Luận văn nghiên cứu ảnh hưởng của một số yếu tố sinh vật đến thành phần và số lượng các loài côn trùng thiên địch của rệp muội trên đồng ruộng vùng gia lâm hà nội

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
----------------------------

NGUY N TH M NH

NGHIÊN C U NH HƯ NG C A M T S
ð N THÀNH PH N VÀ S

Y UT

SINH V T

LƯ NG CÁC LỒI CƠN TRÙNG

THIÊN ð CH C A R P MU I TRÊN ð NG RU NG VÙNG
GIA LÂM - HÀ N I V ðÔNG XUÂN 2008 – 2009

LU N VĂN TH C S NÔNG NGHI P

Chuyên ngành:
Mã s

B o v th c v t

: 60 62 10

Ngư i hư ng d n khoa h c: GS.TS. NGUY N VI T TÙNG

HÀ N I - 2009


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan các s li u trên đây là do chính tác gi nghiên c u.
Các k t qu nghiên c u trong lu n án là trung th c và chưa t ng ñư c ai cơng
b trong b t kỳ cơng trình nào khác. Các l i trích d n trong các tài li u tham
kh o có ngu n g c rõ ràng.
Tác gi

Nguy n Th M nh

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

i


L I C M N

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo GS. TS Nguyễn
Viết Tùng đà chỉ bảo hớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu nhà trờng, Viện
Sau đại học, Khoa Nông học, Th viện trờng Đại học Nông nghiệp
Hà Nội đà giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu học tập tại
trờng.
Tôi xin cảm ơn sự quan tâm giúp đỡ tận tình, tạo mọi điều kiện
thuận lợi của các thầy, cô và cán bộ của bộ môn Côn trùng, Khoa Nông
học, Ban chủ nhiệm, cán bộ Viện đào tạo sau đại học trờng Đại học
Nông nghiệp Hà Nội.

Cuối cùng tôi xin dành sự tri ân của mình tới gia đình,
ngời thân và bạn bè luôn bên cạnh động viên cổ vũ tôi.
Hà Nội, tháng 8 năm 2009

Tr ng i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c b ng

vi

Danh m c hình

viii

1.

M

ð U

1

1.1

ð tv nñ

1

1.2

Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a đ tài

3

1.3

M c đích nghiên c u c a ñ tài

3

1.4

Yêu c u c a ñ tài:

3

1.5

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u:

4

2.

T NG QUAN NGHIÊN C U TRONG VÀ NGOÀI NƯ C

5

2.1

Cơ s khoa h c c a ñ tài

5

2.2

Nghiên c u

6

2.2.1

Nh ng nghiên c u ngoài nư c v r p mu i

6

2.2.2

Nh ng nghiên c u trong nư c v r p mu i và thiên ñ ch

9

3.

V T LI U, ð A ðI M, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

nư c ngoài và trong nư c v r p mu i

NGHIÊN C U

18

3.1

V t li u nghiên c u và d ng c nghiên c u

18

3.2

ð a ñi m nghiên c u

18

3.3

N i dung nghiên c u

18

3.4

Phương pháp nghiên c u

19

4.

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

23

4.1

Thành ph n và ñ c ñi m gây h i c a r p mu i trên m t s lo i
cây

ngo i thành hà n i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

23
iii

4.1.1

Thành ph n r p mu i h i trên cây ngô

25

4.1.2

Thành ph n r p mu i h i cây rau h th p t

28

4.1.3

Thành ph n r p mu i gây h i trên cây h ñ u vùng gia lâm – hà n i

33

4.1.4

M t s loài cây tr ng là ký ch cho loài r p bông Aphis gossypii (Glover)

35

4.1.5

M t s cây tr ng là ký ch cho lồi r p đào Myzus persicae (Sulzer)

37

4.2

M t s lồi thiên đ ch chính ăn r p mu i

38

4.2.1

M t ñ thiên ñ ch trên rau h hoa th p t

39

4.2.2

M t ñ r p mu i h i ngơ, thu c lá và thiên đ ch c a chúng

42

4.3

S chu chuy n c a m t s lồi thiên đ ch r p mu i trên ñ ng ru ng

46

4.4

ð c ñi m sinh v t h c, sinh thái h c c a m t s lồi b rùa chính.

48

4.4.1

B rùa đ (Micrapis discolor Fabr)

48

4.4.2

B rùa nh t b n Propylea japonica Thunbr

50

4.4.3

B rùa 6 v n ñen Menochilus sexmaculatus Fabr

52

4.5

M t s

vùng gia lâm – hà n i

k t qu nghiên c u v loài ru i ăn r p Episyrphus

balteatus De Geer
4.5.1

ð c ñi m sinh v t h c, sinh thái h c

53
Error! Bookmark not defined.

4.6

nh hư ng c a vi c phun thu c hố h c đ n b rùa ăn r p

4.6.1

55

nh hư ng c a s l n phun thu c ñ n di n bi n m t đ m t s
lồi b rùa trên rau t i ð ng Xá - Gia Lâm - Hà N i

4.6.2

55

Di n bi n m t ñ r p xám h i c i v i b rùa trên ru ng c i b p
không phun thu c b o v th c v t.

4.7

56

M t s ñ xu t bư c ñ u v vi c b o v và phát huy thiên ñ ch
c a r p mu i trên ñ ng ru ng

59

4.7.1

H n ch phun thu c hố h c trên đ ng ru ng

59

4.7.2

Nhân ni b rùa trong phịng và trên cây ký ch ngồi t nhiên

59

4.7.3

Duy trì ngu n th c ăn cho thiên ñ ch ngoài t nhiên

63

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

iv


5.

K T LU N VÀ ð NGH

65

5.1

K t lu n

65

5.2

ð ngh

66

TÀI LI U THAM KH O

67

PH L C

72

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

v


DANH M C B NG
STT
4.1.

Tên b ng
Thành ph n r p mu i h i cây tr ng chính vùng Hà N i

Trang
23

4.2.

Các loài r p mu i h i trên t ng cây tr ng ph bi n vùng Hà N i
và ph c n

24

4.3.

Thành ph n r p h i ngơ v xn năm 2009

26

4.4.

M c đ gây h i c a r p ngô Rhopalosiphum maidis (Fitch).

27

4.5.

Thành ph n r p h i rau h hoa thâp t v xuân năm 2008 - 2009

28

4.6.

