Tài liệu Diễn Châu-Quê hương tôi (Hồ Chí Dũng-THCS Diễn Đoài-Diễn Châu-N.A gửi lên)

Diễn Châu: Mảnh đất của lịch sử và sức bật
của tương lai
Diễn Châu là một huyện ven biển thuộc tỉnh Nghệ An, Việt Nam.
Vị trí địa lý
Phía nam giáp huyện Nghi Lộc, phía bắc giáp huyện Quỳnh Lưu, phía tây giáp huyện Yên Thành (tỉnh
Nghệ An), phía đông giáp biển Đông. Huyện Diễn Châu nằm cách thủ đô Hà Nội 270 km, cách thành
phố Vinh 40 km. Huyện Diễn Châu có đường quốc lộ 1A, kênh nhà Lê, sông Bùng và Đường sắt Bắc
Nam đi qua.
Đơn vị hành chính
Hiện nay gồm
• Thị trấn
Diễn Châu
Có 38 xã là:
• Diễn
Ngọc
• Diễn Bích
• Diễn
Thành
• Diễn
Hùng
• Diễn Yên
• Diễn
• Diễn Phúc
• Diễn
Trường
• Diễn Lâm
• Diễn Xuân
• Diễn
Phong
• Diễn Hồng
• Diễn Hoa

• Diễn Hạnh
• Diễn Liên
• Diễn
Thịnh
• Diễn Kim
• Diễn
Hoàng
• Diễn Thọ
• Diễn An
• Diễn Bình
• Diễn Minh
• Diễn Vạn
• Diễn
Thắng
• Diễn Cát
• Diễn
Trung
• Diễn Tân
• Diễn Lộc
• Diễn
Diễn Châu
Địa lý
Huyện lỵ
Thị trấn
Diễn Châu
Vị trí:
Phía Đông
Nghệ An
Diện tích: 304,92 km²
Số xã, thị trấn: 39

Dân số
Số dân: 218.227
Mật độ:
716
người/km²
Thành phần dân tộc: Kinh
Hành chính
Chủ tịch
Hội đồng nhân dân :
Nguyễn
Khoa Bảng
Chủ tịch
Ủy ban nhân dân :
Nguyễn
Ngọc Võ
Bí thư Huyện ủy : Lê Văn Cầm
Thông tin khác
Điện thoại trụ sở:
Số fax trụ sở:
Địa chỉ mạng:
Đồng
• Diễn Thái
• Diễn Hải
• Diễn Kỷ
• Diễn Mỹ
• Diễn Tháp
• Diễn Phú
• Diễn
Nguyên
• Diễn Lợi

Quảng
• Diễn
Đoài.
Lịch sử
• Thời Hùng Vương, Diễn Châu nằm trong Bộ Hoài Hoan. Sau đó, thuộc quận Cửu Chân rồi
quận Cửu Đức, quận Nhật Nam;
• Thời nhà Đường:
o Niên hiệu Vũ Đức chia quận Nhật Nam đặt làm Nam Đức châu, Lạo châu, Minh Châu
và Hoan Châu,
o Năm Trinh Quán nguyên niên đổi Đức Châu lại làm Hoan Châu, còn Hoan Châu cũ thì
đổi làm Diễn Châu;
o Năm thứ 16 bỏ Diễn Châu hợp vào Hoan Châu.
• Nhà Lý : đổi làm trại; năm Thiên Thành thứ 2 (năm 1030) Hoan Châu đổi tên là Nghệ An,
Diễn Châu tách khỏi Nghệ An thì đứng riêng làm châu; Nghệ An lúc đó là vùng đất còn lại và
tỉnh Hà Tĩnh ngày nay.
• Nhà Trần :
o Năm Long Khánh thứ 3 đổi Diễn Châu làm Diễn Châu lộ, chia Hoan Châu làm 4 lộ:
Nhật Nam và Nghệ An nam, Nghệ An bắc, Nghệ An trung, cũng gọi là Nghệ An phủ;
o Năm Quang Thái thứ 10 đổi Nghệ An làm Lâm An trấn, Diễn Châu làm Vọng An trấn;
• Nhà Hồ : đổi Diễn Châu làm Linh Nguyên phủ, cùng với Thanh Hóa, Cửu Chân, Ái Châu gọi
là tứ phụ;
• Thời thuộc nhà Minh: Diễn Châu và Nghệ An là 2 phủ riêng biệt;
• Nhà Hậu Lê :
o Phủ Diễn Châu thuộc Nghệ An thừa tuyên.
o Năm Hồng Đức thứ 21 đổi thừa tuyên Nghệ An thành xứ Nghệ.
Phủ Diễn Châu là một trong 8 phủ của Xứ Nghệ, quản lĩnh 2 huyện: Đông Thành (Yên Thành
và Diễn Châu) và Quỳnh Lưu;
• Thời nhà Nguyễn:
o Năm Minh Mạng thứ 12 (1831), trấn Nghệ An chia tách thành 2 tỉnh: tỉnh Hà Tĩnh và
tỉnh Nghệ An.

