TÀI LIỆU ÔN THI HSG ĐỊA LÍ - PHẦN TỰ NHIEN

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Bài 1 :</b>

<b>CÁCH TÍNH GĨC NHẬP XẠ CAO NHẤT TẠI MỘT VĨ ĐỘ VÀO MỘT THỜI ĐIỂM </b>
<b>ĐẶC BIỆT CHO TRƯỚC</b>

Thơng thường bài tốn u cầu tính góc nhập xạ khi MT qua thiên đỉnh tại một vĩ độ nào
đó vào một trong <b>4 ngày đặc biệt trong năm ( Xuân phân, Hạ chí, Thu phân, Đơng chí)</b> nên
góc lệch giữa CTB hoặc CTN với xích đạo 230_{27 ‘ là (}<b>_k)</b>_{khơng đổi}

* Vào ngày 21/3 và 23/9, MT qua thiên đỉnh tại Xích đạo (00_{)nên góc}<b>_k</b>₌₀

Do vậy vào 2 thời điểm nầy tại một vĩ độ  nào đó, độ cao của MT trên đường

chân trời cao nhất sẽ là : h<b> = 900 - </b>

 Vào ngày 22/6 (khi MT qua thiên đỉnh tại CTB, k=23027‘) thì :

+Các địa phương ở BBC có độ cao của MT trên đường chân trời cao nhất sẽ là :
h<b>(BBC) = 900 – </b><b>(</b><b>-k) </b>

+Các địa phương ở NBC có độ cao của MT trên đường chân trời cao nhất sẽ là :
h<b>(NBC) = 900 – (</b><b>+k) </b>

 Vào ngày 22/12 (khi MT qua thiên đỉnh tại CTN, k=23027‘) thì :

+ Các địa phương ở NBC có độ cao của MT trên đường chân trời cao nhất sẽ là :
h<b>(NBC) = 900 – </b><b>(</b><b>-k) </b>

+Các địa phương ở BBC có độ cao của MT trên đường chân trời cao nhất sẽ là :
h<b>(BBC) = 900 – (</b><b>+k) </b>

<b>Ta có Góc nhập xạ cao nhất ở các vĩ độ đặc biệt như sau :</b>

Vĩ độ <i><b>21/3 & 23/9</b></i> <i><b>22/6</b></i> <i><b>22/12</b></i>

900_B ₀0 ₂₃0_27’

660_33’B ₂₃0_27’ ₄₆0_54’ ₀0

230_27’B ₆₆0_33’ <b>₉₀0</b> ₄₃0_06’

Xích đạo <b>900</b> ₆₆0_33’ ₆₆0_33’

230_27’N ₆₆0_33’ ₄₃0_06’ <b>₉₀0</b>

660_33’N ₂₃0_27’ ₀0 ₄₆0_54’

900_N ₀0 ₂₃0_27’

<b>Bài 2 : CÁCH XÁC ĐỊNH VĨ ĐỘ KHI BIẾT GÓC NHẬP XẠ CAO NHẤT VÀO MỘT </b>
<b>THỜI ĐIỂM ĐẶC BIỆT CHO TRƯỚC</b>

Vào ngày 22/6, người ta xác định độ cao Mặt Trời lúc giữa trưa tại một nơi là 450_{12’. Tìm vĩ độ}
nơi đó

Cần xác định nơi càn tìm có thể ở BBC và cũng có thể ở NBC

a/ Ở BBC : Áp dụng công thức tính góc nhập xạ cao nhất vào ngày 22/6 ở BBC:
h(BBC) = 900 – (-k) 

450_{12’ = 90-}_₍__-k)_

(-k) = 90 - 45012’

(-k) <b> = </b>44048’
 = 44048’+ k

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

a/ Ở NBC : Áp dụng cơng thức tính góc nhập xạ cao nhất vào ngày 22/6 ở NBC:
h(NBC) = 900 – (+k)

450_{12’ = 90- (}__+k)
(+k) = 90 - 45012’

= 440_48’

 = 44048’- k

= 440_{48’- 23}0_27’
<b>= 210_{21’ VN}</b>

Bài 3:

<b>CÁCH TÍNH VĨ ĐỘ MÀ MẶT TRỜI LÊN THIÊN ĐỈNH VÀO MỘT NGÀY CHO TRƯỚC.</b>

Ta có bảng :

Tháng số ngày/tháng Từ ngày đến ngày Số ngày Cộng Cung giây cung Giây cung/ngày

1 31 21.3 - 21.4 31

93

2 28 21.4 - 21.5 30 230_27' ₈₄₄₂₀ _907.7

3 31 21.5 - 22.6 32

4 30 22.6 -- 22.7 30

93

5 31 22.7 - 22.8 31

6 3 22.8 - 23.9 32 84420 907.7

7 31 23.9 - 23.10 30

90

8 31 23.10 - 23.11 31

9 30 23.11- 22.12 29 84420 938.0

10 31 22.12- 22.1 31

89

11 30 22.1- 22.2 31

12 31 22.2 - 21.3 27 84420 948.5

Dựa vào bảng

Để tính vào ngày 30/4 mặt trời sẽ lên thiên đỉnh tại vĩ độ nào ta tính :
Từ 21/3 đến 21/4 là 31 ngày

Từ 21/4 đến 30/4 là 9 ngày
Tổng cộng là 40 ngày.

