index of cnpmth03015slidepdf

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (499.47 KB, 28 trang )

TÂM LÝ NH

Ậ

N TH

Ứ

C C

Ủ

A CON

NG

ƯỜ

I TRONG GIAO Ti

Ế

P VÀ X

Ử

LÝ

N

ộ

i dung

1. T

ổ

ng quan

2. Kênh vào ra thơng tin

3. Trí nh

ớ

c

ủ

a con ng

ườ

i

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

1. T

ổ

ng quan

1.1. M

ụ

c

đ

ích nghiên c

ứ

u

— Tìm hiểu nhận thức và cách thức xử lý thông tin của
con người

— Phân tích các khả năng của con người

— Trên cơ sở đó, đưa ra hướng xây dựng các phần
mềm tiện dụng

1.2. Đặ

c

đ

i

ể

m tâm sinh lý c

ủ

a con

ng

ườ

i

—

Con ng

ườ

i có kh

ả

n

ă

ng:

— Thu nhận thông tin qua các hệ thống giác quan
(Perceptual Systems)

— Xử lý thông tin thông qua các hệ thống vận động
(Motor systems)

— Lưu trữ thông tin trong ký ức (Memory system)

—

C

ả

m xúc, tr

ạ

ng thái

ả

nh h

ưở

ng

đế

n kh

ả

n

ă

ng c

ủ

a

con ng

ườ

i

—

Kh

ả

n

ă

ng c

ủ

a con ng

ườ

i là h

ữ

u h

ạ

n

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

1.3. Mơ hình b

ộ

x

ử

lý thơng tin

—

Lindsay & Norman (1977)

đề

xu

ấ

t mơ hình c

ơ

s

ở

g

ồ

m 4 giai

đ

o

ạ

n x

ử

lý thông tin:

1. Thông tin vào từ mơi trường được mã hóa

2. Thơng tin mã hóa được so sánh với thơng tin nhớ
trong bộ não

3. Quyết định đáp ứng

4. Tổ chức đáp ứng và các hành động cần thiết

1.3. Mơ hình b

ộ

x

ử

lý thơng tin

—

Mơ hình b

ộ

x

ử

lý con ng

ườ

i g

ồ

m các phân h

ệ

— Hệ thống cảm nhận (Perceptual Systems)

— Hệ thống nhận thức (Cognitive Systems)

— Hệ thống vận động (Motor Systems)

—

Các h

ệ

th

ố

ng có th

ể

ho

ạ

t

độ

ng song song (VD: v

ừ

a

lái ô tô v

ừ

a nghe nh

ạ

c) ho

ặ

c n

ố

i ti

ế

p (VD: nh

ấ

n phím

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

1.3. Mơ hình b

ộ

x

ử

lý thơng tin

—

Quy trình:

— Dữ liệu đầu vào từ tai, mắt,… được lưu trữ trong bộ
nhớ cảm biến ngắn hạn

— Bộ xử lý cảm nhận lấy dữ liệu từ đầu vào cảm biến và
thử nhận biết các biểu tượng trong đó: chữ, từ, âm vị,
icon. Trong q trình nhận dạng nó được sự hỗ trợ
bởi bộ nhớ dài hạn, nơi lưu trữ các biểu tượng đã
nhận dạng trước đó

1.3. Mơ hình b

ộ

x

ử

lý thơng tin

—

Quy trình:

— Bộ xử lý nhận thức lấy các thông tin đã nhận biết bởi
bộ xử lý cảm nhận và thực hiện so sánh, lập quyết

định. Nó có thể trao đổi thông tin với bộ nhớ làm việc
— Nhận thức (cognition) là các tiến trình đểta có được tri thức

như hiểu, nhớ, suy luận, chú ý, thu thập kỹnăng, sinh ra ý
tưởng mới...

— Bộ xử lý nhận thức thực hiện “suy nghĩ”

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

2. Kênh vào ra thông tin

— Đầu vào của con người chủ yếu xuất hiện thông qua các
giác quan. Đầu ra xuất hiện thông qua sự điều khiển vận

động của các cơ quan phản ứng kích thích.

