Quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––

TRẦN QUÝ TÙNG

QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI
CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH
––––––––––––––––––––––––––––––

TRẦN QUÝ TÙNG

QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI
CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẨN TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN
NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS: Nguyễn Thị Phương Hảo

THÁI NGUYÊN – 2020


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng: Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
hoàn toàn trung thực và chưa từng được sử dụng hoặc công bố trong bất kỳ cơng
trình
nào khác.
Thái Ngun, tháng 10 năm 2020
Tác giả luận văn

Trần Quý Tùng


ii
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin chân thành cảm ơn: Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế và
Quản trị kinh doanh, Đại học Thái Nguyên, Phòng Đào tạo, các giảng viên của
chuyên ngành Quản lý kinh tế đã tận tình giảng dạy và hướng dẫn trong quá trình
học tập và nghiên cứu. Xin cảm ơn các cơ quan ban ngành liên quan đã tận tình
giúp đỡ, cung cấp tài liệu, tạo điều kiện, đóng góp nhiều ý kiến cho nội dung nghiên
cứu của đề tài.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Phương
Hảo, người đã tận tình bồi dưỡng kiến thức, năng lực tư duy, phương pháp nghiên
cứu và trực tiếp hướng dẫn giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có
nhiều cố gắng trong q trình thực hiện, song luận văn khơng thể tránh khỏi những
thiếu sót, tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp, trao đổi của thầy cơ,
các bạn đồng nghiệp và độc giả để luận văn được hoàn thiện và đề tài có giá trị thực

tiễn cao hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020
Tác giả luận văn

Trần Quý Tùng


3

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i
LỜI

CẢM

ƠN

............................................................................................................ii

MỤC

LỤC................................................................................................................
DANH

MỤC

CÁC

TỪ

.........................................................................vi

VIẾT

DANH

MỤC

iii
TẮT

BẢNG,

BIỂU

....................................................................................vii DANH MỤC HÌNH VẼ,
SƠ ĐỒ.......................................................................... viii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................3
5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................3
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN
DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...........................................................5
1.1 Một số vấn đề lý luận về quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại
...............5
1.1.1 Ngân hàng thương mại và rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại...............5
1.1.2 Khái niệm và vai trị của quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương

mại ..........................................................................................................................11
1.1.3 Quản lý rủi ro
...........................................13

tín

dụng

tại

ngân

hàng

thương

mại

1.1.4 Nhân tố ảnh hưởng tới quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại
...........24
1.2 Kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại cổ phần ở
Việt
Nam ..........................................................................................................................27
1.2.1 Kinh nghiệm tại một số ngân hàng thương mại cổ phần ở Hà Nội .................27
1.2.2 Kinh nghiệm tại một số ngân hàng thương mại cổ phần ở Bắc Ninh ..............30
1.2.3 Bài học kinh nghiệm cho các ngân hàng thương mại cổ phần ở thành phố Thái
Nguyên ......................................................................................................................32
CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................34

4

2.1 Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................34
2.2 Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................34


5

2.2.1 Phương pháp thu thập thông tin .......................................................................34
2.2.2
Phương
pháp
tổng
......................................................................36

hợp

thông

tin

2.2.3 Phương pháp phân tích thơng tin .....................................................................37
2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................38
2.3.1 Các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụng ................................................................38
2.3.2 Các chỉ tiêu nhận biết và đo lường rủi ro tín dụng...........................................39
2.3.3 Chỉ tiêu theo dõi,
...............................................40

đánh

giá

và

điều

chỉnh

rủi

ro

2.3.4 Chỉ tiêu sốt và tài trợ rủi ro tín dụng ..............................................................41
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI
NGUYÊN..................................................................................................................43
3.1 Khái quát về hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố
Thái
Nguyên ......................................................................................................................43
3.1.1 Hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên
43
3.1.2 Kết quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại cổ phần trên
địa bàn thành phố Thái Nguyên..............................................................................44
3.2 Thực trạng hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa
bàn thành phố Thái Nguyên ......................................................................................45
3.2.1 Cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn ...........................................................................45
3.2.2 Cơ cấu tín dụng theo loại tiền .........................................................................48
3.2.3 Cơ cấu tín dụng theo thành phần kinh tế ........................................................50
3.3 Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần trên
địa

bàn

thành

phố

Thái

Nguyên

......................................................................................54
3.3.1 Thực trạng xây dựng chiến lược, chính sách, quy trình quản lý rủi ro tín
dụng ..........................................................................................................................54
3.3.2
Nhận
biết
và
đo
..............................................................63

lường

rủi

ro

tín

dụng

3.3.3 Theo dõi, đánh giá và điều chỉnh rủi ro ...........................................................71
3.3.4 Kiểm soát và tài trợ rủi ro tín dụng ..................................................................76


