Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn Luyện từ và câu ở lớp 4

<span class='text_page_counter'>(1)</span>I. Phần thứ nhất: Đặt vấn đề 1. Lý do chän Sáng kiến kinh nghiệm:. Đi học là một bước ngoặt đầu tiờn trong đời sống của trẻ em. Các em đến trường có một ao ước tìm tòi cái mới , cái chưa biết trong thế giới hiện thực đúng theo ước mơ khát khao tìm hiểu cái mới của trẻ thơ . Học tập đưa các em đến với những lâu đài văn hoá vĩ đại của loài người, đưa các em trở thành những con người xứng đáng với tên gọi là ‘ người”,mà trước hết lứa tuổi học sinh tiểu học, hoạt động học tạo sự biến đổi ngay chÝnh trong b¶n th©n mçi häc sinh.ë ®©y sù ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh nh©n cách con người học sinh là biết vận dụng những tri thức đã học vào cuộc sống . Từ đó các em hình thành các kĩ năng, kĩ sảo và phát triển năng lực ở học sinh. Thật vậy hoạt động học là một hoạt động chủ đạo, đây là hoạt động chuyên biệt của học sinh bậc tiểu học.Nói như vậy cũng có nghĩa là việc hình thành hoạt động cho học sinh là một nhiệm vụ chủ yếu và là nhiÖm vô hµng ®Çu cña gi¸o viªn tiÓu häc th«ng qua qu¸ tr×nh (d¹y – häc). Song sự hình thành cho học sinh các phương pháp học tập được diễn ra như thế nào, bằng những phương pháp nào đây mới chính là vấn đề mà mỗi giáo viên chúng ta cần đặc biệt quan tâm ,cần phải nghiên cứu , phải học hỏi để hình thành những cơ sở ban đầu cho học sinh bậc tiểu học về hoạt động học tập nói chung và bộ môn Tiếng việt nói riêng. BËc tiÓu häc lµ bËc häc ®Çu tiªn, bËc häc nÒn t¶ng cña hÖ thèng gi¸o dôc. BËc häc này t¹o ra nh÷ng c¬ së ban ®Çu c¬ b¶n vµ bÒn v÷ng cho trÎ tiÕp tôc häc lªn c¸c líp trªn. H×nh thµnh nh÷ng ®­êng nÐt ban ®Çu vÒ nh©n cách con người: Tri thức, kĩ năng, hành vi của trẻ như: chữ viết, tính toán, 1 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> øng xö trong cuéc sèng hµng ngµy …. §­îc h×nh thµnh th«ng qua c¸c m«n häc nãi chung vµ m«n Tiếng Việt nãi riªng. Tiếng Việt là một môn học có vị trí đặc biệt quan trọng trong chương trình tiểu học. Đây là môn học vừa có vai trò trang bị cho học sinh công cụ ngôn ngữ, vừa là môn học thuộc Khoa học Xã hội và Nhân văn giúp học sinh tự hoàn thiện nhân cách của mình ở phương diện ngôn ngữ và văn hóa. Môn Tiếng Việt trong chương trình bậc tiểu học nhằm hình thành và phát triển giúp học sinh các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Đồng thời giúp học sinh có cơ sở để tiếp thu kiến thức ở các lớp trên. Trong bộ môn Tiếng Việt phân môn Luyện từ và câu có một nhiệm vụ cung cấp nhiều kiến thức sơ giản về Tiếng Việt và rèn luyện kỹ năng dùng từ đặt câu (nói - viết) kỹ năng đọc cho học sinh. Cụ thể là: 1. Mở rộng hệ thống hoá vốn từ trang bị cho học sinh một số hiểu biết sơ giản về từ và câu. 2. Rèn luyện cho học sinh các kỹ năng dùng từ đặt câu và sử dụng dấu câu. 3. Bồi dưỡng cho học sinh thói quen dùng từ đúng nói và viết thành câu, có ý thức sử dụng Tiếng Việt văn hoá trong giao tiếp. Lµ mét giáo viên trùc tiÕp gi¶ng d¹y lớp 4, t«i nhËn thøc râ ®­îc vị trí và tÇm quan träng cña ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u. T«i thÊy r»ng cÇn phải chú trọng việc rèn kỹ năng dùng từ, đặt câu, … kỹ năng sử dụng TiÕng ViÖt trong giao tiÕp. Vì vậy t«i m¹nh d¹n nghiªn cøu chuyªn đề''Nõng cao chất lượng giảng dạy phõn mụn Luyện từ và cõu ở lớp 4'' . 