— Có 5 giác quan chính: thị giác, thính giác, xúc giác, vị
giác và khứu giác.

— Các cơ quan phản ứng kích thích có rất nhiều, bao gồm:
chân, tay, các ngón tay, mắt, đầu và hệ thống phát âm.

2.1. Th

ị

giác

—

Đố

i v

ớ

i m

ộ

t ng

ườ

i bình th

ườ

ng, quan sát b

ằ

ng m

ắ

t

là ngu

ồ

n ti

ế

p nh

ậ

n thông tin ch

ủ

y

ế

u.

—

Q trình ti

ế

p nh

ậ

n b

ằ

ng th

ị

giác có th

ể đượ

c chia

thành 2 giai

đ

o

ạ

n:

— Giai đoạn cảm nhận: nhận các kích thích vật lý từ thế
giới bên ngồi.

— Giai đoạn xử lý, giải nghĩa các kích thích: các tính chất
vật lý của các kích thích mắt người nhận được sẽ

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

2.1.1. C

ấ

u t

ạ

o m

ắ

t ng

ườ

i

— Mắt là một cơ cấu cho
phép tiếp nhận ánh sáng
và biến đổi nó thành năng
lượng điện truyền tới não.

— Giác mạc và thủy tinh thể

ở phía trước mắt hội tụ
ánh sáng thành một hình

ảnh sắc nét nằm ở phía

đi mắt, võng mạc.

— Võng mạc rất nhạy sáng

và nó chứa hai loại tế bào
tiếp nhận ánh sáng: tế
bào hình que và tế bào
hình nón

2.1.1. C

ấ

u t

ạ

o m

ắ

t ng

ườ

i

— Tế bào hình que: nhạy
cảm với ánh sáng, cho
phép nhìn thấy đối tượng
trong điều kiện ánh sáng
yếu

— Tế bào hình nón: kém
nhạy cảm với ánh sáng

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

2.1.2. T

ươ

ng tác qua th

ị

giác

—

Xem xét s

ự

ph

ụ

thu

ộ

c c

ủ

a c

ả

m nh

ậ

n th

ị

giác vào

— Kích thước hay khoảng cách tương đối giữa đối tượng
quan sát và mắt

— Độ sáng và độ tương phản của đối tượng

— Khả năng và hạn chế của hệ thống thị giác

C

ả

m nh

ậ

n v

ề

kích th

ướ

c

—

S

ự

c

ả

m nh

ậ

n chính xác ph

ụ

thu

ộ

c vào kích th

ướ

c

đố

i t

ượ

ng và kho

ả

ng cách t

ừ đố

i t

ượ

ng

đế

n m

ắ

t.

—

Ánh sáng

đượ

c ph

ả

n chi

ế

u t

ừ đố

i t

ượ

ng t

ạ

o ra m

ộ

t

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

C

ả

m nh

ậ

n v

ề

kích th

ướ

c

— Góc nhìn:

— Là góc giới hạn bởi hai đường thẳng từ đỉnh và chân đối
tượng đi qua tâm nhìn

— Thường được đo bằng độ/phút/giây

— Phụ thuộc vào kích thước của đối tượng và khoảng cách
từ đối tượng đến mắt.

C

ả

m nh

ậ

n v

ề

kích th

ướ

c

— Hai đối tượng cùng khoảng cách, đối tượng nào có kích
thước lớn thì sẽ nhìn tốt hơn (ảnh trên võng mạc sẽ lớn
hơn)

— Như vậy:

— Nếu góc nhìn q nhỏ: khơng có cảm nhận về đối tượng
— Luật hằng số của kích thước: sự cảm nhận về kích thước

đối tượng là một hằng số, ngay cả khi góc nhìn thay đổi.
VD: cảm nhận về chiều cao của con người là khơng đổi,
cho dù họ có chuyển động ra xa hoặc lại gần

