Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 43 Đọc thêm: Quốc tộ (Đỗ Pháp Thuận). Cáo tật thị chúng (Mãn Giác Thiền Sư). Quy hứng (Nguyễn Trung Ngạn)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TiÕt 43: §äc thªm:. Ngµy so¹n: 22/11/2009 Ngµy so¹n: 24/11/2009 quèc té (§ç Ph¸p ThuËn).. C¸o tËt thÞ chóng (M·n Gi¸c ThiÒn S­). quy høng (NguyÔn Trung Ng¹n).. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp Hs: - Tự đọc- hiểu ba bài thơ trên theo các câu hỏi trong sgk. - Rèn kĩ năng đọc- hiểu thơ Đường luật. - Bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước, trân trọng, tin yêu cuộc sống và tinh thÇn l¹c quan. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv. - C¸c tµi liÖu tham kh¶o. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái trong sgk. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp: đọc diễn cảm, trao đổi- thảo luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái trong sgk. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp: Kiểm tra sĩ số. 2. KiÓm tra bµi cò: Câu hỏi: Đọc thuộc bài thơ Độc Tiểu Thanh kí của Nguyễn Du?Nêu sự vận động của mạch cảm xúc trong bài thơ? Đóng góp mới của ông cho trào lưu nhân đạo chủ nghĩa cña giai ®o¹n v¨n häc tõ thÕ kØ XVIII- nöa ®Çu thÕ kØ XIX? 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: Nh÷ng bµi th¬ ch÷ H¸n thêi LÝ- TrÇn lµ nh÷ng t¸c phÈm ®Çu tiªn gãp phÇn x©y dùng nÒn mãng cho nÒn v¨n häc viÕt cña d©n téc ta. §ã lµ nh÷ng bµi th¬ ThiÒn (th¬ cña c¸c nhµ s­ thêi LÝ) vµ nh÷ng bµi th¬ mang hµo khÝ §«ng A (thêi TrÇn). H«m nay, chóng ta sÏ cïng t×m hiÓu hai bµi th¬ ThiÒn (Quèc té, C¸o tËt thÞ chóng) vµ bµi thơ của một sứ thần đời Trần (Quy hứng). Hoạt động của gv và hs. Yêu cầu cần đạt I. Quốc tộ (Vận nước): Gọi Hs đọc tiểu dẫn. 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm: Hs đọc. - Thiền sư Đỗ Pháp Thuận (915- 990) là người uyên ? Nêu những thông tin quan bác, có tài văn chương. - Từng là cố vấn quan trọng dưới thời Tiền Lê, được träng vÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm? vua Lª §¹i Hµnh kÝnh träng vµ tin dïng, phong lµm Hs tr¶ lêi. ph¸p s­. - T¸c phÈm cña «ng chØ cßn l¹i bµi th¬ nµy- lµ lêi đáp của ông khi vua hỏi về vận nước.. 145 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Hs đọc bài thơ. Gv nhận xét, hướng dẫn giọng đọc: chậm rãi, rõ ràng. ? ë c©u th¬ ®Çu t¸c gi¶ so sánh “vận nước như dây mây leo quÊn quýt nh»m diÔn t¶ ®iÒu g×? Hs tr¶ lêi.. ? C©u th¬ thø 2 cho thÊy cuéc sống nào đã mở ra cho dân tộc ta khi Êy? C¶m nhËn cña em vÒ t©m tr¹ng cña t¸c gi¶ Èn sau c©u th¬? - Hoàn cảnh của đất nước được nói đến ở hai câu đầu? Hs tr¶ lêi. ? Em hiÓu ntn vÒ hai ch÷ “v« vi”? - T¸c gi¶ khuyªn vua ®­êng lèi trị nước ntn? - Hai c©u cuèi ph¶n ¸nh truyền thống tốt đẹp gì của dân téc VN? Hs tr¶ lêi.. 2. Hướng dẫn tìm hiểu bài thơ: a. Hai c©u ®Çu: * C©u 1: - Tộ: phúc, vận may; ngôi (vua, hoàng đế). - Quốc tộ: vận may, thời cơ thuận lợi của đất nước. - H×nh ¶nh so s¸nh: Vận nước- dây mây leo quấn quýt. H×nh ¶nh d©y m©y leo quÊn quýt: Sù bÒn chÆt, v÷ng bÒn.  