2 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Víi hi väng ®­îc gãp phÇn nhá bÐ vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y häc Tiếng Việt đối với học sinh tiểu học. 2. Thêi gian thùc hiÖn vµ triÓn khai s¸ng kiÕn kinh nghiÖm: - Từ tháng 9 năm 2011 đến thỏng 11 năm 2012. Gồm các bước: + §äc tµi liÖu, rót kinh nghiÖm qua thùc tÕ d¹y häc líp 4 do tôi chủ nhiệm. + TËp hîp tµi liÖu, xö lÝ tµi liÖu, viÕt b¶n nh¸p, söa s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. + Báo cáo Hội đồng Giáo dục nhà trường.. II. Phần thứ hai: giải quyết vấn đề ''Nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn Luyện từ và câu ở lớp 4'' 1. C¬ së lý luËn của vấn đề:. Theo các nhà nghiên cứu khoa học thì bậc tiểu học là nền móng để xây nh÷ng toµ nhµ cao tÇng tri thøc. Vµ học sinh Tiểu học th× l¹i lµ khëi ®iÓm cña nÒn mãng Êy.V× vËy ®ối mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng dạy học là vấn đề then chốt của chính sách đổi mới giáo dục Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Đổi mới phương pháp dạy học sẽ làm thay đổi tận gốc nếp nghĩ, nếp làm của các thế hệ học trò - chủ nhân tương lai của đất nước. Hơn nữa, trước thực tiễn đổi mới của mục tiêu giáo dục, nội dung chương trình Tiểu học và cách đánh giá kết quả học tập của học sinh thì đổi mới phương pháp dạy học đã được xác định trong các nghị quyết TW 4 (khoá VII) và nghị quyết TƯ 2 ( khoá VIII), được thể chế hoá trong luật Giáo dục và được cụ thể hoá trong chỉ thị 15 của Bộ GD&ĐT. Trong luật giáo dục, khoản 2, điều 24 đã ghi: " Phưong pháp giáo dục phổ thông phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học. 3 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn , tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh." Khác với quá trình nhận thức nghiên cứu khoa học, quá trình nhận thức trong học tập không nhằm phát hiện những điều loài người chưa biết mà nhằm lĩnh hội những tri thức mà loài mgười tích luỹ được. Tuy nhiên trong học tập, học sinh cũng phải "khám phá" ra những hiểu biết mới của bản thân. Học sinh sẽ thông hiểu, ghi nhớ những gì đã lĩnh hội được qua hoạt động chủ động, nỗ lực của chính mình. Tính tích cực nhận thức trong hoạt động học tập liên quan mật thiết với động cơ học tập và thường được biểu hiện như: hăng hái trả lời câu hỏi của giáo viên, bổ sung các câu trả lời của bạn, nêu thắc mắc đề nghị giải thích những vấn đề chưa đủ rõ, chủ động vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để nhận thức vấn đề mới. Cũng như các môn học khác trong hệ thống chương trình Tiểu học, môn Tiếng Việt đã thiết thực góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục Tiểu học. Vì vậy, việc hướng dẫn học sinh tự tìm tòi, chiếm lĩnh kiến thức mới có vai trò quan trọng trong quá trìn hình thành và phát triển tư duy Toán học của học sinh, bởi lẽ : - Quá trình tự tìm tòi, khám phá sẽ giúp học sinh rèn luyện tính chủ động , sáng tạo trong học tập. - Học sinh sẽ hiểu sâu hơn, nhớ lâu hơn kiến thức nếu như chính mình tìm ra kiến thức đó hoặc góp phần cùng với các bạn tìm tòi, khám phá, xây dựng kiến thức.. 4 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - Trong quá trình tìm tòi, khám phá, học sinh tự đánh giá kiến thức của mình khi gặp khó khăn chưa giải quyết được vấn đề, học sinh tự đo được thiếu sót của mình về mặt kiến thức, về mặt tư duy và tự rút kinh nghiệm. Khi tranh luận với các bạn, học sinh cũng tự đánh giá được trình độ của mình so với các bạn để tự rèn luyện, điều chỉnh. - Trong quá trình học sinh tự tìm tòi, khám phá, giáo viên biết được tình hình của học sinh về mức độ nắm kiến thức từ bài học cũ, vốn hiểu biết, trình độ tư duy, khả năng khai thác mối liên hệ giữa những yếu tố đã biết với những yếu tố phải tìm, ... - Học sinh tự tìm tòi, khám phá sẽ rèn luyện được tính kiên trì, vượt khó khăn và một số phẩm chất tốt của người học như: tự tin , suy luận có cơ sở, coi trọng tính chính xác, tính hệ thống . Như vậy, đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giảng dạy nhằm tạo điều kiện để cá thể hoá dạy học và khuyến khích dạy học phát hiện vấn đề đồng thời phát triển năng lực, sở trường của từng học sinh trở thành người lao