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

C

ả

m nh

ậ

n

độ

sáng t

ố

i

— Độ sáng tối là đáp ứng chủ quan của mức độ sáng

— Phụ thuộc vào:

— Số tia sáng phát ra từ đối tượng

— Tính chất phản xạ của bề mặt đối tượng

— Độ tương phản: độ nổi của đối tượng so với nền

— Hệ thống thị giác có khả năng tự điều chỉnh với các thay

đổi về độ sáng tối

— Độ nhìn tăng khi mức sáng tăng

— Khi mức sáng tăng thì độ lập lịe cũng tăng

Chú ý khi sử dụng các thiết bị hiển thị với mức sáng cao

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

C

ả

m nh

ậ

n màu

— 3 thành phần cơ bản

— Hue: Sắc thái của màu
— Intensity: Cường độ màu
— Saturation: Độ bão hòa
— Nguồn sáng đơn sắc:

— Sắc thái phụ thuộc vào bước sóng của ánh sáng
— Độ bão hòa thay đổi nếu tăng lượng ánh sáng trắng

— Số màu mà mắt có thể cảm nhận được: hàng triệu màu

— Có một số trường hợp mù màu (8% đàn ông, và 1% phụ
nữ)

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

Dùng quá nhi

ề

u màu s

ắ

c

Kh

ả

n

ă

ng, h

ạ

n ch

ế

c

ủ

a quá trình

c

ả

m nh

ậ

n

—

Ph

ụ

thu

ộ

c vào ý th

ứ

c ch

ủ

quan

—

Ph

ụ

thu

ộ

c vào chuy

ể

n

độ

ng t

ươ

ng

đố

i

—

H

ệ

th

ố

ng th

ị

giác có kh

ả

n

ă

ng

đ

i

ề

u ch

ỉ

nh

để

ả

nh

hi

ệ

n rõ trên võng m

ạ

c

—

Màu s

ắ

c,

độ

sáng t

ố

i c

ũ

ng th

ườ

ng

đượ

c c

ả

m nh

ậ

n

theo h

ằ

ng s

ố

, b

ấ

t ch

ấ

p s

ự

thay

đổ

i c

ủ

a

độ

sáng

—

Vì th

ế

m

ắ

t ng

ườ

i có th

ế

gi

ả

i quy

ế

t

đượ

c m

ộ

t s

ố

tr

ườ

ng h

ợ

p nh

ậ

p nh

ằ

ng

—

Tuy nhiên s

ự

đ

i

ề

u ch

ỉ

nh có th

ể

d

ẫ

n

đế

n

ả

o giác

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

Kh

ả

n

ă

ng, h

ạ

n ch

ế

c

ủ

a quá trình

c

ả

m nh

ậ

n

—

C

ả

m nh

ậ

n ph

ụ

thu

ộ

c vào ng

ữ

c

ả

nh

Kh

ả

n

ă

ng, h

ạ

n ch

ế

c

ủ

a quá trình

c

ả

m nh

ậ

n

— Cảm nhận hình ảnh ẩn

Số 4 bên trái

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

Kh

ả

n

ă

ng, h

ạ

n ch

ế

c

ủ

a quá trình

c

ả

m nh

ậ

n

—

Ta v

ẫ

n c

ả

m nh

ậ

n

đượ

c m

ộ

t hình oval m

ặ

c dù hình

này khơng

đượ

c v

ẽ

rõ ràng

Kh

ả

n

ă

ng, h

ạ

n ch

ế

c

ủ

a quá trình

c

ả

m nh

ậ

n

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

Kh

ả

n

ă

ng, h

ạ

n ch

ế

c

ủ

a quá trình

c

ả

m nh

ậ

n

—

C

ả

m nh

ậ

n v

ề

độ

sâu thơng qua hai m

ắ

t

Kh

ả

n

ă

ng, h

ạ

n ch

ế

c

ủ

a quá trình

c

ả

m nh

ậ

n

— Hiệu ứng Muller layer và hiệu ứng Ponzo

— Đường nào dài hơn?

