Tài liệu Biểu tượng Việt Nam: Tre xanh

Biểu tượng Việt Nam: Tre xanh, xanh tự bao giờ...
Tác giả: Như Quỳnh
• Bài đã được xuất bản.: 15/08/2010 06:00
Tre lặng lẽ chứng kiến biết bao sự biến chuyển của thời gian, của lịch sử, của con người và đất
nước Việt. Nhắc đến tre là nhắc đến những gì can trường, điềm tĩnh mà thanh thản như chính
quê hương ta, xứ sở ta, đất nước Việt Nam ta.
Can trường, điềm tĩnh như đất nước Việt
"Tre xanh/ Xanh tự bao giờ/ Chuyện ngày xưa đã có bờ tre xanh...(Nguyễn Duy). Không biết tự thuở
nào cây tre đã gắn bó máu thịt với mỗi người dân Việt. Cây tre có trong khúc hát mẹ ru ầu ơ thuở lọt
lòng, trong những câu chuyện cổ tích ba kể trưa hè ngày xưa có ông Gióng, cưỡi ngựa dùng tre đánh
giặc, trong bài giảng lịch sử của thầy cô về trận chiến Bạch Đằng..."Đất nước lớn lên khi dân mình
biết trồng tre và đánh giặc"...(Nguyễn Khoa Điềm).
Tre có trong những trò chơi con nít ngày thơ ấu, với những trận đòn roi nhớ đời....Lớn lên một chút,
mỗi lần về thăm quê, rời bến xe xuống đi bộ đến đầu làng, đã thấy thấp thoáng bóng tre xanh là lòng
bình yên lắm. Tre gắn bó với cuộc sống hàng ngày của người dân Việt, từ cái rổ, cái rá, đôi đũa trong
bữa cơm, đến cái quạt tay....
Rồi khi con người ta mất đi, vẫn cây tre là "đòn" đưa con người trở về với cát bụi, trở về với đất...
Một năm ba trăm sáu mươi năm ngày, đối với người Việt, Tết là dịp đặc biệt nhất. Không phải tự
nhiên mà cây tre luôn có có mặt gắn bó với đời sống của người Việt đến thế. Cây nêu làm bằng tre là
thứ không thể thiếu trong ngày lễ cổ truyền này.
Chuyện kể rằng xưa kia, người Việt thông minh, đem cây tre đi làm vật thách đấu với lũ quỷ, bóng
tre đi đến đâu, lũ quỷ thua cuộc phải nhường đất cho dân lành đến đấy...Người Việt mình tin rằng,
cây nêu giúp xua đuổi tà ma, hy vọng một năm mới với đủ đầy, no ấm.
Còn đối với người ở Nam Bộ, quê hương đất nước là hình ảnh của chiếc cầu tre thu nhỏ. Nơi ấy
không chỉ là nơi qua lại mà còn là nơi hẹn hò gái trai ghi dấu bao kỷ niệm. "Ầu ơ, cầu tre lắt lẻo gập
ghềnh khó đi..." tiếng ru con buồn bã của số phận người đàn bà phương Nam ấy có lẽ sẽ mãi khắc sâu
trong tâm thức của mỗi bé con khi chúng lớn lên. Đó là tiếng ru thương yêu, mang mùi mồ hôi mặn
chát của nắng, của những vất vả, nhọc nhằn, nhưng trên hết là của tình mẫu tử thẳm sâu....
Cây tre đã gắn bó máu thịt với mỗi người dân Việt
Tre lặng lẽ chứng kiến biết bao sự biến chuyển của thời gian, của lịch sử, của con người và đất nước
Việt. Nhắc đến tre là nhắc đến những gì can trường, điềm tĩnh mà thanh thản như chính quê hương ta,

