Sáng kiến kinh nghiệm: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh

<span class='text_page_counter'>(1)</span>SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. a. đặt vấn Đề I. Lêi nãi ®Çu. Trong sự phát triển của nhà trường, vấn đề đổi mới phương pháp dạy học luôn được đặt ra và được ý thức như một yêu cầu tự nhiên, bức xúc, một động lực của sự phát triển, một yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo con người. Những năm đầu thế kỉ XXI, khi nh÷ng thµnh tùu k× diÖu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt – c«ng nghÖ tác động mạnh mẽ đến của cuộc sống con người , khi hệ thống giáo dục phát triển phong phú đa dạng thì vấn đề đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học lại được đặt ra một cách cấp thiết. Nghị quyết hội nghị lần thứ II Ban chấp hành Trung Ương Đảng khoá VIII về định hướng chiến lược phát triển giáo dục là nhằm “ xây dựng những con người và thế hệ thiết tha với lí tưởng Độc lập dân tộc và Chủ nhĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có ý thức kiên cường xây dung và bảo vệ Tổ quốc, Công nghiệp hoá, hiện đại hoá của dân tộc, có năng lực tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại”. Môn văn cùng với các môn khác trong nhà trường phổ thông góp phần quan trọng tạo nền tảng ban đầu để đào tạo con người phát triển toàn diện. Đối với người học sinh phổ thông, dù sau này họ có chọn văn chương làm bộ môn gắn bó của đời mình hay không thì những hiểu biết về văn học dân tộc và văn học nhân loại ( ở bất kì thời đại nào ) sẽ là hành trang đi suốt cuộc đời để làm nên cái gọi là “trình độ văn hoá” của mỗi người. Trong dòng chảy bất tận của văn học dân tộc và nhân loại, có lẽ mọi người không thể nào quên những đỉnh cao văn học như Bình Ngô đại cáo của NguyÔn Tr·i, TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du, V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc cña NguyÔn Đình Chiểu, Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh, Những người khốn khổ của V. HuyGô, Lão Gô- ri- ô của Ban- Dắc… và sẽ còn rất nhiều những đỉnh cao có khả năng tạo ra sự đối thoại . Để có thể cũng cố sâu sắc hơn về vốn tri thức ấy, việc tổ chức cho học sinh ôn tập phần văn học có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Những vấn đề nêu trên vừa là cơ sở thực tiễn ,vừa là cơ sở lí luận để mỗi người giáo viên văn trong nhà trường phổ thông phải có trách nhiệm tìm ra con đường hướng dẫn học sinh củng cố, khắc sâu kiến thức một cách tích cực sáng tạo theo đặc điểm tình 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. hình xã hội cũng như phong tục tập quán địa phương và trình độ cá nhân. Đặc biệt hiện nay toàn ngành đang hướng đến mục tiêu Dạy thực chất, Học thực chất, Thi thực chất thì điều đó càng có ý nghĩa. Vấn đề tưởng chừng đơn giản nhưng khá phức tạp nếu người giáo viên Ngữ văn không tự hình thành những kĩ năng tổ chức các hoạt đông dạy học, hệ thống hoá vấn đề một cách dễ hiểu II. Thực trạng vấn đề nghiên cứu. 1. Tình hình ngại học các bộ môn khoa học xã hội nhân văn, trong đó có bộ môn Ng÷ v¨n ®ang kh¸ phæ biÕn ë häc sinh phæ th«ng: kiÕn thøc häc xong véi quªn, nhÊt lµ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cÇn ph¶i ghi nhí; trªn líp häc sinh ng¹i th¶o luËn, tranh luËn; một không khí buồn tẻ bao bọc nhiều giờ văn . Sự ngại học, coi nhẹ đó dẫn đến thực tế đáng buồn là kết quả thi tốt nghiệp, Đại học, Cao đẳng còn thấp. Nguyên nhân trước hết là do một số giáo viên Ngữ văn chưa tích cực tìm giải pháp nâng cao chất lượng giờ học, quá nặng nề đến việc trang bị kiến thức mà không thấy kiến thức ấy phải được tổ chức thế nào để giúp học sinh tiếp nhận một cách hứng thú. Việc ôn tập phần văn học - việc mà nhiều người cho rằng dễ vì đã có trong sách giáo khoa, lại càng phải chú ý. Việc ôn tập phần văn học hiện nay, bên cạnh những điều đã làm được vẫn còn một số vấn đề phải bàn. Qua những lần dự giờ thăm lớp theo kế hoạch chuyên môn của tổ, nhà trường, đặc biệt khi làm nhiệm vụ thanh tra hoạt động sư phạm nhà giáo theo quyết định của Giám đốc Sở Giáo dục & Đào tạo Thanh Hoá, tôi nhận thấy nhiều giáo viên dạy Ngữ văn được thanh tra khi dạy phần ôn tập văn học đã không chú ý đến việc hình thành kĩ năng khái quát hoá