Sù phøc t¹p, nhiÒu mèi quan hÖ rµng buéc mµ vận nước phụ thuộc. Đặt câu thơ vào hoàn cảnh đất nước ta bấy giờ: cuộc sống thái bình thịnh trị đang mở ra, tuy còn có nhiều phức tạp nhưng sự vận động tất yếu của vận nước là đang ở thế đi lên sau chiến th¾ng qu©n Tèng n¨m 981.  Sự dài lâu, phát triển thịnh vượng của dất nước.  Nh­ vËy, h×nh ¶nh so s¸nh cho thÊy sù v÷ng bÒn, dài lâu, phát triển thịnh vượng của vận nước. * C©u 2: - Kỉ nguyên mới của đất nước: cuộc sống thái bình, thÞnh trÞ ®ang më ra. - T©m tr¹ng cña t¸c gi¶: ph¬i phíi niÒm vui, tù hµo, lạc quan, tin tưởng vào vận mệnh của đất nước.  Hoàn cảnh của đất nước được nói đến ở hai câu đầu: cuộc sống thái bình thịnh trị mở ra, đất nước ®ang ë thÕ v÷ng bÒn, ph¸t triÓn thÞnh vượng, dài l©u. a. Hai c©u sau: - V« vi: ko lµm g× (nghÜa ®en) - Trong bµi th¬, “v« vi” lµ c¸ch sèng dung hßa c¶ ba t«n gi¸o: + Đạo giáo: vô vi là thái độ sống thuận theo tự nhiªn, ko lµm ®iÒu tr¸i tù nhiªn. + Nho giáo: vô vi là người lãnh đạo (vua) dùng đạo đức tốt đẹp của bản thân để cảm hóa dân, khiến cho dân tin phục sẽ khiến xã hội tự đạt được trạng thái trị b×nh, vua ko ph¶i lµm g× h¬n. + PhËt gi¸o: cã thuyÕt v« vi ph¸p lµ c¸ch sèng tõ bi b¸c ¸i lµm cho chóng sinh ®­îc yªn vui, xãa bá mäi khæ n¹n cho hä. - §iÖn c¸c: cung ®iÖn- n¬i ë vµ lµm viÖc cña vua chóa h×nh ¶nh ho¸n dô chØ vua chóa.  Đường lối trị nước: thuận theo tự nhiên, dùng phương sách đức trị để giáo hóa dân, đất nước sẽ. 146 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Hs đọc tiểu dẫn. Hs đọc. - Nªu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ M·n Gi¸c ThiÒn S­? - Em hiÓu g× vÒ thÓ lÖ? Hs tr¶ lêi.. Gọi Hs đọc bài thơ. Hs đọc. ? Hai c©u th¬ ®Çu nãi lªn quy luËt nµo cña tù nhiªn? (Quy luật vận động, biến đổi? Quy luËt tuÇn hoµn? Quy luËt sinh trưởng?) - Nếu đảo câu 2 lên trước thì ý th¬ cã g× kh¸c? Hs tr¶ lêi.. ? H×nh ¶nh “m¸i ®Çu b¹c” tượng trưng cho điều gì? - Hai cÆp c©u 1-2 vµ 3-4 cã quan hÖ víi nhau ntn?. ®­îc th¸i b×nh, thÞnh trÞ, ko cßn n¹n ®ao binh. - Truyền thống tốt đẹp của dân tộc: nhân ái, yêu chuéng hoµ b×nh.  