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

Kh

ả

n

ă

ng, h

ạ

n ch

ế

c

ủ

a quá trình

c

ả

m nh

ậ

n

—

Nh

ư

v

ậ

y trong thi

ế

t k

ế

giao di

ệ

n, chúng ta c

ầ

n ph

ả

i

bi

ế

t r

ằ

ng không ph

ả

i lúc nào con ng

ườ

i c

ũ

ng ln

ln nh

ậ

n th

ứ

c

đượ

c chính xác các

đố

i t

ượ

ng.

—

Cách mà các

đố

i t

ượ

ng

đượ

c k

ế

t h

ợ

p v

ớ

i nhau s

ẽ

ả

nh h

ưở

ng

đế

n cách chúng ta nh

ậ

n ra chúng, và

chúng ta hồn tồn có th

ể

khơng nh

ậ

n th

ấ

y các hình

d

ạ

ng hình h

ọ

c chính xác nh

ư

chúng

đượ

c v

ẽ

.

2.2. Thính giác

— Là giác quan thứ hai, xong ít được sử dụng hơn thị giác trong
HCI.

— Âm thanh là sự thay đổi hay rung động khi không khí bị nén.
— Âm thanh được đặc trưng bởi các yếu tố: tần số; độ vang và

âm sắc.

— Tần số âm thanh là một hằng số.

— Độ vang phụ thuộc vào độkhuếch đại.

— Âm sắc là phẩm chất đặc trưng cho âm thanh phát ra.

— Thính giác bắt đầu với những dao động trong khơng khí hoặc

các sóng âm thanh.

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

2.2.1. C

ả

m nh

ậ

n âm thanh

—

Con ng

ườ

i có th

ể

nghe

đượ

c âm thanh v

ớ

i các t

ầ

n

s

ố

t

ừ

kho

ả

ng 20Hz t

ớ

i15kHz

—

Nh

ữ

ng t

ầ

n s

ố

khác nhau thì

ả

nh h

ưở

ng

đế

n nh

ữ

ng

ph

ầ

n khác nhau trong h

ệ

th

ố

ng x

ử

lý âm thanh c

ủ

a

con ng

ườ

i=> t

ạ

o ra nh

ữ

ng kích thích khác nhau

đế

n

h

ệ

th

ố

ng th

ầ

n kinh

—

Khi c

ả

m nh

ậ

n thơng tin, h

ệ

th

ố

ng thính giác c

ầ

n ph

ả

i

ti

ế

n hành l

ọ

c

để

lo

ạ

i b

ỏ

ti

ế

ng

ồ

n ch

ỉ

gi

ữ

l

ạ

i thông tin

quan tr

ọ

ng.

—

“Cocktail party efect”– chúng ta v

ẫ

n có th

ể

nghe th

ấ

y

ai

đ

ó g

ọ

i chúng ta trong m

ộ

t c

ă

n phòng r

ấ

t

ồ

n

2.2.2. S

ử

d

ụ

ng âm thanh trong HCI

—

Các âm thanh hi

ệ

n v

ẫ

n

đ

ang

đượ

c s

ử

d

ụ

ng chính

vào vi

ệ

c thơng báo:

— Thông báo khi gõ nhầm nút

— Thông báo khi vàoWindows

— Thông báo khi máy sắp hết pin

—

Hi

ệ

n nay âm thanh

đ

ang

đượ

c nghiên c

ứ

u:

— Tổng hợp tiếng nói => nghe đọc tài liệu thay vì nhìn tài
liệu => phục vụ người khiếm thị

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

2.3. Xúc giác

— Xúc giác: giác quan thứ 3 trong tương tác người máy

— Cung cấp:

— Các thông tin có tính sống cịn về mơi trường
— Phương tiện chính trong hồi đáp

— Việc cảm nhận thơng qua da:

— Cảm nhận nhiệt

— Cảm nhận sức căng do áp suất

— Cảm nhận cơ khí: đáp ứng nhanh và đáp ứng chậm

— Ví dụ trong HCI: ta cảm nhận được các phím được nhấn
xuống.