6

3.4 Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro tín dụng đối với các ngân
hàng

thương

mại

cổ

........................................79

phần

trên

địa

bàn

thành

phố

Thái

Nguyên


7

3.4.1 Yếu tố khách quan............................................................................................79
3.4.2 Yếu tố chủ quan ...............................................................................................82
3.5 Đánh giá chung về công tác quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại
cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên ...........................................................85
3.5.1 Kết quả đạt được ..............................................................................................85
3.5.2 Hạn chế.............................................................................................................87
3.5.3 Nguyên nhân ....................................................................................................89
CHƯƠNG 4 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ RỦI RO TẠI CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI
NGUYÊN..................................................................................................................92
4.1 Quan điểm, mục tiêu phương hướng quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng
thương

mại

cổ

phần

trên

địa

bàn

thành

phố

Thái

Nguyên

........................................92
4.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương
mại

cổ

phần

trên

địa

bàn

thành

phố

Thái

Nguyên

...........................................................93
4.2.1 Nâng cao nhận thức về quản lý rủi ro tín dụng ................................................93
4.2.2 Thực hiện đúng quy trình, quy chế tín dụng nhằm nâng cao cơng tác quản lý
rủi

ro

tín

dụng

.................................................................................................................94
4.2.3 Nâng cấp hệ thống thơng tin minh bạch chính xác ..........................................96
4.2.4 Xây dựng và thực hiện các chính sách tín dụng phù hợp ................................97
4.2.5 Xây dựng các giới hạn an tồn trong hoạt động tín dụng ................................99
4.2.6 Nâng cao chất lượng kiểm tra, giám sát khoản vay .......................................100
4.2.7. Nâng cao trình độ nguồn nhân lực ................................................................103
4.3.
Kiến
..........................................................................................................105

nghị

4.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ.........................................................................105
4.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước .......................................................106
KẾT LUẬN ............................................................................................................107
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................108
PHỤ LỤC ...............................................................................................................110

8

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CBTD

Cán bộ tín dụng

DN

Doanh nghiệp

DPRR

Dự phòng rủi ro

ĐVKD

Đơn vị kinh doanh

GĐ

Giám đốc

HĐQT

Hội đồng quản trị

HĐTV

Hội đồng thành viên

KD

Kinh doanh

NHNN

Ngân hàng nhà nước

NHTM

Ngân hàng thương mại

P.TGĐ

Phó tổng giám đốc

QHKH

Quan hệ khách hàng

QLRR

Quản lý rủi ro

RRTD

Rủi ro tín dụng

TCTD

Tổ chức tín dụng

TD

Tín dụng

TMCP

Thương mại cổ phẩn

TS

Tài sản

TSBĐ

Tài sản bảo đảm


vii
DANH MỤC BẢNG, BIỂU
Bảng 3.1. Kết quả kinh doanh của các ngân hàng thương mại .................................44
Bảng 3.2. Cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn .....................................................................46
Bảng 3.3. Tỷ lệ cơ cấu tín dụng theo kỳ hạn.............................................................47
Bảng 3.4. Cơ cấu tín dụng theo loại tiền...................................................................49
Bảng 3.5. Cơ cấu tín dụng theo thành phần kinh tế ..................................................50
Bảng 3.6. Kết quả đánh giá công tác nhận diện RRTD ............................................66

Bảng 3.7. Kết quả đánh giá cơng tác đo lường rủi ro tín dụng .................................69
Bảng 3.8. Phân loại nhóm nợ, tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu tại các ngân hàng
TMCP ......................................................................................................71
Bảng 3.9. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu tại Vietcombank, VPBank, VIB ..................73
Bảng 3.10. Kết quả đánh giá công tác theo dõi, đánh giá và điều chỉnh rủi ro ........75
Bảng 3.11. Tình hình trích lập dự phịng rủi ro tại các Ngân hàng TMCP...............78
Bảng 3.12. Kết quả đánh giá công tác theo dõi, đánh giá và điều chỉnh rủi ro ........79


viii
DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ
Hình 3.1. Mơ hình tổ chức quản lý rủi ro tín dụng tại Vietcombank........................56
Hình 3.2. Mơ hình tổ chức quản lý rủi ro tín dụng tại VIB ......................................59
Hình 3.3 Mơ hình tổ chức quản lý rủi ro tín dụng tại VP Bank................................62
Hình 3.4. Quy trình chấm điểm, xếp hạng khách hàng.............................................68


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thành phố Thái Ngun là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục,
khoa học - kỹ thuật, y tế, du lịch, dịch vụ của tỉnh Thái Nguyên và vùng trung du
miền núi phía Bắc. Tính đến năm 31/12/2019, theo thống kê của Ngân hàng nhà
nước chi nhánh tỉnh Thái Nguyên, trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên đã có 23
chi nhánh ngân hàng thương mại (NHTM), 01 quỹ tín dụng nhân dân. Việc xuất
hiện ngày càng nhiều ngân hàng trên địa bàn góp phần khơng nhỏ vào sự phát
triển kinh tế của địa bàn thành phố.
Trong hoạt động của các NHTM, tín dụng là hoạt động, đem lại nguồn thu
chủ yếu của tất cả các ngân hàng hiện nay. Tuy nhiên, khi kinh doanh lĩnh vực này,

