Chuyên đề: Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Chuyên đề: Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm. *. Môc lôc:. I - Đặt vấn đề.. Trang 1- 2.. II – Néi dung .. Trang 1.. II.1. C¸ch thµnh lËp nhãm. Trang 2 - 3. II.2. Kỹ thuật quản lý hoạt động nhóm. Trang 3- 4. II.3. Vai trß cña gi¸o viªn vµ häc sinh trong d¹y häc theo nhãm. Trang 4-5. II.4. Lập kế hoạch dạy học có tổ chức hoạt động theo nhóm. Trang 5,6. III. KÕt luËn.. Trang 6-7.. IV- Tµi liÖu tham kh¶o.. Trang 7 .. * NéI DUNG. I-. §ÆT VÊN §Ò. Tổ chức hoạt động theo nhóm là quá trình trong đó những người tham gia được hướng dẫn bởi một người tổ chức thông qua một chuỗi các hoạt động học tập, được khuyến khích để trao đổi các kinh nghiệm và tạo cơ hội để chỉ huy và bÞ chØ huy bëi c¸c b¹n cïng tuæi th«ng qua qu¸ tr×nh häc tËp. §©y lµ c¸ch tiÕp cận để dạy học tích cực. Qua th¶o luËn nhãm, c¸c thµnh viªn cña nhãm cã thÓ ®­îc nhËn thªm th«ng tin tõ b¹n bÌ, ®­îc biÓu lé c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vµ ph¸t triÓn c¸c kü n¨ng giao tiÕp. Hoạt động nhóm nhỏ được tổ chức tốt sẽ làm tăng không khí học tập gắn bó. Trong từng nhóm, các ý kiến của mỗi cá nhân được đánh giá và chấp nhận,có sù c¶m th«ng chia sÎ, tin cËy vµ ñng hé gi÷a häc sinh víi nhau, gióp c¸c em h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng lµm viÖc hîp t¸c. §©y lµ mét kü n¨ng quan träng của người lao động tương lai. Học theo nhóm học sinh có cơ hội thể hiện hiểu biết, những kỹ năng, những quan điểm, thái độ trước một vấn đề nêu ra. Tính cách cá nhân được bộc lộ, phát triển tình bạn bè,ý thức cộng đồng. D¹y häc theo nhãm gióp gi¸o viªn thu nhËn nh÷ng kinh nghiÖm, s¸ng t¹o của học sinh. Dạy học theo nhóm là phương pháp công hiệu tạo điều kiện để học. GV: §Æng ThÞ Lµi - N¨m häc 2010 – 2011. Lop8.net. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Chuyên đề: Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm. sinh tham gia vµo qu¸ tr×nh d¹y häc,gióp ph¸t triÓn hµnh vi øng xö x· héi vµ ph¸t triÓn t­ duy. Phương pháp hoạt động nhóm đã và đang thực hiện có những khó khăn, những hạn chế dẫn đến hiệu quả thấp là: mất thời gian, khó tổ chức với lớp đông, dễ bị hình thức. Nếu tổ chức không tốt có thể dẫn đến một số học sinh lười biÕng, kÐm kh«ng tham gia, mét sè häc sinh do nhót nh¸t hoÆc v× mét lý do nµo đó không tham gia vào hoạt độngchung của nhóm. ý kiến các nhóm có thể quá phân tán hoặc mâu thuẫn gay gắt với nhau. Thời gian có thể bị kéo dài dẫn đến lớp ồn ảnh hưởng đến các lớp khác.. II -. NéI DUNG. 1- C¸ch thµnh lËp nhãm. Khi tổ chức một hoạt động nhóm, người giáo viên cần phải quan tâm đến số nhóm và số người trong nhóm. Số người trong nhóm phải có đủ để trao đổi, giải quyết các vấn đề được giao, nếu quá đông sẽ không sử dụng hết nguồn lực, nếu quá ít sẽ không đủ để giải quyết nhiệm vụ. Số người trong một nhóm và số nhãm phô thuéc vµo bµi tËp vµ sè häc sinh trong líp, mét nhãm trung b×nh tõ 5 -7 người. Mỗi nhóm có một thư ký và một nhóm trưởng để điều khiển cuộc thảo luËn. Cã nhiÒu kiÓu thµnh lËp