2.4. D

ị

ch chuy

ể

n

— Chẳng hạn nhấn phím để đáp ứng một yêu cầu

— Kích thích được cảm nhận bởi hệ thống cảm nhận
— Truyền thông tin đến não

— Xử lý yêu cầu
— Khởi tạo đáp ứng

— Não truyền lệnh đến các bộ phận tương ứng

— Mỗi hành động cần một thời gian: thời gian phản ứng và
thời gian dịch chuyển

— Thời gian dịch chuyển phụ thuộc vào các thể: tình trạng
sức khỏe, tuổi tác.

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

2.4. D

ị

ch chuy

ể

n

—

T

ố

c

độ

và

độ

chính xác c

ủ

a chuy

ể

n

độ

ng là hai y

ế

u

t

ố

quan tr

ọ

ng khi thi

ế

t k

ế

h

ệ

t

ươ

ng tác

—

Ví d

ụ

: Xem xét th

ờ

i gian chi phí

để

d

ị

ch chuy

ể

n

đế

n

m

ộ

t

đ

ích c

ụ

th

ể

trên màn hình (phím l

ệ

nh, bi

ể

u

t

ươ

ng trên menu, …)

—

Th

ờ

i gian chi phí này

đượ

c ch

ỉ

ra trong lu

ậ

t Fitt

— Là mơ hình vận động của con người, đặc tảtốc độmà con

người di chuyển bàn tay đến đối tượngđích có kích thước và
khoảng cách nhất định.

2.4. D

ị

ch chuy

ể

n

— Luật Fitt

— Mt = a + b log<sub>2</sub>(2D/S+1)

— Mt : là thời gian dịch chuyển tay tới đích
— a, b: là hằng số theo kinh nghiệm

— a – liên quan đến thời gian phản ứng để cánh tay chuyển

động

— b – liên quan đến thời gian chu kỳ Tp+Tc+Tm
— D: là khoảng cách tới đích

— S: là kích thước đích

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

2.4. D

ị

ch chuy

ể

n

—

Ứ

ng d

ụ

ng lu

ậ

t Fitts

— Những cái được thực hiện thường xun thì gắn phím
lớn hơn, cần đặt gần vị trí trung bình của con chạy
chuột.

— Đỉnh, đáy và cạnh màn hình cần được sử dụng làm

đích.

— Với GUI

— <i>Menu</i> và <i>Icon</i> đủ lớn

— <i>Menu</i>, <i>Icon</i> nào hay được sử dụng cầnđặt gần điểm bắt

đầu của người sử dụng nhất (thí dụ, đỉnh<i>menu</i>)

3. Trí nh

ớ

c

ủ

a con ng

ườ

i

—

Có 3 lo

ạ

i b

ộ

nh

ớ

— Bộ nhớ cảm nhận (sensory memory)

— Bộ nhớ ngắn hạn: hay bộ nhớ làm việc (short term
memory)

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

3.1. B

ộ

nh

ớ

c

ả

m nh

ậ

n

—

B

ộ

nh

ớ

c

ả

m nh

ậ

n: ch

ứ

a các kích thích nh

ậ

n

đượ

c

t

ừ

các giác quan nh

ư

nghe, nhìn, s

ờ

mó

—

M

ỗ

i giác quan có b

ộ

nh

ớ

c

ả

m nh

ậ

n riêng t

ạ

i

đ

ó các

kích thích

đượ

c mã hóa

—

Thông tin trong b

ộ

nh

ớ

c

ả

m nh

ậ

n

đượ

c l

ư

u theo

cách vi

ế

t

đ

è

—

Thông tin t

ừ

b

ộ

nh

ớ

c

ả

m nh

ậ

n

đượ

c

đư

a qua b

ộ

l

ọ

c

để

chuy

ể

n

đế

n b

ộ

nh

ớ

ng

ắ

n h

ạ

n

—

Th

ờ

i gian l

ư

u l

ạ

i thông tin – B

ộ

nh

ớ

th

ị

giác: 200ms

– B

ộ

nh

ớ

thính giác: 1500ms

3.2. B

ộ

nh

ớ

ng

ắ

n h

ạ

n

— Thời gian truy cập: nhanh (70ms)