động chủ động, sáng tạo. Thực hiện công cuộc đổi mới của Đảng và nhà nước nói chung, sự nghiÖp gi¸o dôc nãi riªng ®ang ngµy cµng ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn cña đất nước hiện nay.Chúng ta là người làm công tác giáo dục, trực tiếp giảng dạy, gần gũi với học sinh từng ngày, từng giờ do đó nhiệm vụ quan trọng của người giáo viên là luôn cải tiến phương pháp, nõng cao chất lượng dạy học cho phù hợp với lứa tuổi học sinh, giúp học sinh cả lớp đều được lĩnh hội ,tiếp thu tri thức một cách đồng đều, đầy đủ nhất. Chính vì thế càng đòi hỏi mỗi giáo viên phải năng động, sáng tạo hơn nữa trong công tác chuyên môn, phương pháp dạy của mình để thu hút các em vào hoạt. 5 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> động học tập. Muốn vậy khi giảng dạy cần phải nõng cao chất lượng trong giảng dạy, luôn luôn đổi mới phương pháp, phát huy sự kế thừa có sáng tạo từ phương pháp giảng dạy cụ thể, giáo viên là người giữ vai trò chủ đạo, hướng dẫn còn các em học sinh phát huy hết khả năng trí tuệ của mình để tự chiếm lĩnh tri thức, trau dồi kỹ năng, kỹ sảo để hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình. Vì vậy người giáo viên không chỉ là người truyền đạt mà còn là người tổ chức, định hướng cho mọi hoạt động của học sinh, giúp các em chiếm lĩnh tri thức thông qua các đồ dùng trực quan đầy đủ, sinh động với các câu hỏi gợi mở tìm cách nêu vấn đề để các em tự tìm tòi khám phá, tự giải quyết. Phương pháp này cần đòi hỏi người thầy phải biết c¸ch tæ chøc sao cho hîp lý, chuÈn bÞ nhiÒu c©u hái, t×nh huèng cã thÓ x¶y ra, còn học sinh phải biết tư duy, tổng hợp dưới sự chỉ đạo của giáo viên. Đổi mới phương pháp, nõng cao chất lượng dạy học ở tiểu học đang trở thành một phong trào rộng lớn, góp phần đặc biệt quan trọng vào việc hình thành nhân cách người lao động mới, chủ động và sáng tạo, có nhu cầu và phương pháp tự học để thích ứng với những đổi mới diễn ra thường xuyên của đất nước trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Một trong những đổi mới quan trọng nhất cần thực hiện trong giảng dạy ở tiểu häc hiÖn nay lµ nhanh chãng chuyÓn tõ h×nh thøc ThÇygi¶ng- Trß ghi sang thầy tổ chức- trò hoạt động. Là giáo viên trực tiếp giảng dạy lớp 4, để nghiên cứu vấn đề này bản thân tôi luôn có tâm huyết vào mục đích nghiên cứu bao gồm những phương pháp tổ chức dạy học giúp học sinh hứng thú, tự giác, tích cực trong việc tiếp thu bài một cách tốt nhất. Nghiên cứu để chiếm lĩnh tri thức mét c¸ch s©u réng cña hÖ thèng c¸c tµi liÖu cã liªn quan tíi viÖc t×m ra c¸c phương pháp dạy học sao cho đạt hiệu quả cao. 6 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> 2. Thực trạng của vấn đề: a. ThuËn lîi: Nhà trường luôn nhận được sự quan tâm của các cấp chính quyền địa phương, sự chỉ đạo sát sao, chặt chẽ của Phòng GD&ĐT, sự ủng hộ nhiệt tình của phụ huynh học sinh. Đội ngũ giáo viên hăng hái, nhiệt tình trong mọi hoạt động, có tinh thần trách nhiệm và có ý thức học hỏi để nâng cao tay nghề. 100% giáo viên có trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn. Trình độ Đại học Tiểu học: 08/23 Trình độ Cao đẳng: 15/23 (Có 06 giáo viên đang theo học đại học) Đặc biệt đội ngũ giáo viên thấy rõ tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học, có nhận thức đúng đắn về quan điểm đổi mới, nâng cao chất lượng giảng dạy. Đa số giáo viên nắm vững nội dung chương trình - SGK và phương pháp dạy học để có thể chuyển tải nội dung chương trình đến học sinh một cách hiệu quả nhất, một số giáo viên có chuyển biến tích cực trong việc thực hành đổi mới phương pháp, sö dụng có hiệu quả bộ đồ dùng dạy học, tổ chức các hoạt động học tập phù hợp giúp học sinh tích cực, chủ động nắm kiến thức và rèn luyện kĩ năng. Đặc biệt ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u líp 4 nh×n chung ng¾n gän chØ râ 2 d¹ng bài: Bài lý thuyết và Bài tập thực hành với định hướng rõ ràng. Ban giám hiệu nhà trường thực sự quan tâm, chăm lo đến chất lượng giáo dục, tạo ra sự chuyển biến rõ rệt trong nhận thức của đội ngũ giáo viên, xây dựng niềm tin vững chắc cho tập thể sư phạm.. 7 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> * Học sinh phần lớn đều ngoan, có ý thức học tập, trong các giờ học. học sinh tham gia các hoạt động học tập một cách tích cực, tự giác dưới sự hướng dẫn, giúp đỡ của giáo viên. b. Khã kh¨n: * Giáo viên: Do đặc điểm của nhà trường là 100% lớp học 2 buổi/ngày nên việc thăm lớp dự giờ học hỏi chuyên môn của đồng nghiệp còn hạn chế. Đa số giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn nhưng trình độ chưa đồng đều, đôi lúc còn lúng túng trong việc vận dụng các phương pháp dạy học và sử dụng các hình thức tổ chức dạy học. Việc phân chia thời lượng lên lớp ở mỗi môn dạy đôi khi còn dàn trải, hoạt động của Thày - trò có lúc thiÕu nhÞp nhµng. Mét sè gi¸o viªn cßn thiÕu kinh nghiÖm bao qu¸t líp dẫn đến tình trạng một số em học sinh chưa thực sự chỳ ý trong giờ học. Thùc tr¹ng cã gi¸o viªn cßn quá lÖ thuéc vµo s¸ch gi¸o viªn, thiÕt kÕ bµi dạy một cách máy móc thiếu tính sáng tạo dẫn đến tiết học chưa sinh động, các hoạt động học tập trong giờ học chưa được đồng đều trên tất cả các đối tượng học sinh. Tiết học có lúc còn nặng nề khô khan, không gây høng thó cho häc sinh häc tËp. * Học sinh: Bên cạnh đó là học sinh với lối tư duy cụ thể, chưa có thói quen động não, tranh luận bàn bạc giữa học sinh với học sinh. Một số häc sinh thiÕu m¹nh d¹n, tù tin khi tr×nh bµy ý kiÕn c¸ nh©n, c¸ biÖt cßn cã häc sinh mải ch¬i trong giê häc, ng¹i lµm bµi tËp, ng¹i rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng. PhÇn ®a häc sinh tiÓu häc cßn h¹n chÕ vÒ ng«n ng÷, c¸ch dïng tõ, đặt câu, viÕt c©u, c¸ch sö dông c¸c dÊu c©u. §Æc biÖt lµ ý thøc sö dông TiÕng ViÖt v¨n hãa trong giao tiÕp cßn nhiÒu hạn chế.. 8 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> N¨m häc 2012- 2013 T«i ®­îc ph©n c«ng gi¶ng d¹y líp 4B Víi tæng sè : 34 häc sinh Trong đó: Nữ. : 18. Nam. : 16. D©n téc : 26 Qua kh¶o s¸t ban ®Çu, kh¶ n¨ng nhËn thøc tiÕp thu cña c¸c em cßn chậm, chưa đồng đều các em nắm bài một cách thụ động chưa hứng thú, ch­a tù gi¸c häc bµi. Kết quả kh¶o s¸t đầu năm phân m«n Luyện từ và câu : Giái. :. Kh¸. :. 12 em. Trung b×nh :. 11 em. YÕu. 6 em. :. 5 em. * Cơ sở phỏp lý: Nội dung chương trình, yêu cầu kiến thức, kỹ năng cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u. A. Nội dung chương trình. Tõ ng÷ ®­îc më réng vµ hÖ thèng hãa trong ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u ë líp 4 bao gåm c¸c tõ thuÇn ViÖt, H¸n ViÖt, thµnh ng÷ vµ tôc ng÷ phï hîp víi chủ điểm học tập của từng đơn vị học. * Häc kú I: 5 chñ ®iÓm häc trong 18 tuÇn. Chủ điểm 1: Thương người như thể thương thân thì có mở rộng vốn từ Nh©n hËu - §oµn kÕt. Chñ ®iÓm 2: M¨ng mäc th¼ng th× cã më réng vèn tõ Trung thùc – Tù träng. 9 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Chủ điểm 3: Trên đôi cánh ước mơ thì có mở rộng vốn từ Ước mơ Chñ ®iÓm 4: Cã chÝ th× nªn th× cã më réng vèn tõ NghÞ lùc – ý chÝ Chñ ®iÓm 5: TiÕng s¸o diÒu th× cã më réng vèn tõ Trß ch¬i * Häc kú II: 5 chñ ®iÓm häc trong 17 tuÇn. Chủ điểm 1: Người ta là hoa đất thì có mở rộng vốn từ Tài năng – Sức kháe Chủ điểm 2: Vẻ đẹp muôn màu thì có mở rộng vốn từ Cái đẹp Chủ điểm 3: Những người quả cảm thì có mở rộng vốn từ Dũng cảm Chñ ®iÓm 4: Kh¸m ph¸ thÕ giíi th× cã më réng vèn tõ Du lÞch – Th¸m hiÓm Chủ điểm 5: Tình yêu cuộc sống thì có mở rộng vốn từ Lạc quan yêu đời B. Yªu cÇu kiÕn thøc: 1. Më réng vµ hÖ thèng hãa vèn tõ: Môn Tiếng Việt có 10 đơn vị đọc