Phủ Diễn Châu là một trong 4 phủ của tỉnh Nghệ An, gồm: Đông Thành, Yên Thành, Nghi
Lộc và Quỳnh Lưu.
•
o Năm 1919, chính quyền thực dân phong kiến bỏ cấp phủ: Huyện Đông Thành đổi tên
thành huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.
• Ngày nay: Diễn Châu là một huyện của tỉnh Nghệ An.
[10/10/2008]
Truyền thống văn hóa
Khoa bảng và danh nhân
• Trạng nguyên: Trại Trạng nguyên Bạch Liêu, đỗ trạng nguyên cùng khoa với Kinh Trạng
nguyên Trần Cố khoa Bính Dần đời vua Trần Thái Tôn, năm 1236. Ông quê ở làng Nguyễn
Xá, phủ Diễn Châu, nay thuộc xã Diễn Lộc, huyện Diễn Châu.
• Những dòng họ có nhiều người đỗ đạt: Họ Ngô ở Lý Trai là một dòng họ có nhiều người đỗ
đạt ở Diễn Châu, liên tiếp 4 đời đỗ 5 tiến sĩ. Ngoài ra còn có nhiều dòng họ có nhiều người đỗ
đạt khác như dòng họ Đặng ở Nho Lâm, dòng họ Cao ở Cao Xá. Những tên tuổi đại khoa của
Diễn Châu được biết đến như Ngô Trí Tri, Ngô Trí Hòa, Đặng Văn Thụy, Nguyễn Xuân Ô n ,
Cao Xuân Dục, Phùng Chí Kiên,...
• Những người nổi tiếng ngày nay có: Giáo sư Lê Duy Thước; Giáo sư Triết học Cao Xuân
Huy, Giáo sư kinh tế Cao Cự Bội, Nhà văn hóa dân gian_Giáo sư Cao Huy Đỉnh, Giáo sư_nhà
ngôn ngữ học Cao Xuân Hạo, Hồ Xuân Hùng - nguyên chủ tịch tỉnh Nghệ An, hiện là Thứ
trưởng bộ NN&PT nông thôn, Bộ trưởng Bộ Thương Mại Trương Đình Tuyển, Bộ trưởng Bộ
Tư Pháp Nguyễn Đình Lộc, nhạc sĩ Đặng Ngọc Long, nhà văn Bảo Ninh, nhà thơ Thái Bá
Tân, Giáo sư, TSKH Lê Hùng Sơn (Đại học Bách khoa Hà Nội) nhà thơ Tú Sót, Nguyên chủ
tịch tỉnh Nghệ An Chu Mạnh (Người Diễn Hoa), Nguyên thứ trưởng bộ tài chính kiêm thành
viên Ban Kinh tế Trung ương Đảng GS.TSKH.Chu Quý (Diễn Hoa), nhà thơ Nguyễn Trọng
Tạo,Nhà cách mạng tiền khởi nghĩa Cao Bá Lân (làng Xuân Lôi, nay làng Đông Xuân - xã
Diễn Châu - tỉnh Nghệ An, tham gia cách mạng lúc 16 tuổi, là cán bộ nòng cốt thành lập chi
bộ Đảng cộng sản đầu tiên và tham gia lãnh đạo cách mạng tháng 8/1945 tại huyện Diễn
Châu. Sau cách mạng Tháng 8, đồng chí được Đảng phân công nhiệm vụ, là Huyện đội
Trưởng huyện Tương Dương. Trong một lần đi công tác địch vận, đồng chí bị phục kích và hy