TiÓu kÕt: - Từ niềm tin tưởng, lạc quan vào vận mệnh vững bền, thịnh vượng, phát triển dài lâu của đất nước, tác giả đã khuyên nhủ nhà vua đường lối trị nước thuận theo tự nhiên, dùng phương sách đức trị để giáo hóa dân, giữ vững nền thái bình cho đất nước. - Bµi th¬ cßn cho thÊy ý thøc tr¸ch nhiÖm, niÒm l¹c quan tin tưởng vào tương lai đất nước của tác giả, khát vọng và truyền thống yêu hòa bình của người ViÖt Nam. II. Cáo tật thị chúng (Có bệnh bảo mọi người) 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ vµ thÓ kÖ: a. T¸c gi¶: - Mãn Giác Thiền Sư tên là Lí Trường (1052-1096). - Được triều đình trọng dụng. b. ThÓ kÖ: Là những bài thơ được dùng để truyền bá giáo lí PhËt ph¸p, rÊt hµm sóc, uyªn th©m. 2. Hướng dẫn tìm hiểu bài thơ: a. Bèn c©u ®Çu: * Hai c©u ®Çu: Xu©n qua- tr¨m hoa rông. Xuân tới - trăm hoa tươi.  Quy luật vận động, biến đổi.  Quy luật sinh trưởng.  Quy luật tuần hoàn: sự vận động, biến đổi, sinh trưởng của tự nhiên là vòng tròn tuần hoàn. - Nếu đảo trật tự câu 2 lên trước câu 1( xuân tới  xuân qua, hoa tươi  hoa rụng) thì chỉ nói được sự vận động của mọt mùa xuân, một kiếp hoa trong một vòng sinh trưởng- huỷ diệt của sự vật. Đồng thời cái nhìn của tác giả sẽ đọng lại ở sự tàn úa  bi quan. - C¸ch nãi: xu©n qua  xu©n tíi, hoa rông  hoa tươi  gợi mùa xuân sau tiếp nối mùa xuân trước, kiếp sau nối tiếp kiếp trước, gợi được vòng bánh xe lu©n håi. Nã cho thÊy t¸c gi¶ nh×n sù vËt theo quy luật sinh trưởng, phát triển, hướng tới sự sống  cái nh×n l¹c quan. * C©u 3- 4: - Hình ảnh “mái đầu bạc”  hình ảnh tượng trưng cho tuæi giµ. - Mối quan hệ đối lập: C©u 1-2  C©u 3-4. 147 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> - C©u 3-4 nªu lªn quy luËt g×? Hoa rụng- hoa tươi  Việc đi mãi- tuổi già đến - Tâm trạng của tác giả qua Thiên nhiên tuần hoàn  Đời người hữu hạn. hai c©u 3-4? - Quy luật biến đổi của dời người: sinh- lão- bệnhHs trả lời. tö  h÷u h¹n, ng¾n ngñi. - T©m tr¹ng cña t¸c gi¶: + Nuèi tiÕc, xãt xa nh­ng ko bi quan, yÕm thÕ v× nã ko bắt nguồn từ cái nhìn hư vô với cuộc đời con người như quan niệm của nhà Phật mà bắt nguồn từ ý thức cao về sự hiện hữu, sự tồn tại có thực của đời người, ý thức cao về ý nghĩa, giá trị sự sống người. + Èn sau lêi th¬ lµ sù tr¨n trë vÒ ý nghÜa sù sèng của một con người nhập thế chứ ko phải của một thiền sư xuất thế  ngầm nhắc nhủ con người về ý nghĩa sự sống, thái độ sống tích cực. ? Hai c©u th¬ cuèi cã ph¶i lµ b. Hai c©u cuèi: th¬ t¶ thiªn nhiªn ko? C©u th¬ - Ko ph¶i lµ t¶ c¶nh thiªn nhiªn mµ mang ý nghÜa đầu khẳng định “Xuân qua, biểu tượng nên nó ko mâu thuẫn với câu đầu. trăm hoa rụng” vậy mà hai câu - Hình ảnh một cành mai- hình ảnh biểu tượng: cuối lại nói xuân tàn vẫn nở Vẻ đẹp thanh cao, tinh khiết vượt lên hoàn cảnh cành hoa mai. Như thế có mâu khắc nghiệt và vượt lên trên sự phàm tục. thuÉn ko? V× sao? C¶m nhËn  NiÒm tin vµo sù sèng bÊt diÖt cña thiªn nhiªn vµ của em về hình tượng cành mai con người, lòng lạc quan, yêu đời, kiên định trước những biến đổi của thời gian, cuộc đời. trong c©u th¬ cuèi?  