— Hư hỏng: nhanh (200ms)

— Ví dụ: Đọc sách, chúng ta phải nhớ một số thơng tin thì
mới hiểu được quyển sách: các từ trong câu đang đọc,
một số câu trước đó, một số chi tiết trước đó

— Khả năng hạn chế: 7+/-2 chữ số hoặc sự kiện.

— Khi các đoạn được hình thành từ các mẫu tốt, khả năng
nhớ cũng tăng lên

— Thử nhớ 2419406832 xem chúng ta nhớ được bao nhiêu
số?

</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>

3.3. B

ộ

nh

ớ

dài h

ạ

n

— Có vai trị như bộ nhớ trung tâm và bộ nhớ thứ cấp của máy
tính.

— Các đặc trưng của bộ nhớ dài hạn:

— Cấu trúc tuyến tính

— Truy nhập chậm: 1/10 s

— Hư hỏng: chậm

— Khả năng không hạn chế

— Thông tin biểu diễn qua mạng ngữ nghĩa, frame, hoặc luật sản
xuất,. . .

— Hai kiểu bộ nhớ LTM:

— Rời rạc (Episotic): bộ nhớ tuần tự các sự kiện

— Ngữ nghĩa (Semantic): bộ nhớ có cấu trúc của các sự kiện, khái
niệm và kiểu.

— Thông tin trong bộ nhớ ngữ nghĩa lấy từ bộ nhớ rời rạc

3.3.1. B

ộ

nh

ớ

r

ờ

i r

ạ

c

—

B

ộ

nh

ớ

lo

ạ

i này ghi l

ạ

i các s

ự

ki

ệ

n và kinh nghi

ệ

m

theo c

ấ

u trúc chu

ỗ

i

</div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>

3.3.2. B

ộ

nh

ớ

ng

ữ

ngh

ĩ

a

—

B

ộ

nh

ớ

lo

ạ

i này ghi l

ạ

i các khái ni

ệ

m, s

ự

th

ậ

t và các

k

ỹ

n

ă

ng chúng ta h

ọ

c

đượ

c theo c

ấ

u trúc liên k

ế

t

—

Các thông tin trong b

ộ

nh

ớ

lo

ạ

i này nh

ậ

n

đượ

c t

ừ

b

ộ

nh

ớ

theo tình ti

ế

t, cho phép chúng ta h

ọ

c

đượ

c các

khái ni

ệ

m và s

ự

th

ậ

t m

ớ

i t

ừ

kinh nghi

ệ

m.

—

B

ộ

nh

ớ

này

đượ

c t

ổ

ch

ứ

c

để

cho phép chúng ta truy

c

ậ

p thông tin, các m

ố

i quan h

ệ

gi

ữ

a các thông tin và

cho phép chúng ta suy di

ễ

n

—

B

ộ

nh

ớ

này th

ườ

ng

đượ

c bi

ể

u di

ễ

n d

ướ

i d

ạ

ng m

ạ

ng

l

ướ

i – m

ạ

ng l

ướ

i ng

ữ

ngh

ĩ

a (semantic network)

3.3.2. B

ộ

nh

ớ

ng

ữ

ngh

ĩ

a

</div>
<span class='text_page_counter'>(23)</span><div class='page_container' data-page=23>

3.3.2. B

ộ

nh

ớ

ng

ữ

ngh

ĩ

a

—

Cho phép chúng ta suy di

ễ

n: Vì chó có 4 chân =>

chó s

ă

n có 4 chân

—

L

ư

u ý: Có nh

ữ

ng liên k

ế

t n

ố

i sang h

ẳ

n nh

ữ

ng l

ĩ

nh

v

ự

c khác (ví d

ụ

nh

ư

Snoopy - phim ho

ạ

t hình)

