So sánh sự giống và khác nhau cơ bản của phật giáo tiểu thừa và đại thừa và chỉ ra nguyên nhân?

Bài Tập Điều Kiện Mơn Tơn Giáo Tín Ngưỡng

Họ và Tên : Nguyễn T
Lớp

: DL-LT 2A

Câu hỏi : So sánh sự giống và khác nhau cơ bản của phật giáo tiểu thừa và
đại thừa và chỉ ra nguyên nhân?
*
*

*

Trước tiên, Thời kỳ Phật giáo Nguyên thủy cho đến thời kỳ Bộ phái (sau
Ðức Phật 400 năm) chưa có danh từ Ðại thừa hay Tiểu thừa. Danh từ Ðại thừa
và Tiểu thừa xuất hiện đồng thời với kinh điển Ðại thừa khoảng thế kỷ thứ
1 trước hoặc sau Công nguyên.
Giáo lý được phân làm hai truyền thống: Truyền thống Nguyên thủy và
truyền thống Phát triển. Về mặt địa lý, truyền thừa thì gọi là Phật giáo Bắc
tơng và Phật giáo Nam tơng.Sử dụng từ ngữ Ngun thủy và Phát triển nói lên
tính xuyên suốt của cây đại thọ, giáo lý đạo Phật, mà phần gốc, rễ là Nguyên
thủy; phần thân ngọn cành lá là Phát triển. Khơng một cây nào có thể gọi là cây
khi khơng có gốc hay ngọn. Sự nhất quán trong hệ thống giáo lý phải được thiết
lập và khơng ra ngồi hai hệ thống Ngun thủy và Phát triển - cả hai bổ sung
cho nhau. Những tư tưởng Phật giáo Phát triển đều phải mang tính kế thừa giáo
lý Ngun thủy, nếu khơng thì giáo lý Phát triển sẽ mất đi giá trị của nó.

1

Đại Thừa,Tiểu Thừa,hay còn gọi là cỗ xe lớn,xe nhỏ,để nói về phan bố
địa lý-Phật giáo Bắc truyền theo văn hệ Sanskrit lấy Trung Hoa làm trung tâm
bao gồm các nước như Nhật Bản,Triều Tiên,Mơng Cổ,Tây Tạng,Việt Nam thì
gọi là Phật giáo Đại thừa.
Còn Phật giáo Nam truyền dùng kinh điển thuộc văn hệ Pali, lấy nước
Tích Lan làm trung tâm và bao gồm các nước như Miến Điện, Thái Lan, Lào,
Campuchia, thường được gọi là Phật giáo Tiểu thừa.
*Tìm hiểu về Phật giáo Tiểu thừa và Đại thừa thì ta thấy hai bộ phái này có
những điểm chung,giống nhau như sau :
a/. Cả hai đều nhìn nhận Ðức Phật Thích ca là bậc Ðạo sư.
b/. Cả hai đều chấp nhận và hành trì giáo lý Tứ thánh đế, Bát chánh đạo, Duyên
khởi...; đều chấp nhận pháp ấn Khổ, Không, Vô ngã; đều chấp nhận con đường
tu tập: Giới-Ðịnh-Tuệ.
c/. Cả hai đều từ chối về một đấng tối cao sáng tạo và ngự trị thế giới.
*Về sự khác nhau,Phật giáo Tiểu thừa và Đại thừa sai khác nhau ở các điểm sau
:
1. Đức phật : Tiểu thừa chỉ có đức Phật Thích Ca Mâu Ni,nhưng chấp
nhận có chư phật trong q khứTheo Nam Tơng, thì ngồi đức Phật Thích Ca
ra, khơng có một vị Phật nào khác. Do đó, họ chỉ tơn thờ một hình tượng Phật
Thích Ca và tạc hình tượng giống như người Ấn Độ, bởi lẽ, Phật là người Ấn
Độ đi tu thành Phật. Đó là một quan niệm dứt khoát thực tiễn của hệ phái Phật
giáo Nguyên Thủy, xuất phát từ bốn bộ kinh Nikaya.,còn Đại thừa bên cạnh đức
Phật Thích Ca Mâu Ni,cịn có đức Phật A Di Đà,Dược Sư,v...v. Theo Bắc Tơng,
thì đức Phật Thích Ca khác hơn người thường. Cái thân của Phật, đó chỉ là cái
ứng thân hay hóa thân thị hiện mà thơi. Vì muốn độ chúng sinh, nhất là lồi