TiÓu kÕt: Bµi th¬ thÓ hiÖn nh÷ng chiªm nghiÖm Hs tr¶ lêi. sâu sắc về quy luật vận động của tự nhiên và đời người. Tuy nuối tiếc, xót xa trước sự hữu hạn của đời người bên cạnh vòng tròn tuần hoàn bất diệt của tự nhiên nhưng tác giả vẫn bộc lộ niềm tin tưởng vào sự sống bất diệt của tự nhiên và con người, nhắc nhủ con người về ý nghĩa sự sống, thái độ sống tích cực. III. Quy høng (Høng trë vÒ): Hs đọc phần tiểu dẫn. 1. Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶: Hs đọc. ? Nªu vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ - NguyÔn Trung Ng¹n (1289-1370), tù lµ bang Trùc, hiÖu lµ Giíi Hiªn. NguyÔn Trung Ng¹n? - Đỗ Hoàng giáp năm 16 tuổi, làm quan đến chức Hs tr¶ lêi. thượng thư, đi sứ năm 1314-1315. - T¸c phÈm cßn l¹i: Giíi Hiªn thi tËp. 2. Hướng dẫn tìm hiểu bài thơ: Gọi Hs đọc bài thơ. a. Hai c©u ®Çu: Hs đọc. ? Tìm những hình ảnh được - Hình ảnh: dâu, tằm, hương lúa, cua đồng béo  nhắc đến trong hai câu thơ dân dã, bình dị, quen thuộc. đầu? Nỗi nhớ quê hương ở đây - Hai câu thơ ngỡ như thuần gợi tả những sự vật gắn với cuộc sống bình dị của quê hương. có gì đặc sắc? Nhưng đó là những hình ảnh hiện hữu trong tâm trí Hs th¶o luËn, tr¶ lêi. Gv nhận xét, bổ sung: Liên hệ của bậc quan cao chức trọng, một sứ thần trên đất với ca dao về tình yêu quê Giang Nam phồn hoa đô hội.. 148 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> hương đất nước: “Anh đi anh  Nỗi nhớ quê hương rất cụ thể, da diết, chân thµnh. nhí quª nhµ...”,...  Sù g¾n bã m¸u thÞt víi cuéc sèng b×nh dÞ, d©n d· nơi quê nhà, tình yêu quê hương tha thiết của tác giả. - Sö dông nh÷ng h×nh ¶nh th¬ trªn, t¸c gi¶ cßn béc lộ quan niệm thẩm mĩ: cái đời thường, bình dị cũng là đối tượng thẩm mĩ góp phần khẳng định xu hướng b×nh dÞ, ph¸ vì tÝnh quy ph¹m, tÝnh trang nh· cña VHT§. ? C¸ch béc lé t©m tr¹ng, t×nh b. Hai c©u cuèi: c¶m cña t¸c gi¶ ë hai c©u cuèi - Béc lé trùc tiÕp t©m tr¹ng, t×nh c¶m. có gìkhác với ở hai câu đầu? - Kiểu câu khẳng định: Dầu... chẳng bằng... - Biện pháp nghệ thuật đối lập: nghèo  vẫn tốt §ã lµ t×nh c¶m g×?  Niềm tự hào dân tộc, lòng yêu nước sâu sắc của Hs tr¶ lêi. t¸c gi¶.  Tiểu kết: Từ nỗi nhớ quê hương đến niềm tự hào dân tộc, tác giả bộc lộ sâu sắc tình yêu quê hương đất nước. 4. Cñng cè – NhËn xÐt: - HÖ thèng néi dung: Theo yªu c©u bµi häc. - NhËn xÐt chung. 5. DÆn dß: Yªu cÇu Hs: - Häc thuéc ba bµi th¬ trªn. - So¹n bµi: Hoµng H¹c l©u tèng M¹nh H¹o Nhiªn chi Qu¶ng L¨ng (LÝ B¹ch).. 149 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>