sinh năm 1949 tại Bản Na Ngoi, huyện Tương Dương (nay xã Na Ngoi, huyện Kỳ Sơn, sau 61
năm đồng chí hy sinh, ngày 12/8/2010 được sự giúp đỡ của các Nhà ngoại cảm, gia đình, dòng
họ và địa phương đã quy tập đưa đồng chí Cao Bá Lân về an táng tại Nghĩa Trang dòng họ tại
Xóm 4, Diễn Thành, Diễn Châu, qua đây thiết nghị Lãnh đạo Tỉnh ủy Nghệ An cần có trách
nhiệm đánh giá đúng sự hy sinh lớn lao của đồng chí đối với sự nghiệp cách mạng của quê
hương dân tộc, để đền ơn đáp nghĩa kịp thới đúng lúc, hợp với đạo lý "uống nước, nhớ nguồn"
của dân tộc ta, góp phần tô đẹp cho lịch sử truyền thống yêu nước của quê hương, xứng đáng
mảnh đất ngàn năm văn vật.
• Lê Hùng Việt Bảo : 2 lần đoạt Huy chương Vàng Toán quốc tế.
• Hoa hậu Nét đẹp Đền Cuông-tỉnh Nghệ An 1994 là Trần Thị Ái Liên, người Diễn Hạnh,
huyện Diễn Châu.
• Hoa hậu thế giới người Việt năm 2007 là Ngô Phương Lan con gái của Đại sứ Ngô Quang
Xuân_ người xã Diễn Hoa, huyện Diễn Châu.
Đấu vật
Diễn Châu là vùng đất có rất nhiều lò vật và nhiều đô vật có tên tuổi. Hầu như ở xã nào cũng có làng
có lò vật. Nho Lâm, Xuân Nho có lò vật lớn, là nơi có nhưng lò rèn lớn Hậu Luật, Trung Phường, Vân
Tập, Hạnh Kiều, Thư Phủ, Bút Trận, Vạn Phần, Kim Lũy, Đông Câu, Hữu Bằng, Lý Nhân, Thanh
Bích, Kỳ Ngãi,...đều có lò vật. Đô vật có tiếng nhất ở Diễn Châu là ông Phó Ngà, ở làng Thư Phủ,
thuộc xã Diễn Thái hiện tại. Ông ăn rất khỏe, một bữa ông ăn hết ba mươi nồi cơm và ba cái thủ lợn.
Có rất nhiều giai thoại xung quanh đô vật này. Một đô vật khác cũng có tiếng khác là Nguyễn Ngọc
Chấn, quê ở làng Nho Lâm, từng làm Tri phủ Kiến Thụy nên mọi người thường gọi là ông Phủ Kiến.
Ông rất khỏe, làm việc giỏi như ông Phó Ngà. Một mình ông ăn hết cả thúng cơm với rá cà muối và
nhổ mạ cho dư mười người cấy. Có kẻ đi buôn mật, gánh hai chum mật để tỉ thí, khi thấy ông nâng
bổng một con trâu mộng lội qua sông, liền biếu ông cả hai chum mật ấy rồi về. Có lần ông đã ôm một
đô vật sừng sỏ của Nghi Lộc vứt ra khỏi đấu trường làm cho người này phải bỏ hẳn cả nghề làm đô
vật.
Nhân vật lưu truyền trong dân gian
Nhiều nhân vật xuất xứ từ Diễn Châu được dân gian lưu truyền qua những mẫu chuyện và sự tích gắn
liền với họ. Đó là những người đại diện cho dáng vóc, tâm hồn con người đất Diễn: Cần cù, khỏe
mạnh, lạc quan, yêu đời, yêu quê hương đất nước.