Thành ph n cây ký ch

c a r p xám h i c i (Brevicoryne
29

brassicae) và m c ñ gây h i c a r p qua các tháng.
4.7.

M t ñ r p xám Brevicoryne brassicae (Linnaeus) trên cây c i
b p, su hào, súp lơ t i ð ng Xá – Gia Lâm – Hà N i v đơng
năm 2008

4.8.

30

M t đ r p xám Brevicoryne brassicae (Linnaeus) trên cây c i
b p, su hào, súp lơ t i ð ng Xá – Gia Lâm – Hà N i v xuân
năm 2009

32

4.9.

Thành ph n cây ký ch c a r p ñen Aphis craccivora Koch:

34

4.10.

Thành ph n ký ch c a loài r p bơng Aphis gossypii (Glover)

36

4.12.

M t đ m t s lồi thiên đ ch chính ăn r p mu i trên rau h hoa
Gia Lâm – Hà N i (2008 – 2009)

39

4.13.

M t ñ r p mu i và thiên ñ ch trên ngô v xuân 2009

42

4.14.

M t ñ r p mu i và thiên ñ ch c a r p mu i h i thu c lá v xuân 2009.

44

4.15.

Phân b các lồi thiên đ ch trên đ ng ru ng vào các tháng trong năm.

47

4.16.

Tính l a ch n th c ăn c a b rùa ñ Micrapis discolor Fabr

49

4.17.

S c ñ tr ng c a b rùa Micrapis discolor Fabr

50

4.18.

S c ăn r p c a u trùng b rùa Propylea japonica Thunbr

51

th p t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

vi


4.19.

S c ăn r p c a b rùa 6 v n Menochilus sexmaculatus Fabr

53

4.20.

S c ăn r p c a u trùng ru i Episyrphus balteatus De Geer

54

4.21.

nh hư ng c a s l n phun thu c ñ n di n bi n m t ñ trư ng
55

thành b rùa ñ và b rùa 6 v n trên cây su hào
4.22.

Di n bi n m t ñ r p c i và m t ñ b rùa trên ru ng c i b p v
xuân 2009 trên ru ng không phun thu c.

4.23.

56

Kh năng nhân lên v s lư ng c a loài r p Aphis craccivora
Koch trên cây ñ u tương tr ng trong ch u.

60

4.24.

M t đ r p bơng trên cây ngh

62

4.25.

S thích nghi c a b rùa 6 v n ñen khi m t ñ r p gi m ñ t ng t

63

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

vii


DANH M C HÌNH
STT

Tên hình

Trang

4.1.

R p ngơ Rhopalosiphum maidis (Fitch)

26

4.2.

Bi n đ ng m t đ r p ngơ trong các th i v ngô

27

4.3.

R p xám h i c i Brevicoryne brassicae Linnaeus

29

4.4.

M t ñ r p xám gây h i trên cây rau h hoa th p t v đơng (Gia
Lâm, 2008 -2009)

4.5.

31

M t đ r p gây h i trên cây rau h hoa th p t v xuân (Gia Lâm,
2008 -2009)

33

4.6.

R p ñen h i ñ u Aphis craccivora Koch

34

4.7.

Bi n ñ ng m t ñ r p đen trên cây đ u xanh

34

4.8.

R p bơng Aphis gossypii (Glover)

35

4.9.

Bi n đ ng r p bơng trên cây dưa chu t

36

4.10. R p ñào Myzus persicae (Sulzer)

37

4.11. B rùa ñ Micraspis discolor Fabricius

40

4.12. B rùa 6 v n Menochilus sexmaculata Fab

40

4.13. B rùa Nh t B n Propylea japonica Thunbr

40

4.14. B rùa 2 m ng ñ Lemnia biplagiata Swartz

41

4.15. B rùa v n ch nhân Coccinella transversalis Fabr

41

4.16. Ru i ăn r p ru i ăn r p Episyrphus baltaetus De Geer

41

4.17. M t ñ m t s lồi b rùa trên cây ngơ

42

4.18. Tương quan gi a m t ñ b rùa ñ (M. discolor Fabricius) và r p
ngô (R.maidis Fitch) v xuân năm 2009 t i Gia Lâm – Hà N i

43

4.19. Tương quan gi a m t ñ b rùa 6 v n (M. sexmaculata Fab) và

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

viii


r p ngô (R.maidis Fitch) v xuân năm 2009 t i Gia Lâm – Hà N i

43

4.20. Tương quan gi a m t ñ b rùa B rùa 2 m ng đ (L.biplagiata
Swartz) và r p ngơ (R.maidis Fitch) v xuân năm 2009 t i Gia
Lâm – Hà N i

44

4.21. M t đ m t s lồi b rùa trên cây thu c lá

45

4.22. Tương quan gi a m t ñ b rùa ñ (M. discolor Fabricius) b rùa
6 v n (M. sexmaculata Fab) trên cây thu c lá t i Khối Châu –
Hưng n

45

4.23. Sơ đ chu chuy n theo ph th c ăn c a b rùa 46
4.24. M t đ các lồi b rùa trên ru ng c i b p v xuân 2009 57
4.25. Tương quan gi a m t ñ b rùa ñ (M. discolor Fabricius) b rùa
6 v n (M. sexmaculata Fab) trên cây c i b p v xuân năm 2009 t i
58

Gia Lâm – Hà N i

4.26. Tương quan gi a m t ñ b rùa ñ (M. discolor Fabricius) và ru i
ăn r p (E. balteatus De Geer) trên cây c i b p v xuân năm 2009