xứ sở ta, đất nước Việt Nam ta. Một vẻ đẹp bình dị, độc đáo, khác thường, rất Việt Nam: "Thân gầy
guộc, lá mong manh/ Mà sao nên luỹ, nên thành tre ơi/ Ở đâu tre cũng xanh tươi/ Cho dù cát sỏi đá
vôi bạc màu".
Không phải tự nhiên mà hai từ "cây tre" hiếm khi được dùng riêng. Người ta thường dùng "lũy",
"khóm" cũng bởi vì tre không bao giờ mọc một cây riêng lẻ, bao giờ tre cũng mọc thành cụm. Phải
chăng điều đó làm nên nét đẹp hài hoà của làng quê và con người Việt? Đặc điểm cố kết này tượng
trưng cho tính cộng đồng của người Việt.
Người Việt mình dù ở đâu, dù có "sỏi đá vôi bạc màu" vẫn lớn lên, sinh tồn, vẫn "xanh tươi" như sức
sống của lũy tre làng.
Tre cũng là loài cây khá cứng và dễ trồng. Sự bền bỉ của nó hệt như sức sống bất diệt của con người
Việt Nam. Đất nước bao phen thăng trầm, từ thuở sơ khai dựng nước xa xưa cho đến hội nhập mở
cửa thời nay: "Có gì đâu, có gì đâu/ Mỡ màu ít chất dồn lâu hoá nhiều/ Rễ siêng không ngại đất
nghèo/ Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù/ Vươn mình trong gió tre đu/ Cây kham khổ vẫn hát ru lá
cành".
Cây tre hay hình ảnh và cốt cách người Việt
Cây tre giống với người Việt chúng ta. Nghèo khó, lam lũ nhưng vẫn lạc quan vượt khó. Tre không
chê đất nghèo, chắt chiu dinh dưỡng cho những ngọn măng non nớt, mập mạp nhô lên. Qua ngày, qua
tháng, qua năm, măng mọc lên như là sự tiếp nối của tre với bao hy vọng. Sự sống vẫn diễn ra, sinh
sôi và nảy nở, dẫu cho mảnh đất ấy có khô cằn sỏi đá.
Hình ảnh của tre luôn gợi nhớ về một làng quê Việt Nam mộc mạc, con người Việt Nam thanh cao,
giản dị mà chí khí. Tre cùng người trải qua bao thăng trầm của lịch sử, trải qua bao cuộc chiến tranh
giữ nước, giành độc lập tự do dân tộc. Tre xứng đáng là hình ảnh biểu tượng cho tính kiên cường, bất
khuất của người Việt Nam, là cái đẹp Việt Nam: "Yêu nhiều nắng nỏ trời xanh/ Tre kia không ngại
khuất mình bóng râm/ Bão bùng thân bọc lấy thân/ Tay vin tay níu tre gần nhau thêm".
Và trong vô vàn những khó khắn ấy, tre vẫn truyền lại nguyên cái gốc cho con như bao thế hệ người
Việt đi trước. Dù có hội nhập đến đâu, người Việt đã, đang và vẫn giữ được những nét đẹp truyền
thống đạo lý dân tộc. Đó là tinh thần đoàn kết, tương trợ, chung thuỷ và hiếu thuận. "Thương nhau
tre chẳng ở riêng/ Luỹ thành từ đó mà nên hỡi người/ Cho dù thân gãy cành rơi/ Vẫn nguyên cái gốc
truyền đời cho con".
"Tre già, măng mọc" đó là quy luật lẽ thường của tự nhiên. Điều quý giá nhất là tre để lại "cái gốc"

cho con. Đó cũng là cái gốc đạo lý, nền tảng sinh thành và dung dưỡng khí phách, phẩm chất một dân
tộc. Thế hệ trước ngã xuống vì độc lập dân tộc, thế hệ sau phải củng cố và phát triển những thành quả
ấy. Và dù thế nào măng cũng vẫn mang cái "dáng thẳng, thân tròn" ấy, cũng như người Việt Nam qua
bao thế hệ vẫn gìn giữ và kế thừa những giá trị đạo đức ấy.
Ngày nay, khi nhịp sống thành phố xô bồ, con người ta lại có xu hướng thích tìm về với đồng nội, với
luỹ tre, giếng nước, con đò. Về với làng với xóm là về với khóm tre, với bình an tâm hồn. Đối với
những người con xa quê, mỗi lần về quê là thêm một lần cảm nhận, phát hiện chính mình. Ở đó có
luỹ tre xanh, có cha mẹ hiền, về quê là để được hít hà mùi "quê hương".
Phải, "quê hương" có mùi rất lạ, mà thành
phố xô bồ, khói bụi không bao giờ có được.
Yêu lắm sự thanh thản, bình yên, mát mẻ
của những khóm tre làng. Ở đó có những
người cha trưa hè nóng bức ngồi râm ran
chuyện trò việc làng việc nước dưới tán lá
tre cùng những người hàng xóm thân thuộc,
ở đó, có các em tôi nô đùa hớn hở với con
diều...Chỉ cần một giờ về quê thôi, đôi khi
chỉ là những lần chớp nhoáng, nhưng gói
gém theo bao nhiêu là thương yêu, để rồi
mang lên thành phố, mỗi khi nhớ về, lại có
thêm động lực để sống, làm việc, để khát
khao...
Mai sau, mai sau, mai sau...Đất xanh, tre mãi xanh màu tre xanh! Cây tre xứng đáng là biểu tượng
của đất nước, con người Việt Nam. Dù thời gian có trôi đi, và dù đất nước có hội nhập đến đâu,
những giá trị tinh thần chung của dân tộc không bao giờ mất. Tôi đố bạn tìm được nơi nào đó trên thế
giới, giữa phố phường đô thị mà có nhiều những người buôn bán nhỏ như ở Hà Nội. Gánh trên vai
bao nỗi nhọc nhằn, thì tre chính là chiếc đòn gánh giúp họ mưu sinh, tồn tại.
Giờ đây tre lại xanh ngắt một màu. Dù thế nào tre vẫn mãi xanh như màu xanh ước vọng của đất
nước thời hội nhập. Cây tre- không chỉ là biểu tượng của khí phách, tâm hồn Việt. Tre còn toát lên
một màu xanh tươi mới- của vận hội và cả những thách thức đang chờ đợi đất nước....

Rời quê lên Thành phố, hoà mình vào cuộc sống bon chen, đầy áp lực, vẳng bên tai tôi tiếng lá tre xào
xạc, khuất sau lưng là một màu xanh ngắt....Tôi lại xa quê lên thành phố, hành trang mang theo vẫn là
màu xanh ngắt của lũy tre làng! Vẳng tiếng ca của bà và hình ảnh bé con ngon lành, ngoan ngoãn
trong giấc ngủ vẹn đầy: " Ầu ơ.............."
Hình ảnh của tre luôn gợi nhớ về một làng quê Việt Nam
mộc mạc, con người Việt Nam thanh cao, giản dị mà chí
khí.