• Truyện ông Mân Nhụy: Truyện cười của ông Mân Nhụy mang sắc thái châm biếm nhẹ nhàng,
sâu sắc. Tiếng cười của ông luôn hướng mũi dùi vào tầng lớp quan tham vô lại và đứng về
phía nhân dân lao động.
• Truyện ông Cố Bợ: Ông Cố Bợ là một nhân vật thần thoại. Ông Cố Bợ tượng trưng cho thần
Lửa. Tương truyền, khi màn đêm buông xuống, ông cố Bợ đi về hướng Đông, lật ngửa cái nón
xuống biển làm thuyền, dùng cành cây làm mái chèo, chèo tới chỗ mặt trời mọc và lấy lửa về
cho mọi người.
• Truyện ông Chẹm: Ông tên thật là Nguyễn Ngọc Thư. Cả xã Nho Lâm gọi ông là ông Chẹm.
Ông Chẹm có sức khỏe hơn người. Những mẩu chuyện lưu truyền về ông thường gắn với các
hành động tham gia các phong trào yêu nước của ông. Ông sống vào nửa sau thế kỷ 19, đã
từng tham gia phong trào Giáp Tuất (1874), Phong trào Cần Vương (1885).
• Truyện ông Chắt Vạn: Ông Chắt Vạn người làng Trung Phường, nay thuộc xã Diễn Minh.
Ông là người khí khái, thấy việc nghĩa thì làm, vừa có gan vừa có trí làm bao kẻ quyền thế sợ
xanh mặt. Những chuyện kể về ông không ít. Có lần, ông đã đối diện với Chánh tổng người
làng Sơn (tức làng Trường Sơn nay là xã Sơn Thành huyện Yên Thành) chuyên đi hiếp đáp
dân lành, làm cho nó phải van lạy xin chừa.
Ngoài ra, nơi đây còn gắn liền với truyền thuyết Mỵ Châu - Trọng Thủy: tương truyền, đây là nơi An
Dương Vương dùng gươm giết Mỵ Châu trong lúc Triệu Đà cùng con trai là Trọng Thủy đang cầm
quân truy đuổi.
Danh lam thắng cảnh
Trên các phương tiện thông tin đại chúng, người ta thường gọi Diễn Châu bằng cái tên mỹ miều là
viên ngọc của du lịch Nghệ An. Thật vậy, trong số 8 cảnh đẹp của "Đông Yên Nhị Châu" thì có 6
cảnh đẹp thuộc về Diễn Châu. Đó là Dạ Sơn linh tích (Dấu thiêng núi Mộ Dạ), Cao Xá long cương
(Gò rồng Cao Xá), Bùng Giang thu nguyệt (Trăng thu trên sông Bùng), Bích Hải quy phàm (Cánh
buồm về cửa Bích), Thiên uy thiết cảng (Kênh sắt oai trời), Diễn Thành thạch bảo (Thành đá phủ
Diễn Châu).
• Đền Cuông: Vào năm 208 trước công nguyên, do đánh thua Triệu Đà, Thục An Dương Vương
đã cùng công chúa Mỵ Châu chạy nạn. Đến bãi biển cửa Hiền, xã Diễn Trung, huyện Diễn
Châu, tỉnh Nghệ An, ngài đã giết chết con gái Mỵ Châu và tuẫn tiết dưới chân núi Mộ Dạ.
Nhân dân đã lập đền thờ ngài ở đó. Thế núi Mộ Dạ đứng xa xa giống như một con Công

khổng lồ đang múa, hai cánh giang rộng tới các dãy núi khác, đầu công chính là nơi tọa lạc
của đền thờ An Dương Vương, nhân dân gọi đền này là đền Cuông, Cuông là tiếng địa
phương. Đền Cuông còn được gọi là đền Công. Đền Cuông được kiến trúc theo hình chữ tam,
có 3 tòa Thượng, Trung, Hạ, xung quanh có nhiều cây cổ thụ um tùm xanh tốt, trông rất cổ
kính và linh thiêng. Đền nằm bên quốc lộ số 1A thuộc xã Diễn An, cách thành phố Vinh
khoảng 30 km.
• Cửa Hiền: Phía bắc chân núi Mộ Dạ là bãi biển cửa Hiền. Tại đây có miếu nàng Mỵ Châu. Bãi
biển cửa Hiền là một bãi biển tương đối hoang sơ, có rất nhiều hòn đá nhô lên giống như con
cá biển gọi là bãi đá Ngư Hải, trong đó có một phiến đá rất cao, to và bằng phẳng lưu truyền là
bàn cờ tiên. Đây là khu vực duy nhất của Nghệ An không có gió Tây Nam nóng bỏng vào mùa
hè.
• Cao Xá Long Cương: Thực chất đây là một bãi sò lớn thuộc địa phận hai làng Hương Cái và
Tiên Lý, kéo dài từ Nam chân núi Mộ Dạ đến sông Ông Phùng. Sóng biển đánh vỏ sò lâu ngày
chất thành đống, tạo thành những cồn bãi cao, sâu đến 4-5 thước. Gò rồng Long Cương chạy
dài, cao lên ở phía gần ven biển, chiều dài chiếm khoảng 2/3 huyện Diễn Châu.
• Biển Diễn Thành: Bãi biển Diễn Thành là bãi biển nằm gần ngã ba Diễn Châu và dọc trục
đường quốc lộ 1A. Đây là một bãi biển rộng, cát thoai thoải, nước trong xanh, phía trên là
những dãy phi lao ngút ngàn. Bãi biển Diễn Thành cách đền Cuông cửa Hiền khoảng 15 km
về phía Bắc. Bãi biển này đang nhận được nhiều quan tâm của các tổ chức xã hội và khách du
lịch. Bãi biển thoải với răng phi lao xanh ngút ngàn, xa xa là Biển Đông mênh mông, đó là hòn
Ngư, hòa quyện cùng làn gió biên đưa quý khách đến những cảm giác lạ mê hồn. Tại đây có
nhà thờ họ Cao Bá thuộc xóm 4, xã diễn thành với những truyền thuyết của ông tổ đi mây,
cưỡi gió cứu vớt người đi biển, lãnh đạo nhân dân quanh vùng chống bọn xâm lược Trung
Quốc.
• Hồ Xuân Dương: Hồ Xuân Dương, hay còn gọi là Đập Xuân Dương, là một hồ nước rất lớn
được ngăn bởi hai ngọn núi là rú Mụa và rú Bạc, thuộc xã Diễn Phú. Đây là nguồn cung cấp
nước chủ yếu cho các xã ở phía nam Diễn Châu. Xung quanh hồ là nhiều rừng thông và cây cổ
thụ đã được nuôi giữ nhiều năm, cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, có nhiều hang động và khe núi
quyến rũ làm rung động lòng người.
• Lèn Hai Vai: Lèn Hai Vai thuộc xã Diễn Minh, còn gọi là Lưỡng Kiên Sơn, vì đứng xa xa