58

t i Gia Lâm – Hà N i
4.27. Cây ngh Polygonum orientale L

61

4.28. M t đ r p bơng trên cây ngh

62

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

ix


1. M

1.1

ð U

ð tv nñ
Trư c nh ng t n th t do d ch h i, con ngư i ln ph i tìm nh ng bi n

pháp phịng tr ñ ñ m b o năng su t cây tr ng. M t trong nh ng bi n pháp s
d ng r ng rãi ñem l i hi u qu rõ r t là bi n pháp hoá h c, song bên c nh m t

tích c c, nó l i b c l nhi u m t tiêu c c là làm ô nhi m môi trư ng s ng, n y
sinh các hi n tư ng côn trùng kháng thu c, làm cho loài sâu h i th y u thành
ch y u, nh hư ng ñ n các loài k thù t nhiên c a sâu h i d n ñ n m t cân
b ng sinh thái, ñ c bi t nh hư ng ñ n s c kho con ngư i.
Vì v y cơng tác b o v th c v t hi n nay ph i chuy n t tình tr ng ch a
ch y, đ i phó m t cách b đ ng sang ñi u khi n cây tr ng, ñi u khi n tồn b
sinh qu n đ ng ru ng và ph i g n li n gi a b o v cây tr ng v i b o v môi
trư ng s ng.
M t trong nh ng bi n pháp thích h p nh t hi n nay mang l i hi u qu
cao, kh c ph c ñư c nh ng như c ñi m c a các bi n pháp riêng l và ñư c
nhi u ngư i quan tâm là bi n pháp phòng tr t ng h p (IPM). Trong h th ng
phòng tr t ng h p thì bi n pháp đ u tranh sinh h c ñư c xem là ch ñ o và có
vai trị quan tr ng (Tr n ðình Chi n, 2002) [2].
R p mu i là nhóm cơn trùng chích hút thu c h Aphididae, b cánh đ u
Homoptera. Chúng có ph m vi ký ch r ng, vịng ñ i ng n, s c sinh s n cao nên
gây h i khá n ng v i cây tr ng.

Vi t Nam có đi u ki n th i ti t thích h p cho

các lồi thiên đ ch r p mu i phát tri n quanh năm v i s lư ng phong phú, ña
d ng, nhi u ch ng lo i.
Các lồi thiên đ ch c a r p mu i cũng r t phong phú, ña d ng v i kh
năng tiêu di t r p mu i khác nhau và nh ng loài này b tác ñ ng b i các y u t
phi sinh v t và y u t sinh v t.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

1

Trong vi c s d ng thiên ñ ch, ngư i ta có th áp d ng các phương th c:
B o v và tăng cư ng ho t ñ ng c a các lồi thiên đ ch có s n trong t nhiên;
nh p n i các loài thiên ñ ch m i ñ ñưa vào sinh qu n ñ ng ru ng; nhân nuôi và
lây nhi m thiên ñ ch trên ñ ng ru ng...
Trong hoàn c nh c a nư c ta hi n nay và v i đ i tư ng r p mu i thì
phương th c b o v và phát huy l c lư ng thiên đ ch có s n t i ñ a phương là cơ
b n và có nhi u ý nghĩa.
ð có th b o t n và phát huy đư c ngu n thiên đ ch có s n t i đ a
phương vi c tìm hi u nh hư ng c a các y u t sinh thái vơ sinh và h u sinh t i
đ i s ng c a nhóm thiên đ ch r p mu i là m t trong nh ng n i dung quan tr ng,
có nhi u ý nghĩa.
Tuy nhiên do th i gian có h n,

đây chúng tơi m i ch t p trung tìm hi u

nh hư ng c a m t s y u t sinh v t như các cây ký ch , thành ph n r p mu i
và c s c nh tranh l n nhau gi a các lồi thiên đ ch (n u có) đ n thành ph n và
s lư ng m t s lồi thiên đ ch r p mu i ch y u ngoài t nhiên. nh hư ng c a
các y u t này ñư c th hi n

kh

năng chu chuy n c a thiên ñ ch r p mu i

theo th i gian và không gian gi a các sinh c nh nghiên c u.
Khi n m ñư c con ñư ng chu chuy n này, nh ng ngư i làm công tác b o
v th c v t có cơ s đ b o v và khích l l c lư ng thiên ñ ch c a r p mu i,
góp ph n kh ng ch s lư ng c a nhóm d ch h i này trên đ ng ru ng.
đây chúng tơi bư c đ u nghiên c u s phát tri n c a thiên ñ ch r p
mu i ñ t trong m i quan h c a các y u t môi trư ng s ng: r p mu i, gi a

thiên ñ ch v i r p mu i, gi a các lồi thiên đ ch v i nhau và gi a cây tr ng v i
thiên ñ ch. Dư i s hư ng d n c a GS.TS Nguy n Vi t Tùng, chúng tơi đã ti n
hành th c hi n ñ tài: ”Nghiên c u nh hư ng c a m t s y u t sinh v t ñ n
thành ph n và s lư ng các lồi cơn trùng thiên đ ch c a r p mu i trên ñ ng
ru ng vùng Gia Lâm - Hà N i v đơng xn 2008 – 2009 ”.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

2


1.2

Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài

1.2.1 Ý nghĩa khoa h c
Trên cơ s nghiên c u m i quan h gi a cây tr ng, r p mu i và các loài
thiên ñ ch t i m t s vùng chuyên canh rau t i Gia Lâm – Hà N i, n m ñư c ñ c
ñi m chu chuy n c a thiên đ ch r p mu i ngồi t nhiên. Cung c p thêm m t s
d n li u v ñ c ñi m sinh h c, sinh thái h c c a các lồi thiên đ ch chính trên
r p mu i h i rau đ t ñó làm cơ s cho vi c ti n hành các bi n pháp b o v ,
duy trì s phát tri n c a chúng đ phịng ch ng r p mu i hi u qu .
1.2.2 Ý nghĩa th c ti n
Xác ñ nh ñư c di n bi n thành ph n và s lư ng c a m t s lồi thiên
đ ch trên r p h i rau t đó đ xu t áp d ng vào s n xu t t i Hà N i, góp ph n
h n ch tác h i c a r p nói riêng và sâu h i nói chung.
Các d n li u góp ph n vào vi c áp d ng hi u qu bi n pháp ICM ñ i v i
s n xu t rau an tồn đ t hi u qu kinh t và thân thi n v i mơi trư ng.
1.3

M c đích nghiên c u c a ñ tài
Trên cơ s hi u bi t v thành ph n m t s loài thiên ñ ch c a r p mu i và

m i quan h gi a chúng v i m t s y u t sinh v t th hi n qua s chu chuy n
c a chúng theo không gian và th i gian, góp ph n đ xu t bi n pháp b o v và
khích l nh ng sinh v t có ích trong vi c phịng ch ng r p mu i b o v mùa
màng ñ t hi u qu kinh t và an toàn, thân thi n v i môi trư ng.
1.4

