Đề tài Rèn kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 4

<span class='text_page_counter'>(1)</span>PhÇn I: më ®Çu 1. Lý do chọn đề tài . Mỗi môn học ở nhà trường Tiểu học đều góp phần hình thành và phát triển những cơ sở ban đầu rất quan trọng của nhân cách con người Việt Nam. M«n To¸n lµ m«n häc cã vÞ trÝ rÊt quan träng v× c¸c kh¸i niÖm, quy t¾c, kiÕn thøc, kÜ n¨ng to¸n cã nhiÒu øng dông trong cuéc sèng. Môn Toán là một môn cần thiết cho người lao động, cần thiết để các em häc tËp c¸c m«n häc kh¸c ë c¸c líp trªn. Bëi vËy viÖc gi¶i to¸n gãp phần bồi dưỡng củng cố kiến thức, kĩ năng toán học, rèn luyện phát triển óc s¸ng t¹o vµ c¸c phÈm chÊt t­ duy cho häc sinh. Cã thÓ nãi gi¶i to¸n lµ mét trong những biểu hiện năng động nhất của hoạt động trí tuệ ở học sinh. Toán giúp con người giải quyết các bài toán thực tế được diễn đạt bằng lời v¨n D¹y häc to¸n nãi chung vµ d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n nãi riªng lµ mét hoạt động trí tuệ đầy khó khăn và phức tạp, nó làm nền tảng cho việc học tiếp chương trình toán học ở các lớp trên, nhưng thực tế ỏ các trường Tiểu học hiện nay thì việc rèn kĩ năng giải toán có lời văn chưa đạt kết quả cao. Cụ thể các em không có phương pháp giải và ngôn ngữ còn hạn chế nên việc hiểu nội dung, yêu cầu của bài toán có lời văn chưa được đầy đủ và chÝnh x¸c; ngoµi ra kh¶ n¨ng suy luËn cña häc sinh tiÓu häc cßn kÐm, dÉn đến việc giải toán còn gặp nhiều khó khăn. Từ đó các em ít có hứng thú giải. 1 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n b»ng c¸c bµi to¸n cã phÐp tÝnh s½n chØ viÖc tÝnh to¸n vµ ®iÒn kÕt qu¶. Chính vì những lí do đó mà tôi đã chọn đề tài: “Rèn kĩ năng giải toán cã lêi v¨n cho häc sinh líp 4”. 2. Mục đích nghiên cứu Khi nghiên cứu đề tài này tôi hướng tới hai mục đích: + Giúp học sinh nhận dạng bài toán và lựa chọn phương pháp giải toán thích hợp để giải từng bài toán cụ thể trong quá trình học toán. + Giúp học sinh định hướng đúng đắn cách giải và trình bày bài giải một cách khoa học, chính xác, đầy đủ. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. Với mục đích nghiên cứu của đề tài, khi nghiên cứu tôi hướng tới đối tượng là các bài toán có lời văn trong sách giáo khoa lớp 4, đây cũng là năm ®Çu tiªn thùc hiÖn thay s¸ch ë líp 4. Ph¹m vÞ nghiªn cøu: §­îc sù nhÊt trÝ vµ tao ®iÒu kiÖn cña BGH vµ tæ chuyên môn tôi chọn đối tượng nghiên cứu là các em học sinh khối IV và tËp trung vµo c¸c em häc sinh líp 4B do t«i phô tr¸ch víi sè häc sinh lµ : …. trong đó có …. nữ. 4. NhiÖm vô nghiªn cøu. Căn vào nội dung, mục đích của đề tài và qua thực tế giảng dạy, dự giờ đồng nghiệp. Tôi nhận thấy cần phải đi sâu nghiên cứu phân loại và hệ thống các dạng toán có lời văn. Tìm ra nguyên nhân và đề ra các biện pháp. 2 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> khắc phục những khó khăn mà học sinh thường gặp phải khi giải các bài to¸n cã lêi v¨n. 5. