Giáo án Ngữ văn 11 năm 2012 - Tiết 15: Đọc văn: Bài ca ngắn đi trên bãi cát (sa hành đoản ca) Cao Bá Quát

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n : 28 . 8 . 2012 Ngµy kÝ : 4 . 9 . 2012 TiÕt 15- §äc v¨n :. Bµi ca ng¾n ®i trªn b·i c¸t ( Sa hµnh ®o¶n ca ). Cao B¸ Qu¸t.. A. Môc tiªu:. Gióp HS : - Thấy được tâm trạng bi phẫn của kẻ sĩ chưa tìm được lối ra trên đường đời ; - Hiểu được đặc điểm thơ cổ thể và các hình ảnh biểu tượng trong bài thơ. - Có kĩ năng đọc-hiểu VB theo đặc trưng thể loại. B.chuÈn bÞ: SGK, SGV Giíi thiÖu gi¸o ¸n Ng÷ v¨n 11.. C. Phương pháp : Đọc, Giảng bình, Vấn đáp, Trao đổi nhóm. D. Lªn líp: 1. ổn định tổ chức : Líp TiÕt Thø Ngµy SÜ sè V¾ng 11 D 11 H 11 A 2. KiÓm tra bµi cò : Đọc thuộc lòng VB Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ, giải thích từ “ngất ngưởng” trong bài. Vì sao NCT lại cho mình là “ngất ngưởng”? 3. Bµi míi. I, TiÓu dÉn. HS đọc phần Tiểu dẫn SGK. 1. Tác giả : ( 1809 – 1855 ) Nêu những nét chính về con - CBQ người làng Phú Thị, Gia Lâm, Bắc Ninh (nay là người, thơ văn CBQ ? Long Biên, Hà Nội), là người nổi tiếng văn hay, chữ tèt, cã uy tÝn trong giíi trÝ thøc ®­¬ng thêi, ®­îc t«n lµ Th¸nh Qu¸t. - Có khí phách hiên ngang, tư tưởng tự do, hoài bão lớn. Ông mất trong cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ pk nhµ NguyÔn. - ND th¬ v¨n : + Phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến bảo thủ, trì trÖ. + Chứa đựng tư tưởng khai sáng có tính tự phát, p.á nhu cầu đổi mới của XH VN giai đoạn giữa TK XIX. Đọc và hướng dẫn HS đọc 2. Văn bản bµi th¬. Cho biÕt bµi th¬ ra - H/c s.t¸c: Trong nh÷ng lÇn CBQ vµo HuÕ thi Héi, đời trong h/c nào ? qua c¸c tØnh miÒn Trung ®Çy c¸t tr¾ng .. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Thể hành có đặc điểm gì ?. H×nh ¶nh b·i c¸t ®­îc nh¾c đến như thế nào? Người đi trên đường cátở vào tình cảnh ntn? Trước tình cảnh đó có tâm trạng g×?. ý nghĩa biểu tượng của h/a con ®­êng c¸t?. V× sao CBQ tr¸ch m×nh ? Qua đó em thấy CBQ là người ntn ?. Danh lîi lµ g× ? Nã cã søc c¸m dç nh­ thÕ nµo ®/v người đời ?. Tư tưởng của CBQ qua 6 c©u th¬ nµy ?. - ThÓ th¬: ThÓ hµnh, 1 thÓ th¬ cæ, cã t/c phãng khoáng, không bị gò bó về niêm luật, độ dài, vần ®iÖu... II, đọc hiểu . 1. Hình ảnh bãi cát và người đi trên đường cát. * Bãi cát: Lặp từ “trường sa” -> Bãi cát dài nối nhau liªn tiÕp, dµi v« tËn. * Tình cảnh người đi trên cát: - Đi 1 bước như lùi 1 bước: Tâm trạng nặng nề, tốn nhiều công sức mà kết quả không đạt được gì. - MÆt trêi lÆn vÉn cßn ®i: Khi mäi vËt ®i t×m chèn nghỉ ngơi, khách trở nên cô đơn song vẫn không thể dừng lại được vì trước mặt còn là cát. - Nước mắt lã chã rơi: Tâm trạng chán nản, phẫn uất, mái mÖt. *TL: Đây là cảnh thực mà tác giả đã trải qua trong nh÷ng lÇn qua c¸c tØnh miÒn Trung vµo kinh øng thÝ, cảnh này có là biểu