Yêu c u c a ñ tài:
- Xác ñ nh ñư c thành ph n các lồi cơn trùng thiên đ ch c a r p mu i và

ph th c ăn c a chúng t i vùng nghiên c u.
- N m ñư c con ñư ng chu chuy n c a m t s đ i tư ng thiên đ ch chính
trong ph th c ăn c a chúng qua các mùa v trong năm.
- ðánh giá ñư c nh hư ng c a các y u t sinh v t ñ n thành ph n và s
lư ng m t s lồi cơn trùng thiên đ ch c a r p mu i.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

3


- ð xu t m t s bi n pháp k thu t nh m b o v , tăng cư ng thành ph n
và s lư ng m t s lồi cơn trùng thiên đ ch ch y u c a r p mu i trên ñ ng
ru ng.
1.5

ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u là các lồi cơn trùng thiên ñ ch c a r p mu i thu c

hai nhóm:
+ Nhóm b t m i g m m t s h : b rùa, ru i ăn r p và các đ i tư ng cơn
trùng khác.
Các y u t sinh v t bao g m:
+ Qu n xã ñ ng v t nơi thiên ñ ch sinh s ng g m:
• Các lồi r p mu i và sinh v t khác nhau thu c ph th c ăn và thiên đ ch.
• Các lồi cơn trùng và ñ ng v t chân ñ t khác (nh n) có quan h c nh
tranh ho c h tr ñ i v i thiên ñ ch c a r p mu i.
+ Qu n xã th c v t nơi thiên ñ ch r p mu i sinh s ng, bao g m các loài
cây tr ng, cây d i, mùa v sinh trư ng, phương th c canh tác, m c ñ và ñ c
ñi m ña d ng c a qu n xã.
+ Vi c ñi u tra theo theo dõi ch y u trên 5 lo i r p mu i chính:
* R p xám h i c i: Brevicoryne brasicae Linnaeus
* R p ñen h i đ u: Aphis craccivora Kock
* R p ngơ : Rhopalosiphum maidis Fitch
* R p ñào: Myzus persicae Suclzer.
* R p bông: Aphis gosypii Glover

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

4


2. T NG QUAN NGHIÊN C U TRONG
VÀ NGOÀI NƯ C
2.1

Cơ s khoa h c c a ñ tài
Trong t nhiên, các loài sinh v t s ng cùng nhau và t o thành nh ng sinh

qu n nh t ñ nh. Các sinh v t trong sinh qu n s ng đư c là nh các lồi khác.
Cây tr ng s n xu t ch t h u cơ t o thành th c ăn cho các loài ăn th c v t. Các
loài ăn th c v t (sâu h i) là nh ng loài tiêu th ch t h u cơ do cây tr ng t o ra.
Và đ n lư t chúng, các lồi sâu h i l i là th c ăn cho các loài thiên đ ch. C như
v y các lồi sinh v t trong sinh qu n s ng d a vào nhau, c ch l n nhau. Như
v y, m i lo i cây tr ng có m t t p h p sâu h i và thiên ñ ch ñ c trưng riêng.
Tính đ c trưng này s thay đ i tuỳ thu c ñi u ki n c a h sinh thái.
R p mu i (h Aphididae) là nhóm sâu h i chích hút và là nh ng thành
viên c a sinh qu n nông nghi p và sinh qu n t nhiên. V i cơ th nh bé, ít di
chuy n, r p mu i là ngu n th c ăn d tìm ki m đ i v i các lồi thiên đ ch nói
chung, nh t là nh ng lồi có kích thư c nh . M c dù kh năng sinh s n cao,
vịng đ i ng n, song không ph i lúc nào r p mu i cũng có m t đ qu n th l n.
ðó là do thiên đ ch đã đóng vai trò quan tr ng trong h n ch s lư ng r p mu i
dư i ngư ng gây h i kinh t .
S phát sinh phát tri n c a các lồi r p mu i và thiên đ ch c a chúng
không gi ng nhau, ngay c cùng m t loài cũng khác nhau, tuỳ thu c vào ñi u
ki n c th c a môi trư ng s ng. T ng cá th và toàn b qu n th c a b t kỳ loài
sinh v t nào đó s ng trong m t sinh qu n b t kỳ ñ u ch u nh ng tác ñ ng r t ña
d ng c a ñi u ki n mơi trư ng. Kh năng tích lu s lư ng, gia tăng kích thư c
qu n th c a b t kỳ loài sinh v t nào trong sinh qu n ñ u ph thu c vào các y u
t mơi trư ng. Trong đó, t n t i m t ho c vài y u t có tác ñ ng m nh ñ i v i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

5


qu n th c a loài. Song r t nhi u k t qu nghiên c u cho th y s lư ng trung
bình c a lồi và ngay c s t n t i c a lồi đ u ph thu c vào s tác ñ ng t ng

h p c a nhi u y u t môi trư ng. Ch khi hi u rõ ñư c quy lu t phát sinh, di n
bi n s lư ng, y u t

nh hư ng đ n s tích lu s lư ng c a chúng theo hư ng

có l i cho con ngư i và môi trư ng s ng.
T nh ng hi u bi t v m i quan h gi a m t s y u t sinh v t và s di n
bi n thành ph n, s lư ng c a các lồi cơn trùng thiên ñ ch c a r p mu i, ñ
xu t m t s bi n pháp k thu t nh m b o v , phát huy vai trò c a l c lư ng sinh
v t có ích này trong t nhiên, có th

ng d ng khi xây d ng quy trình qu n lý

t ng h p đ i v i m t s loài r p mu i h i cây tr ng.
2.2

Nghiên c u

nư c ngoài và trong nư c v r p mu i

2.2.1 Nh ng nghiên c u ngoài nư c v r p mu i
R p mu i là nhóm cơn trùng chích hút thu c h Aphididae, b cánh ñ u
(Homoptera). T ng h r p mu i có t 280 tri u năm trư c đây trong k Cacbon.
Hình th c sinh s n thơng qua tr ng khơng đư c th tinh c a r p mu i xu t hi n
vào cu i k Cacbon và ñ u k Permian, hình th c sinh s n đơn tính xen k sinh
s n h u tính đư c hình thành vào cu i k Permian. M t s ñ c ñi m hình d ng
c a r p như: c u trúc gân cánh, vòi, chân r p mu i xu t hi n

cu i k Jurassis,

nhưng lơng đi và ng b ng c a r p mu i thì xu t hi n mu n hơn

k

Cretaceous (Shaposhnikov, 1977) [43]. R p mu i có ph m vi cây th c ăn tương
đ i r ng, có kh năng s ng trên nhi u lo i cây tr ng cũng như cây d i. Chúng có
th s ng trên r t nhi u b ph n c a cây như thân, lá, hoa, qu , r và chích hút
nh a cây làm cây sinh trư ng phát tri n kém. R p mu i còn gây h i

t t c các

th i kỳ sinh trư ng c a cây và do vịng đ i ng n, s c sinh s n cao nên kh năng
tăng s lư ng qu n th nhanh nên gây h i khá nghiêm tr ng. Ngồi ra, m t s
lồi r p mu i cịn là môi gi i truy n b nh vi khu n, vi rút cho cây tr ng làm
gi m năng su t, ch t lư ng nông s n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

