y , s o n g n h ữ n g g i ả i p h á p n à y k h ô n g t h ể
g i ú p l ò p h ả n ứ n g t r á n h đ ư ợ c t a i n ạ n n g h i ê m t r ọ n g , n h ư n h ữ n g g ì đ ã x ả y
ra ở c á c t a i n ạ n T M I - 2 v à F u k u s h i m a . T u y n h i ê n , c á c g i ả i p h á p n à y v ẫ n
c ò n n h ữ n g d ự p h ò n g ( m a r g i n ) n h ấ t đ ị n h c ó t h ể t ậ n d ụ n g đ ể g i ả m t h i ể u
t á c h ạ i c ủ a c á c t a i n ạ n n g h i ê m t r ọ n g . D o đ ó , k i ể m t r a ứ n g l ự c n h ằ m
đ á n h g i á l ạ i k h ả n ă n g ứ n g p h ó c á c s ự c ố t r o n g v à n g o à i c ơ s ở t h i ế t k ế
b ằ n g c á c h

tận

d ụ n g , h o ặ c n ế u đ ư ợ c , m ở r ộ n g h ơ n n ữ a c á c d ự p h ò n g
n à y .

N ộ i d u n g k i ể m t r a ứ n g l ự c b a o g ồ m k h ả n ă n g đ á p ứ n g c ủ a c á c h ệ k ỳ
t h u ậ t l i ê n q u a n đ ế n c h u ỗ i s ự k i ệ n n ổ i b ậ t t ư ơ n g t ự n h ư t r o n g t a i n ạ n
F u k u s h i m a , k h ở i đ ầ u t ừ đ ộ n g đ ấ t v à s ó n g t h ầ n d ẫ n đ ế n h ậ u q u ả t i ế p
t h e o l à m ấ t đ i ệ n , m ấ t k ế t n ố i v ớ i m ô i t r ư ờ n g t ả n n h i ệ t c u ố i c ù n g
( u l t i m a t e h e a t s i n k , Ư H S ) , v à h ậ u q u ả k é p c ủ a c ả h a i . ở c á c n h à m á y ,

</div>
(190)<div class='page_container' data-page=190>

U H S t h ư ờ n g l à s ô n g , b i ể n , h ồ b ê n c ạ n h n h à m á y c ó k h a n ă n g n h ậ n n h i ệ t 
d ư s a u k h i p h ả n ứ n g d â y c h u y ề n b ị d ậ p t ắ t b ê n t r o n g l ò p h a n ứ n g . P h ả i 
x e m x é t c á c p h ư ơ n g t i ệ n b ả o v ệ v à q u ả n l ý c ủ a n h à m á y k h i c h ứ c n ă n g
l à m n g u ộ i v ù n g h o ạ t v à b ế c h ứ a n h i ê n l i ệ u b ị m ấ t v à n h à l ò b ị h ư h ạ i . 
K i ể m t r a ứ n g l ự c c ũ n g b a o g ồ m c á c s ự k i ệ n k h ở i đ â u k h á c n h ư r ố i l o ạ n
l ớ n t r o n g l ư ớ i đ i ệ n , c h á y r ừ n g v à m á y b a y đ â m t h ă n g x u ô n g n h à l ò .
V ớ i t ừ n g s ự k i ệ n k h ở i đ ầ u , c ầ n đ á n h g i á t r ư ớ c h ế t k h a n ă n g s ẵ n s à n g
c ủ a c á c g i ả i p h á p đ ã đ ư ợ c t r ù l i ệ u t r o n g t h i ế t k ế . N g o à i r a , c á c c h ứ c
n ă n g b ả o đ ả m a n t o à n n h ư k i ể m s o á t đ ộ p h ả n ứ n g , l à m n g u ộ i n h i ê n l i ệ u ,
g i a m g i ữ p h ó n g x ạ t r o n g n h à l ò đ ề u c ó n h ữ n g d ự p h ò n g n h ấ t đ ị n h đ ê
n h à m á y c ó t h ể c h ố n g c h ị u đ ư ợ c n h ữ n g t r ư ờ n g h ợ p n g o à i c ơ s ờ t h i ế t k ế . 
D o đ ó , t r o n g k i ể m t r a ứ n g l ự c c ầ n đ á n h g i á x e m s ứ c c h ị u đ ự n g c ó t h ể

đ ế n đ â u c ủ a c á c h ệ n à y . K ị c h b ả n t a i h ạ i n h ấ t l à n h ữ n g s ự k i ệ n k h ở i đ ầ u
t ừ b ê n n g o à i ( đ ộ n g đ ấ t , n g ậ p l ụ t . . . ) k è m t h e o m ấ t đ i ệ n l ư ớ i v à h ư h ỏ n g
c á c n g u ồ n p h á t đ i ệ n t ạ i c h ỗ , đ â y c h í n h l à t r ư ờ n g h ợ p đ ã x ả y r a ở
F u k u s h i m a .

cần

đ á n h g i á n h à m á y c ó t h ể c h ố n g c h ị u t r o n g b a o l â u k h i
x ả y r a k ị c h b ả n n à y v à l à m s a o c ó t h ể c h ố n g c h ị u l â u h ơ n . H o ạ t đ ộ n g
c ủ a c á c t u a b i n d ù n g h ơ i t ừ n h i ệ t d ư v à n ă n g l ư ọ n g d ự t r ừ t r o n g c á c b ì n h
k h í n é n đ ó n g v a i t r ò q u a n t r ọ n g t r o n g n h ữ n g t r ư ờ n g h ợ p n à y .