nhãm, nh­ng ta cã thÓ tËp trung vµo hai kiÓu chñ yÕu sau: * Thµnh lËp nhãm ngÉu nhiªn. Bằng cách đếm học sinh theo số thứ tự 1, 2, 3, 4…... và lặp lại cho đến hết sè häc sinh trong líp. TÊt c¶ häc sinh cã cïng sè thø tù vµo ngåi mét nhãm. * Thành lập nhóm có chủ định. Nhóm chuyên môn : Tập hợp những người có cùng một nhiệm vụ ở từng nhãm l¹i thµnh nhãm chuyªn m«n. Nhãm chuyªn m«n th¶o luËn nhiÖm vô ®­îc giao. C¸c thµnh viªn cã tr¸ch nhiÖm th¶o luËn vµ thu thËp th«ng tin t¹i nhãm chuyªn m«n. Trong điều kiện lớp học của Việt Nam hiện nay, thường chia nhóm theo cách học sinh của bàn trước và bàn sau quay mặt vào nhau. Tuy nhiên ở các địa. GV: §Æng ThÞ Lµi - N¨m häc 2010 – 2011. Lop8.net. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Chuyên đề: Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm. phương có điều kiện còn khó khăn về cơ sở vật chất ( về bàn ghế) việc học sinh bàn trước quay đằng sau còn bất tiện. 2- Kỹ thuật quản lý hoạt động nhóm. Gồm các bước: * Bước 1: Giao nhiệm vụ: - Nêu mục tiêu của hoạt động nhóm: Giáo viên thông báo rõ ràng mục tiêu của hoạt động. Sau hoạt động nhóm, học sinh cần thu nhận được những kiến thøc vµ kü n¨ng g×. - Tóm tắt khái quát toàn bộ hoạt động: Giáo viên mô tả khái quát toàn bộ hoạt động, có những công việc gì, làm như thế nào. -Nêu câu hỏi vấn đề: giáo viên nêu nhiệm vụ thảo luận cho cả lớp hoặc cho mçi nhãm. * Bước 2: Thành lập nhóm. - Chia nhóm: thông báo số nhóm, mỗi nhóm bao nhiêu người và cách chia nhãm. - Cung cấp thông tin về các điều kiện đảm bảo cho hoạt động nhóm. Nơi làm việc của nhóm, bao nhiêu thời gian, kết quả cuối cùng, ai sẽ chỉ đạo nhóm, tiến hµnh ra sao, nguån vËt t­, dông cô….. - Dành thời gian để học sinh hỏi học sinh: kiểm tra lại xem các em đã rõ nhiÖm vô ch­a , hoÆc c¸c em cã th¾c m¾c g× kh«ng. * Bước 3: Làm việc theo nhóm: - Bắt đầu làm việc theo nhóm : Sau khi hoàn thành các bước trên, giáo viên yªu cÇu c¸c em tiÕn hµnh lµm viÖc theo nhãm. C¸c nhãm th¶o luËn nhiÖm vô dưới sự điều khiển của nhóm trưởng. Thư ký ghi chép nhữmg ý kiến thảo luận, kÕt qu¶ thÝ nghiÖm… - Theo dõi tiến độ của nhóm: Điều chỉnh thời gian cần thiết, giải quyết nh÷ng th¾c m¾c cña häc sinh, nh÷ng khã kh¨n cña nhãm gÆp ph¶i. - Th«ng b¸o thêi gian: Gi¸o viªn nh¾c nhë häc sinh vÒ thêi gian cho häc sinh để đảm bảo đúng thời gian kế hoạch đã dự kiến. Tránh bị động và quá giờ thảo luận, ảnh hưởng đến kế hoạch của bài học. - Hç trî c¸c nhãm lµm b¸o c¸o: Trong khi häc sinh b¸o c¸o, gi¸o viªn cã thÓ đến từng nhóm và hướng dẫn học sinh viết báo cáo yêu cầu của giáo viên.. GV: §Æng ThÞ Lµi - N¨m häc 2010 – 2011. Lop8.net. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Chuyên đề: Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm. * Bước 4: Các nhóm báo cáo kết quả: §¹i diÖn tõng nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶ cña nhãm m×nh, c¸c nhãm kh¸c nªu c©u hái vµ th¾c m¾c. * Bước 5: Tổng kết rút kinh nghiệm: Gi¸o viªn thùc hiÖn cã sù phèi hîp cña häc sinh. Nh÷ng kÕt luËn vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng mµ häc sinh cÇn tiÕp thu ®­îc tæng kÕt, tãm t¾t, hÖ thèng sau hoạt động nhóm. Đồng thời trong bước này, giáo viên cần rút kinh nghiệm về tinh thần, thái độ tham gia hoạt động của các nhóm, của từng cá nhân. Đây cũng là những điều cần thiết cho giáo viên để tổ chức hoạt động tương tự ở các lớp kh¸c. 3- Vai trß cña gi¸o viªn vµ häc sinh trong d¹y häc theo nhãm: * Phương pháp hoạt động theo nhóm: người giáo viên có vai trò sau: - Là người tổ chức hướng dẫn, động viên , khích lệ học sinh. - Là người cố vấn, trọng tài, đảm bảo hoạt động của nhóm đi đúng hướng, đảm bảo sự công bằng khi đánh giá kết quả hoạt động của các nhóm. - T¹o c¬ héi cho häc sinh chia sÎ kinh nghiÖm, suy nghÜ c¸ nh©n víi nhãm, t¹o không khí thoải mái, bình đẳng dân chủ, mối quan hệ hoà đồng. - Mềm dẻo trong việc giải quyết các ý kiến trái ngược nhau. Khi vấn đề gay cấn nên đưa những giải pháp để cho học sinh giải quyết vấn đề và giúp họ tự giải quyết vấn đề. * Vai trò của học sinh: Là người chủ động tham gia vào các hoạt động nhóm, thực hiện các nhiệm vụ của nhóm. Tích cực đóng góp ý kiến , làm theo yêu cầu và chia sẽ công việc với nhóm. Các học sinh tác động qua lại với nhau trong khuôn khổ hợp tác nhiệm vụ của nhóm và cần phải hợp tác với nhóm trưởng. Mỗi học sinh đều có thể giữ vai trò điều khiển nhóm, khi cần thiết luôn phiên làm nhóm trưởng và thư ký nhóm hoặc lên trình bày kết quả hoạt động nhóm trước lớp, giải thích hoặc trả lời những câu hỏi của giáo viên và học sinh khác trong líp. * Điều kiện đảm bảo cho hoạt động nhóm có hiệu quả: - Phải có mục tiêu cụ thể: Mỗi người tham gia phải hiểu rõ mục tiêu của cuộc th¶o luËn.. GV: §Æng ThÞ Lµi - N¨m häc 2010 – 2011. Lop8.net. 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Chuyên đề: Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm. - Phải lập kế hoạch chi tiết cho hoạt động nhóm: Chia thành bao nhiêu nhóm, có kế hoạch thời gian cụ thể cho hoạt động nhóm là bao nhiêu để chủ động trong kÕ ho¹ch häc bµi. - Người điều khiển phải có kinh nghiệm trong việc quản lý hoạt động nhóm. Giáo viên phải có trình độ chuyên môn, có khả năng tổ chức, thiết kế, quản lý, ®iÒu khiÓn vµ cã kü n¨ng giao tiÕp tèt….Häc sinh ph¶i cã kinh nghiÖm , vèn kiến thức về vấn đề thảo luận. Có sự đánh giá và sự tham gia các thành viên trong thảo luận do giáo viên hoÆc do nhãm thùc hiÖn. 4- Lập kế hoạch dạy học có tổ chức hoạt động theo nhóm. * Chọn chủ đề: Chủ đề mà bạn chọn có liên quan đến kiến thức và kinh nghiệm thực tế của học sinh hay không. Sau đó, bạn có thể viết ra giấy dưới dạng câu hỏi hoặc tình huống có vấn đề. Nếu chủ đề lớn, bạn có thể chia thành những bài tập nhỏ hơn và bạn cần xác định ngay là tất cả các nhóm chung nhau một nhiÖm vô hay mçi nhãm mét nhiÖm vô kh¸c nhau. * Xác định mục tiêu: Sau hoạt động học sinh của bạn sẽ đạt được những kiến thøc vµ kü n¨ng nµo? * Xác định loại hoạt động: Bạn cần xác định loại hoạt động đó là loại gì (thí nghiÖm, trß ch¬i, th¶o luËn….) * Thành lập nhóm: Bạn định thành lập bao nhiêu nhóm, mỗi nhóm bao nhiêu häc sinh, c¸ch chia