2


người, nên đức Phật mới thị hiện ở nơi loài người để tiện bề giáo hóa họ. Kỳ

thật, thì đức Phật đã thành Phật từ vơ lượng kiếp rồi. Vì Bắc Tơng quan niệm
rằng, mỗi chúng sinh đều có Phật tính hay pháp thân, mà pháp thân thì lặng lẽ,
khơng sinh, không diệt, trùm khắp cả pháp giới. Bởi thế, nên khơng nơi nào, xứ
nào mà chẳng có Phật. Cái thân Phật thị hiện người Ấn Độ, chỉ là trong một giai
đoạn tạm thời trong muôn triệu giai đoạn, một hóa thân trong mn triệu hóa
thân.
2. Bồ Tát : Phật giáo tiểu thừa chỉ chấp nhận Bồ Tát Di Lặc.Phật giáo Đại
thừa bên cạnh Bồ Tát Di Lặc cịn có các vị Đại Bồ Tát như : Quán Thế Âm Bồ
Tát,Bồ Tát Thế Chí,Văn Thù Bồ Tát,Phổ Hiền Bồ Tát,.....vv
3. Đạo quả cứu cành : với phật giáo Tiểu thừa là A La Hán hay Phật Độc
Giác.Phật giáo Đại thừa hành các vị Bồ Tát để tiến đến quả vị Phật
4. Cách tổ chức ba Tạng kinh điển : Phật giáo Nam tông theo hệ kinh điển
Pali nên Tạng kinh có 5 loại,tạng Luật có 5 quyển và tạng Luận có 7 quyển.Phật
giáo Bắc tơng bên cạnh Tạng Luật và Luận,kinh điển sanskrit thường được chia
làm 12 phần giáo :Khế kinh,Trùn Tụng,Phúng Tụng,Nhân Duyên,Bổn Sinh,Vị
Tằng Hữu,Thí Dụ,Luận Ngị,Tự Thuyết,Phương Quảng,Thọ Ký,Bổn Sự,Tạng
Kinh bao gồm tất cả kinh điển Nam Tông,Ngược lại kinh điển Nam tơng khơng
có các bộ kinh điển Bắc tông sau này.
5. Khái niệm về Tâm Bồ Đề : Tiểu thừa điểm chủ yếu là tự giải
thốt,Hồn tồn tự lự để diệt trừ phiền não,Đại thừa bên cạnh tự lực tu hành
còn phải lo cho chúng sinh
6. Khái niệm Ba Thân Phật: Đại thừa phật giáo bàn rất rõ về ba thân : Ứng
Thân,Báo Thân,Pháp Thân,còn phật giáo Tiểu thừa rất giới hạn,chỉ nhấn mạnh
Pháp Thân và Ứng Thân.

3


7. Con đường phát triền và truyền pháp: Nam truyền : THÁI LAN,TÍCH
LAN,MIẾN ĐIỆN,Lào,CAMPUCHIA,miền nam VIỆT NAM.Bắc truyền:

VIỆT NAM,TRUNG QUỐC,TÂY TẠNG,NHẬT BẢN,HÀN QUỐC,MƠNG
CỔ.
8. Ngơn ngữ truyền pháp: chủ yếu là tiếng Pali và phụ bằng những ngôn
ngữ địa phương với phật giáo Tiểu thừa.Với Đại thừa thì ngơn ngữ đầu tiên là
tiếng Phạn,sau này được dịch sang các ngôn ngữ địa phương như tiếng
Việt,Trung Quốc,Tây Tạng,Nhật Bản,Hàn Quốc.
9. Quan niệm về Niết Bàn : Nam tơng khơng có sự khác biệt giữa cảnh
giới Niết Bàn của một đức Phật và chư A La Hán,hay Bích Chi Phật.Bắc tơng
có sự khác biệt rõ ràng giữa cảnh giới Niết Bàn của chư Phật và chư Thanh Văn
Duyên Giác.
10.Về Đại đệ tử của Phật Thích Ca Mầu Ni : Với Tiểu thừa thì trên căn bản
là những vị A La Hán hay cư sĩ được ghi trong lịch sử.Với phật giáo Đại thừa
thì bên cạnh các vị đại để tử xuất gia và tại gia lịch sử cịn có rất nhiều vị Bồ
Tát do đức Phật Thích Ca đề cập đến,nhưng rất nhiều vị khơng có trong lịch sử.
11.Lễ Lạc: Tiểu thừa Vẫn có nhưng khơng được chú trọng bằng Đại thừa
bởi do ảnh hưởng văn hoá phong tục tập quán địa phương nên phật giáo Bắc
tơng-Đại thừa thường có rất nhiều lễ lạc như lễ cúng cô hồn,cầu siêu,....
12.Về vấn đề dùng Mật chú hay Ấn chú: Phật giáo Bắc tông chú trọng rất
nhiều trong Mật Tông.Trong các nghi thức tụng niệm của các tơng phái khác
cũng có vài bài thần chú.Cịn với Nam tơng thì vẫn có nhưng ít được chú trọng
hơn.
13.Phương diện cận tử và chết : Phật giáo Tiểu thừa rất ít bàn đến thơng
thường chư Tăng chỉ khun người sắp mất suy ngẫm lý vô