Đ ố i v ớ i t a i n ạ n n g h i ê m t r ọ n g ( t a n c h ả y v ù n g h o ạ t ) c ầ n đ á n h g i á t h ờ i 
g i a n c h ị u đ ự n g c h o đ ế n k h i v ù n g h o ạ t s ắ p b ị p h ơ i t r ầ n v à k h í h y d r o b ắ t 
đ ầ u p h á t r a d o v ỏ n h i ê n l i ệ u b ị o x y h ó a m ạ n h . H a i q u á t r i n h b ù n g p h á t 
c h á y ( d e f l a g r a t i o n ) h o ặ c n ô ( d e t o n a t i o n ) d o k h í h y d r o p h á t r a t ừ v ò
t h a n h n h i ê n l i ệ u p h ả i đ ư ợ c m ô p h ỏ n g đ ầ y đ ủ k è m t h e o đ ề x u ấ t n h ữ n g
g i ả i p h á p h ạ n c h ế v à n g ă n c h ặ n . T r o n g t a i n ạ n n g h i ê m t r ọ n g v à v ù n g
h o ạ t b ị h ư h ạ i , c ầ n x e m x é t c á c g i ả i p h á p g i ú p t r á n h x ả y r a t á i t ớ i h ạ n v à
v ậ t l i ệ u t a n c h ả y x u y ê n t h ủ n g n ề n m ó n g n h à l ò . L ú c n à y , á p s u ấ t t r o n g
b o o n g k e n h à l ò c ó t h ể s ẽ t ã n g l ê n , d o đ ó c ầ n x e m x é t l i ệ u l ú c n à o p h ả i 
t h á o b ớ t k h í r a n g o à i , k h í đ ư ợ c t h á o r a c ó p h ả i q u a p h i n l ọ c k h ô n g v à
l à m s a o c ó t h ê k i ê m s o á t l ư ợ n g p h ó n g x ạ t h o á t r a m ô i t r ư ờ n g . K h i á p
s u ấ t t ă n g c a o h ơ n , n h à l ò c ó t h ể b ị h ư h ạ i , d o đ ó c ầ n đ á n h

2

Ìá c á c g i ả i 
p h á p g i ả m t h i ể u h ậ u q u ả c ủ a t á c h ạ i n à y .

</div>
(191)<div class='page_container' data-page=191>

Đ ộ n g đ ấ t v à n g ậ p l ụ t l à n h ữ n g s ự k i ệ n k h ở i đ ầ u p h ả i đ ư ợ c x e m x é t k ỳ
t r o n g k i ể m t r a ứ n g l ự c .

1 )

Đ ộ n g đất.

C ấ p đ ộ n g đ ấ t đ ư ợ c đ ư a v à o t i ê u c h u â n t h i ế t k ế n h à m á y
( d e s i g n b a s i s e a r t h q u a k e , D B E ) c ă n c ứ t h e o g i a t ố c n ề n c ự c đ ạ i
( p e a k g r o u n d a c c e l e r a t i o n , P G A ) . T r o n g t h i ế t k ế đ ã c ó s ẵ n d ự
p h ò n g đ ể t r á n h h ư h ạ i c h o n h à m á y k h i x ả y r a đ ộ n g đ ấ t , t ừ v i ệ c t ự
đ ộ n g d ậ p p h ả n ứ n g d â y c h u y ề n b ê n t r o n g n h à m á y đ ế n c á c d ự

p h ò n g k h i b ị m ấ t đ i ệ n l ư ớ i b ê n n g o à i . T a i n ạ n F u k u s h i m a c ò n n h ấ n
m ạ n h n h ữ n g t r ở n g ạ i l ớ n t r o n g ứ n g p h ó t ì n h t r ạ n g k h ẩ n c ấ p d o c á c
đ ổ n á t k h á c v ề c ơ s ở h ạ t ầ n g b ê n n g o à i n h ư g i a o t h ô n g , t h ô n g t i n ,
l i ê n l ạ c .

K i ể m t r a ứ n g l ự c c h ẳ n g n h ữ n g y ê u c ầ u p h ả i x e m x é t l ạ i k h ả n ă n g
đ á p ứ n g c ủ a c á c h ệ n à y t h e o q u y đ ị n h t r o n g t h i ế t k ế , c ũ n g n h ư c á c
q u y t r ì n h v ậ n h à n h , b ả o d ư ỡ n g v à h u ấ n l u y ệ n t ư ơ n g ứ n g d o n h à
m á y t h ự c h i ệ n , m à c ò n đ á n h g i á l i ệ u v ớ i n h ữ n g đ ộ n g đ ấ t m ạ n h h ơ n
đ ế n m ứ c n à o t h ì c á c c h ứ c n ă n g b ả o đ ả m a n t o à n c h o v ù n g h o ạ t v à
n h à l ò s ẽ b ị v ô h i ệ u . T r o n g v i ệ c đ á n h g i á n à y p h ả i c h i r a đ â u l à c h ồ
y ế u , v à n h ấ t l à n h ữ n g c h ồ c ó t h ể d ầ n đ ế n h i ệ u ứ n g b ờ v ự c ( h ầ u n h ư
v ô p h ư ơ n g c ứ u c h ữ a ) k h i c ó đ ộ n g đ ấ t m ạ n h h ơ n t h i ế t k ế . Đ ư ơ n g
n h i ê n , k i ể m t r a ứ n g l ự c c ũ n g y ê u c ầ u n h à m á y p h ả i đ ư a r a c á c g i a i
p h á p d ự p h ò n g k h á c n h ằ m t r á n h c á c h i ệ u ứ n g b ờ v ự c .