thì môn Luyện từ và câu mở rộng và hệ thống hóa từ ngữ của 10 chủ điểm đó. 2. Trang bÞ c¸c kiÕn thøc vÒ tõ vµ c©u. * CÊu t¹o tiÕng * Cấu tạo từ: + Từ đơn và từ phức + Tõ ghÐp vµ tõ l¸y. * Tõ lo¹i: + Danh tõ : - Danh tõ lµ g×? - Danh tõ chung vµ danh tõ riªng - C¸ch viÕt hoa danh tõ riªng + §éng tõ: - §éng tõ lµ g×? - Cách thể hiện ý nghĩa, thời gian hoạt động + TÝnh tõ:. - TÝnh tõ lµ g×? - Cách thể hiện ý nghĩa mức độ của đặc điểm, tính chất.. * C¸c kiÓu c©u: 10 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> + C©u hái:. - C©u hái lµ g×? - Dùng câu hỏi vào mục đích khác. - Gi÷ phÐp lÞch sù khi hái.. + C©u kÓ:. - C©u kÓ lµ g×? - C¸ch dïng c©u kÓ. - C©u kÓ Ai lµ g× ? – C©u kÓ Ai thÕ nµo? – C©u kÓ Ai lµm. g×? + C©u khiÕn: - C©u khiÕn lµ g×? - Cách đặt câu khiến. - Giữ phép lịch sự khi bày tỏ yêu cầu, đề nghị. + C©u c¶m: * Thªm tr¹ng ng÷ trong c©u : Tr¹ng ng÷ lµ g×? - Thªm tr¹ng ng÷ chØ n¬i chèn, thêi gian …. * C¸c dÊu c©u: dÊu chÊm hái, dÊu chÊm than,dấu hai chấm ,dấu ngoặc kép,dấu ngoặc đơn. C. Yªu cÇu kü n¨ng vÒ tõ vµ c©u. 1. Tõ : - NhËn biÕt ®­îc cÊu t¹o cña tiÕng. - Giải các câu đố tiếng liên quan đến cấu tạo của tiếng. - NhËn biÕt tõ lo¹i. - Đặt câu với những từ đã cho. - Xác định tình huống sử dụng thành ngữ, tục ngữ. 2. C©u: - NhËn biÕt c¸c kiÓu c©u. - §Æt c©u theo mÉu. - NhËn biÕt c¸c kiÓu tr¹ng ng÷, thªm c¸c tr¹ng ng÷ cho c©u. - T¸c dông cña dÊu c©u. - §iÒn dÊu c©u thÝch hîp. 11 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> - ViÕt ®o¹n v¨n víi dÊu c©u thÝch hîp … 3. D¹y TiÕng ViÖt v¨n hãa trong giao tiÕp.. Thông qua nội dung dạy Luyện từ và câu lớp 4 bồi dưỡng cho học sinh ý thức thói quen dùng từ đúng, nói viết thành câu và ý thức sử dụng TiÕng ViÖt trong giao tiÕp phï hîp víi c¸c chuÈn mùc v¨n hãa. - Ch÷a lçi dÊu c©u. - Lựa chọn các kiểu câu, kiến thức kỹ năng mà học sinh cần đạt được và cũng như là nhiệm vụ mà người giáo viên cần nắm vững khi giảng d¹y ph©n m«n nµy * Quy tr×nh d¹y luyÖn tõ vµ c©u:. D¹y bµi lÝ thuyÕt. D¹y bµi thùc hµnh. 1. KiÓm tra bµi cò( 3-5 phót ). 1. KiÓm tra bµi cò( 3-5 phót ). 2. Bµi míi. 2. Bµi míi. a. Giíi thiÖu bµi ( 1- 2 phót). a. Giíi thiÖu bµi ( 1- 2 phót). b. Hình thành KT – KN (10 – 12 b. Hướng dẫn thực hành (32 – 34 phót). phót). - GV ph©n tÝch d÷ liÖu.. - Đọc và xác định yêu cầu bài tập. c. Hướng dẫn luyện tập (20 – 22 - Hướng dẫn giải một phần bài tập phót). mÉu. - Đọc và xác định yêu cầu của bài - Học sinh làm bài tập tËp - Hướng dẫn giải một phần bài tập - Chữa, chấm, nhận xét mÉu. kiÕn thøc. - Häc sinh lµm bµi tËp - Ch÷a, chÊm, nhËn xÐt. -> chèt. kiÕn thøc 12 Lop4.com. -> chèt.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> d. Cñng cè - dÆn dß (2 – 3 phót). d. Cñng cè - dÆn dß (2 – 3 phót). 3. các biện pháp đã tiến hành giải quyết vấn đề. §Ó cã thÓ thùc hiÖn đúng nội dung, chương trình c¸c yªu cÇu vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng cña ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u lớp 4 cÇn sö dông mét sè phương pháp dạy học sau: a. Phương pháp rèn luyện kĩ năng:. D¹y TiÕng ViÖt nãi chung vµ d¹y LuyÖn tõ vµ c©u nãi riªng lµ d¹y c¸c kÜ n¨ng sö dông TiÕng ViÖt. KÜ n¨ng ®­îc h×nh thµnh trªn mét qu¸ tr×nh luyÖn tËp l©u dµi theo c¸ch thøc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn. Qu¸ tr×nh này đòi hỏi nhiều thời gian và nhiều công sức, rèn luyện kỹ năng sử dụng Tiếng Việt cũng như vậy. Để đạt kết quả tốt trong phương pháp dạy học này người giáo viên phải hiểu một cách thấu đáo yêu cầu kiên trì rèn luyện đối với kỹ năng sử dụng Tiếng Việt và không được nóng vội. Làm thế nào để có kỹ năng nhận biết các từ loại, nhận biết các kiểu câu, nói và viết thµnh c©u … hay kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt trong giao tiÕp nÕu kh«ng qua luyÖn tËp