4


14.hường,khổ,khơng.Cịn với Đại thừa thì Mật Tơng giảng rất chi tiết về
những phương diện này,Có rất nhiều dấu hiệu bên trong và ngoài trước khi sắp
mất.Chú trọng việc hồi hướng công đức cho người quá vãng trong suốt 49 ngày

đêm.
15.Thân trung Ấm : Tiểu thừa hồn tồn khơng bàn đến.Tất cả tông phái
của Bắc Tông đều dạy về phương diện cận tử và cứu độ vong linh.
16.Dùng Ngọ :với Bắc tông rất được tôn trọng,nhưng tuỳ theo khả năng và
ý thích của mỗi tăng đồn hay cá nhân.Cịn Nam tơng thì hồn tồn khơng bàn
đến
17.Ăn chay : Bắc tơng chú trọng trong tất cả tông phái chỉ trừ người Tây
Tạng vì ảnh hưởng đến địa hình.Tuy nhiên khơng có sự ép buộc về phương diện
này và thường ăn trường trai.Nam tông không cần thiết,những nơi như Thái Lan
việc khất thực ăn chay của các chư tăng rất khó khăn vì dân chúng đã quen
truyền thống : có gì cúng dường đó
18.Hình tượng tơn thờ chủ yếu trong chùa : Bắc tơng rất chú trọng và trang
nghiêm với tượng phật Thích Ca và hai vị đại đệ tử A Nan, Ca Diếc, hoặc ba vị
phật A Di Đà,Thích Ca,Phật Dược Sư,hoặc Phật Thích Ca với Bồ Tát Văn Thù
và Phổ HIền,ngồi ra cịn có các vị Hộ Pháp.Nam Tơng chỉ đơn giản tơn thờ
hình tượng Phật Thích Ca Mầu Ni.
19.Các Tơng phái : Nam Tơng chỉ cịn lại Thượng Toạ Bộ trong số 18 tơng
phái xưa.cịn Bắc tơng có 10 tơng phái dựa vào vài phần trong Kinh,Luật,Luận
như tông hoa Nghiêm,Hiền Thủ,Tịnh Độ,Thiền Tông,Luật Tông,Mật
Tông,Thiên Thai,Trung Quán,Duy Thức,Tam Luận.Thiền Tông,Tịnh Độ Tông
và Mật Tông phổ cập hơn những tông phái nghiêng nhiều về triết lý như Duy
thức,Hoa Nghiêm,Trung Quán,Thiên Thai.

5


20.Ảnh hưởng ngoại đạo : Bắc tông chịu ảnh hưởng qua lại giữa đạo Phật
với các tín ngưỡng địa phương khác như Đạo Lão,đạo Khổng,... trong quá trình
hội nhập.Nhưng Nam tơng thì chủ yếu ảnh hưởng của Bà La Mơn trước Phật
giáo.Nhiều danh từ như Nghiệp,Tăng Già trong thời Phật cịn tại thế.

21.Phật tính : Nam tơng hồn tịn khơng có cịn Bắc tơng rất đặc biệt chú
trong
22.Qua những so sánh trên ta cũng có thể phần nào hiểu được sự giống và
khác nhau giữa Bắc tông phật giáo-Đại thừa và Nam tơng phật giáo-Tiểu thừa.
Tuy vậy với lịng thiện và những hành động hướng về tâm Phật thì Bắc
tơng hay Nam tông cũng chỉ là sự khác nhau tương đối,bởi nếu có lịng thiện thì
ắt sẽ được Phật che trở giúp đỡ,đức Phật hiện hữu ở khắp mọi nơi và tuỳ vào
con người từng quốc gia mà đức Phật hố thân thành con người ở quốc giá đó
mà truyền giảng đạo lý,giáo hoá con người.

6