hầu hết các ngân hàng đều phải đối mặt với nguy cơ chịu tổn thất bởi rủi ro tín
dụng (RRTD), đặc biệt là ở các nước có nền kinh tế đang phát triển như nước ta bởi
hệ thống thơng tin vẫn cịn thiếu minh bạch và chưa đầy đủ, trình độ quản lý rủi ro
cịn hạn chế và tính chuyên nghiệp của cán bộ chưa cao. RRTD có thể gây tổn thất
về tài chính, giảm giá trị thị trường về vốn, trong trường hợpp nghiêm trọng hơn có
thể làm hoạt động kinh doanh của ngân hàng bị thua lỗ, thậm chí là phá sản ngân
hàng. Chính vì thế, quản lý RRTD khơng chỉ là nhiệm vụ của các NHTM mà còn là
nhiệm vụ của Ngân hàng Nhà nước (NHNN).
Từ năm 2005 đến nay, NHNN đã ban hành nhiều quy định mới về quản lý
RRTD, an tồn hoạt động ngân hàng và quản lý tín dụng, đặc biệt là quy định về
phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng rủi ro tiến dần tới các chuẩn mực quốc
tế. Dưới sự quản lý của NHNN, công tác quản lý RRTD đã tạo ra nhiều thay đổi tích
cực. Nhưng do nhiều nhân tố khác nhau mà tỷ lệ nợ xấu có xu hướng gia tăng trong
các năm 2017
- 2019, nhiều khoản nợ có khả năng mất vốn tiếp tục xuất hiện. Đặc biệt là những
yếu kém trong quản lý RRTD đã gây ra tình trạng “mất” cán bộ tín dụng ở một số
ngân hàng, uy tín một số ngân hàng bị ảnh hưởng. Điều này làm cho năng lực cạnh
tranh nói chung, cạnh tranh trong hoạt động tín dụng nói riêng của ngân hàng bị
giảm sút. Ngoài ra, tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM trên địa bàn thành phố có sự chênh
lệch khá lớn. Theo Báo cáo tổng kết hoạt động ngân hàng năm 2019 của NHNN
chi nhánh tỉnh Thái


Nguyên, tỷ lệ nợ xấu của các chi nhánh tổ chức tín dụng trên địa bàn thành phố
chiếm
0,86% tổng dư nợ, thấp hơn tỷ lệ nợ xấu toàn ngành là 1,89%. Ngân hàng có tỷ lệ nợ
xấu thấp nhất là Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) với tỷ lệ
là
0,67%. Một số ngân hàng có chỉ tiêu nợ xấu cao là Ngân hàng TMCP Việt Nam
Thịnh vượng (VP Bank) với tỷ lệ nợ xấu là 3,3%. Tỷ lệ nợ xấu cao tại các ngân hàng

chính là nguy cơ tiềm ẩn những tổn thất mà ngân hàng có thể phải gánh chịu. Vì vậy,
làm thế nào để quản lý RRTD thật tốt đã trở thành vấn đề cần phải được quan tâm
giải quyết tại nhiều ngân hàng TMCP tên địa bàn thành phố Thái Nguyên hiện nay.
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu vấn đề: “Quản
lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Thái
Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1 Mục tiêu chung
Hệ thống hóa lý thuyết về quản lý RRTD tại các NHTM, phân tích và
đánh giá sát thực tiễn thực trạng quản lý RRTD tại một số NHTM, đề xuất giải pháp
và kiến nghị nhằm tăng cường quản lý RRTD tại các ngân hàng TMCP trên địa bàn
thành phố Thái Nguyên.
2.2 Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa, làm rõ thêm lý luận về quản lý RRTD đối với ngân hàng
thương mại.
- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động RRTD tại các ngân hàng
TMCP trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên chỉ ra những kết quả đạt được, những
tồn tại hạn chế và nguyên nhân; đồng thời xác định được các nhân tố ảnh hưởng.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý RRTD tại các Ngân hàng TMCP
trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề lý luận và thực tiễn về hoạt
động quản lý RRTD tại ngân hàng thương mại trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.


3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về thời gian: Các số liệu thứ cấp phục vụ cho nghiên cứu đề tài được tổng
hợp trong giai đoạn năm 2017 - 2019, các giải pháp đề xuất cho giai đoạn 20212025.
- Về không gian: Các ngân hàng TMCP trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên,

trong đó luận văn tập trung nghiên cứu tại 03 Ngân hàng TMCP: VIETCOMBANK,
VPBANK và VIB.
- Về nội dung: Luận văn nghiên cứu quy trình và các nội dung của công tác
quản lý RRTD tại các Ngân hàng TMCP trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Ý nghĩa khoa học: Luận văn làm rõ những cơ sở lý luận về tín dụng, RRTD,
quản lý RRTD của NHTM. Luận văn khẳng định các NHTM phải áp dụng nhiều
biện pháp có hiệu quả khác nhau để không ngừng tăng cường quản lý RRTD, dựa
trên các ngun tắc cụ thể, các mơ hình quản lý RRTD khác nhau với các ưu điểm
và nhược điểm của từng mơ hình. Các NHTM cần phải nhanh chóng đo lường, phân
loại, lượng hóa các rủi ro nhằm đáp ứng nhu cầu hội nhập trong quản trị ngân hàng.
Ý nghĩa thực tiễn: Dựa trên những bài học kinh nghiệm rút ra từ công tác
quản lý RRTD tại các NHTM ở nhiều địa phương khác nhau, tác giả tiến hành phân
tích hoạt động quản lý RRTD tại một số ngân hàng TMCP trên địa bàn thành phố
Thái Nguyên. Những phân tích và đánh giá này góp phần nêu lên thực trạng hoạt
động quản lý RRTD để thấy được những kết quả đạt được và những hạn chế. Từ
việc phân tích nguyên nhân của hạn chế, kết hợp với định hướng phát triển của các
đơn vị, tác giả luận văn đóng góp các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản lý
RRTD tại các ngân hàng TMCP trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên. Điều này
giúp không những giúp các đơn vị được lựa chọn để nghiên cứu có thể phát triển
hoạt động kinh doanh của mình, mà những đơn vị khác có thể rút ra bài học kinh
nghiệm quý báu để ứng dụng trong công tác quản lý RRTD tại đơn vị mình.
5. Kết cấu của luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
luận văn gồm 4 chương:


Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng
thương mại
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu

Chương 3: Thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại
cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên
Chương 4: Giải pháp hồn thiện quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng
thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Thái Nguyên


CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN
DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1 Một số vấn đề lý luận về quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại
1.1.1 Ngân hàng thương mại và rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại
1.1.1.1. Ngân hàng thương mại
a) Khái niệm ngân hàng thương mại
Khi đề cập đến khái niệm Ngân hàng thương mại (NHTM), có rất nhiều phát
biểu khác nhau tuỳ vào từng quốc gia. Tại Việt Nam, theo Luật các tổ chức tín dụng
số 47/2010/QH12 được Quốc hội nước Cộng hịa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông
qua tại kỳ họp thứ 7 Khóa XII ngày 16 tháng 6 năm 2010, tại Điều 4 có ghi: “Ngân
hàng là loại hình tổ chức tín dụng có thể được thực hiện tất cả các hoạt động ngân
hàng theo quy định của Luật này. Theo tính chất và mục tiêu hoạt động, các loại
hình ngân hàng bao gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng chính sách, ngân hàng
hợp tác xã ” và “Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả
các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật
này nhằm mục tiêu lợi nhuận”. Trong đó quy định: “Hoạt động ngân hàng là việc
kinh doanh, cung ứng thường xuyên một hoặc một số các nghiệp vụ sau đây: nhận
tiền gửi; cấp tín dụng; cung ứng dịch vụ thanh tốn qua tài khoản”.
Như vậy, NHTM là tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài
chính đa dạng - đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ thanh tốn vì mục tiêu lợi
nhuận. NHTM là loại hình hoạt động mạnh nhất và đóng vai trị chủ đạo trong hoạt
động kinh doanh tiền tệ hiện nay, nó giữ một vị trí quan trọng trong nền kinh tế.
Nhờ NHTM mà các nguồn tiền nhàn rỗi nằm rải rác trong xã hội sẽ được huy động
tập trung lại, đồng thời sử dụng số vốn đó để cấp tín dụng cho các chủ thể trong nền

kinh tế nhằm phát triển kinh tế xã hội
b) Khái niệm tín dụng
Tín dụng được định nghĩa là sự thể hiện cho mối quan hệ vay và cho vay.
Trong đó, người vay có thể là cá nhân hoặc tổ chức, còn người cho vay là tổ chức tài
chính tín dụng nào đó. Ngày nay, cùng với sự phát triển của nền kinh tế xã hội, hình
thức biểu hiện của tín dụng ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp. Theo Luật Tổ


chức tín dụng của Việt Nam năm 2010, “Cấp tín dụng là việc thỏa thuận để tổ chức,
cá nhân sử dụng một khoản tiền hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền theo
ngun tắc có hồn trả bằng nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao
thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác”. Dù được biểu
hiện dưới hình thức nào thì quan hệ tín dụng cũng bộc lộ chung một bản chất đó là
một giao dịch về tài sản trên cơ sở hoàn trả, cụ thể: Tài sản giao dịch trong quan hệ
tín dụng bao gồm hai hình thức là tiền hay hiện vật. Tín dụng phải tuân thủ theo
ngun tắc hồn trả, vì vậy người cho vay khi chuyển giao tài sản cho người đi vay
sử dụng phải có cơ sở để tin rằng người đi vay sẽ trả đúng hạn. Giá trị được hồn trả
thơng thường phải lớn hơn giá trị lúc cho vay hay nói cách khác là người đi vay phải
trả thêm phần lãi ngoài vốn gốc. Tiền vay được cấp trên cơ sở cam kết hồn trả vơ
điều kiện, có nghĩa là bên đi vay cam kết hồn trả vơ điều kiện cho bên cho vay khi
đến hạn thanh tốn.
c) Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại
Tín dụng của NHTM là quan hệ vay mượn giữa ngân hàng thương mại với
các khách hàng trong nền kinh tế, trong đó ngân hàng thương mại chuyển nhượng
cho khách hàng (cá nhân, doanh nghiệp và chủ thể khác) quyền sử dụng một lượng
giá trị từ nguồn vốn huy động và vốn chủ sở hữu (có thể dưới hình thức hàng hóa
hoặc tiền tệ) với những điều kiện và trong một thời gian nhất định mà hai bên đã
thỏa thuận dựa trên ngun tắc có hồn trả.
Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại có thể biểu hiện thông qua
nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho th tài chính, bao thanh tốn, bảo lãnh ngân

hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác. Trong luận văn này, tác giả nghiên cứu tín
dụng của NHTM trên phương diện nghiệp vụ cho vay. Hoạt động này có năm đặc
trưng chính: Hoạt động tín dụng ngân hàng dựa trên ngun tắc có hồn trả; Giá trị
hồn trả phải lớn hơn giá trị lúc cho vay, tức phải trả thêm phần lãi ngồi vốn gốc; Hoạt động tín dụng ngân hàng dựa trên nguyên tắc có thời gian; Hoạt động tín dụng
ngân hàng rất nhạy cảm với tình hình kinh tế, chính trị, xã hội và chịu sự giám sát
chặt chẽ của pháp luật; Hoạt động tín dụng ngân hàng luôn chứa đựng rủi ro.