</div>
(192)<div class='page_container' data-page=192>

4 2 4

AN TOÀN ĐIỆN HẠT NHAN

n h ữ n g c h ỗ c ó t h ể d ẫ n đ ế n h i ệ u ứ n g b ờ v ự c c ù n g c á c g i ả i p h á p d ự
p h ò n g k h á c n h ằ m t r á n h n h ữ n g h i ệ u ứ n g n à y .

K i ể m t r a ứ n g l ự c ở c á c l ò p h ả n ứ n g c h â u Â u b ắ t đ ầ u t ừ t h á n g 5 n ă m
2 0 1 1 v à h o à n t h à n h v à o t h á n g 9 n ă m 2 0 1 2 . T h e o k ế t l u ậ n c u ố i c ủ n g
c ủ a E C , s a u k i ể m t r a ứ n g l ự c , c á c l ò p h ả n ứ n g đ ề u b ả o đ ả m đ ư ợ c a n 
t o à n ở m ứ c c h ấ p n h ậ n đ ư ợ c .

10.1.4 Lão hóa và kéo dài tuổi thọ các lò phản ứng thế hệ

thứ hai

Đ ạ i đ a s ố n h ữ n g l ò đ a n g v ậ n h à n h h i ệ n n a y t r ê n t h ế g i ớ i , t r o n g s ố đ ó c ó

l ị T M I - 2 , C h e m o b y l v à F u k u s h i m a , t h u ộ c t h ế h ệ l ò t h ứ h a i . M ộ t s ố l ớ n
đ ư ợ c x â y t ò n h ữ n g n ă m 1 9 7 0 , đ ế n n a y đ ã h o ạ t đ ộ n g đ ư ợ c b ố n t h ậ p k ỷ .
N h i ề u b ộ p h ậ n b ị m ò n , g ỉ , v à x u ố n g c ấ p , c ầ n đ ư ợ c t h a y t h ế . T r o n g s ố
n à y , đ á n g k ể n h ấ t l à b ì n h s i n h h ơ i , t h ư ờ n g p h ả i t h a y s a u 3 0 n ă m . C ô n g
n g h ệ đ i ệ n t ử l ạ c h ậ u v ớ i c á c h ệ k i ể m t r a đ o đ ạ c t ư c m g t ự t r ư ớ c k i a c ầ n
p h ả i đ ư ợ c s ố h ó a . V ậ t l i ệ u t r o n g l ò x u ố n g c ấ p c ò n d o b ị c h i ế u x ạ
n e u t r o n , l ò v ậ n h à n h c à n g l â u , t h ô n g l ư ợ n g n e u t r o n t í c h p h â n c à n g l ớ n , 
k h ả n ă n g b ị g i ò n d o c h i ế u x ạ c à n g c a o .

tơng só lị: 436

số lị

35

2S
20

10

■llll. I.ll.llllllllllll

0 5 10 15 20 25 3Ũ 35 40

il

45

số năm đã vận hành

</div>
(193)<div class='page_container' data-page=193>

S a u q u á t r ì n h h o ạ t đ ộ n g l â u d à i c ủ a c á c l ò n ư ớ c n é n , v ậ t l i ệ u t r o n g b ì n h
s i n h h ơ i t i ế p x ú c v ớ i n ư ớ c t ả i n h i ệ t ở n h i ệ t đ ộ c a o b ị ă n m ò n v à c á c s ả n
p h ẩ m t h ô i r a k é o đ ế n l ắ n g đ ọ n g l ê n b ề m ặ t t h a n h n h i ê n l i ệ u g â y r a h i ệ u
ứ n g b ấ t l ợ i v ề t ả i n h i ệ t v à l à m m ấ t đ ố i x ứ n g p h â n b ố n e u t r o n t r o n g v ù n g
h o ạ t . L ớ p l ắ n g đ ọ n g n à y đ ư ợ c g ọ i l à h i ệ n t ư ợ n g " c r u d " t ậ p t r u n g n h i ề u
v à o p h ầ n t r ê n v ù n g h o ạ t . M ộ t s ố l ò p h ả n ứ n g c ó t u ổ i t h ọ c a o đ ã p h ả i h ạ
c ô n g s u ấ t đ ể t r á n h r ắ c r ố i d o h i ệ n t ư ợ n g l ã o h ó a n à y .

10.2

LÒ PHẢN ỨNG THẾ HÊ THỨ BA

10.2.1 An toàn thụ động ở lò phản ứng thế hệ thứ ba

T ấ t c ả c á c l ò n ă n g l ư ợ n g đ ư a v à o v ậ n h à n h s a u t a i n ạ n F u k u s h i m a đ ề u
t h u ộ c t h ế h ệ t h ứ b a .