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu đề tài này tôi đã sử dụng các phương pháp nghiªn cøu sau: + Phương pháp thống kê + Thùc nghiÖm gi¶ng d¹y + Phương pháp quan sát, trò chuyện, điều tra. phỏng ván + Trao đổi với đồng nghiệp + Ngiªn cøu qua tµi liÖu, s¸ch gi¸o khoa to¸n, qua c¸c tËp san, s¸ch hướng dẫn. 6. Những đóng góp của đề tài. Qua đề tài này giúp cho học sinh phân loại, nhận dạng các bài toán có lời văn; đưa ra phương pháp giải phù hợp với từng dạng toán và trình bày lời giải một cách chính xác, khoa học, đầy đủ. 7. Kết cấu của đề tài. PhÇn I: Më ®Çu. 1. Lí do chọn đề tài 2. Mục đích nghiên cứu 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4. NhiÖm vô nghiªn cøu 5. Phương pháp nghiên cứu. 3 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> 6. Đóng góp mới của đề tài. Phần II. Nội dung của đề tài. Chương I. Cơ sở lí luận của vấn đề nghiên cứu.. 1. Sơ lược lịch sử của vấn đề To¸n cã lêi v¨n ®­îc xem nh­ cÇu nèi liÒn gi÷a kiÕn thøc to¸n häc trong nhà trường và ứng dụng kiến thức táon học trong xã hội. Th«ng qua viÖc d¹y to¸n cã lêi v¨n ë tiÓu häc rÌn t­ duy, logic vµ c¸ch diễn đạt của học sinh. Bài toán có lời văn là dạng toán phối hợp nhiều kiến thức các môn học trong nhà trường như: Tiếng Việt, tự nhiên-xã hôi. Nã gãp phÇn x©y dùng c¬ së ban ®Çu cho nh÷ng ­íc m¬ vµ niÒm say mª khoa häc. 2. Cơ sở khoa học, cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu. Bậc tiểu học là bậc học quan trọng trong việc đặt nền máng cho sự h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch häc sinh trªn c¬ së cung cÊp nh÷ng tri thøc ban ®Çu vÒ khoa häc tù nhiªn vµ x· héi, ph¸t triÓn nh©n lùc nhËn thøc , trang bị những phương pháp và kĩ năng ban đầu về hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn, bồi dưỡng và phát huy tình cảm, thói quen, đức tính tốt đẹp của những công dân tương lai, xứng đáng là những chủ nhân của đất nước. Mục tiêu đó được thông qua việc dạy học các môn học đặc biệt là học to¸n ë tiÓu häc nãi chung vµ d¹y to¸n cã lêi v¨n nãi riªng. Bµi to¸n cã lêi. 4 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> văn khác với các dạng toán khác ở chỗ học sinh vừa phải định hướng cách giải, xây dựng phép tính vừa phải trình bày lời giải. Vì vậy nó đòi hỏi học sinh ph¶i cã sù t­ duy logic. C¸c em ph¶i t×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a c¸c d÷ liệu với nhau, để xác định được cái đã biết và cái cần tìm. §èi víi c¸c em häc sinh líp 4, n¨m häc nµy lµ n¨m häc ®Çu tiªn thùc hiện chương trình thay sách, việc giải các bài toán có lời văn gặp nhiều khó khăn. Song vấn đề cần bàn ở đây là hướng dẫn các em giải toán như thế nào và dạy ra sao để học sinh nắm được cách giải toán, phương pháp giải các bµi to¸n cã lêi v¨n. V× vËy, rÌn cho c¸c em cã kÜ n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n lµ viÖc lµm rÊt cần thiết và đóng vai trò quan trọng giảng dạy môn toán ở tiểu học.. Chương: II Thực trạng của vấn đề nghên cứu.. N¨m häc 2007-2008 t«i ®­îc ph©n c«ng phô tr¸ch líp 4B víi ….. häc sinh. Sau khi nhËn líp t«i ®i vµo t×m hiÓu, ®iÒu tra thùc tr¹ng vµ nhËn thÊy nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi sau: * Thuận lợi: Phần lớn các em trong lớp đều ngoan có ý thức vươn lên trong häc tËp. Các phụ huynh đã quan tâm hơn đến việc học tập của các em và quan tâm đến sự nghiệp giáo dục của nhà trường. * Khã kh¨n: §ång T©n lµ mét x· miÒn nói, xa trung t©m, ®a sè c¸c em lµ con n«ng dân nên sự tiếp xúc với xã hội còn hạn chế. Một số gia đình còn khó khăn 5 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> về kinh tế nên việc đầu tư thời gian, đồ dùng học tập cho các em còn thiếu do đó dẫn đến việc học tập của các em chưa được quan tâm đúng mức gây ảnh hưởng tới chất lượng giáo dục. Đây là năm đầu tiên thay sách lớp 4 nên việc vận dụng, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm giảng dạy môn toán và đặc biệt là các bài toán có lời văn cã h¹n chÕ. Sau ba tuần giảng dạy tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng. KÕt qu¶ nh­ sau: Trong tæng sè …… häc sinh cã: - Số học sinh giải đúng bài toán có lời văn: …….. em - Số học sinh giải đúng nhưng chưa biết trình bày: …….. em - Số học sinh chưa biết trình bày một cách chính xác, đầy đủ: …….. em.. Chương III. Những giải pháp của đề tài. Xuất phát từ thực tế giảmg dạy, kết quả khảo sát trên tôi đã thực hiện các bước hướng dẫn học sinh giải các bài toán có lời văn theo các bước sau. 1. Tìm hiểu đề bài. Bước này yêu cầu học sinh phải đọc kỹ đề bài, nhớ những dữ kiện bài toán đã cho một cách chính xác và nắm vững yêu cầu của đề bài. Trong quá trình này học sinh cần nhận ra bài toán đã cho thuộc dạng toán nào. Sau đó giáo viên toán tắt đề bài bằng cách đặt câu hỏi: + Bµi to¸n cho biÕt g×?. 6 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> + Bµi to¸n yªu cÇu g×? Khi học sinh đã trả lời tôi thường giúp các em gạch chân dưới những từ quan trọng mà nhiều khi học sinh đọc không đọc kĩ đề bài nên đã bỏ sót dÉn tíi lµm bµi sai. Tuú theo tõng d¹ng bµi mµ cã c¸ch tãm t¾t phï hîp dÔ hiÓu. 2. Phân tích đề bài để tìm ra cách giải. Dựa và việc nhận dạng bài toán ở bước 1, ở bước này tôi hướng dẫn häc sinh c¸ch gi¶i b¾t ®Çu tõ yªu cÇu bµi to¸n. + Muốn giải đáp những yêu cầu của đề bài thì cần phải biết những gì? Những điều đó đề bài đã cho biết chưa? Nếu chưa biết thì tìm bằng cách nào? dựa vào đâu để tìm? Cứ lần lượt như vậy cho đến khi nào học sinh có thể tìm được cách giải đáp từ những dữ kiện cho sẵn trong đề bài. Đây là bước quan trọng vì nó gióp häc sinh hiÓu ®­îc c¸ch gi¶i bµi to¸n. 3. Tæng hîp lêi gi¶i. Bước này ngược với bước 2. Dựa vào bước 2 các em vạch ra được thứ tự trình bày lời giải: “Cần tìm điều gì trước, điều gì sau”. TÊt nhiªn nh÷ng g× t×m ®­îc nhê vµo nh÷ng d÷ kiÖn cho s½n trong bµi sẽ được trình bày trước để làm cơ sở cho phân tích sau. Bước này giúp học sinh trình bày lời giải một cách chặt chẽ, logic. 4. Tr×nh bµy lêi gi¶i. Đây là bước trình bày giải một cách hoàn chỉnh dựa vào bước 3.. 