6


R p mu i h i cây tr ng ñã ñư c nghiên c u t th k 16, cho ñ n nay
nghiên c u tương ñ i hoàn thi n v phân lo i, ñ c ñi m sinh v t h c, sinh thái
h c, quy lu t phát sinh gây h i, các y u t

nh hư ng ñ n s lư ng c a chúng và

bi n pháp phòng tr .
ð n năm 1976 th gi i ñã bi t ñư c tên c a hơn 4000 loài r p mu i
(Ghosh, 1976) [33].

K t qu nghiên c u các loài r p h i quan tr ng:
* R p đào (Myzus persicae): ðây là lồi gây h i trên toàn th gi i và là
m t môi gi i truy n b nh quan tr ng trong vi c truy n lan các b nh virus, nó có
th truy n t i trên 100 lo i b nh virus khác nhau (Kennedy và c ng tác viên
1962) [36]. Ký ch c a chúng bao g m: Khoai tây, thu c lá, h hoa th p t , ñ u,
cây c nh và m t s cây ăn qu (Verma và CTV 1982) [46]. R p ñào là môi gi i
truy n virus PLRV, PVY (Verma, 1990) [47], virus vàng lá c c i ñư ng, virus
trên ñu ñ và là sâu h i quan tr ng trên cây thu c lá, ñào

Angieri, Argentina

(Mansur 1983) [39]. Theo Lampert (1987) [38] thì r p đào có màu ñ và xanh
trên thu c lá, r p non có 4 tu i, vịng đ i 11,3 – 14,6 ngày, có d ng có cánh và
khơng có cánh. Tuỳ theo nhi t ñ và cây ký ch mà kh năng sinh s n c a r p
có th thay đ i nhi u t 12,4 – 55,1 r p con/r p m khơng cánh.
Bi n pháp phịng tr r p ñào ch y u là bi n pháp hoá h c. Có r t
nhi u cơng trình nghiên c u v thu c tr r p ñào t i r t nhi u nư c: Anh,
Bungari, Pháp, Scotlen, Malaysia, Trung Qu c, Ti p Kh c,

n ð , Ai C p...

(Misra 1989) [40].
* R p bơng Aphis gossypii Glover đư c phát hi n năm 1876 b i Glover.
R p bông gây h i ph bi n trên nhi u lo i cây tr ng nhưng ch y u trên cây
bơng, ngồi ra chúng cịn gây h i trên khoai tây, cà tím, mư p, dưa h u, v ng,
hành, dưa chu t, rau h hoa th p t , bí ngơ (Moursi 1985) [42]. A.gossypii là

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

7

loài lan truy n virus cu n lá khoai tây, virus gây b nh hoa lá chu i, virus trên
dưa h u, trên b u (Blua, 1992) [32]. Th i gian phát tri n c a giai ño n r p non
là 9,42 ngày, sau khi hoá trư ng thành 1 ngày r p b t ñ u ñ con, th i gian đ 9
– 12 ngày, trung bình m t con cái đ 36,3 r p non, trung bình m t năm có 31 l a
(Jawal, 1988) [35]. Nhi u nhà nghiên c u các lo i thu c hố h c đ phịng tr
r p bơng, nhưng theo th i gian ngư i ta th y r ng r p bơng có tính kháng r t cao
v i các lo i thu c (Tigani, 1991) [45].
* R p c i Brevicoryne brassicae Linnaeus là loài d ch h i quan tr ng có
m t

t t c các nư c trên th gi i. Chúng gây h i n ng trên các cây tr ng thu c

h hoa th p t như c i b p, rau c i xanh, súp lơ, c i c , c i tr ng, su hào và
truy n kho ng 20 lo i b nh virus như đ m đen, đ m vịng, kh m (Blackman,
1984) [31].
* R p ñen Aphis craccivora Koch xu t hi n và gây h i trên t t c các vùng
tr ng cây h ñ u trên th gi i tuy nhiên chúng thư ng gây h i n ng

vùng nhi t

đ i có khí h u m áp và là môi gi i truy n kho ng 30 lo i b nh virus (Blackman,
1984) [31]. R p đen h i đ u có th i gian phát tri n c a r p non là 4,4 ngày và th i
gian r p trư ng thành là 7,6 ngày, trung bình m t con cái có th ñ 45,7 r p non
nhi t ñ 310C và m ñ 91,1% và phát tri n m nh hơn trên cây ñ u ñen, ñ u xanh
nhi u hơn trên cây l c và ñ u Hà Lan (Verma, 1983) [48]. Nhi u nhà khoa h c
ñánh giá hi u l c c a các lồi thu c hố h c đ i v i phịng tr

r p Aphis

craccivora th y có m t s lo i thu c hi u qu cao v i phịng tr r p đen. Trong t
nhiên các loài b rùa ăn r p r t t t như lồi Coelophora inaequalis c đ i ăn h t
kho ng 3000 r p ñ u ñen (Mora, 1993) [41].
* R p ngô Rhopalosiphum maidis Fitch phá h i trên các cây thu c h hoà
th o, trong đó ngơ là cây ưa thích. R p ngơ khi gây h i s làm ngơ r t ít h t,
năng su t gi m và truy n m t s lo i b nh virus (Bing, 1991) [30]. Các nghiên
c u ñ u cho r ng r p gây h i m nh khi cây ngô, lúa m ch tr hoa (Kieckhefer,