từ những gì cụ thể. Giáo viên chủ yếu mới dừng lại ở cấp độ tường thuật, mô tả thông tin chứ chưa hướng học sinh tới tầng sâu của thông tin, ví như chỉ cho học sinh nêu lại hoàn cảnh sáng tác, chủ đề tác phẩm… Cũng có những giáo viên chủ động tìm tòi đưa thêm kiến thức, nhưng lại là những phần kiến thức hầu như ít liên quan đến bài học khiến bài dàn trải. Những câu hỏi đưa ra miễn cưỡng, gượng ép, chưa tiếp nối uyÓn chuyÓn gi÷a c¸c phÇn kiÕn thøc. Nh­ thÕ, râ rµng gi¸o viªn ch­a nhËn thøc râ vai trò quan trọng việc ôn tập, chưa xác định đúng bản chất của đổi mới phương pháp, tâm lí sî häc sinh kh«ng biÕt nªn ph¶i nãi hÕt, kh¶ 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. năng linh hoạt trong giờ dạy còn hạn chế. Điều đó đã góp phần đưa đến thực tế : người học ngại học, người dạy ngại dạy. Ôn tập là để cũng cố những kiến thức đã học, mặt khác còn là dịp để tổng kết quá tr×nh häc mét häc k× hay mét n¨m. ViÖc tæng kÕt sÏ gióp chóng ta n©ng cao nhËn thøc, nâng cao trình độ hiểu biết của mình. Thế nhưng, trong thực tế phần lớn giờ ôn tập văn học còn rất nhiều điều bất cập, chưa đạt được mục đích yêu cầu nêu trên. Những người thầy tâm huyết với nghề, quan ngại trước thực tế dạy- học Ngữ văn đã thấy vấn đề: cần tiếp tục chú trọng hơn nữa việc đổi mới phương pháp dạy học Ngữ văn. ở đây, chúng tôi nhấn mạnh đến vấn đề rất cụ thể : đổi mới cách dạy phần ôn tập văn học. 2. Nhà trường THPT có vai trò hết sức quan trọng trong việc dạy văn học vì số lương tiÕt d¹y kh¸ nhiÒu, vµ v× thÕ viÖc «n tËp phÇn v¨n häc cµng trë nªn quan träng. Hoµ nhËp với việc đổi mơi chương trình, sách giáo khoa, phương pháp kiểm tra đánh giá, ứng dụng công nghê thông tin trong dạy học Ngữ văn hiện nay, rút kinh nghiệm giảng dạy của đồng nghiÖp vµ b»ng thùc tÕ gi¶ng d¹y cña m×nh, t«i xin giíi thiÖu s¸ng kiÕn kinh nghiÖm : Tæ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. 3. Để thực hiện tốt việc ôn tập văn học theo theo tinh thần đổi mới , phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, bản thân tôi đã không ngừng đổi mới về tư duy, nhận thức từ khâu soạn giáo án ( Thiết kế bài học ) cho đến cách sử dụng thiết bị dạy học. Lập phiếu điều tra để nắm bắt tình hình học tập của học sinh, từ đó điều chỉnh cho phù hơp với thực tế nhà trường và địa phương.. 3 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. B. Giải Quyết vấn đề I. Vài nét về nội dung ôn tập văn học trong chương trình Ngữ văn THPT. Thời lượng dành cho Văn học Việt Nam, Văn học nước ngoài có nhiều nội dung mới và hay đáp ứng yêu cầu hiện đại hoá, khả năng hội nhập và giao lưu văn hoá. Dù còn mới mẻ nhưng nội dung các bài như Thơ Hai- cư ( Văn học Nhật Bản ), Người trong bao ( Sê- Khốp, Văn học Nga ), Chuyện chức phán sự đền Tản Viên ( Nguyễn Dữ ), HÇu trêi ( T¶n §µ ), ChiÕc thuyÒn ngoµi xa ( NguyÔn Minh Ch©u)… cña v¨n häc ViÖt Nam . . ., nhiều tác phẩm nhật dụng, Nghị luận đã góp phần đáng kể giúp học sinh có cái nhìn toàn diện, hệ thống về tri thức văn học. Kéo theo đó số tiết ôn tập , trong đó có phần ôn tập Văn học ( Văn học Việt Nam và Văn học nước ngoài) tăng lên, được bố trí ở cuối học kì, cuối năm học hay kết thúc một bộ phận, giai đoạn, khuynh hướng văn học nào đó. Bài ôn tập Văn học được biên soạn có nhiều cải tiến so với trước đây, cụ thể đó không chỉ là những câu hỏi thuần tuý mà còn là những định hướng về nội dung và phương pháp ôn tập. Nội dung trong bài ôn tập Văn học gồm cả văn học Việt Nam, Văn học nước ngoài, Lí luận văn học. Sự phân bố như vậy là hợp lí, không chỉ về kiến thức mà cả về phương pháp. II. Tổ chức ôn tập phần Văn học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh.. Tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung và dạy học Ngữ văn nói riêng trong nhà trường phổ thông đã được chứng minh trong thực tiễn thời gian qua. Chính phủ, Bộ giáo dục và Đào tạo đã và đang thực hiện nhiều giải pháp tích cực để nâng cao chất lượng đào tạo mà khâu then chốt là không ngừng đổi mới phương pháp dạy học. Xét một cách tổng thể, nhiều vấn đề về lí thuyết dạy học đã được phổ biến, rút kinh nghiệm, song đôi lúc chưa phù hợp ở một số địa phương. Xuất phát từ thực tế giảng dạy cũng như vai trò một Tổ trưởng chuyên môn, tôi mạnh dạn đề xuất một cách dạy phần ôn tập Văn học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh bằng viÖc tham gia th¶o luËn , tranh luËn. 