1.1.1.2. Rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại
a) Khái niệm rủi ro tín dụng của NHTM
Trong hoạt động kinh doanh của NHTM, tín dụng là hoạt động kinh doanh
đem lại lợi nhuận chủ yếu nhưng đồng thời đó cũng là nghiệp vụ tiềm ẩn rủi ro lớn
nhất đối với NHTM. Có nhiều định nghĩa khác nhau về rủi ro tín dụng:
Trong tài liệu “Financial Institutions Management - A Modern Perpective”,
A.Saunder và H.Lange định nghĩa rủi ro tín dụng là khoản lỗ tiềm tàng khi ngân
hàng cấp tín dụng cho một khách hàng, nghĩa là khả năng các luồng thu nhập dự tính
mang lại từ khoản cho vay của ngân hàng không thể được thực hiện đầy đủ về cả số
lượng và thời hạn.
Theo Timothy W.Koch: Một khi ngân hàng nắm giữ tài sản sinh lợi, rủi ro
xảy ra khi khách hàng sai hẹn - có nghĩa là khách hàng khơng thanh tốn vốn gốc và
lãi theo thỏa thuận. Rủi ro ro tín dụng là sự thay đổi tiềm ẩn của thu nhập thuần và
thị giá của vốn xuất phát từ việc khách hàng khơng thanh tốn hay thanh toán trễ hạn
(Bank Management, University of South Carolina, The Dryden Press, 1995, page
107).
Tại Việt Nam, rủi ro tín dụng (RRTD) được quan niệm như sau:
Theo Quyết định 493/2005/QĐ-NHNN: Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra
tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng khơng thực
hiện hoặc khơng có khả năng thực hiện các nghĩa vụ của mình theo cam kết.
Theo Thơng tư 02/2013/TT-NHNN: Rủi ro tín dụng là tổn thất có khả năng
xảy ra đối với nợ của tổ chức tín dụng do khách hàng khơng thực hiện hoặc khơng

có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết.
Như vậy, RRTD là khả năng xảy ra những tổn thất ngoài dự kiến cho ngân
hàng do khách hàng vay không trả đúng hạn, không trả hoặc không trả đầy đủ các
khoản nợ theo nghĩa vụ đến hạn thanh toán. Về mặt định lượng, RRTD được phản
ánh bởi chính số tiền nợ quá hạn, nợ đọng của mỗi ngân hàng như: số lượng nợ, tỷ lệ
nợ quá hạn, nợ xấu. Về mặt định tính, RRTD có quan hệ ngược chiều với chất lượng
tín dụng. Theo đó chất lượng tín dụng càng cao thì mức độ rủi ro càng thấp và
ngược lại, chất lượng tín dụng thấp, nợ q hạn cao thì rủi ro tín dụng là rất lớn và
có tác động ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh ngân hàng


b) Phân loại rủi ro tín dụng của NHTM
-

Căn cứ theo nguyên nhân phát sinh RRTD

+ Rủi ro giao dịch: Là một hình thức của RRTD mà nguyên nhân phát sinh là
do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách
hàng. Trong rủi ro giao dịch gồm có:
Rủi ro lựa chọn: Là rủi ro liên quan đến q trình đánh giá phân tích tín dụng
khi ngân hàng lựa chọn phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết định cho vay.
Rủi ro bảo đảm: Là rủi ro phát sinh từ các tiêu chuẩn đảm bảo như các điều
khoản trong hợp đồng cho vay, các loại TSĐB, chủ thể đảm bảo, cách thức đảm bảo
và mức cho vay trên giá trị của TSĐB.
Rủi ro nghiệp vụ: Là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt
động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý
các khoản cho vay có vấn đề.
+ Rủi ro danh mục: Là rủi ro phát sinh do những hạn chế trong quản lý danh
mục cho vay của ngân hàng, bao gồm rủi ro nội tại và rủi ro tập trung:
Rủi ro nội tại: Là rủi ro xuất phát từ đặc điểm hoạt động và sử dụng vốn của

khách hàng vay vốn, lĩnh vực kinh tế.
Rủi ro tập trung: Là rủi ro do ngân hàng tập trung cho vay quá nhiều vào một
số khách hàng, một ngành kinh tế hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định hoặc
cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao.
-

Căn cứ vào khả năng trả nợ của khách hàng

+ Rủi ro khơng hồn trả nợ đúng hạn: Là rủi ro xảy ra khi khách hàng khơng
hồn trả nợ vay theo thời hạn quy ước với ngân hàng.
+ Rủi ro mất khả năng chi trả: Là rủi ro xảy ra trong trường hợp khách hàng
đi vay mất khả năng trả nợ, ngân hàng phải thanh lý TSĐB của khách hàng để thu
nợ.
c) Nguyên nhân rủi ro tín dụng
-