l©u dµi gian khæ. §Ó nãi vµ viÕt TiÕng ViÖt thµnh th¹o, häc sinh cần làm nhiều bài tập, cần được luyện tập nhiều lần. Tư tưởng ngại lµm bµi tËp, ng¹i luyÖn tËp c¸c kü n¨ng nh­ng l¹i muèn häc giái t¹o nªn m©u thuÉn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. Như vậy người giáo viên trực tiếp đứng lớp phải giúp học sinh hiểu rõ vấn đề vừa nêu trên đồng thời xây dựng hệ thống bài tập rèn luyện kỹ năng, tăng thời gian luyện tập để học sinh được luyện tập nhiều lần. Giúp học sinh từ bỡ ngỡ, lúng túng vụng về đến khi thành thạo, thành thục trở thµnh kỹ n¨ng sö dông TiÕng ViÖt trong giao tiÕp. Sau ®©y lµ mét sè d¹ng bµi tËp minh häa:. 13 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Bước đầu ra những bài tập nhỏ, dễ làm dần dần nâng cao lên vừa sức với các em. Chú ý làm những bài tập liên quan đến nhược điểm mà các em thường mắc phải từ đơn giản đến phức tạp. Ví dụ 1: Trong những dòng sau đây dòng nào đã thành câu: - Trêi mïa thu - Bác rất vui khi thấy các cháu đều ngoan. - Häc sinh líp 4. - Tất cả học sinh trường em. - Trong cÆp cã 4 quyÓn vë. Giáo viên nêu câu hỏi: Đề yêu cầu ta làm gì? (Chỉ ra những dòng đã thµnh c©u). Học sinh sẽ tìm được những dòng đã thành câu. - Vì sao những dòng đó đã thành câu? (Vì đã diễn đạt được một ý trọn vẹn, người nghe hiểu được). - §ång thêi còng yªu cÇu häc sinh nªu c¸c dßng ch­a thµnh c©u vµ gi¶i thÝch v× sao? KhuyÕt ®i bé phËn nµo? => Từ đó khắc sâu cho các em khái niệm về câu, cách nói và viết thành c©u. VÝ dô 2: ChØ ra c¸c bé phËn chÝnh trong c©u. - Hµ viÕt th­ cho bè. - MÆt tr¨ng trßn táa s¸ng rùc rì. - Cây phượng đã thay lá. - Trong đêm tối con mèo nhà em đang rình chuột. * Để chỉ ra các bộ phận chính chủ ngữ và vị ngữ trong các câu đó thì bắt buéc häc sinh ph¶i nhí l¹i: - Cách tìm chủ ngữ bằng cách đặt câu hỏi: Ai ? Cái gì? Con gì? - Tìm vị ngữ bằng cách đặt câu hỏi: Làm gì? Như thế nào?. 14 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Từ đó các em dễ dàng xác định bộ phận chính chủ ngữ, vị ngữ trong câu. Khi lµm d¹ng bµi tËp nµy cÇn l­u ý thªm cho häc sinh vÒ vÞ trÝ cñ ng÷ vµ vÞ ng÷ trong câu : chủ ngữ thường đứng trước, vị ngữ đứng sau nhưng đôi lúc ta cũng gặp vị ngữ đứng trước, chủ ngữ đứng sau. Ví dụ: - Bạc phơ mái tóc người cha. - Dưới bóng tre ngàn xưa, thấp thoáng mái chùa cổ kính. Với ví dụ trên giáo viên hướng dẫn cho học sinh hiểu đó là loại câu đảo ngữ (sử dụng biện pháp tu từ đảo ngữ) có tác dụng nhấn mạnh tính chất, đặc điểm, hoạt động của bộ phận chủ ngữ. Ví dụ 3: Ghép các từ ngữ ở cột A với các từ ngữ ở cột B để tạo thành c©u kÓ: Ai lµm g×? A. B. §µn cß tr¾ng Bµ em Bộ đội. kÓ chuyÖn cæ tÝch gióp d©n gÆt lóa bay lượn trên cánh đồng (TiÕng ViÖt 4 – TËp 1. Trang. 172) Với dạng bài tập này rèn luyện kỹ năng viết câu đúng ngữ nghĩa. Khi hướng dẫn học sinh làm bài tập nàycũng như khi chấm bài tránh chê bai làm học sinh chán nản dẫn đến ngại môn học này. Vì vậy cần động viên, khen ngợi đúng mức tạo cho các em sự hứng thú ham học. Em nào làm sai thì cho học sinh đọc lại câu đó và hỏi xem câu đó đã đúng chưa, đã hợp lý chưa? Nghĩa câu đó có phù hợp không sau đó cho học sinh đó tự làm lại và tuyên dương để động viên khuyến khích học sinh đó. VÝ dô 4: §Æt mét vµi c©u kÓ: - KÓ c¸c viÖc em lµm h»ng ngµy khi em ®i häc vÒ. - T¶ chiÕc bót em ®ang dïng. - Tr×nh bµy ý kiÕn cña em vÒ t×nh b¹n. - Nãi lªn niÒm vui cña em khi nhËn ®iÓm tèt.. 15 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> (TiÕng ViÖt 4 – TËp 1. Trang 161) => D¹ng bµi tËp nµy gióp c¸c em dïng tõ ng÷ phï hîp, chÝnh x¸c rÌn luyÖn kü n¨ng nãi, viÕt thµnh c©u. * Tất cả các dạng bài tập trên các em đều đã được học trên lớp, đối với học sinh khá giỏi thì quá dễ dàng nhưng đối với học sinh trung bình, yếu thì cực kú khã kh¨n. V× vËy víi thêi