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. 1. Phương pháp dạy bài Ôn tập Văn học hiện nay Phương pháp dạy phần ôn tập Văn học trong giờ Ôn tập đang được sử dụng rộng rãi ở nhà trường phổ thông hiện nay là giáo viên hướng dẫn học sinh làm việc bằng cách hệ thống hoá những tác giả, tác phẩm đã học trong học kì, trong năm, khẳng định một lần nữa những nét chính về nội dung tư tưởng và phong cách nghệ thuật dựa trên sách giáo khoa. Cã thÇy c« cßn kh¸i qu¸t ho¸ kiÕn thøc cho c¸c em dùa tªn m« h×nh kh«ng gian, vÝ như ở lớp 10 học Văn học dân gian, Văn học trung đại Việt Nam, sử thi ấn Độ, Thơ §­êng, tiÓu thuyÕt Minh- Thanh cña V¨n häc Trung Quèc, Th¬ Hai- C­ cña NhËt B¶n; hoặc theo mô hình văn học dân tộc: Pháp có V. Huy- Gô, H. Ban- Dắc; Nga có A. P uSkin, Sê- Khốp; Văn học Việt Nam có Thạch Lam, Nam Cao, Xuân Diệu…trong chương trình Văn học 11. Nội dung ôn tập trong sách giáo khoa có những vấn đề lớn, sâu đòi hỏi độ tư duy cao nên trong thực tế giáo viên chỉ chọn một số nội dung đơn giản, dễ dạy. Số câu hỏi, nội dung còn lại hoặc là bị bỏ qua hoặc được giải thích một cách nông cạn, đại khái. Nhìn chung, so với bài đọc văn, bài ôn tập chưa có một cách thiết kế thống nhất ( S¸ch thiÕt kÕ cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu v¨n häc, nhiÒu nhµ gi¸o, s¸ch gi¸o viªn… còng thùc hiÖn mçi c¸ch kh¸c nhau ). Tuy nhiªn, mét thùc tr¹ng nh­ vËy kh«ng hoµn toµn lµ cái dở mà cũng có cái hay của nó, đó là sự đa dạng về phong cách và phương pháp. Dĩ nhiên điều đó cũng gây nên sự lúng túng, thiếu tự tin, thiếu định hướng cho nhiều giáo viªn, kÓ c¶ gi¸o viªn cã kinh nghiÖm gi¶ng d¹y. 2. Cách thức tổ chức ôn tập phần Văn học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Chúng tôi rất tâm đắc với gợi ý thật cụ thể của cố thủ tướng Phạm Văn Đồng: “ Người thầy phải suy nghĩ, phải chuẩn bị một cách sáng tạo, thầy và trò có thời gian để đối thoại, thảo luận, tranh luận về tất cả cái gì có liên quan đến bài học. Trí tuệ, tài năng, tác phong của người thầy được thể hiện ở đây như nguồn ánh sáng soi vào bóng tối nhằm phát hiện những gì còn ẩn núp ở đó ”. Đây cũng là cơ hội để học sinh phát huy những gì là sáng tạo, là độc đáo để góp vào cuộc thảo luận chung.. 5 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Một trong những vấn đề then chốt trong việc nâng cao chất lượng dạy học Ngữ văn là vấn đề chủ thể học sinh. Học sinh cần được xác định như là một chủ thể có ý thức. Phát huy tính năng động của chủ thể, năng lực sáng tạo của mỗi người cũng như phát huy chủ thể học sinh chính là đáp ứng một phần quan trọng của phương pháp dạy học thời đại bùng nổ thông tin và hội nhập toàn cầu ( Điều đó gải thích tại sao nhiều chương trình giáo dục của nước ngoài hết sức linh hoạt, một giờ học có khi cả thầy và trò cùng thảo luËn vµ kh¸m ph¸ bµi häc ). ë ®©y, chóng t«i kh«ng cã tham väng ®­a ra mét c¸ch d¹y míi thay thÕ c¸ch d¹y phong phú đa dạng mà lâu nay giáo viên vẫn thường sử dụng và còn tiếp tục được sử dụng. Chúng tôi chỉ xin giới thiệu một cách dạy mà ở đó tính chủ động, tích cực của học sinh ®­îc ph¸t huy. Thời gian gần đây trên các chương trình phát sóng của Đài truyền hình Việt Nam xuÊt hiÖn nhiÒu s©n ch¬i tri bæ Ých, thó vÞ, thu hót sù quan t©m yªu thÝch kh«ng chØ cña học sinh, sinh viên mà của toàn xã hội như: Đấu trường 100, Ai là triệu phú, Đường lên đỉnh Olympia, Rung chuông vàng; chương trình Âm vang xứ Thanh ( Đài PTTH Thanh Hoá )…. ở các nhà trường, các lớp vẫn thường xuyên tổ chức những cuộc thi vui về hiểu biÕt x· héi, kiÕn thøc nh­: Em yªu khoa häc, Tµi trÝ tuæi trÎ… thu hót sù quan t©m cña đông đảo học sinh. Tại sao chúng ta không biến việc ôn tập phần Văn học ( cũng như ôn tập tiếng Việt, Làm văn , Lí luận văn học và các bộ môn khác) thành một hoạt động tương tự như thế? Thời gian cho hoạt động ôn tập theo phương pháp này được cân đối cho phï hîp víi tiÕt d¹y vµ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn cña häc sinh. 2.1. C¸ch thøc tiÕn hµnh Để tiến hành hoạt động dạy- học theo yêu cầu trên ta chia lớp thành 4 đội tham dự. Mỗi tổ thành một đội do tổ trưởng làm đội trưởng ( hoặc một học sinh khá giỏi, nhanh trí, có khả năng thuyết phục người khác ), các thành viên của đội được bố trí chỗ ngồi sao cho thuận tiện khi trao đổi, đưa ra đáp án . Thay vì thuyết giảng hoặc gọi học sinh trả lời thì giáo viên soạn nội dung cần dạy dưới dạng câu hỏi và tất cả đều có quyền trả lời. Việc tổ chức hoạt động ôn tập này, giáo viên nên dùng giáo án điện tử để thuận tiện cho sử 6 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. dụng câu hỏi sinh động hơn trong tiết học và nhất là thu hút được học sinh. Trong quá trình tổ chức hoạt động dạy học theo hình thức này cần chú ý đến vấn đề thời gian, cần tránh tối đa thời gian “chết” do phải ổn định tổ chức. Vì vậy khâu tổ chức lớp học hết sức quan trọng. ở những trường có phòng học bộ môn nên sử dụng cho tiết học này, vừa chủ động được thời gian vừa không ảnh hưởng đến lớp học khác. 2.2. HÖ thèng c©u hái 2.2.1. Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan lµ c¸ch kiÓm tra n¨ng lùc ghi nhí, hiÓu biÕt b¶n chÊt cña häc sinh sau bµi häc. Cã nhiÒu d¹ng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan, nh­ng trong khi «n tËp kiÓu nµy ta nªn sö dông 2 loai : §iÒn khuyÕt vµ nhiÒu lùa chän. Víi mét c©u hái, gi¸o viên đưa ra 4 câu trả lời A, B , C , D, trong đó có một đáp án đúng nhất. Các đội sẽ dùng bảng để trả lời ( Bảng này làm bằng mêka: viết các đáp án đúng bằng bút bảng trắng(bút dạ bảng)- rất đơn giản và không tốn kém ). Thời gian suy nghĩ mỗi câu là 10 giây. Có tín hiệu trả lời đều nâng bảng lên. Đội nào trả lời đúng sẽ được cộng điểm, mức điểm do Giáo viên tự quy định, quy đổi. Ghi chép kết quả là thư kí của lớp. ViÖc so¹n c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan cÇn ph¶i cã néi dung bao qu¸t, gåm c¶ những câu hỏi kiểm tra sự ghi nhớ và những câu hỏi đòi hỏi sự tư duy, suy luận của học sinh để tránh nhàm chán, đơn điệu. Mét sè c©u hái tr¾c nghiÖm nhiÒu lùa chän VÝ dô 1: “ MÆt trêi cña thi ca Nga” lµ ai? A. £xªnhin. B. M. Goorki. C. A. Puskin. D. L. T«nxt«i. Câu trả lời đúng là C Ví dụ 2 : ý nghĩa nhân văn sâu sắc của Tự tình ( Hồ Xuân Hương ) được thể hiện ở: A. Nỗi cô đơn của nhân vật trữ tình B. Thái độ phản kháng với xã hội phong kiến C. T©m tr¹ng tuyÖt väng cña nh©n vËt tr÷ t×nh D. Nỗi buồn, sự phẫn uất và khát vọng sống, ý thức vượt lên của nhân vật trữ tình. Câu trả lời đúng là D 7 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. C©u hái tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt Ví dụ : Hoàn thành lời nhận định của nhà văn Vũ Ngọc Phan trong cuốn Nhà văn Việt Nam hiện đại : “ ở nước ta, một năm có thể kể như ………………. của người”. A. Năm mươi năm. B. Bốn mươi năm. C. Ba mươi năm. D. Hai mươi năm. Câu trả lời đúng là C 2.2.2 KiÓm tra kiÕn thøc b»ng c©u hái tr¶ lêi ng¾n Gi¸o viªn ra nh÷ng c©u hái lµ tªn mét trµo l­u, mét con sè vÒ thêi gian , sù kiÖn v¨n häc, tªn t¸c gi¶, t¸c phÈm, nh©n vËt. CÇn so¹n nh÷ng c©u hái cã träng t©m, liªn hÖ mËt thiết với người học ( có thể hỏi những câu đòi hỏi học sinh phải chịu khó tìm tòi, đọc nhiều, hiểu biết rộng mới trả lời được ). Những câu hỏi trả lời ngắn giúp giáo viên đánh giá được đầy đủ năng lực cảm thụ, khái quát hoá ở học sinh. Học sinh có thể giơ tay để giành quyền ưu tiên trả lời. Nhưng cũng có thể tạo điều kiện để các đội tham gia cùng trả lời bằng cách viết lên bảng mêka. Sau 30 giây các đội phải đưa ra đáp án đúng. Đội nào trả lời đúng sẽ được tính điểm. Ví dụ 1 : Ai là người Châu á đầu tiên nhận được giải Nobel văn học? Năm nào? Cho tác phÈm g×? §¸p ¸n : R. Tagor. N¨m 1913. TËp Th¬ D©ng Ví dụ 2 : Hai chủ đề nổi bật trong truyện ngắn Thuốc của Lỗ Tấn là gì? Đáp án : Sự tê liệt của quần chúng và bi kịch của người cách mạng tiên phong 2.2.3 C©u hái so s¸nh C©u hái so s¸nh ®­îc sö dông trong bµi «n tËp cÇn mang tÝnh tæng qu¸t, chØ ra ®­îc bản chất của vấn đề văn học. Đồng thời thấy được mối liên hệ tác động giữa các vấn đề víi nhau ( Ph¶i hÕt søc tr¸nh nh÷ng c©u hái vôn vÆt, t¶n m¹n ). C©u hái so s¸nh trong «n tập giúp học sinh có cái nhìn tổng quát, đa chiều về nhà văn, tác phẩm, khuynh hướng, trào lưu, phong cách, hiện tượng văn học. Trong loại câu hỏi này cần lưu ý các em trả lời tróng träng t©m, kh«ng dµi dßng. Ngoµi phÇn tr¶ lêi chÝnh