Mỗi ngày Mặt Trời chuyển động biểu kiến là 907.7 giây cung
Vậy 40 ngày là : 907.7 * 40 = 36309.8 giây

= 100_5’9’’

Vào khoảng thời gian co ngày 30/4 là thời điểm MT đang chuyển đọung biểu kiến từ XĐ đến
CTB. Do vậy : Vào ngày 30/4, Mặt TRời sẽ lên thiên đỉnh ở vĩ độ : <b>100_{5’9’’ VB}</b>

Tương tự ta có cách tính cho những vĩ độ khác vào những thời điểm khác.
Bài 4 :

<b>CÁCH TÍNH NGÀY MÀ MẶT TRỜI LÊN THIÊN ĐỈNH TẠI MỘT VĨ ĐỘ CHO TRƯỚC.</b>

Mặt Trời sẽ lên thiên đỉnh tại vĩ độ <b>210_{11’32’’ VB}</b>_{vào ngày,tháng nào ?}

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Vĩ vĩ độ đã cho nằm trong vùng nội chí tuyến ở BBC nên sẽ có 2 lần MT qua thiên đỉnh,
thời gian cần xác định sẽ rơi vào 2 thời điểm :

Từ 21/3 đến 22/6 và từ 22/6 đến 23/9

a/ Từ 21/3 đến 22/6 ,MT chuyển động biểu kiến từ XĐ đến CTB mất 93 ngày với 84420
giây cung vậy với 76292 giây cung thì phải mất :

= (76292*93)/84420 = 84 ngày

Mà từ 21/3 đến 22/6 là 93 ngày vậy sau 21/3 84 ngày sẽ là ngày <b>13/6</b> , hoặc trước 22/6
9ngày ( 93-84) sẽ là ngày <b>13/6</b>.

b/ Từ 22/6 đến 23/9 ,MT chuyển động biểu kiến từ CTB đến XĐ mất 93 ngày với 84420
giây cung vậy với 76292 giây cung thì phải mất :

= (76292*93)/84420 = 84 ngày

Vậy trước 23/9 9 ngày thì sẽ là ngày : <b>24/9</b>

Đáp số của câu hỏi nầy là : Vào 2 ngày 13/6 và 14/9 Mặt TRời sẽ qua thiên đỉnh tại vĩ độ

<b>210_{11’32’’ VB (}</b>_{Dạng toán nầy đáp số ngày xác định được phép sai số 1 ngày}<b>₎</b>

Bài 5 :

<b>TÍNH TỐC ĐỘ GĨC VÀ TỐC ĐỘ DÀI CỦA VẬN ĐỘNG TỰ QUAY CỦA TRÁI ĐẤT</b>
1/ Tốc độ góc : Mọi vĩ độ đều bằng nhau = 3600_{/ 24 giờ =}<b>₁₅0_/giờ</b>

2/ Tốc độ dài :

Chu vi xích đạo (=0) 2r.= 400075km = 40075000 m

Thời gian quay hết 1 vòng (s) = 24 giờ = 86400’’
Tốc độ dài tại XĐ là : (d) = 464m/s
d = /s ( = 2r.) = 2r./s

Tại một vĩ độ  khác thì cơng thức tính tốc độ dài sẽ là

<b>d</b>



<b> = = 2r.</b>



<b>/s . cos </b>



<b> ( m/s)</b>

Vĩ độ

<b>_cos</b>

_

0

₁

10

_0.99

20

_0.94

30

_0.87

40

_0.77

45

_0.71

50

_0.64

60

_0.5

70

_0.34

80

_0.17

90

₀

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Bài 6: <b>CÁCH XÁC ĐỊNH GIỜ ĐỊA PHƯƠNG, GIỜ QUỐC TẾ </b>
Lưu ý :

- Giờ các địa phương phía Đơng bao giờ cũng sớm hơn giờ các địa phương ở phía Tây

- Qua một múi giờ thì tăng hoặc giảm 1 giờ

- Vượt qua đường đổi ngày , nếu theo chiều từ Tây Sang Đơng (ngược chiều kim đồng hồ )
thì lùi 1 ngày; nếu theo chiều từ Đông sang Tây ( thuận kim đồng hồ) thì tăng thêm 1
ngày.

- Các tháng 1,3,5,7,8,10,12 ln có 31 ngày

- Tháng 2 năm nhuận mới có ngày 29/2 ( Năm nhuận chia hết cho 4, trừ những năm đầu
thiên niên kỷ)

- Các dạng tốn Động về máy bay, chuyển điện tín, di chuyển của Bão…. cần lưu ý thời
gian bay hoặc thời gian chuyển điện tín, thời gian di chuyển của bão…

Bài 7 : <b>CÁC BÀI TỐN VỀ TỶ LỆ XÍCH BẢN ĐỒ</b>

Lưu ý tỷ lệ bản đồ rút ngắn về khoảng cách chứ khơng phải diện tích. Nếu đề bài cho tỷ
lệ rút ngắn của một cái ao hình trịn thì phải quan tâm đến bán kính, nếu là vườn trường hình
vng thì phải quan tâm đến cạnh của vườn trường.

Bài 8 : <b>TOÁN VỀ DÂN SỐ</b>

Tg% là tỉ số tăng tự nhiên
Dân số thế giới năm đã cho là D0

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Ta có n = Dn-D0

Gọi t= Tg/100

Nếu n là số dương ( có nghĩa là xác định số dân của năm nào đó sau năm

đã cho ) thì :

<b> Dn = D0 * (1+t )n </b>

Nếu n là số âm ( có nghĩa là xác định số dân của năm nào đó trước năm
đã cho ) thì :

<b> Dn = D0</b>

/

<b> (1+t )n </b>

</div>

<!--links-->