trông giống như một chàng dũng sĩ hiên ngang. Chúa Trịnh Tĩnh Vương gọi núi này là Di Lặc
Sơn. Trong lèn có nhiều hang động như: hang Thần Đồng, hang Cố Nguyên, hang Dơi, hang
Khòm, hang Chuồn Chuồn, hang Cá Chép... Ngày nay, lèn Hai Vai vẫn còn giữ được nét cổ
kính và gắn với nhiều sự tích. Có tích nói rằng quan Khánh Lý Hầu Nguyễn Trung Ý, người
Kẻ Dặm, làm quan nhà Lê, sau theo Tây Sơn. Khi Gia Long lên ngôi, ông không phục, về Lèn
Hai Vai dạy học trong một hang đá. Nhiều học trò của ông thành tài, sau này hang đó gọi tên
là hang Thần Đồng.
• Bùng Giang Thu Nguyệt: Sông Bùng bắt nguồn từ một cái đầm ở xã Vân Hội, chảy đến thôn
Phùng Xá, xã Tiên Lý, dần dần rộng ra tạo thành dòng sông nên gọi là sông Bùng. Vào mùa
thu trăng sáng, mặt sông phẳng lặng, ánh sáng tỏa trên mặt nước lăn tăn, tạo thành hàng ngàn
mâm bạc sóng sánh, gợi tình.
Lễ hội truyền thống
• Lễ Hội đền Cuông: Địa điểm: Xã Diễn An, km 30 trên đường 1A Vinh - Hà Nội. Lễ hội diễn
ra trong vòng ba ngày 14-15-16 tháng 2 âm lịch hàng năm để tưởng nhớ vị Vua đã có công
sáng lập nên quốc gia Âu Lạc.
o Phần lễ: Chiều 14 tháng 2 âm lịch: Lễ yết cáo; đêm 14 tháng 2 âm lịch: Lễ yên vị; sáng
15 tháng 2 âm lịch: rước kiệu từ đình Xuân Ái, Diễn An và nhà thờ họ Cao, Diễn Thọ
ra đền Cuông.
o Phần hội: Diễn ra từ ngày 15 tháng 2 đến hết ngày 16 tháng 2 âm lịch gồm các trò chơi
dân gian như chọi gà, cờ người, vật, đánh đu,... Cùng các hoạt động văn hóa, văn nghệ,
thể thao như hát chầu văn, thi nét đẹp đền cuông, bóng bàn, kéo co, chọi gà, leo núi,...
Làng nghề
Diễn Châu là một huyện có rất nhiều làng nghề truyền thống. Một số làng nghề phổ biến như nghề rèn
ở Nho Lâm, nghề đúc đồng ở Tây Tháp, nghề hát tuồng ở Lý Nhân,...
• Tây Tháp: Đúc
đồng.
• Diễn Kỷ: Chủ yếu
là nghề đúc lưỡi
cày
• Phương Lịch: Dệt

vải, nuôi tằm, làm
tơ lụa.
• Thanh Bích,
• Nho Lâm: Luyện
quặng sắt, rèn,
đan rổ.
• Tràng Thân: Đan
bị, Mộc.
• Hoàng La: Bện
võng.
• Tiền Song: Chắp
gai đan lưới.
• Yên Vinh: Làm
trống.
• No Nê: Đan bị.
• Yên Sở: Nón,
hương vàng, đồ
mã...
• Phú Hậu: Dệt
chiều.
• Bút Trận, Thư