thøc, gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu học sinh lí giải thêm vấn đề để cả lớp cùng hiểu. Những vấn đề mà học sinh lí giải có thể chưa hợp lí nên đòi hỏi giáo viên phải tổng hợp, bổ sung. 8 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. So sánh giữa Văn học Việt Nam với Văn học nước ngoài VÝ dô 1 : Theo em , sù gÇn gòi trong s¸ng t¸c cña V.Huy- G« ( V¨n häc Ph¸p ) vµ s¸ng t¸c cña Th¹ch Lam ( V¨n häc ViÖt Nam ) lµ g×? Đáp án : Sáng tác của V. Huy - Gô và Thạch Lam rất gần nhau ở chủ đề tình thương yêu và triết lí tình thương yêu. So sánh giữa Văn học nước ngoài với Văn học nước ngoài Ví dụ 2 : Điểm tương đồng về số phận cũng như tính cách của Xô-cô-lốp trong Số phận con người ( Sô-lô-khốp ) và Xan-chi-a-gô trong Ông già và biển cả ( Hê-minh-uê) là g×? Đáp án : Con người có thể bị tiêu diệt nhưng không thể bị khuất phục 2.2.4 Lo¹i c©u hái hïng biÖn vµ ph¸t biÓu c¶m nghÜ §©y lµ lo¹i c©u hái hay nh­ng khã, gióp ta ph©n hãa ®­îc häc sinh. Cã thÓ ra mét câu hỏi chung cho cả 4 đội lần lượt trả lời để xếp loại cho điểm ( hoặc ra cho mỗi đội một câu hỏi khác nhau). Các đội cử người đại diện phát biểu, tranh luận. Đây là phần sôi động nhất của tiết học, là lúc mà vai trò cá nhân xuất sắc được phát huy. Cũng qua đó giáo viên phần nào nắm bắt được năng lực, sở trường của học sinh, chuẩn bị cho mục tiêu cao hơn ( Lựa chọn để bồi dưỡng học sinh giỏi chẳng hạn.). Khi soạn những câu hỏi hùng biện cần bám sát trọng tâm ôn tập, khai thác những nội dung “có tính vấn đề” để học sinh tranh luận, đưa ra nhận xét đánh giá. Những nhận xét đánh giá của các em có thể khác nhau, có khi trái ngược nhau. Giáo viên tôn trọng ý kiến của từng học sinh, nhưng vẫn phải uốn nắn những lệch lạc để các em có định hướng đúng đắn về kiến thức cũng như tư tưởng, tình cảm… PhÇn tr¶ lêi c©u hái hïng biÖn vµ ph¸t biÓu c¶m nghÜ cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch: Các đội viết vào tờ bóng kính, trình chiếu bằng máy chiếu hắt để các đội cùng quan sát, bổ sung. Việc làm này giúp các em tự tin, bản lĩnh khi thuyết trình một vấn đề trước tập thÓ. VÝ dô 1 : Mét t¸c phÈm v¨n häc cã thÓ ®­îc c¶m nhËn kh¸c nhau hay kh«ng? V× sao? 9 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Đáp án : - Cảm nhận văn học là một hành động chủ quan và rất đa dạng. Người đọc có quyÒn lÝ gi¶i t¸c phÈm v¨n häc theo sù hiÓu biÕt, theo c¸ch nghÜ cña m×nh vµ sù lÝ gi¶i Êy cã thÓ theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau - Sù kh¸c nhau nµy xuÊt ph¸t tõ c¸c nguyªn nh©n sau: + Bắt nguồn từ tính phong phú của nội dung cũng như tính đa nghĩa của hình tượng nghệ thuËt + Tuæi t¸c, kinh nghiÖm sèng, häc vÊn vµ t©m tr¹ng khi tiÕp xóc t¸c phÈm + Môi trường văn hoá - xã hội mà cá nhân đang sống + Sù hiÓu biÕt nhiÒu chiÒu. Ví dụ 2 : Phát biểu cảm nghĩ của em về nhân vật Bê- li- cốp (Người trong bao - Sêkhốp )? §¸p ¸n : Tuú thuéc vµo c¶m nhËn cña tõng häc sinh. Thành công hay không của hoạt động ôn tập này phụ thuộc rất nhiều vào việc thiết kế hệ thống câu hỏi của giáo viên. Câu hỏi quá khó hoặc quá dễ đều không phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh. Trong quá trình biên soạn, giáo viên có thể đưa thêm một số câu hỏi về đời sống, hiểu biết xã hội có liên quan mật thiết đến bài học. 2.3. Tạo không khí văn chương trong tổ chức hoạt động ôn tập Văn học Dạy học là một nghệ thuật tổ chức các hoạt động để thu hút, tạo hứng thú học tập ở học sinh. Điều đó càng có ý nghĩa quan trọng với dạy học Ngữ văn. Giáo sư Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: “ Dạy văn chính là tổ chức tối ưu hoạt động cộng đồng hợp tác giữa thầy và trò để trò tự giác , tích cực, tự lực xử lí cái nghĩa phổ biến của tác phẩm thành cái ý nghĩa độc đáo sáng tạo, phong phú riêng của từng cá nhân ”. Cảm thụ, tiếp nhận tác phẩm bằng nhiều phương pháp, biện pháp khác nhau. Song một trong những phương pháp giúp học sinh tiếp nhận tác phẩm, kiến thức lí luận văn học ( kể cả tiếp nhận qua ôn tập ) có sự hoà đồng cảm xúc thẩm mĩ, theo chúng tôi chính là tạo được không khí văn chương, làm mất sự căng thẳng, nặng nề của khối lượng kiến thức cần xử lí. Đồng thời tạo được sự dân chủ trong tiếp nhận và lĩnh hội tri thức, khi đó giờ văn sẽ thú vÞ h¬n rÊt nhiÒu. 