S a u h ơ n s á u t h ậ p k ỷ p h á t t r i ể n đ i ệ n h ạ t n h â n , c á c l ò p h ả n ừ n g n ă n g
l ư ợ n g đ ã t r ả i q u a b a t h ế h ệ c ô n g n g h ệ v à đ a n g c h u ẩ n b ị c h o t h ế h ệ t h ứ
tư . T h ế h ệ I , c ó t h ể x e m n h ư g i a i đ o ạ n t h ử n g h i ệ m ư o n g t h ậ p k ỷ 1 9 5 0 
-1 9 6 0 , h i ệ n n a y c h i c ò n l ạ i v à i n h à m á y đ a n g v ậ n h à n h ờ A n h t h e o c ô n g
t h ứ c g r a p h i t l à m c h ậ m n e u t r o n , k h í C O

2

t ả i n h i ệ t . P h ầ n l ớ n l ò đ a n g v ậ n
h à n h h i ệ n n a y t r ê n t o à n t h ế g i ớ i đ ề u t h u ộ c t h ế h ệ I I d ù n g n ư ớ c t h ư ờ n g
v ừ a l à m c h ậ m n e u ư o n v ừ a t ả i n h i ệ t . C á c l ò n ư ớ c t h ư ờ n g x u ấ t p h á t t ừ
c á c m ẫ u t h i ế t k ế b a n đ ầ u c h o h ả i q u â n , b ắ t đ ầ u t h ư ơ n g m ạ i h ó a t r o n g
t h ậ p k ỷ 1 9 6 0 , v à h i ệ n đ a n g c u n g c ấ p h ơ n 8 0 % đ i ệ n h ạ t n h â n t r ê n t h ế
g i ớ i . T h u ộ c t h ế h ệ n à y c ó t h ể k ể t h ê m c á c l ò d ù n g n ư ớ c n ặ n g t h a y c h o
n ư ớ c t h ư ờ n g n h ư C A N D Ư c ủ a C a n a d a v à p h i ê n b à n ỡ Á n Đ ộ v à m ộ t s ố
l ò d ù n g g r a p h i t l à m c h ậ m n e u t r o n v à n ư ớ c t h ư ờ n g h o ặ c k h í t ả i n h i ệ t . 
Đ a s ố c á c l ò n à y đ ư ợ c p h é p k é o d à i t u ổ i t h ọ t ừ 4 0 đ e n 6 0 n ă m . S a u v à i
t h ậ p k ỷ n ữ a , l ò t h ế h ệ I I s ẽ c á o c h u n g t r ê n t o à n t h ế g i ớ i .

L ò t h ế h ệ I I I l à k ế t q u ả c ủ a q u á t r ì n h c ả i t i ế n k h ô n g n g ừ n g t í n h n ă n g a n
t o à n v à k i n h t ế c ủ a c á c l ò đ ư ợ c v ậ n h à n h q u a n h i ề u t h ậ p k ỷ g ầ n đ â y , v à
n h ấ t l à b à i h ọ c t ừ c á c t a i n ạ n đ i ệ n h ạ t n h à n . C ó t h ê n ó i , l ị t h ế h ệ I I I v ẫ n
g i ữ n g u y ê n ý đ ồ t ỉ i i ể t k ế c á c l ò t h ế h ệ II n h u n g c ó t í n h n ă n g a n t o à n v à
h i ệ u q u à k i n h t ế c a o h ơ n h ă n , v ớ i n h ữ n g đ ặ c đ i ể m c h u n g s a u đ â y :

</div>
(194)<div class='page_container' data-page=194>

• T h i ế t k ế đ ư ợ c c h u ẩ n h ó a c h o m ỗ i l o ạ i , n h ờ đ ó r ấ t t h u ậ n l ợ i t r o n g c â p
p h é p , g i ả m g i á t h à n h v à t h ờ i g i a n x â y l ắ p ,

• C ơ n g s u ấ t l ớ n n h ờ đ ó g i ả m b ớ t s u ấ t đ ầ u t ư ,

• D ễ v ậ n h à n h v à í t b ị t ổ n t h ư ơ n g k h i v ậ n h à n h b ị r ố i ,
• Đ ộ k h ả d ụ n g c a o , t u ổ i t h ọ đ ế n 6 0 n ă m ,

• G i ả m r ủ i r o t a i n ạ n t a n c h ả y n h i ê n l i ệ u ,
• Đ ộ s â u c h á y c a o , l ư ợ n g b ã t h ả i g i ả m ,

• C h ố n g c h ị u t ố t h ơ n n h ữ n g h ư h ạ i c ó t h ể g â y t h o á t p h ó n g x ạ r a m ô i 
t r ư ờ n g n h ư m á y b a y r ơ i ,

• Đ ư a v à o m ộ t s ố đ ộ c t ố h ấ p t h ụ n e u t r o n c ó t h ể c h á y đ ư ợ c g ó p p h ầ n
t ă n g t u ổ i t h ọ n h i ê n l i ệ u ,

T u y n h i ê n , n h ữ n g t í n h n ă n g t r ê n đ â y v ẫ n c h ư a đ ặ c t r ư n g c h o m ộ t t h ế h ệ
l ò m ớ i n ế u k h ô n g c ó n h ữ n g đ ặ c đ i ể m n ổ i b ậ t , c ó t í n h c á c h m ạ n g v ề a n
t o à n . Đ ó l à t í n h n ă n g a n t o à n t h ụ đ ộ n g n h ờ đ ó t a i n ạ n k h ó x ả y r a c h o d ù 
k h ơ n g c ó s ự c a n t h i ệ p c ủ a n h â n v i ê n v ậ n h à n h k h i x ả y r a n h ữ n g h ỏ n g
h ó c h o ặ c s ự c ố k ỹ t h u ậ t . Đ ặ c b i ệ t , n h i ệ t d ư c ó t h ể t ả i đ ư ợ c t r o n g t r ư ờ n g
h ọ fp n h à m á y b ị m ấ t đ i ệ n ( S B O ) n h ờ s ử d ụ n g c á c q u á t r ì n h t ự n h i ê n n h ư
r ơ i t ự d o d o t r ọ n g l ự c , h o ặ c đ ố i l ư u t ự n h i ê n .