gian ë trªn líp gi¸o viªn cho c¸c em lµm bµi vµo vở nháp, cho học sinh đọc lên để cả lớp nghe, nhận xét, bổ sung -> giáo viên chốt lại. Sau đó yêu cầu học sinh về nhà nhớ và viết lại vào vở bài tập. Phân công đôi bạn cựng tiến ( 1 giỏi – 1 yếu) học sinh giỏi có nhiệm vụ giúp đỡ và hướng dẫn học sinh yếu trong quá trình học tập, khi làm bài đến khi học sinh yÕu kh«ng cßn sai lçi chÝnh t¶, lçi dïng tõ, lçi viÕt c©u. §Õn giê häc sau gi¸o viªn l¹i kiÓm tra mét lÇn n÷a. b. Phương pháp vấn đáp:. Phương pháp gợi mở vấn đáp là phương pháp dạy học không trực tiếp đưa ra những kiến thức đã hoàn chỉnh mà hướng dẫn cho học sinh tư duy từng bước một để các em tự tìm ra kiến thức mới phải học. Phương pháp gợi mở vấn đáp nhằm tăng cường khả năng suy nghĩ sáng tạo trong quá trình lĩnh hội tri thức và xác định mức độ hiểu bài cũng như kinh nghiệm đã có của học sinh. Giúp các em hình thành khả năng tự lực tìm tòi kiến thức. Qua đó học sinh ghi nhớ tốt hơn, sâu sắc hơn. Yêu cầu khi sử dụng phương pháp này giáo viên phải lựa chọn những câu hỏi theo đúng nội dung bài học, câu hỏi đưa ra phải rõ ràng, phù hợp với mọi đối tượng học sinh trong cùng một lớp. Giáo viên dành thời gian cho học sinh suy nghĩ. Sau đó cho học sinh trả lời, học sinh khác nhận xét bổ sung. Phương pháp này phù hợp với cả hai loại bài lý thuyết vµ thùc hµnh. 16 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Ví dụ: Khi dạy bài danh từ (tuần 5) mục đích của bài học là học sinh phải nắm được danh từ là gì, biết tìm danh từ trong đoạn văn và đặt câu với danh từ đó. - VÝ dô:. Mang theo truyÖn cæ t«i ®i Nghe trong cuéc sèng thÇm th× tiÕng x­a Vµng c¬n n¾ng, tr¾ng c¬n m­a Con s«ng ch¶y cã rÆng dõa nghiªng soi Đời cha ông với đời tôi Như con sông với chân trời đã xa ChØ cßn truyÖn cæ thiÕt tha Cho t«i nhËn mÆt «ng cha cña m×nh + H: H·y t×m nh÷ng tõ ng÷ chØ sù vËt trong ®o¹n th¬ Dßng 1: truyÖn cæ. Dòng 5: đời, cha ông. Dßng 2: cuéc sèng, tiÕng x­a. Dßng 6: con s«ng,. ch©n trêi Dßng 3: c¬n n¾ng, c¬n m­a. Dßng 7: truyÖn cæ. Dßng 4: con s«ng, rÆng dõa. Dßng 8: «ng cha. +Yªu cÇu häc sinh s¾p xÕp c¸c tõ võa t×m ®­îc theo c¸c nhãm : - Từ chỉ người: ông cha – cha ông - Tõ chØ vËt: s«ng, dõa, ch©n trêi - Từ chỉ hiện tượng: mưa, nắng - Từ chỉ khái niệm: cuộc sống, truyện cổ, tiếng xưa, đời. - Từ chỉ đơn vị: cơn, con, rặng + H: Những từ đó thuộc loại từ gì? + H: Vậy danh từ là gì? ( Danh từ là những từ chỉ sự vật: người, vật, hiện tượng, khái niệm hoặc đơn vị). 17 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> VËy qua 4 c©u hái gîi më cho c¸c em kÕt thóc mét kh¸i niÖm ng÷ ph¸p mà nội dung của bài đề ra. * Tóm lại phương pháp gợi mở vấn đáp được sử dụng trong tất cả các tiết học và phát huy được tính chủ động sáng tạo của học sinh. c. Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề: Dạy học nêu vấn đề là một phương pháp dạy học có nhiều phả năng phát huy tính sáng tạo độc lập suy nghĩ của học sinh. Dạy học nêu vấn đề đòi hỏi học sinh tham gia giải quyết các vấn đề do một hoặc một số tình huống đặt ra. Nhờ đó , học sinh nắm được tri thức, vừa phát triển tư duy sáng tạo, giúp học sinh chủ động chiếm lĩnh tri thức mới. Tăng thêm sự hiểu biết và khả năng áp dụng lý thuyết vào giải quyết vấn đề của thực tiễn. Nâng cao kỹ năng phân tích và khái quát từ tình huống cụ thể và khả năng độc lập cũng như khả năng hợp tác trong quá trình giải quyết vấn đề. Khi sử dụng phương pháp này giáo viên phải đưa ra các tình huống có vấn đề. Một tình huống có vấn đề được xây dựng trên 3 yếu tố: Nhiệm vụ nhận thøc, nhu cÇu nhËn thøc vµ kh¶ n¨ng nhËn thøc cña chñ thÓ. Mçi t×nh huèng cã vấn đề có thể diễn đạt dưới dạng một bài tập có vấn đề. Bài tập này phải tạo ra mâu thuẫn giữa những tri thức học sinh đã biết với những hiện tượng mới các