nhãm thÕ nµo. * Xác định thời gian: Hoạt động nhóm này trong bao phút ( ví dụ thời gian cho toàn bộ hoạt động nhóm là 20 phút ) . Bạn nên chia khoảng thời gian này cho nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ sau: - Chuẩn bị: Thời gian này dùng để học sinh di chuyển về nhóm của mình. ( ví dô:1 phót). - Lµm viÖc thùc tÕ cña nhãm: §©y lµ kho¶ng thêi gian quan träng nhÊt, häc sinh thảo luận, làm thí nghiệm, đóng vai, viết báo cáo, chuẩn bị trình bày ( Ví dụ : 8 phót). - B¸o c¸o kÕt qu¶: C¸c nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶ cña nhãm. VÝ dô 2 phót/nhãm, cã 4 nhãm sÏ cã thêi gian tr×nh bµy lµ 8 phót.. GV: §Æng ThÞ Lµi - N¨m häc 2010 – 2011. Lop8.net. 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Chuyên đề: Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm. - Rút kinh nghiệm về hoạt động: Giáo viên tổng kết rút kinh nghiệm (Ví dụ 3 phót). * Thực hiện hoạt động nhóm: Trong phần này, bạn có thể ghi chi tiết học sinh ph¶i thùc hiÖn nh­ thÕ nµo. Ví dụ: Hoạt động: “ Tìm hiểu đặc điểm hình thái và chức năng của các loại rÔ” b¹n cã thÓ ghi cô thÓ nh­ sau: - Quan s¸t c¸c vËt thËt: c¸c c©y, cñ vµ tranh ¶nh. - Sắp xếp các cây, củ có cùng đặc điểm vào một loại. - Trao đổi, đưa ra lý do cách sắp xếp. - ViÕt kÕt qu¶ ph©n lo¹i vµ c¸c lý do vµo giÊy A4, giÊy trong hoÆc b¶ng phô theo mÉu trong phiÕu häc tËp. - Cử người lên trình bày. * Xác định vật tư, thiết bị: Bạn cần có những gì cho hoạt động này: mẫu vật, tranh ¶nh, m« h×nh,giÊy… III - KÕt luËn. Tổ chức dạy học sinh học theo hình thức hoạt động theo nhóm là một trong những hình thức để phát huy tính tích cực và tương tác của học sinh. Với hình thøc nµy, häc sinh ®­îc khuyÕn khÝch th¶o luËn vµ hîp t¸c víi nhau, ®­îc trao đổi chia sẽ và có cơ hội sử dụng phương pháp, kiến thức và các kỹ năng mà các em đã được lĩnh hội và rèn luyện, bằng cách đó sẽ hấp dẫn, lôi cuốn học sinh vào các hoạt động học tập, thu nhận kiến thức bằng chính khả năng của mình với sự giúp đỡ, hướng dẫn của giáo viên. Dạy học theo nhóm đòi hỏi người giáo viên phải chuẩn bị kế hoạch dạy học, lựa chọn những nội dung thực sự phù hợp với hoạt động nhóm và thiết kế được các hoạt động giúp học sinh lĩnh hội, khám phá kiến thức mới một cách tốt nhất. Tác dụng cuối cùng và lớn nhất của dạy học bằng thảo luận nhóm là người học sẽ trở thành những thành viên tích cực, năng động và có khả năng hợp tác trong c«ng viÖc vµ cuéc sèng sau nµy.. GV: §Æng ThÞ Lµi - N¨m häc 2010 – 2011. Lop8.net. 6.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Chuyên đề: Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm. *Tµi liÖu tham kh¶o: 1- Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên THCS chu kỳ III(2004-2007) m«n sinh häc - quyÓn 1. 2- Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học môn sinh học- THCS (NXB Gi¸o dôc 2008). 3- Một số tư liệu khác của đồng nghiệp.. Th¹ch Ho¸, ngµy15 th¸ng 11 n¨m 2010. T¸c gi¶:. §Æng ThÞ Lµi.. GV: §Æng ThÞ Lµi - N¨m häc 2010 – 2011. Lop8.net. 7.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>