N h ữ n g l ò t h ế h ệ I I I c ó n h i ề u đ ặ c đ i ể m a n t o à n t h ụ đ ộ n g t h ư ờ n g đ ư ợ c
x ế p v à o l o ạ i I I I + . N h ờ c ó c á c h ệ a n t o à n t h ụ đ ộ n g n à y m à l ị c ó t h ể t ự
đ ộ n g d ậ p n g a y c ả k h i c á c h ệ đ i ề u k h i ể n b ị b ấ t h o ạ t , v à q u a n t r ọ n g h ơ n , 
c ả n h à m á y c ó t h ể t ự l à m m á t m à k h ô n g c ầ n c á c h ệ t a i n h i ệ t t u ầ n h o à n
d ù n g n ă n g l ư ợ n g t ừ b ê n n g o à i .

L ò E P R ( E u r o p e a n P r e s s u r i s e d R e a c t o r ) t h u ộ c t h ế h ệ I I I c ị n c ó k h ả
n ă n g t h a y đ ổ i c ô n g s u ấ t t h e o c h ế đ ộ p h ụ t ả i . N ó c ó t h ê d u y t r ì ở c ô n g
s u ấ t 2 5 % g i á t r ị d a n h đ ị n h , t ừ đ ó t ă n g l ê n 6 0 % v ớ i t ố c đ ộ 2 , 5 % / p h ú t ,
s a u đ ó l ạ i t ă n g l ê n 1 0 0 % v ớ i t ố c đ ộ 5 % / p h ú t . N g h ĩ a l à t r ê n n g u y ê n t ắ c
c ó t h ể t ă n g c ô n g s u ấ t l ò t ừ 2 5 % l ê n 1 0 0 % t r o n g t h ờ i g i a n 3 0 p h ú t .

</div>
(195)<div class='page_container' data-page=195>

M ộ t s ố l ị c ơ n g s u ấ t l ớ n n h ư E P R v à V V E R - 1 2 0 ( N g a ) c ò n t r a n g b ị c ả
b ẫ y v ù n g h o ạ t l ắ p ở d ư ớ i đ á y b ì n h l ò n h ằ m h ứ n g v à l à m n g u ộ i v ậ t l i ệ u
n ó n g c h ả y r ơ i x u ố n g k h i v ù n g h o ạ t b ị t a n c h ả y d o m ấ t n ư ớ c t ả i n h i ệ t . 
T h a y v ì b ẫ y v ù n g h o ạ t , l ò A P - 1 0 0 0 c ủ a h ã n g W e s t i n g h o u s e t r a n g b ị h ệ
t h ố n g d ù n g n ư ớ c t ă n g c ư ờ n g t ả i n h i ệ t l à m m á t đ á y l ò .

N h ữ n g l ò t h ế h ệ I I I + đ ư ợ c v ậ n h à n h t h ư ơ n g m ạ i SÓTH n h ấ t ờ N h ậ t , t ò
1 9 9 6 , t h u ộ c l o ạ i n ư ớ c s ô i c ả i t i ế n A B W R d o h ă n g G E ( M ỹ ) c h ế t ạ o v ớ i
c ô n g s u ấ t 1 3 0 0 M W . M ặ c d ù c ó ư u v i ệ t r õ r ệ t , s o n g t a i n ạ n x ả y r a v ớ i
c á c l ò n ư ớ c s ô i ở F u k u s h i m a đ ã ả n h h ư ở n g đ ế n u y t í n c ủ a A B W R k h i ế n
n ó k h ô n g đ ư ợ c c á c k h á c h h à n g l ự a c h ọ n t r o n g m ấ y n ă m g ầ n đ â y . S a u
đ â y s ẽ đ ề c ậ p đ ế n h a i k i ể u l ò n ư ớ c n é n t h ế h ệ I I I + c ó n h i ề u đ ặ c đ i ể m a n
t o à n t h ụ đ ộ n g v à đ a n g đ ư ợ c x â y d ự n g ở m ộ t s ố n ư ớ c .

10.2.2 Cơng nghệ lị AP-1000

L ị n ư ớ c n é n A P - 1 0 0 0 d o h ã n g W e s t i n g h o u s e ( M ỹ ) c h ế t ạ o đ ư ợ c n â n g

c ấ p t ừ m ẫ u t h ử n g h i ệ m A P - 6 0 0 v ớ i c ô n g s u ấ t 6 0 0 M W c ó t í n h n ă n g a n
t o à n t h ụ đ ộ n g ( A P = A d v a n c e d P a s s i v e ) v à đ ư ợ c N R C c ấ p p h é p t ừ n ă m
1 9 9 9 . L ò A P - 1 0 0 0 c ó c ô n g s u ấ t 1 1 5 0 M W e ( 3 4 1 1 M W t ) g ồ m b ố n
n h á n h t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p , v ù n g h o ạ t c h ứ a 1 5 7 b ó n h i ê n l i ệ u c h i ề u c a o 4 , 2 7
m . A P - 1 0 0 0 đ ư ợ c N R C c ấ p c h ứ n g c h ỉ n ă m 2 0 0 6 b ở i t í n h n ă n g c ủ a h ệ
t h ố n g a n t o à n t h ụ đ ộ n g t ự v ậ n h à n h t r o n g v ò n g b a n g à y t ừ k h i x á y r a s ự
c ố t a n c h ả y v ù n g h o ạ t m à k h ô n g c ầ n c ó s ự c a n t h i ệ p c ủ a n h ó m v ậ n
h à n h .