Nguyên nhân thuộc về phía ngân hàng

Thứ nhất, sự yếu kém của đội ngũ cán bộ: Sự yếu kém ở đây bao gồm cả về
năng lực và phẩm chất đạo đức. Nếu một cán bộ tín dụng non kém về trình độ, thiếu
kiến thức, thiếu kinh nghiệm thì sẽ khơng có khả năng thẩm định và xử lý thông tin,


đánh giá khách hàng thiếu chính xác dẫn đến chất lượng tín dụng thấp, rủi ro cao.
Ngồi ra, nếu cán bộ tín dụng khơng tn thủ theo đúng quy trình tín dụng như giải
ngân trước khi hồn thành chứng từ hay không kiểm tra giám sát việc sử dụng vốn
của người vay, thì việc mất vốn rất dễ xảy ra. Hơn nữa, cán bộ tín dụng mà phẩm
chất đạo đức kém, khơng có tinh thần trách nhiệm, dễ bị cám dỗ thì sẽ gây thiệt hại
rất lớn cho ngân hàng bằng cách cho vay chỉ dựa trên mối quan hệ với khách hàng,
dựa trên lợi ích cá nhân mà bỏ qua những điều kiện và thủ tục cần thiết.

Thứ hai, sự giám sát của các cấp quản lý trong ngân hàng là thiếu sát sao:
Cán bộ tín dụng cần có sự phê duyệt của lãnh đạo trước khi giải ngân. Vậy nên nếu
cấp trên khơng có sự kiểm tra, đánh giá xem quyết định của cán bộ đã thực sự chính
xác chưa thì nguy cơ RRTD sẽ là rất cao. Hơn nữa, sau khi giải ngân rồi, cán bộ tín
dụng vẫn phải tiếp tục theo dõi khách hàng để sớm phát hiện ra dấu hiệu của những
khoản nợ có vấn đề. Tuy nhiên, việc theo dõi này đối với nhiều cán bộ chỉ mang
tính hình thức. Do vậy, nếu các cấp quản lý khơng có sự giám sát đối với cán bộ tín
dụng, hoạt động của các cán bộ tín dụng sẽ khơng hiệu quả, thậm chí dẫn đến
những sai phạm đạo đức trong cho vay và thu nợ. Ngoài ra, các cơ quan cấp trên
không quan tâm đến thực trạng tín dụng của ngân hàng thì sẽ khơng có những chỉ
đạo kịp thời để ngăn ngừa và xử lý rủi ro xảy ra.
Thứ ba, ngân hàng chưa đa dạng hố các danh mục đầu tư: Một cơng cụ ln
được nhắc đến trong quản trị tín dụng ở tất cả các ngân hàng trên thế giới là quản trị
danh mục đầu tư. Quản trị danh mục làm cân đối và kiềm chế rủi ro bằng cách nhận
dạng, dự báo và kiểm soát mức độ rủi ro với từng thị trường, khách hàng, loại sản
phẩm tín dụng và điều kiện hoạt động khác nhau. Nhiều chuyên gia ngân hàng tin
rằng đa dạng hố là giải pháp phịng ngừa RRTD hữu hiệu nhất. Mặc dù hiểu rõ tầm
quan trọng của việc đa dạng hoá danh mục đầu tư, song rất nhiều ngân hàng chỉ cho
vay một hoặc hai ngành hoặc chỉ cho vay một vài doanh nghiệp lớn, nhóm kinh
doanh đơn lẻ. Một danh mục đầu tư phụ thuộc chủ yếu vào một ngành hay một loại
mặt hàng là rất nguy hiểm vì khơng ngành nào là khơng có rủi ro.
Thứ tư, định giá khoản vay không theo mức độ rủi ro của khách hàng. Về cơ
cấu, lãi suất cho một khoản vay phải được xác định ở mức đảm bảo bù đắp được chi


phí vốn đầu vào, chi phí quản lý, phần lợi nhuận mong muốn và phần bù đắp rủi ro
của khoản vay. Khách hàng được đánh giá có mức độ rủi ro càng cao, phần bù rủi ro
càng lớn. Nhưng vì cạnh tranh nên một số ngân hàng có thể chấp nhận mức giá cho
vay thấp, thậm chí chỉ đủ chi phí vốn đầu vào và chi phí quản lý, khơng tính đến
phần bù rủi ro. Việc làm đó trong dài hạn khơng những làm giảm lợi nhuận mà cịn