tượng cho kẻ sĩ trên đường danh lîi xa x«i, mê mÞt. 2.Tâm sự của người đi trên đường cát: - Tr¸ch m×nh : Kh«ng häc ®­îc «ng tiªn phÐp ngñ, Cứ trèo đèo, lội nước mãi. Hạ Hầu ấn đi trên đường nhắm mắt ngủ say để không phải bận lòng trước sự đời còn nhiều thăng trÇm, tr¾c trë. CBQ tr¸ch m×nh kh«ng häc ®­îc phÐp tiên như thế, để không phải bận tâm về những lo toan trước những gian nan, thử thách của cuộc đời -> Lời tù tr¸ch chua ch¸t cña 1 kÎ sÜ cã t©m hån ®a c¶m tù m×nh hµnh h¹ m×nh còng lµ lêi tõ chèi 1 c¸ch cao ng¹o lèi sèng hÌn nh¸t, Ých kØ. ¤ng muèn nªu cao lèi sống có ích, có trách nhiệm trước cuộc đời. - Trách người đời : + Xưa nay phường danh lợi VÉn tÊt t¶ ngoµi ®­êng x¸. -> Đường danh lợi là đường thi cử để làm quan, con ®­êng Êy hÕt søc nhäc nh»n nh­ng råi ai còng dÊn bước, chen chúc trên con đường ấy. + Hễ có quán rượu ngon thì mọi người đổ xô đến Người say nhiều, người tỉnh thì vô số. -> Danh lợi cũng là 1 thứ rượu dễ làm say người vì nó là phương tiện để mưu sinh, hưởng thụ mà quên đi trách nhiệm đối với c/đ. *TL: Đối lập mình với đông đảo phường danh lợi, CBQ muèn k/® m×nh kh«ng thÓ bÞ hoµ trén víi bän chúng, cũng vì thế mà ông trở thành cô độc, không có người đồng hành.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> C©u hái B·i c¸t dµi, b·i c¸t dµi, biÕt tÝnh sao ®©y cã ý nghÜa g× ? Đường cùng của người đi ®­îc mt¶ ntn ?. ý nghÜa cña c©u hái cuèi bµi th¬ ?. Gi¸ trÞ néi dung, nghÖ thuËt cña bµi th¬ ?. 3. TiÕng h¸t vÒ con ®­êng cïng. -B·i c¸t dµi, b·i c¸t dµi, biÕt tÝnh sao ®©y ?-> TØnh táo, trăn trở, đưa ra câu hỏi như để thúc giục bản thân h·y t×m tßi con ®­êng kh¸c cho m×nh nh­ng cßn bÕ t¾c. - PhÝa B¾c : Nói mu«n trïng PhÝa Nam :Sãng dµo d¹t -> Người đi đã đến bước đường cùng. Giữa trùng vi của núi cao, biển rộng, cát dài, con người trở nên tuyÖt väng. - Còn đứng trên bãi cát làm gì ? -> Câu hỏi cuối bài th¬ cã ý nghÜa nh­ 1 lêi thóc giôc t×m kiÕm con ®­êng ®i kh¸c. => Sống ở nửa đầu TK XIX, khi đã có sự t.xúc giữa VH phương Đông với phương Tây, nhìn lại nền VH truyÒn thèng, thi cö lµ con ®­êng duy nhÊt cña Nho sÜ để làm quan, để mưu cầu danh lợi, CBQ đã có những cảm nhận bước đầu về sự cần thiết đổi mới trong giáo dục tuy nhiên đổi mới ntn, câu trả lời còn bỏ ngỏ. Đây có thể là bước chuẩn bị về mặt tư tưởng cho hành động k/n chống lại nhà Nguyễn sau này của CBQ. III. Tæng kÕt : 1. NT : - NhÞp th¬ ®a d¹ng diÔn t¶ sù gËp ghÒnh, tróc tr¾c cña những bước đi trên cát. - H/ả bãi cát mang giá trị NT độc đáo. 2. ND : -Béc lé sù ch¸n ghÐt cña CBQ ®/v con ®­êng danh lîi tầm thường. - Khao khát sự thay đổi trong h/c nhà Nguyễn bảo thñ, tr× trÖ.. 4. Cñng cè : - §äc phÇn Ghi nhí SGK. - Danh lợi là gì, thái độ của CBQ đ/v danh lợi ? 5. HDVN: - Häc thuéc lßng vµ ph©n tÝch bµi th¬.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>