em chưa biết. Từ đó nảy sinh niềm khát khao tìm hiểu các hiện tượng mới lạ đó. Bài tập có vấn đề thường gồm các phần: Phần nêu dự kiện (gồm các tri thức học sinh đã biết và tri thức học sinh chưa biết), phần nêu nhiệm vụ của người làm bài tập. Bài tập này phải đảm bảo điều kiện sau: Mâu thuẫn do bài tập tạo ra không được quá dễ hoặc quá khó. Trái lại vấn đề do bài tập tạo ra cho học sinh ph¶i cã c¬ së gi¶i quyÕt nÕu häc sinh chÞu khã suy nghÜ. Gi¸o viªn cÇn chuÈn bÞ trước câu hỏi sao cho phù hợp với mục đích, yêu cầu và nội dung của bài đảm bảo tính sư phạm phù hợp với các đối tượng học sinh, người giáo viên phải chuẩn bị tốt kiến thức để giải quyết vấn đề mà học sinh đưa ra.. 18 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Sau đây là một bài tập tình huống có vấn đề có thể dùng để dạy dấu hai chÊm (TuÇn 2, SGK TiÕng ViÖt 4. TËp 1) cã c¸c c©u v¨n c©u th¬ sau: a) Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi: “T«i chØ cã mét sù ham muèn, ham muèn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”. Nguyện vọng đó chi phối mọi ý nghĩ và hành động trong suốt cuộc đời của Người. Theo Trường Chinh b) T«i xße c¶ hai cµng ra, b¶o Nhµ Trß: - Em đừng sợ. Hãy trở về cùng tôi đây. T« Hoµi c). Bà thương không muốn bán BÌn th¶ vµo trong chum Råi bµ l¹i ®i lµm §Õn khi vÒ thÊy l¹: S©n nhµ sao s¹ch qu¸ Đàn lợn đã được ăn Cơm nước nấu tinh tươm Vườn rau tươi sạch cỏ. Phan ThÞ Thanh Nhµn. Trong các câu văn, câu thơ trên có loại dấu câu nào em đã biết, có loại dấu câu nào em chưa biết? Các loại dấu câu đó có thể thay thế nhau được không? Loại dấu câu em chưa biết dùng để làm gì? Em hãy nêu tác dụng của dÊu hai chÊm. Trong các tình huống trên, kiến thức học sinh đã biết là dấu chấm, dấu phÈy, kiÕn thøc häc sinh ch­a biÕt lµ dÊu hai chÊm. C¸c c©u hái gîi ý cña gi¸o viên đã làm nảy sinh nhu cầu của học sinh muốn biết tác dụng của dấu hai chÊm. 19 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Tạo được tình huống có vấn đề giáo viên hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động để từng bước giải quyết vấn đề đặt ra trong tình huống. Có thể nêu ra đây các hoạt động nhằm giải quyết vấn đề nêu trong bài tập trên: - Học sinh đọc kỹ các câu thơ, câu văn. - Häc sinh t×m c¸c lo¹i dÊu c©u cã trong c¸c c©u th¬, c©u v¨n. - Thö xem chóng cã thÓ thay thÕ nhau ®­îc kh«ng. - Đọc từng đoạn văn trích dẫn tìm xem từng dấu hai chấm dùng để làm g×, nªu t¸c dông cña dÊu hai chÊm. VÝ dô: khi d¹y bµi më réng vèn tõ “§å ch¬i – Trß ch¬i” gi¸o viªn ®­a ra mét sè thµnh ng÷, tôc ng÷ “ch¬i víi löa”, “ë chän n¬i, ch¬i chän b¹n”. Chọn những thành ngữ, tục ngữ thích hợp trên để khuyên bạn trong nh÷ng t×nh huèng sau: a) NÕu b¹n em ch¬i ch¬i víi mét sè b¹n h­ nªn häc kÐm h¼n ®i. b) Nếu bạn em thích trèo lên một chỗ cao chênh vênh rất nguy hiểm để tỏ ra lµ minh gan d¹. Víi t×nh huèng (a) c¸c em cã thÓ chän thµnh ng÷, tôc ng÷ “ë chän n¬i, ch¬i chän b¹n”. Nh­ng víi t×nh huèng(b) c¸c em cã thÓ chän mét hoÆc hai thành ngữ, tục ngữ đều được. d. Phương pháp thảo luận nhóm: Phương pháp thảo luận nhóm được dùng chủ yếu khi dạy học theo nhóm. Th¶o luËn lµ mét c¸ch häc tËp t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh luyÖn tËp kh¶ n¨ng giao tiÕp, kh¶ n¨ng hîp t¸c vµ kh¶ n¨ng thÝch øng víi hoµn c¶nh xung quanh. Qua th¶o luËn ng«n ng÷ vµ n¨ng lùc t­ duy cña häc sinh trë nªn linh ho¹t. Điều kiện đảm bảo thành công cho việc thảo luận nhóm: - C¸c câu hỏi ®­a ra th¶o luËn cã t¸c dông kÝch thÝch sù suy nghÜ cña häc sinh, gây sự tò mò chú ý ở học sinh. Nếu cõu hỏi quá dễ hoặc toàn là vấn đề học sinh đã biết rồi thì học sinh sẽ chóng chán. Nếu cõu hỏi khó quá học sinh sẽ không có ý kiến trao đổi, cuộc thảo luận trở thành bế tắc. 20 Lop4.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>