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

8


1988) [37]. Có nhi u tác gi cho r ng bi n pháp hoá h c r t h u ích cho phịng
tr r p ngơ và có nhi u lo i thu c r t hi u qu . M t s l i cho r ng r p ngơ b
nhi u lồi k thù t nhiên tiêu di t như loài b rùa Coccinella septempunctata,
Coccinella undecimpunctata, Orius spp (Heneydy, 1984) [34].
2.2.2 Nh ng nghiên c u trong nư c v r p mu i và thiên ñ ch
2.2.2.1 Nh ng nghiên c u trong nư c v r p mu i
Theo Nguy n Vi t Tùng (1992) [27] thì h r p mu i (Aphididae) là nhóm
cơn trùng chích hút có tác h i to l n và sâu xa ñ n năng su t và ph m ch t c a
nhi u lo i cây tr ng thông qua s gây h i tr c ti p cũng như môi gi i truy n
b nh vi rút c a chúng.

vùng đ ng b ng sơng H ng, nhóm sâu h i này khá ph

bi n. R t hi m có lo i cây tr ng nào khơng b r p mu i gây h i. M t s lồi như
r p đào, r p bơng, r p xám h i c i, r p ñen h i ñ u, r p g c khoai tây ñã ñư c
ghi nh n là nh ng d ch h i nguy hi m cho mùa màng

nư c ta. Theo k t qu

đi u tra cơn trùng (Vi n B o v th c v t, 1967 – 1968) [29] ñã phát hi n đư c 9
lồi r p gây h i cây tr ng

Vi t Nam. Cho ñ n nay vi c phòng ch ng r p mu i

ch y u v n d a vào thu c hoá h c, bi n pháp ñơn ñ c này ñã gây nh hư ng
x u ñ n h sinh thái ñ ng ru ng. (Nguy n Vi t Tùng, 1992) [27].
Theo Nguy n Th Kim Oanh t i vùng Hà N i năm 1996 [19] t p đồn r p
mu i g m 14 loài, gây h i trên 19 loài cây tr ng ph bi n và thiên ñ ch ph bi n
có 20 lồi. Trong đó có miêu t các lồi r p mu i h i chính là:
R p đen Aphis craccivora (Koch): R p có kích thư c trung bình, cơ th
màu nâu đen bóng hơi ng nâu. Mép trư c trán ph ng, râu có 6 đơi, các đ t râu
g n g c có màu t i, các ñ t râu g n ng n có màu xanh tái, ph n ng n đ t râu
cu i dài hơn nhi u so v i ph n g c c a nó, đ t râu 3 có t 3 đ n 5 l c m giác.
ng b ng có hình lư i dài g p 1,5 l n phi n đi.
R p bơng Aphis gossypii (Glover): R p có kích thư c cơ th nh và có r t
nhi u màu s c lơng khác nhau: vàng ñ m, vàng nh t, xanh ñ m, xanh nh t, xanh

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

9


ñen. Mép trư c c a trán ph ng, râu có 6 đ t, chi u dài râu b ng 2/5 ñ n 1/2
chi u dài cơ th r p.

ng b ng có d ng vịi dài màu xám, chi u dài g p 2 l n

phi n đi, phi n đi có màu xanh tái, ng n.
R p ngơ Rhopalosiphum maidis (Fitch): R p có màu xanh nh t, cơ th
m nh và khá dài, mép trư c trán ph ng, râu có 6 đ t, đ dài ph n ng n ñ t râu
cu i dài g p 2,5 l n ph n g c c a nó.

ng b ng t i hơn màu cơ th có hình vịi

g p 1,5 l n phi n đi, phi n đi có màu x m hơn màu cơ th .
R p xám Brevicoryne brassicae (Linnaeus): R p có kích thư c cơ th
trung bình, màu xanh xám. ð u và lưng màu t i, râu có 6 đ t, đ t râu 3 có
nhi u l c m giác. Trên lưng có các vân ngang m đ t qng màu xám, vì
v y t o thành trên lưng nh ng ñi m m như ô ca rô, b ng to trịn, ng b ng
khá ng n, phi n đi có hình hơi vát.
R p đào Myzus persicae (Sulzer): Cơ th có hình qu lê, màu h ng ho c
màu xanh, qua k t qu ni trong phịng, chúng tơi th y màu s c r p ñư c di
truy n, kích thư c cơ th nh . Mép trư c trán lõm, râu có 6 đơi màu xanh tái,
ph n ng n ñ t râu cu i dài g p 2,5 l n chi u dài g c c a nó, ng b ng thon
dài, hơi cong và th t nh ño n gi a.
Theo Quách Th Ng , trong 3 năm (1993-1996) [11] ñã nghiên c u trên
30 lo i cây tr ng bao g m lúa, ngô, cây th c ph m: rau h th p t (5 lo i), ñ u
ñ các lo i (6 lo i), cà chua, khoai tây, dưa các lo i, b u bí, cây cơng nghi p:
đ u tương, thu c lá, mía, bơng, l c, cây ăn qu , cam qt, xồi, m n, đào... t i
các vùng ngo i thành Hà N i. K t qu thu ñư c 25 lồi r p mu i và đã xác đ nh
đư c tên 18 loài thu c 2 h ph , ch y u là h Aphididae. Trong đó có 7 loài là
nh ng loài ph bi n: Aphis craccivora Koch phân b nhi u trên cây h ñ u, ñi n
thanh, mu ng; Aphis gossypii Glover trên nhi u lo i cây như dưa chu t, bông,
cam quýt, b u bí, h thư c dư c...Rhopalosiphum maidis (Fitch) trên ngơ là
chính, đơi khi b t g p trên lúa; Brevicoryne brassicae (Linnacus) trên các lo i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

10


rau h th p t , khoai tây, thu c lá, ñào, c ...Trong ñi u ki n

vùng Hà N i các

lo i r p thu đư c có th x p theo 2 lo i tính ăn lá tính ăn h p và tính ăn đa th c.
M i lo i hình đ u có hai lo i hình có cánh và khơng cánh, sinh s n đơn tính, đ
con khơng qua th tinh (vịng đ i h ). Các lo i r p phát sinh quanh năm, khơng
có hi n tư ng qua đơng, riêng r p đào có hi n tư ng di cư và phát sinh theo
mùa, vào nh ng tháng n ng nóng khơng th y chúng xu t hi n

vùng Hà N i.