T h i ế t k ế h ệ t h ố n g b ả o đ ả m a n t o à n t r o n g v ậ n h à n h b ì n h t h ư ò n g , h o ặ c
k h i x ả y r a s ự c ố , k h ô n g c ầ n m á y b ơ m , q u ạ t g i ó , m á y d i e s e l . . . , n h ờ đ ó
A P - 1 0 0 0 c ó k í c h t h ư ớ c g ọ n , s ố m á y b o m , v a n , ố n g n ư ớ c , c á p đ i ệ n . . . ít 
h ơ n , k h ố i l ư ợ n g s ắ t t h é p v à b ê t ô n g g i ả m đ i n h i ề u s o v ớ i c á c l ò c ù n g q u y
m ô t h u ộ c t h ế h ệ I I , c ụ t h ể :

• S ố v a n l i ê n q u a n đ ế n a n t o à n g i á m 5 0 % ,

• C h i ề u d à i đ ư ờ n g ố n g l i ê n q u a n a n t o à n g i a m 8 0 ° 0.

• C á p đ i ệ n đ i ề u k h i ể n g i á m 8 5 % ,

</div>
(196)<div class='page_container' data-page=196>

• M á y b ơ m g i ả m 3 5 % ,

• K h ố i l ư ợ n g c ô n g t r ì n h c h ố n g đ ộ n g đ ấ t g i ả m 4 5 % .

B ố t r í n h à m á y c h i a l à m h a i p h ầ n , g ồ m đ ả o h ạ t n h â n c h ố n g c h ị u đ ộ n g
đ ấ t t h e o t i ê u c h u ẩ n đ ặ c b i ệ t . T r o n g k h i đ ó , p h ầ n c ò n l ạ i n h ư n h à t u a b i n ,
c á c n h à p h ụ t r ợ , m á y d i e s e l v à n h à x ử l ý r á c t h ả i p h ó n g x ạ đ ư ợ c t h i ế t k ế
c h ố n g đ ộ n g đ ấ t t h e o t i ê u c h u ẩ n c h u n g . Đ ả o h ạ t n h â n c ò n đ ư ợ c t h i ế t k ế 
c ó k h ả n ă n g c h ố n g c h ị u v à b ả o đ ả m a n t o à n t r o n g n h ữ n g s ự c ố g i ả đ ị n h

n h ư h ỏ a h o ạ n v à n g ậ p l ụ t . N ó c ó k í c h t h ư ớ c b é h ơ n n h i ề u s o v ớ i c á c lò
c ù n g c ô n g s u ấ t n h ờ đ ó g i á đ ầ u t ư x â y d ự n g g i ả m đ á n g k ể .

L ị c ó c ấ u t r ú c m o đ u n n ê n t h ờ i g i a n x â y l ắ p t ạ i c h ỗ đ ư ợ c r ú t n g ắ n , v ề l ý
t h u y ế t c ó t h ể x u ố n g c ò n 3 6 t h á n g . S o n g l ò A P - 1 0 0 0 đ ầ u t i ê n k h ở i c ô n g
x â y d ự n g n ă m 2 0 0 8 ở n h à m á y S e n m e n , T r u n g Q u ố c , d ự k i ế n k é o d à i 
t r o n g 5 1 t h á n g c h o đ ế n k h i n ạ p n h i ê n l i ệ u v à 5 7 t h á n g c h o đ ế n k h i n ố i 
đ i ệ n l ư ớ i . T r ê n t h ự c t ế l ò x â y m ấ t h ơ n 7 n ă m v à d ự k i ế n s ẽ n ố i đ i ệ n l ư ớ i 
c u ố i 2 0 1 5 .

The Westinghouse A P I000® PWR

4 2 8

AN TỒN ĐIỆN HẠT NHAN

«/SNMBuldMg

FuMHtndUngAna
(AujLBtde.)

R M » V 8 S t«

Bútding

AP1000

</div>
(197)<div class='page_container' data-page=197>

S a u đ â y l à m ộ t s ố đ ặ c đ i ể m đ á n g c h ú ý c ủ a l ò A P - 1 0 0 0 s o v ớ i c á c l ò
n ư ớ c n é n k h á c c ù n g h ã n g W e s t i n g h o u s e t h u ộ c t h ế h ệ II .

B ì n h đ i ề u á p c ó d u n g t í c h 4 5 , 3 m ^ l ớ n h ơ n k h o ả n g 3 0 % s o v ớ i c á c l ò
c ù n g c ô n g s u ấ t , d o đ ó k h ô n g c ầ n c ó v a n c ứ u t r ợ đ i ệ n t ừ ( P O R V ) l ắ p

p h í a ư ê n b ì n h , n h ư ở c á c l ò n ư ớ c n é n k h á c ( h ì n h 1 0 . 3 ) . N h ờ đ ó c ó t h ể
l o ạ i b ỏ k h ả n ă n g r ò n ư ớ c t ả i n h i ệ t s ơ c ấ p , n h ư đ ã x ả y r a t r o n g t a i n ạ n T M I .

T h i ế t k ế a n t o à n t h ụ đ ộ n g ở l ò A P - 1 0 0 0 c ó m ộ t s ố đ ặ c đ i ể m n ổ i b ậ t b a o
g ồ m c á c h ệ l à m n g u ộ i v ù n g h o ạ t , h ệ l à m m á t v à c ô l ậ p n h à l ò .