làm tăng tính rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng.
-

Nguyên nhân thuộc về phía khách hàng

Đối với khách hàng cá nhân:
+ Khách hàng thiếu năng lực tài chính: Khách hàng vay vốn khơng đủ khả
năng tài chính để trả nợ, dẫn đến việc thu hồi nợ của ngân hàng gặp khó khăn.
+ Khách hàng thiếu năng lực pháp lý: Khi khách hàng thiếu năng lực pháp lý
thì việc thu hồi nợ của ngân hàng cũng gặp khó khăn do cản trở về thủ tục và thời
gian.
+ Khách hàng sử dụng vốn sai mục đích: Đó là việc khách sử dụng vốn vay
của mình khơng đúng mục đích theo thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng. Từ đó dẫn
đến khách hàng có thể làm ăn thua lỗ và khơng có khả năng trả nợ cho ngân hàng.
+ Khách hàng cố tình khơng trả nợ: Đây được coi là trường hợp xấu nhất
trong các nguyên nhân chủ quan dẫn đến RRTD. Trên thực tế có thể thấy yếu tố đạo
đức là nguyên nhân rất quan trọng trong việc trả nợ vay, người đi vay có thể có khả
năng nhưng cố tình không trả nợ, lừa đảo chiếm đoạt tiền vay của bên cho vay.
+ Do các yếu tố khách quan khác như: Khách hàng bị sa thải, thất nghiệp, tai
nạn lao động,…dẫn đến mất đi nguồn thu nhập để trả nợ ngân hàng.
Đối với khách hàng doanh nghiệp:
+ Doanh nghiệp bị mất năng lực pháp lý: Do trong quá trình hoạt động kinh
doanh, doanh nghiệp bị thu hồi giấy phép kinh doanh, dẫn đến sản xuất kinh doanh
không được và không có khả năng trả nợ ngân hàng.
+ Năng lực chuyên mơn và uy tín lãnh đạo của doanh nghiệp yếu kém: Lãnh
đạo doanh nghiệp có năng lực chun mơn yếu kém, thiếu quan tâm đến các khâu
của quá trình tổ chức, điều hành sản xuất kinh doanh dẫn đến doanh nghiệp làm ăn
yếu kém thua lỗ.
+ Do khách hàng sử dụng vốn vay sai mục đích.

+ Doanh nghiệp không mua bảo hiểm như: bảo hiểm hỏa hoạn, bảo hiểm tài
sản, bảo hiểm thiên tai,…nên khi có biến cố xảy ra thì doanh nghiệp bị tổn thất lớn
và khơng có khả năng trả nợ vay.
-

Các ngun nhân khách quan

Môi trường kinh tế: Trong một nền kinh tế tăng trưởng lành mạnh tiềm năng
sản xuất và tiêu dùng của xã hội cịn lớn thì hoạt động sản xuất kinh doanh cịn có
nhiều cơ hội để phát triển và ngược lại, khi nền kinh tế có hiện tượng lạm phát tăng
vọt kéo theo đồng tiền nội địa bị mất giá, dẫn đến kinh doanh trong nước bị trở ngại
và khó khăn khiến cho khả năng thu hồi vốn tín dụng trở nên phức tạp. Bên cạnh đó,
trong tình hình hội nhập kinh tế quốc tế các nước trên thế giới có mối quan hệ mật
thiết với nhau về kinh tế, cho nên sự bất ổn về kinh tế của nước này sẽ ảnh hưởng
đến nền kinh tế của nước khác. Do đó, các cuộc khủng hoảng kinh tế, khủng hoảng
tài chính trên thới giới xảy ra dây chuyền từ một hay một vài nước sau đó lan sang
nhiều nước, đây cũng là nguyên nhân làm phá sản các NHTM.
Môi trường pháp lý: Đây là một nhân tố cũng ảnh hưởng tới khả năng phát
sinh RRTD, cũng là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến rủi ro trong sản xuất kinh doanh
của các doanh nghiệp.
Môi trường tự nhiên: Thiên tai, dịch bệnh xảy ra hằng năm. Đây là những rủi
ro mà cả khách hàng lẫn ngân hàng đều không lường trước đối với khoản tín dụng
của mình, khách hàng gặp khó khăn ảnh hưởng đến khả năng trả nợ vay ngân hàng.
Dù nguyên nhân từ phía khách hàng hay từ phía ngân hàng, nguyên nhân
chủ quan hay khách quan đều dẫn đến hậu quả là khách hàng không trả được nợ.
Tuy nhiên, việc phân tích và phân định rõ ràng nguyên nhân dẫn đến RRTD sẽ giúp
ngân hàng có biện pháp xử lý thích hợp để đạt được kết quả tốt hơn.
1.1.2 Khái niệm và vai trò của quản lý rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương
mại

1.1.2.1 Khái niệm quản lý rủi ro tín dụng
Quản lý RRTD là việc xây dựng chiến lược, chính sách và quy trình tín
dụng; tổ chức, điều hành, triển khai và thực hiện chiến lược, chính sách và các quy
trình liên quan đến việc cấp tín dụng nhằm đảm bảo an tồn tín dụng, hạn chế rủi
ro ở mức thấp nhất mà ngân hàng có thể chấp nhận được.