3.3.3. X

ử

lý

—

Ba ho

ạ

t

độ

ng chính:

— Ghi nhớ

— Quên

</div>
<span class='text_page_counter'>(24)</span><div class='page_container' data-page=24>

Ghi nh

ớ

—

Do quá trình nh

ắ

c

đ

i nh

ắ

c l

ạ

i t

ừ

b

ộ

nh

ớ

ng

ắ

n h

ạ

n

—

Nh

ớ

các t

ừ

mô t

ả

các

đố

i t

ượ

ng d

ễ

h

ơ

n các t

ừ

mô t

ả

các khái ni

ệ

m:

— Chuỗi 1: Nhà - cửa – cây – mèo – chó - ơ tơ

— Chuỗi 2: Tuổi tác - logic - lạnh - im lặng – quá khứ
-chủ nghĩa

—

Nh

ữ

ng thơng tin có ý ngh

ĩ

a và quen thu

ộ

c thì d

ễ

nh

ớ

h

ơ

n:

đọ

c th

ầ

n tho

ạ

i Hy L

ạ

p thì khó nh

ớ

h

ơ

n th

ầ

n

tho

ạ

i Vi

ệ

t Nam, châu Á

Quên

—

Có hai h

ọ

c thuy

ế

t chính v

ề

s

ự

qn:

— Sự phân rã (decay) : Thông tin trong bộ nhớ sẽ dần
dần bị mất đi (Ebbinghaus,1885)

— Sự can thiệp – nhiễu (interference): Các thông tin cũ
bị mất đi do có sự can thiệp của các thơng tin mới.
Các thơng tin cũ nhiều khi cũng có thể can thiệp lại
thơng tin mới

— Ví dụ: ta có số ĐT di động mới, việc nhớ số di động mới sẽ

làm ta quên đi số di động cũ

—

C

ả

m xúc c

ũ

ng

ả

nh h

ưở

ng

đế

n s

ự

quên

</div>
<span class='text_page_counter'>(25)</span><div class='page_container' data-page=25>

Truy c

ậ

p thông tin

—

Hai lo

ạ

i truy c

ậ

p thông tin:

— Nhớ lại: Các thông tin được sao chép lại từ bộ nhớ

— Nhận dạng: So sánh thông tin với các thơng tin trong
bộ nhớ. Q trình nhận dạng đơn giản hơn q trình
nhớ lại vì có thơng tin làm gợi ý.

— Ví dụ nhớ ra mặt một người khó hơn nhận ra người đó; câu

hỏi lựa chọn dễ hơn câu hỏi thông thường

4. L

ậ

p lu

ậ

n và gi

ả

i quy

ế

t v

ấ

n

đề

—

L

ậ

p lu

ậ

n: Là m

ộ

t quá trình s

ử

d

ụ

ng tri th

ứ

c

đ

ã có

để

d

ự

ng nên k

ế

t lu

ậ

n hay suy di

ễ

n

đ

i

ề

u m

ớ

i trong l

ĩ

nh

v

ự

c quan tâm

—

Các ki

ể

u l

ậ

p lu

ậ

n

— Suy luận

— Quy nạp

</div>
<span class='text_page_counter'>(26)</span><div class='page_container' data-page=26>

4.1.1. Suy lu

ậ

n

—

D

ạ

ng suy lu

ậ

n: IF [conditions] THEN [actions]

—

Đư

a ra k

ế

t lu

ậ

n c

ầ

n thi

ế

t 1 cách logic t

ừ

các gi

ả

thi

ế

t:

—

Ví d

ụ

— Nếu là sáng thứ 6 thì chúng ta học cơ Nhâm

— Hơm nay là thứ 6 => chúng ta học cô Nhâm.