K h i x ả y r a L O C A , v ù n g h o ạ t đ ư ợ c l à m n g u ộ i t h ụ đ ộ n g k h ô n g c ầ n d ù n g
m á y b ơ m đ i ệ n , n h ờ c ó n ư ớ c t à c á c b ồ n t í c h n ư ớ c ( a c c u m u l a t o r s , A C C ) , 
b ồ n c ấ p n ư ớ c b ổ s u n g c h o v ù n g h o ạ t ( c o r e m a k e u p t a n k s , C M T ) v à b ể
n ư ớ c d ù n g đ ể t h a y n h i ê n l i ệ u ( i n - c o n t a i n m e n t r e f u e l l i n g w a t e r s t o r a g e
t a n k s , I R W S T ) đ ặ t b ê n t r ê n b ì n h l ị . H ì n h 1 0 . 3 m i n h h ọ a s ơ đ ồ b ố tr í 
c á c h ệ n à y . N ư ớ c t ò c á c b ồ n n à y đ ư ợ c t h á o t h ẳ n g v à o v ù n g h o ạ t q u a c á c
v a n t ự đ ộ n g l à m g i ả m á p ( a u t o m a t i c d e p r e s s u r a t i o n s y s t e m , A D S ) . K h i
l ò h o ạ t đ ộ n g b ì n h th ư Ò T ig c á c v a n đ ư ợ c đ ó n g l ạ i n h ờ c ó đ i ệ n , k h i x u ấ t
h i ệ n t í n h i ệ u m ấ t đ i ệ n c á c v a n n à y s ẽ t ự đ ộ n g m ờ r a , d ầ n n ư ớ c v à o l à m
n g u ộ i v ù n g h o ạ t .

L ò A P - 1 0 0 0 c ó b ộ t r a o đ ổ i n h i ệ t t h ụ đ ộ n g l à m n h i ệ m v ụ g i ả i p h ó n g
n h i ệ t d ư ( P a s s i v e R e s i d u a l H e a t R e m o v a l H e a t E x c h a n g e r , P R H R H X ) .
H ệ n à y đ ư ợ c b ố t r í n h ư t r ê n h ì n h 1 0 . 3 . N ó t ự đ ộ n g k í c h h o ạ t k h i v ò n g
t h ứ c ấ p n g ư n g h o ạ t đ ộ n g ( l ò b ị d ậ p ) , h o ặ c d o đ ư ờ n g ố n g b ê n t r o n g m á y
s i n h h ơ i b ị v ỡ , n ư ớ c c ấ p b ổ s u n g b ị m ấ t , h o ặ c ố n g d ầ n h ơ i c h í n h \ ’à o
m á y t u a b i n b ị v ỡ . T r o n g n h ữ n g t r ư ờ n g h ợ p n à y , b ể n ư ớ c d ù n g đ ê t h a y
n h i ê n l i ệ u , I R W S T , s ẽ l à n ơ i x ả n h i ệ t d ư , n ó h ú t n h i ệ t t ừ P R H R H X . 
M ộ t l ư ợ n g h ơ i n ư ớ c s i n h r a s ẽ b a y r a n h à l ò , n g ư n g t ụ t r ê n t ư ờ n g b ằ n g
t h é p v à r ơ i x u ố n g t r ở l ạ i v à o I R W S T .

C á c h ệ l à m m á t t h ụ đ ộ n g n h à l ò ( p a s i v e c o n t a i n m e n t c o o l i n g s y s t e m .
P C C S ) đ ư ợ c t h i ế t k ế đ ể l à m g i á m á p s u ấ t v à n h i ệ t đ ộ b ê n t r o n g t h ù n g l ò
k h i x ả y r a L O C A h o ặ c s ự c ổ o n e d ẫ n h ơ i c h í n h b ị v ờ . B ì n h t h ư ờ n a .

n h i ệ t đ ư ợ c t à i t ừ t h ù n g l ò r a n h à l ò b ằ n g t u ầ n h o à n t ự n h i ê n . K h i c ó s ự

</div>
(198)<div class='page_container' data-page=198>

4 3 0

AN TOÀM ĐIỆN HẠT NHẤN

c ố , k h ơ n g k h í đ ư ợ c l à m m á t t h ê m n h ờ c ó n ư ớ c b a y h ơ i . N ư ớ c t ừ c á c b ê
c h ứ a t r ê n n ó c n h à l ò đ ư ợ c p h u n v à o n h à l ò b ằ n g t r ọ n g l ự c t h ô n g q u a h a i
v a n t ự đ ộ n g , b ả o đ ả m q u á t r ì n h l à m m á t v à d u y t r ì á p s u ấ t t h â p t r o n g
n h à l ò m ộ t c á c h t h ụ đ ộ n g t r o n g v ò n g b a n g à y m à k h ơ n g đ ị i h ỏ i n h â n
v i ê n v ậ n h à n h v à o c u ộ c . H ì n h 1 0 . 4 m i n h h ọ a h ệ t h ố n g l à m m á t n h à lò 
t h e o c ơ c h ế t h ụ đ ộ n g P C C S ở l ò A P - 1 0 0 0 .

V ớ i n h ữ n g t í n h n ă n g ư u v i ệ t v ề a n t o à n t h ụ đ ộ n g v à d ự a t r ê n n h ữ n g k ế t 
q u ả m ô p h ỏ n g đ á n g t i n c ậ y , h ã n g W e s t i n g h o u s e t u y ê n b ố r ằ n g t h ù n g lò
v à n h à l ò A P - 1 0 0 0 l u ô n đ ư ợ c v ẹ n t o à n t r o n g m ọ i t ì n h h u ố n g , v à k h ô n g
c ầ n p h ả i c ó k h a y h ứ n g n h i ê n l i ệ u t a n c h ả y b ê n d ư ớ i t h ù n g l ò . N g o à i ra , 
A P - 1 0 0 0 c ó t h ể c h ố n g c h ị u m ấ t đ i ệ n t r o n g v ò n g 7 2 g i ờ n h ờ c ó c á c y ế u
t ố a n t o à n t h ụ đ ộ n g . P h â n t í c h r ủ i r o t h e o x á c s u ấ t P R A c h o t h ấ y tầ n
s u ấ t x ả y r a h ư h ạ i v ù n g h o ạ t l à 2 , 4 x l O ~ V n ă m , t h ấ p h ơ n g ầ n m ộ t b ậ c s o 
v ớ i c á c l ò n ư ớ c t h ư ờ n g đ a n g v ậ n h à n h .