Cũng theo Qch Th Ng thì r p đ u m u ñen Aphis craccivora Koch là loài
r p gây h i n ng nh t trên đ u đ và có th truy n b nh virus.
Theo Quách Th Ng t i vùng Hà N i năm 2000 [12] thì lồi ru i ăn r p
Ischiodon scutellarsis có th ăn trung bình m t ngày 140- 260 r p xám b p c i.
Cũng theo Quách Th Ng loài b rùa ch nhân, b rùa ñ , b rùa 6 v t đen có
kh năng ăn m t ngày 20 -45 r p ñen tu i 2-3.
Theo H Th Thu Giang t i vùng tr ng rau Hà N i năm 2002 [5] có 29
lồi sâu h i, 77 lồi thiên ñ ch trong ñó r p mu i cũng là m t ñ i tư ng gây h i
n ng trên rau.
Theo Nguy n Th Thuý t i vùng Hà N i năm 2004 [23] có 11 lồi r p
mu i 22 lồi thiên đ ch. Trong các lồi thiên đ ch thì có 2 lồi b rùa là lồi b
rùa 2 m ng ñ và b rùa Nh t B n

tu i 4 có th ăn 120 - 170 u trùng r p ñen

tu i 2-3.
Thành ph n sâu h i chính và thiên đ ch; di n bi n m t ñ , t l h i c a
m t s lồi sâu h i chính trên cây rau h th p t , h ñ u và m t s lo i cây
tr ng khác. Theo K o Bua Son năm 2007 [20] thì vùng Hà N i có 11 lồi r p
mu i gây h i chính. Trên cây ngơ có 3 lồi là r p ngơ, r p bơng, r p đào. Trên
cây rau h th p t v xuân hè năm 2007 có các lồi: Aphis gossypii, Brevicoryne
brassicae, Myzus persicea.
Theo Cao Văn Chí, Lương Th Huy n, Nguy n Văn ðĩnh trong v xuân
2008 [1] t i Xuân Mai (Hà N i) và Cao Phong (Hồ Bình) có 5 lồi r p mu i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

11


gây h i trên cây có múi là Aphis spiraecola Patch (Aphis citricola Van Der
Goot), Aphis nerri Boyer de Fon, Aphis gossypii Glover, Toxoptera aurantti
(Boyer de Fon), Myzus persicae (Sulzer). Trong đó lồi r p mu i xanh Aphis
spiraecola Patch là loài gây h i ph bi n v i t n su t b t g p cao.

các nhi t đ

ni khác nhau, s con đ ra và th i gian ñ con c a r p mu i xanh là khác
nhau.

nhi t ñ 200C m t r p trư ng thành ñ ñư c 11,93 con và th i gian ñ

c a r p trư ng thành là 5,53 ngày.

nhi t ñ 250C m t r p trư ng thành cái ñ

ñư c 12,17 con và th i gian ñ là 5,23 ngày.

nhi t ñ 300C m t r p trư ng

thành ñ ñư c 9,10 con, th i gian ñ là 6,27 ngày.
Theo K o Bua Son (2007) [20] thì thành ph n thiên đ ch c a r p trên cây
rau h th p t v xuân hè năm 2007 t i Hà N i là 8 lồi.
Khi nói v sâu h i rau tác gi Nguy n Xuân Cung, Vũ Minh (1974) [4]
cho r ng r p rau Brevicoryne brassicae (Linnaeus) phá h i nhi u lo i rau th p t
(c i xanh, c i b p, su hào). Nó thư ng phá h i m nh và bám t p trung

m t

dư i lá, trên ng n và trên hoa cây gi ng. Khi r p rau phát tri n nhi u, cây rau b
c n c i và héo vàng d n. Ph m Th Nh t (1975) [10] cho r ng r p mu i h i c i
Brevicoryne brassicae (L.) là m t trong nh ng loài sâu h i quan tr ng trong v
rau đơng xn. Chúng thư ng phá h i m nh vào các tháng ñ u v sau đó gi m
d n và t tháng 3 – 4 l i phá h i m nh. T Thu Cúc (1979) [3] có nh n xét: “Cây
c i b p b m t s loài sâu h i chính phá ho i là: sâu tơ, sâu xanh, b nh y s c
cong v l c và r p mu i”. H Kh c Tín (1982) [25] có k t lu n: “Sâu h i quan
tr ng trên c i b p là sâu tơ, sâu xanh, sâu xám, b nh y s c cong v l c và r p
mu i (Brevicorynae brassicae)”. Bùi H i Sơn, Nguy n Th Di p (1990) [21] ñã
th y rõ s gây h i nghiêm tr ng c a loài r p mu i trên rau h th p t và bư c
đ u có nghiên c u m t s đ c tính c a lồi ru i ăn r p (Ishiodonscutellaris).
Các tác gi nêu trên ñ u ghi nh n lồi r p h i c i Brevicoryne brassicae
đã là loài d ch h i quan tr ng trên các cây tr ng thu c h hoa th p t .

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

12


Trên cây bông Nguy n Thơ và t p th (1991) [22] cho r ng sâu h i bông
nư c ta có nhi u lo i, nhưng quan tr ng nh t là là các lồi sâu chích hút như
r y xanh và r p Aphis gossypii. Vũ Kh c Như ng (1991) [14] khi nói v sâu
b nh h i bơng có nh n xét: Khi cây bơng vư t qua giai đo n cây con và bơng
b t ñ u phân cành lúc này xu t hi n các loài như r y xanh, r p mu i b loài r p
mu i Aphis gossypii. R p t p trung sinh s ng trên ng n cây và lá non, chúng
làm cành lá bơng cong queo, d hình, không phát tri n... ði u chú ý là r p mu i
b loài b rùa tiêu di t khá nhi u, do v y c n h t s c b o v và t o ñi u ki n ñ
b rùa kh ng ch s phát tri n c a r p.
Nguy n Vi t Tùng (1993) [29] khi nói v s chu chuy n qua các ký ch
c a r p bơng có vi t: R p bơng A. gossypii Glover là lồi r p đi n hình

Vi t

Nam, chúng có th phát sinh, phát tri n quanh năm trên m t ph m vi ký ch
r t r ng g m các cây trong h b u bí, bơng, cà, cúc, bìm bìm và hàng lo t cây
thân g , thân th o khác, trong đó ph bi n nh t là các lo i dưa, b u bí, bơng,
cà, t và khoai s .
Nguy n Kim Oanh (1991) [15] khi ñ c p ñ n th i gian xu t hi n và m c
ñ gây h i c a các lo i r p quan tr ng có nh n xét: R p bơng có m t đ khơng
cao nhưng xu t hi n thư ng xuyên khi cây khoai có m t trên ñ ng ru ng.
T k t lu n c a các tác gi trên cho th y r p bông là lồi đa th c đi n
hình và phá ho i ch y u trên bơng, khoai tây.
R p đào Myzus persicae (Sulzer): là loài r p h i trên r t nhi u ký ch và
ñ c bi t nó là mơi gi i truy n nhi m lo i virus gây b nh cho cây (Vũ Tri u Mân,