—

K

ế

t lu

ậ

n logic không nh

ấ

t thi

ế

t ph

ả

i

đ

úng

4.1.2. L

ậ

p lu

ậ

n quy n

ạ

p

—

Quy n

ạ

p: suy di

ễ

n t

ừ

cái

đ

ã bi

ế

t sang cái ch

ư

a bi

ế

t

—

Ví d

ụ

: N

ế

u nhìn th

ấ

y m

ộ

t con voi có vịi => t

ấ

t c

ả

các

con voi

đề

u có vịi

—

Cách suy lu

ậ

n này khơng ph

ả

i lúc nào c

ũ

ng

đ

áng tin

c

ậ

y.

—

Suy lu

ậ

n này có th

ể

sai! Ch

ứ

ng minh là sai thì d

ễ

-ch

ỉ

ra m

ộ

t ví d

ụ

sai! Khơng th

ể

ch

ứ

ng minh

đ

úng ->

tìm càng nhi

ề

u b

ằ

ng ch

ứ

ng càng t

ố

t

để

h

ỗ

tr

ợ

cho ý

ki

ế

n

</div>
<span class='text_page_counter'>(27)</span><div class='page_container' data-page=27>

4.1.3. Suy lu

ậ

n ph

ả

n ch

ứ

ng

—

Ph

ả

n ch

ứ

ng:

Đư

a ra các gi

ả

i thích v

ề

s

ự

ki

ệ

n quan

sát

—

Ví d

ụ

: Sam th

ườ

ng lái xe r

ấ

t nhanh khi say r

ượ

u

— Khi gặp Sam lái xe nhanh => Sam đang say rượu

— Điều này khơng phải lúc nào cũng đúng: Sam có thể
lái xe nhanh do đang vội

— Con người luôn suy luận như vậy: Nếu như có một sự
kiện E xảy ra tiếp theo một hành động A => hành động
A luôn gây ra sự kiện E.

— => lưu ý trong thiết kế tương tác

4.2. Gi

ả

i quy

ế

t v

ấ

n

đề

—

L

ậ

p lu

ậ

n: ph

ươ

ng ti

ệ

n

để

suy di

ễ

n thông tin m

ớ

i t

ừ

cái

đ

ã bi

ế

t

—

Gi

ả

i quy

ế

t: Quá trình tìm l

ờ

i gi

ả

i cho m

ộ

t nhi

ệ

m v

ụ

ch

ư

a bi

ế

t v

ớ

i các tri th

ứ

c

đ

ã có

—

Để

gi

ả

i quy

ế

t v

ấ

n

đề

: con ng

ườ

i ph

ả

i có kh

ả

n

ă

ng

thích nghi thơng tin

đ

ã có

để

x

ử

lý thông tin m

ớ

i

—

Cách th

ứ

c gi

ả

i quy

ế

t v

ấ

n

đề

— Nguyên lý Gestalt: ~1920

</div>
<span class='text_page_counter'>(28)</span><div class='page_container' data-page=28>

Nguyên lý Gestalt

— Chúng ta giải quyết vấn đề bằng phương pháp mò mẫm
(trial and error)

— Khi gặp bài toán, việc đầu tiên người giải cần làm là “tiếp
thu” bài toán nhằm “hiểu” nội dung, yêu cầu của bài toán.

— Trên cơ sở “hiểu” bài toán, người giải xử lý các dữ kiện,

đi tìm các mối liên hệ có thể có và đưa ra ý tưởng tiếp
cận bài toán.

— Tiếp theo, các ý tưởng này được thực hiện thử và được
cố gắng phát triển thành các phương án (các phép thử),
có khả năng đi đến lời giải.

— Nếu các phép thử này sai, người giải phải quay trở lại
bài toán để thêm một lần nữa lặp lại q trình vừa nêu

Lý thuy

ế

t khơng gian bài toán

—

Newell and Simon: General Problem Solver (GPS)

—

T

ậ

p trung vào không gian bài

— Các phát biểu của bài toán

— Giải quyết vấn đề: Khởi tạo các phép phát biểu này
bằng các phép dịch chuyển hợp lý

— Bài tốn có trạng thái đầu, trạng thái đích

— Để đạt đến trạng thái đích => cần thực hiện phép dịch
chuyển

</div>