Depressunzation

Vvơs

</div>
(199)<div class='page_container' data-page=199>

Chưong 10. HẬU FUKUSHIMA

431

K ế t q u ả m ô p h ỏ n g d i ễ n b i ế n s ự c ố v ỡ đ ư ờ n g ố n g S B L O C A ờ l ố i v à o
c h â n l ạ n h c ó k í c h t h ư ớ c k h o ả n g 2 - i n c h ( 0 , 0 5 m ) c h ứ n g t ỏ c á c h ệ a n
t o à n t h ụ đ ộ n g đ ã l à m n g u ộ i l ò r ấ t h i ệ u q u ả m à k h ô n g c ầ n d ù n g n g u ồ n
đ i ệ n n à o t ừ b ê n n g o à i . T h e o d i ễ n b i ế n s ự k i ệ n đ ư ợ c m ô p h ỏ n g , s a u k h i

đ ư ờ n g ố n g b ị v ỡ , á p s u ấ t t r o n g h ệ s ơ c ấ p v à m á y đ i ề u á p h ạ x u ố n g . S a u
5 4 , 7 s , á p s u ấ t m ớ i h ạ x u ố n g 1 2 M p a , đ â y l à n g ư ỡ n g k í c h h o ạ t t í n h i ệ u
d ậ p l ò . S á u g i â y s a u , v a n k h ó a h ơ i v à o t u a b i n đ ó n g l ạ i l à m c h o h ệ t h ứ
c ấ p n g i m g h o ạ t đ ộ n g . S ự k i ệ n n à y t ự đ ộ n g m ở c á c v a n t h á o n ư ớ c c h ứ a
b o t ừ C M T v à P R H R v à o t h ù n g l ò . S á u g i â y t i ế p t h e o , b ơ m t à i n h i ệ t 
t r o n g h ệ s ơ c ấ p m ớ i n h ậ n t í n h i ệ u n g ư n g l ạ i . T r o n g k h o ả n g 2 0 p h ú t s a u
đ ó , m ự c n ư ớ c t r o n g t h ù n g l ò t i ế p t ụ c h ạ x u ố n g , s o n g v ù n g h o ạ t v ầ n
c h ư a b ị p h ơ i t r ầ n .

</div>
(200)<div class='page_container' data-page=200>

4 3 2

AN TOAM ĐIỆN HẠT MHẦM

K h i n ư ớ c t r o n g C M T c h ỉ c ò n h a i p h ầ n b a , v a n t ự đ ộ n g g i a m á p s u ả t
t r o n g t h ù n g l ò b ắ t đ ầ u t h á o n ư ớ c v à o n g a y t r ê n đ ầ u m á y đ i ề u á p , k h ỏ i 
p h ụ c l ạ i m ự c n ư ớ c t r o n g m á y đ i ề u á p ( h i n h 1 0 . 5 t r ẽ n ) l à m c h o á p s u â t
h ạ n h a n h x u ố n g r ấ t t h ấ p v à o p h ú t t h ứ 2 2 ( h ì n h 1 0 . 5 d ư ớ i ) . Á p s u ấ t h ạ
x u ố n g đ ủ t h ấ p s ẽ m ở t h ê m c á c v a n g i ả m á p t h ứ h a i \ ' à t h ứ b a ( t r ê n c ù n g , 
h ì n h 1 0 . 3 ) t h á o n ư ớ c c h ứ a b o rir A C C v à o t h ù n g l ò k h i ế n q u á t r ì n h
g i ả m á p t h ú c đ ẩ y n h a n h h ơ n .

K h i m ứ c n ư ớ c t r o n g C M T t ụ t x u ố n g d ư ớ i 2 0 % , n ư ớ c t r o n g b ì n h đ i ề u á p
s ẽ t h ô n g x u ố n g t h ù n g l ò q u a c h â n n ó n g . S a u đ ó , đ ế n p h ú t t h ứ 5 3 , á p
s u ấ t s ẽ h ạ x u ố n g d ư ớ i n g ư Õ T ig t h á o n ư ớ c c ủ a I R W S T , t ừ đ â y t r ờ đ i b ồ n
c h ứ a c ó t h ể t í c h r ấ t l ớ n đ ặ t ở p h ầ n t r ê n n h à l ò n à y s ẽ đ ả m n h ậ n n h i ệ m
v ụ t i ế p t ụ c l à m n g u ộ i v ù n g h o ạ t , g i ừ c h o n ư ớ c t r o n g t h ù n g l ị l u ơ n ở đ ộ 
c a o c ủ a c h â n n ó n g , n g h ĩ a l à k h o ả n g 1 , 5 m c a o h ơ n m ậ t t r ê n v ò i n g h o ạ t .

</div>

<a href='http://WWW%e2%96%a0'>h ttp ://WWW■</a>
<a href='http:////'>http ://\\</a>
<a href=''>')</a>
Giáo trình an toàn điện hạt nhân