10 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Dạy văn, học văn trước hết phải có hứng thú. Trong giờ ôn tập ( vốn được xem là khô khan ) càng phải gợi được hứng thú ở người học ( và cả người dạy ). Tạo không khí trong giờ văn nói chung và ôn tập văn học nói riêng là một biện pháp rất quan trọng để học sinh bước đầu tiếp nhận văn chương, thiết lập mối quan hệ giữa giáo viên- tác phẩm và học sinh. Xây dựng bầu không khí văn chương là cơ sở tâm lí , là nội dung khoa học, là phương pháp tạo cho học sinh đi đến sự thăng hoa trong nhận thức, cảm thụ. Có thể hình dung trong quá trình ôn tập văn học, khi tạo bầu không khí văn chương, giáo viên như người dẫn chương trình thông minh, sáng tạo cộng với một chút hóm hỉnh nhằm kích thÝch c¸c em t­ duy. ViÖc «n tËp cã thµnh c«ng hay kh«ng mét phÇn quan träng dùa vµo “cái duyên” này của giáo viên. Tạo không khí văn chương trong khi ôn tập phần văn học cã thÓ thùc hiÖn b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau: Gîi l¹i kh«ng gian lÞch sö, x· héi, v¨n ho¸ cña nh÷ng t¸c phÈm trong bµi «n tËp : ë lớp 10 khi ôn tập phần văn học Việt Nam trung đại ( Văn học Lí – Trần ) ta có thể gợi lại không gian lịch sử- văn hoá lúc đó- các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống, Nguyªn- M«ng; sù ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o. ë líp 11 khi «n tËp cuèi häc k× I ta cã thÓ gợi lại bối cảnh nông thôn Việt Nam những năm 1930- 1945. Phần văn học nước ngoài cũng có thể làm tương tự. Tạo không khí văn chương bằng cách đưa ra một nhận định tổng quát đòi hỏi học sinh phải tư duy và chưa thể giải quyết ngay, từ đó dẫn dắt các em tìm hiểu các nội dung ôn tập để trả lời được vấn đề vừa nêu ra. Mặt khác giáo viên cũng có thể sưu tầm những giai thoại về nhà văn ( những câu về bút danh nhà văn, về công việc viết văn, về đời tư…) tạo thêm những hiểu biết lí thú, sôi động của tiết học. Cũng có thể tạo bầu không khí bằng cách giao lưu đối thoại trực tiếp giữa giáo viênhọc sinh, học sinh- học sinh ( ví dụ đội 1 trả lời, giáo viên có thể hỏi cách nghĩ của đội 2) t¹o nªn kh«ng khÝ vui vÎ, phÊn khëi trong suèt tiÕt häc. §iÒu nµy phô thuéc nhiÒu vµo sù nhanh trÝ, ph¶n øng linh ho¹t cña gi¸o viªn. Tạo được bầu không khí văn chương thực sự là môt nghệ thuật. Nó đòi hỏi sự khéo léo, thông minh và tế nhị của người thầy để làm sao giờ học sinh động mà hiệu quả, vui vÎ mµ nghiªm tóc. ViÖc t¹o kh«ng khÝ v¨n 11 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. chương trong giờ ôn tập văn học được thực hiện xen kẽ các nội dung hoặc trong quá tr×nh tr¶ lêi c©u hái cña häc sinh. TuyÖt nhiªn kh«ng l¹m dông, lµm mÊt thêi gian cña việc ôn tập. Điều đó đòi hỏi sự chủ động, nhạy cảm của giáo viên. 2.4. §¸nh gi¸ tæng kÕt Cuối phần ôn tập, giáo viên tổng kết điểm, nhận xét từng đội và cá nhân về các nội dung: Tinh thần tham gia học tập, khả năng nắm bắt kiến thức, độ nhanh nhạy khi trả lời các câu hỏi, tinh thần đồng đội, vai trò người đội trưởng. Cách nhận xét, đánh giá của giáo viên phải đảm bảo công bằng, khoa học, chính xác và đặc biệt cũng cần nâng niu, trân trọng những gì các em có. Trong quá trình đánh giá tổng kết, giáo viên cần chỉ ra những hạn chế, thiếu sót để các em rút kinh nghiệm cho những tiết học sau. Càng nghiêm túc bao nhiêu hiệu quả giáo dục của nó sẽ càng cao, không chỉ với tiết học đó mà cả những tiết học sau đó. Đây là những vấn đề không mới nhưng không bao giờ cũ bởi nó là cơ sở, nền tảng, động lực cho sự phát triển của học sinh.. c. kÕt luËn. 12 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. I. KÕt qu¶. Tổ chức ôn tập phần Văn học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh là cách làm phù hợp với thực tiễn quá trình đổi mới phương pháp dạy học văn trong nhà trường phổ thông, phù hợp với sự đổi mới chương trình, sách giáo khoa, đổi mới về phương pháp kiểm tra đánh gia, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Ngữ văn hiÖn nay. C¸ch lµm nµy thùc chÊt lµ biÕn nh÷ng g× thuéc vÒ lÝ thuyÕt kh« cøng thµnh t­ duy sáng tạo – con đường nhanh nhất, đúng đắn nhất nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh. Nhìn một cách tổng thể, việc ôn tập văn học theo cách này chính là đã tạo ra một môi trường hoạt động- giao lưu nhằm kích thích hứng thú học tập của học sinh. Chúng ta đã và đang tìm kiếm con đường nâng cao hiệu quả học tập, phát huy tÝnh tÝch cùc s¸ng tao , t«n träng chñ thÓ häc sinh th× ®©y sÏ lµ c¸ch lµm cã thÓ coi lµ hiệu quả bởi nó phù hợp với trình độ, tâm lí lứa tuổi của đa số học sinh, nhất là phù hợp với nhiều địa phương ( kể cả những vùng sâu, vùng xa ). Nói như một nhà phương pháp: không nhảy xuống nước làm sao có được lý thuyết bơi. Những tìm tòi thể nghiệm của bản thân tôi trong quá trình dạy học những năm qua đã thu được những kết quả nhất định. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y khi tæ chøc cho häc sinh c¸c khèi líp «n tËp theo c¸ch nµy b¶n th©n t«i thÊy rÊt cã hiÖu qu¶. ChÝnh häc sinh khi ®­îc hái còng rÊt thÝch thó víi cách làm này. Nhiều học sinh Trường THPT Thống Nhất đã thực sự trưởng thành khi được học những tiết như thế này: Cao Phương Thảo đạt giải Nhất vòng thi tuần Đường lên đỉnh Ôlimpya; Vũ Thị Ngọc Dung, Cao Viết Ban có mặt trong vòng thi tháng Âm vang xø Thanh; Lª ThÞ Hµ Anh cã mÆt trong vßng chung kÕt ¢m vang xø Thanh n¨m thø VIII. Đó là kết quả giáo dục tích cực, từ một phương pháp đúng đắn. Không nặng nề bởi những vấn đề lí thuyết, cách làm của chúng tôi khá thiết thực và rất dễ vận dụng. 13 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Chóng t«i cßn thÊy cïng mét c¸ch «n tËp nh­ thÕ nh­ng nÕu cã sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin ( sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö ) th× hiÖu qu¶ giê häc cßn cao h¬n nhiÒu. Cßn cã nhiều vấn đề cần phải rút kinh nghiệm khi ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Ngữ văn. Song bản thân tôi cùng nhiều đồng nghiệp cho rằng trong những giờ dạy thế nµy th× sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin lµ tèt nhÊt, phï hîp nhÊt. Tôi đã làm phép so sánh kết quả học tập của học sinh và thu được kết quả rất kh¶ quan. Bảng so sánh kết quả sử dụng phương pháp dạy học Líp 12A3- Ban c¬ b¶n ( D¹y theo c¸ch Gi¸o viªn gîi ý nh÷ng c©u tr¶ lêi, häc sinh th¶o luËn vµ ghi chÐp ) Tæng sè. Mức độ nắm kiến thức. häc sinh 45. Tèt. Kh¸. Trung b×nh. Kh«ng n¾m ®­îc. Số lượng. Tû lÖ. Số lượng. Tû lÖ. Số lượng. Tû lÖ. Số lượng. Tû lÖ. 7. 15,6%. 10. 22,2%. 25. 55,6%. 3. 6,6%. Líp 12A1- Ban KHTN ( D¹y b»ng h×nh thøc mét s©n ch¬i khoa häc ) Tæng sè. Mức độ nắm kiến thức. häc sinh 40. Tèt. Kh¸. Trung b×nh. Kh«ng n¾m ®­îc. Số lượng. Tû lÖ. Số lượng. Tû lÖ. Số lượng. Tû lÖ. Số lượng. Tû lÖ. 25. 62,5%. 12. 30%. 3. 7,5%. 0. 0%. Sự chuyển biến của học sinh cần có quá trình lâu dài . Nhưng để quá trình đó diễn ra thuËn chiÒu th× ®©y lµ thùc tÕ kh¶ quan. Mét giê häc mµ c¶ thÇy vµ trß h¨ng say kh¸m phá, vẫn còn thấy thiếu một cái gì đó phải tiếp tục tìm hiểu, tôi cho rằng đó là một giờ học có hiệu quả. Chúng tôi rất tin vào cách làm này, hiện đang được tổ Văn Trường THPT Thèng NhÊt sö dông. II. §Ò xuÊt kiÕn nghÞ. 1 . Về chương trình 14 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Nội dung ôn tập Văn học ( Văn học Việt Nam, Văn học nước ngoài) được viết chung với phần ôn tập Lí luận văn học, thời lượng từ 1-2 tiết tuỳ theo nội dung ôn tập. Một đến hai tiết để nhìn lại, củng cố, nâng cao nhận thức thì có phần ít ỏi. Nếu quan niệm ôn tËp lµ “ ¤n cè tri t©n ” th× theo chóng t«i cã thÓ t¨ng sè tiÕt ë mét sè bµi «n tËp cho phï hợp với lượng kiến thức cần củng cố, làm sáng tỏ thêm. Các vấn đề, nội dung ôn tập ở sách giáo khoa (cả chương trình chuẩn và nâng cao) có chỗ chưa tập trung, sát đội tượng nªn còng cÇn ®iÒu chØnh l¹i 2. §èi víi gi¸o viªn vµ häc sinh Đây là một hình thức dạy học hợp lí, hấp dẫn, đáp ứng hoàn toàn quan điểm giáo dục về vị trí của giáo viên và học sinh trong cơ chế dạy học văn hiện nay: học sinh đóng vai trò chủ thể, là một nhân cách, một cá thể tiếp nhận sáng tạo; giáo viên đóng vai trò hướng dẫn tổ chức, cố vấn khoa học. ở đây không chỉ có hỏi - đáp trong những tình huống có vấn đề mà còn có không khí thi đua sôi nổi giữa cá nhân – cá nhân, tập thểtập thể làm cho học sinh cảm thấy yêu mến hơn việc học tập, yêu mến hơn trường lớp, thầy cô, bạn bè. Tuy nhiên để hình thức học tập này thành công, đạt hiệu quả cao hơn những giờ dạy hoàn toàn theo hình thức truyền thống, cũng cần đòi hỏi nhiều ở cả thầy và trß: 