7 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Trong chương trình Toán 4 tôi tập trung vào 3 dạng toán cơ bản để hướng dẫn học sinh. * §èi víi bµi to¸n t×m hai sè khi biÕt tæng vµ tû t«i thùc hiÖn nh­ sau:­ VÝ dô: Bµi to¸n 2 (148). Hai kho thóc chứa 125 tấn, trong đó số thóc ở kho thứ nhất bằng 3/4 số thãc ë kho thø hai. Hái mçi kho chøa bao nhiªu tÊn thãc? Bước 1: Tìm hiểu đề bài. Yêu cầu học sinh đọc đề nhiều lần dể xác định được dạng bài toán. + Gîi ý häc sinh hiÓu vµ to¸m t¾t bµi to¸n. Bµi to¸n cho biÕt g×? Bµi to¸n yªu cÇu t×m g×? Bước 2: Phân tích đề bài §©y lµ bµi to¸n d¹ng nµo? (Bµi to¸n vÒ t×m hai sè khi biÕt tæng vµ tØ s« của hai số đó) Xác định số lớn, số bé: Số thóc ở kho 1 là số lớn; số thóc ở kho 2 là số bÐ Vậy để tìm số thóc ở mỗi kho ta phải dựa vào những dữ kiên nào? (Dùa vµo tæng lµ 125 vµ tØ sè lµ 3/4) Bµi tËp: Bước 2. Phân tích đềư bài để tìm ra cách giải. §©y lµ bµi to¸n d¹ng nµo? III. Kết quả đạt được.. 8 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> B»ng c¸c biÖn ph¸p d· thùc hiÖn ë trªn, t«i nhËn thÊy viÖc rÌn kÜ n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 4 cña t«i cã tiÕn bé râ rÖt. HÇu hÕt tÊt c¶ c¸c em đã có kĩ năng giải đúng, chính xác, khoa học các bài toán có lời văn. Học sinh có thói quen đọc kĩ đề bài, gạch chân dưới những dữ kiện của đè bài và toám tắt bài toán trước khi trình bày bài giải. Mọi học sinh đều được hoạt động học tậpmột cách tự giác, vận dụng bµi mÉu vµo lµm bµi tËp nhanh, cã kÕt qu¶ cao. Häc sinh høng thó häc to¸n, gi¶i to¸n cã lêi v¨n lµm cho tiÕt häc s«i næi, nhÑ nhµng vµ tù lÜnh héi, chiÕm lĩnh chi thức của bài học để đạt được kết quả cao nhất. Cuối năm tôi khảo sát chất lượng học sinh bằng bài toán có lời văn kết qu¶ nh­ sau: + Giải đúng chính xác, đầy đủ, khoa học:. em. + Số còn lại là các em đã biết cách giải các bài toán có lời văn ngưng trình bày bài chưa dược chính xác, khoa học và đầy đủ.. PhÇn III. Bµi häc kinh nghiÖm.. Trong thực tế giảng dạy và qua thời gian nghiên cứu đề tài này , tôi nhận thấy; để nâng cao chất lượng học tập cho học sinh người giáo viªn cÇn ph¶i: + TËn tuþ víi céng viÖc, nhiÖt t×nh vêi häc sinh.. 9 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> +Tìm hiểu học sinh để phát hiện ra nguyên nhân khiến học sinh đạt được cũng như chưa đạt được kết quả trong học tập. Từ đó phat huy điểm mạnh, khắc phục điểm yếu ở học sinh. Người giáo viên không những phải có kiến thức vững chắc phương pháp giảng dạy hay mà gi¸o viªn cÇn ph¶i cho häc sinh rÌn luyÖn, thùc hµnh nhiÒu; gi¸o viªn kh«ng nªn ch÷a hÕt c¸c bµi tËp. + Luôn khảo sát, phân loại học sinh để có phương pháp giảng dạy phù hợp. Cần phải gần gũi động viên học sinh, khích lệ các em høng thó trong häc tËp. + Luôn học hỏi, trao đổi kinh nghiềm với đồng nghiệp. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi trong việc: Hướng dẫn học sinh ghi đúng lời giải các bài toán có lời văn ở lớp 4. Trong quá trình nghiªn cøu vµ ¸p dông kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong được sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp để đề tài của tôi ngày càng đạt hiệu quả cao. T«i xin tr©n thµnh c¶m ¬n!. 10 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span>