1986) [9].
R p đào có m t trên cây thu c lá

t t c các vùng tr ng thu c lá như:

L ng Sơn, Sóc Sơn (Hà N i), Hà B c...Khi th hi u l c c a m t s lo i thu c
tr r p ñào k t qu thí nghi m cho th y Moniter, Pirimor, Nuvacron dùng phòng
tr r p mang l i hi u qu cao (Nguy n Th Kim Oanh, 1992) [12].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

13


Nguy n Vi t Tùng (1991) [28] có m t s nh n xét chu chuy n phát tán,
th i gian qua các giai đo n phát tri n, vịng ñ i c a r p cũng như di n bi n s
lư ng r p ñào

các th i v tr ng khoai tây khác nhau.

S gây h i c a r p đào cịn r t nghiêm tr ng trên cây m n và mơ c a t nh
Lào Cai. Nguy n Văn ðĩnh (1995) cho bi t: Di n tích tr ng m n x p x 3000ha,
r p ñào gây h i làm cho ch i, lá c a cây m n ñã b xoăn l i và

nh ng cành cây

đó khơng cho qu , ư c tính r p đào đã làm gi m s n lư ng thu ho ch.
R p ñen h i ñ u (A.craccivora) theo Lương Minh Khôi và CTV (1990)
[6]; Tr n Văn Lai và CTV (1969) [7] cho bi t: Khi nghiên c u v thành ph n
sâu h i l c và đ u xanh thì r p đen h i đ u A.craccivora đư c coi là lồi sâu gây

h i n ng ñ n r t n ng và gây h i trên l c tương ñ i n ng. R p đen thư ng có m t
ñ cao khi cây ñ u ra hoa và làm nh hư ng ñáng k t i năng su t ñ u.
Lê Văn Thuy t và CTV (1993) [24] khi nghiên c u v sâu h i l c cho bi t
r p mu i A.crraccivora Koch là lo i sâu chích hút, chúng gây h i n ng trong t t
c các giai ño n phát tri n c a cây l c xong nó l i chưa đư c ghi nh n trong
danh m c ñi u tra 1967 – 68 và ngư i nông dân hi u bi t chúng quá ít i.
Theo tác gi Nguy n Vi t Tùng (1993) [28] r p ñen h i ñ u Aphis
craccivora Koch, loài r p này ñư c b t g p nhi u trên ñ u ñen, ñ u ñũa, ñ u
xanh, l c, ñ u r ng, đi n thanh, v mùa đơng chúng sinh s ng trên các chùm hoa
đ u ván, c t khí.
Ngồi các lồi r p k trên thì r p ngơ R. maidis lồi có m t trên nhi u lo i
cây tr ng và c d i thu c h hoà th o song gây h i quan tr ng nh t là trên ngô.
R p xu t hi n trên t t c các th i v tr ng ngô t lúc ngô m i 3- 4 lá cho ñ n
th i kỳ chín sáp.

th i kỳ ñ u r p phân b ch y u trong loa kèn, th i kỳ tr c

phun râu r p phân b ch y u

c ngô, áo b p non và m t trong c a b lá. ðây

là th i kỳ r p có m t đ cao nh t trên ngô (Nguy n Vi t Tùng, 1993 [28];
Nguy n Th Kim Oanh, 1992 [18]).
Nguy n Kim Oanh, 1992 [18] công b các k t qu v th i gian phát tri n,

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

14

nh p ñi u và kh năng sinh s n, s bi n ñ ng m t ñ r p ngô các gi ng ngô c a
Vi n nghiên c u ngơ cũng như m t đ r p ngơ

các th i đi m phun thu c

phịng tr r p ngơ khác nhau.
Nguy n Kim Oanh, 1993 [17] đã nghiên c u v m t s ch tiêu sinh h c
cơ b n c a r p ngơ

2 đi u ki n nhi t đ ni khác nhau trong phịng thí

nghi m là 250C và 300C, tác gi cịn cho bi t thành ph n ph ký ch c a r p ngơ
qua các tháng đi u tra và hi u l c c a m t s lo i thu c trong phịng tr r p ngơ.
T nh ng k t qu nghiên c u trong nư c ñã trình bày

trên và k t qu

đi u tra ngư i s n xu t, chúng tôi th y r ng nh ng loài r p mu i h i sau ñây
thư ng xu t hi n và gây h i n ng

nư c ta:

1. R p ñào: Myzus persicae (Sulzer) h i nhi u trên thu c lá, khoai tây,
cây thu c h hoa th p t và các cây h cà khác.
2. R p bông: Aphis gossypii (Glover) h i nhi u trên cây bông, t, khoai tây.
3. R p ñen: Aphis craccivora (Koch) h i nhi u trên ñ u ñen, ñ u xanh,
ñ u ván, ñi n thanh và m t s cây h ñ u khác.
4. R p c i: Brevicoryne brassicae (L.) h i nhi u trên c i xanh, c i tr ng,
c i b p, su hào và m t s cây h hoa th p t khác.
5. R p ngô: Rhopalosiphum maidis (Fitch) h i nhi u trên cây ngô

2.2.2.2 Nghiên c u trong nư c v thiên ñ ch c a r p mu i
Nghiên c u nh ng loài r p trên là bư c ñ u ñ nghiên c u kh năng tiêu
di t r p c a các lồi thiên đ ch. T nh ng nghiên c u trư c đây v các lồi thiên
đ ch trên r p mu i chúng tơi th y các lồi b rùa ăn r p, ru i ăn r p là nh ng đ i
tư ng có kh năng tiêu di t r p mu i m nh nh t.
Khi nghiên c u v r p ñào, Nguy n Vi t Tùng (1992) [27] ghi nh n 17
loài ru i ăn r p. Khi nghiên c u v r p mu i trên m t s loài cây tr ng, Nguy n
Th Kim Oanh (1996) [19] đã cơng b 20 lồi thiên ñ ch. Quách Th Ng (2000)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

15