2.1. §èi víi gi¸o viªn Trước hết để phục vụ cho tổ chức hoạt động dạy học này, người giáo viên phải có sự chuẩn bị tốt ở nhà. Giáo viên phải chịu khó suy nghĩ, đặt ra nhiều câu hỏi, kiểu câu hỏi và có đáp án đầy đủ. Việc soạn hệ thống câu hỏi này tuy có vất vả nhưng cũng thật thú vị ngay cả đối với người thầy. Hơn nữa, sự vất vả nếu có chỉ ở năm đầu tiên. Bộ câu hỏi này ta có thể lưu lại cho các năm học sau, các lớp khác (cùng chương trình) và có thể thay đổi bổ sung thêm hàng năm. Sự chuẩn bị của người giáo viên càng cẩn thận, chu đáo thì càng đảm bảo sự thành công của giờ học. Khi bước vào giờ học, người giáo viên chỉ đóng vai trò người hướng dẫn tổ chức, người dẫn chương trình kiêm giám khảo. Công việc này không vất vả, nhưng đòi hỏi ở người giáo viên những đức tính như: vui vẻ, khoa học trong dẫn dắt cuộc thi, khách quan, công bằng trong nhận xét và cho điểm để tạo nên hứng thú thi đua ở học sinh. 15. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Người giáo viên Ngữ văn ở trường phổ thông phải có kiến thức sâu rộng về các bộ môn Văn học Việt Nam, Văn học nước ngoài, Lí luận văn học, Làm văn, Tiếng Việt. Đồng thời có kĩ năng hướng dẫn học sinh tiếp cận một cách khoa học có hiệu quả. Giáo viên cần tích cực trao đổi trong nhóm, tổ chuyên môn để tạo được tiếng nói chung thống nhất. Đồng thời từng bước rút kinh nghiệm cho các giờ dạy. Giáo viên cần động viên, khuyến khích, tạo cơ hội và điều kiện cho học sinh được tham gia mét c¸ch tÝch cùc, s¸ng t¹o vµo qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ vµ lÜnh héi kiÕn thøc; chó ý khai thác vốn kinh nghiệm, kĩ năng đã có của học sinh ; giúp các em phát triển tối đa n¨ng lùc, tiÒm n¨ng cña b¶n th©n. 2.2. §èi víi häc sinh Về phía học sinh, để tham gia tốt sân chơi, trả lời được nhiều câu hỏi, giành được nhiÒu ®iÓm, häc sinh còng ph¶i cã sù chuÈn bÞ, häc tèt trong suèt häc k×, n¨m häc vµ cÇn xem lại những bài đã học trước khi bước vào sân chơi. Giáo viên có thể dặn học sinh ở cuối tiêt học trước để các em có sự chuẩn bị và có tư thế chủ động. Việc làm ấy góp phần rèn luyện cho học sinh thói quen tự học, tự nắm bắt kiến thức có tính chất cơ sở, tiền đề cho bµi häc míi. Häc sinh ph¶i nhiÖt t×nh, h¨ng h¸i tham gia cuéc thi vµ cæ vò b¹n bÌ mình, nghiêm túc thực hiện những quy định của lớp học và luật chơi, thể hiện một tinh thần thái độ tốt cùng nhau thi đua học tập chứ không phải ganh đua hẹp hòi. Đổi mới phơng pháp dạy học yêu cầu giáo viên phát huy tối đa tính chủ động sáng tạo của học sinh để từ đó góp phần đào tạo được lớp người năng động sáng tạo, có tiềm năng cạnh tranh trí tuệ trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Luật giáo dục ghi rõ: “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui, høng thó häc tËp cho häc sinh ”. Nh­ thÕ, cã thÓ thÊy c¸ch làm của chúng tôi một mặt đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới phương pháp, mặt khác còn là cách làm kết hợp “ hai trong một ” ( một giờ dạy mà vừa có hoạt động tổ chức dạy học, vừa có hoạt động kiểm tra đánh giá ). 16 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Môc lôc Trang A. Đặt vấn đề. 1. I. Lêi nãi ®Çu II. Thực trạng vấn đề nghiên cứu B. Giải quyết vấn đề. 4. I. Vµi nÐt vÒ néi dung «n tËp phÇn V¨n häc II. Tổ chức ôn tập phần VH theo hướng HS là chủ thể sáng tạo 1. Phương pháp ôn tập phần văn học hiện nay 2. Cách thức tổ chức ôn tập phần VH theo hướng HS là chủ thể sáng tạo C. KÕt luËn. 13. I. KÕt qu¶ II. §Ò xuÊt kiÕn nghÞ. Tµi liÖu. 17. Lop11.com. tham kh¶o.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> SKKN: Tổ chức ôn tập phần Văn học trong chương trình Ngữ văn THPT theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh. Hµ NhËt Th¨ng (chñ biªn). NXB. Hoạt động giáo dục ở trường THPT. Gi¸o dôc 1999 Nhà trưòng trung học với người giáo viên trung học. PGS NguyÔn H÷u Dòng. NXB Gi¸o dôc 1995. Ngữ văn 10, 11, 12 (Chương trình chuẩn và nâng NXB Giáo dục 2006, 2007 cao) GS Phan Träng LuËn (chñ biªn).. Phương pháp dạy học văn. NXB Gi¸o dôc 1995 T¹p chÝ v¨n häc vµ tuæi trÎ. NXB Gi¸o dôc. Th«ng tin khoa häc. Trường ĐH Hồng Đức. T¹p chÝ v¨n häc. ViÖn v¨n häc. Tõ ®iÓn V¨n häc. NXB §H vµ THCN 1995. 18 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span>