Quản lý RRTD là quá trình xây dựng và thực thi các chiến lược, các chính
sách quản lý và kinh doanh tín dụng nhằm đạt được mục tiêu an tồn, phát triển
bền vững, tăng cường các biện pháp phòng ngừa, hạn chế và giảm thấp nợ xấu, nợ
quá hạn trong kinh doanh tín dụng, từ đó tăng doanh thu, giảm chi phí và nâng cao
chất lượng và hiệu quả hoạt động kinh doanh trong cả ngắn hạn và dài hạn của
ngân hàng thương mại.
Quản lý RRTD là một hệ thống các hoạt động hồn chỉnh qua đó ngân hàng
xác định, đánh giá và kiểm sốt rủi ro khi cấp tín dụng cũng như lợi nhuận có thể
thu được, từ đó đưa ra các quyết định nhằm đảm bảo lợi ích tối đa cho mình. Hoạt
động quản lý RRTD có thể được xem xét trên cơ sở một khoản tín dụng và một
danh mục tín dụng.
Quản lý RRTD là hệ thống các hoạt động mà từ đó ngân hàng đánh giá khả
năng rủi ro cũng như lợi nhuận khi ngân hàng cấp tín dụng cho một khách hàng –
bao gồm quá trình từ khi tiếp xúc khách hàng, đánh giá khách hàng, cấp vốn, thu
hồi vốn, báo cáo kết quả và xử lý rủi ro (nếu có). Quản lý rủi ro đối với 1 khoản tín
dụng là một bộ phận của quản lý rủi ro nằm trong khuôn khổ quản lý rủi ro chung
của ngân hàng. Ban lãnh đạo có trách nhiệm xác định mục tiêu – chiến lược –
nhiệm vụ kinh doanh với từng đối tượng khách hàng, xác định rủi ro và lợi nhuận
từ đó xây dựng các bước quản lý rủi ro cho phù hợp.
Quản lý RRTD đối với một danh mục tín dụng: là hệ thống các hoạt động
giúp cho ngân hàng nhận biết và đo lường được mức độ rủi ro cho cả một danh
mục tín dụng – từ đó cho phép ngân hàng đạt được tương quan giữa rủi ro mà ngân
hàng có thể chấp nhận được ở mức tương xứng và lợi nhuận có thể thu được, đồng

thời giúp ngân hàng kiểm soát, giảm thiểu được những rủi ro đó.
1.1.2.2 Vai trị của quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại
Quản lý RRTD là một hệ thống các hoạt động hoàn chỉnh qua đó ngân hàng
xác định, đánh giá và kiểm sốt rủi ro khi cấp tín dụng cũng như lợi nhuận có thể
thu được, từ đó đưa ra các quyết định nhằm đảm bảo lợi ích tối đa cho mình.
RRTD, tối đa hóa lợi nhuận cho sở hữu chủ, trở thành ngân hàng thương
mại (NHTM) tốt nhất về quản lý RRTD và sử dụng tài sản trong hoạt động cấp tín
dụng là hai mục tiêu cốt lõi.


Trên cơ sở nguyên tắc chuẩn mực quản lý rủi ro quốc tế, hệ thống quản lý rủi
ro vốn tín dụng gồm các vấn đề cơ bản như: Cơ sở pháp lý cho hoạt động cấp tín
dụng phải đầy đủ và chuẩn mực; chất lượng nguồn nhân lực trong quản lý rủi ro;
xây dựng hệ thống phân khúc thị trường và phân khúc khách hàng; thẩm định và phê
duyệt hồ sơ tín dụng; cấu trúc hệ thống các bộ phận tham gia vào việc tìm kiếm
khách hàng, xem xét và quyết định tín dụng; xây dựng các quy trình cụ thể, rõ ràng
điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng; vấn đề cảnh báo sớm; cơ cấu lại khoản nợ và thu
hồi nợ.
Đối với các NHTM, quản lý RRTD có ý nghĩa quan trọng bởi các yếu tố sau:
Thứ nhất, RRTD là một trong những vấn đề mà tất cả các NHTM phải đương
đầu. Phòng ngừa hạn chế RRTD là vấn đề khó khăn, phức tạp bởi lẽ RRTD mang
tính tất yếu khách quan, ln gắn liền với hoạt động tín dụng, đồng thời lại rất đa
dạng phức tạp, RRTD thường khó kiểm sốt và dẫn đến những thiệt hại, thất thoát
về vốn và thu nhập của ngân hàng.
Thứ hai, nếu như hoạt động phòng ngừa hạn chế RRTD được thực hiện tốt thì
sẽ đem lại những lợi ích cho ngân hàng như: giảm chi phí, nâng cao được thu nhập,
bảo toàn vốn cho NHTM; tạo niềm tin cho khách hàng gửi tiền và nhà đầu tư; tạo
tiền đề để mở rộng thị trường và tăng uy tín, vị thế, hình ảnh, thị phần cho ngân
hàng.
Thứ ba, hoạt động phòng ngừa hạn chế RRTD tốt sẽ đem lại lợi ích cho cả

nền kinh tế. Trong thời đại hiện nay, các định chế tài chính có mối liên hệ chặt chẽ
với nhau, nếu như một NHTM gặp vấn đề thì ngay lập tức sẽ ảnh hưởng dây chuyền
đến các ngân hàng khác. Vì vậy, quản trị RRTD đem lại sự an tồn, ổn định cho thị
trường.
Thứ tư, do vốn chủ sở hữu của ngân hàng so với tổng giá trị tài sản là rất nhỏ
nên chỉ cần một tỷ lệ nhỏ danh mục cho vay có vấn đề sẽ đẩy một ngân hàng tới
nguy cơ phá sản. Đặc biệt, với những khoản vay của doanh nghiệp do thường có giá
trị lớn nên tổn thất xảy ra nếu khoản vay không thu hồi được sẽ gây thiệt hại tới
ngân hàng hết sức nặng nề.
1.1.3 Quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại
1.1.3.1 Xây dựng chiến lược, chính sách, quy trình quản lý rủi ro tín dụng
Chiến lược quản lý RRTD của NHTM là hệ thống các quan điểm, các mục
đích và mục tiêu cơ bản cùng các giải pháp, chính sách nhằm sử dụng một cách tốt