[Luận văn]nghiên cứu ảnh hưởng của chu kỳ thu quả kéo dài tới năng suất, chất lượng một số giống cà chua quả nhỏ ở vụ sớm thu đông và vụ xuân hè

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
---------------
  --------------

KHỔNG VĂN GIANG

“NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA CHU KỲ THU QUẢ KÉO DÀI
TỚI NĂNG SUẤT, CHẤT LƯỢNG MỘT SỐ GIỐNG CÀ CHUA QUẢ
NHỎ Ở VỤ SỚM
THU ðÔNG VÀ VỤ XUÂN HÈ”

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành: Kỹ thuật Trồng trọt
Mã số: 60.62.01
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN HỒNG MINH

HÀ NỘI - 2008

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

i


LỜI CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tôi, những số
liệu trong luận văn này chưa từng được sử dụng và cơng bố trong các
luận án, luận văn và các cơng trình khoa học nào trước đây. Các trích
dẫn đều đảm bảo theo đúng quy định.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về lời cam ñoan này

Tác giả

Khổng Văn Giang

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

i


LỜI CẢM ƠN

ðể hoàn thành luận văn này, ngoài sự nỗ lực cố gắng của bản thân
tơi đã nhận được sự giúp đỡ của các thầy cơ giáo, các cá nhân và các tập
thể.
Tôi xin chân thành cảm ơn:
PGS.TS Nguyễn Hồng Minh - Trưởng Bộ môn Di truyền và Chọn
giống , Khoa Nông học - Trường ðại học Nông Nghiệp - Hà Nội người
thầy đã hết lịng giúp đỡ và chỉ bảo tơi trong suốt q trình thực hiện và
hồn thành luận văn
Các thầy cơ giáo Khoa sau đại học, Khoa Nông học, Bộ môn Di
truyền và Chọn giống – Trường ðại học nơng nghiệp Hà Nội, bạn bè đồng
nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện giúp đỡ tơi nghiên cứu học tập và hoàn
thành luận văn này.
Hà nội, ngày 30 tháng 10 năm 2008
Tác giả

Khổng Văn Giang

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

ii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
1.

BVTV : Bảo vệ thực vật

2.

ðHNN : ðại học Nông nghiệp

3.

KHKTNN: Khoa học kỹ thuật nông nghiệp

4.

CTV: Cộng tác viên

MỤC LỤC

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

iii


Lời cam ñoan.................................................................................................... i
Lời cảm ơn ....................................................................................................... ii

Danh mục các từ viết tắt ................................................................................... iii
Mục lục ............................................................................................................ iv
PHẦN 1. MỞ ðẦU .......................................................................................... 1
1.1. ðặt vấn đề ................................................................................................. 1
1.2. Mục đích và u cầu.................................................................................. 2
1.2.1. Mục đích................................................................................................. 3
1.2.2. u cầu................................................................................................... 3
1.3. ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài.................................................... 3
1.4. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 3
PHẦN THƯ HAI. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................. 4
2.1.Nguồn gốc cây cà chua ............................................................................... 4
2.2. Phân loại cà chua. ...................................................................................... 5
2.3. ðặc ñiểm thực vật học cơ bản của cây cà chua. ......................................... 6
2.4- Yêu cầu của cây cà chua ñối với ñiều kiện ngoại cảnh . ........................... 7
2.4.1.Yêu cầu về ñất ........................................................................................ 7
2.4.2.Nhiệt ñộ................................................................................................... 7
2.4.3. Yêu cầu với ánh sáng ............................................................................. 7
2.4.4. Yêu cầu với ñộ ẩm ................................................................................. 10
2.4.5. Yêu cầu ñối với dinh dưỡng khống ...................................................... 11
2.5. Tình hình nghiên cứu và sản xuất cà chua chế biến trên thế
giới ................................................................................................................... 12
2.5.1. Tình hình sản xuất cà chua chế biến thế giới........................................... 12
2.5.2. Tình hình nghiên cứu chọn tạo cà chua trên thế giới. .............................. 14
2.6. Tình hình nghiên cứu chọn tạo và sản xuất cà chua ở Việt am. .................. 18
2.6.1. Tình hình sản xuất cà chua ở Việt Nam. ................................................. 18

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

iv

2.6.2. Tình hình nghiên cứu giống và phát triển các giống cà chua
ỏViệt Nam. ....................................................................................................... 20
PHẦN III. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................... 25
3.1. Nội dung nghiên cứu ................................................................................. 25
3.2. Vật liệu nghiên cứu.................................................................................... 25
3.3. ðịa ñiểm nghiên cứu.................................................................................. 25
3.4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 25
3.5. Kỹ thuật trồng trọt ..................................................................................... 25
3.5.1. Thời vụ ................................................................................................... 25
3.5.2. Vườn ươm .............................................................................................. 26
3.5.3. Giai ñoạn trồng ra ruộng sản xuất ........................................................... 26
3.6. Các chỉ tiêu theo dõi .................................................................................. 27
3.6.1. ðặc ñiểm sinh trưởng.............................................................................. 27
3.6.2. Cấu trúc cây............................................................................................ 28
3.6.3. Một số tính trạng hình thái và đặc điểm nở hoa ...................................... 28
3.6.4. Tỷ lệ ñậu quả, các yếu tố cấu thành năng suất......................................... 28
3.6.5. Tình hình nhiễm sâu bệnh ngồi đồng ruộng .......................................... 28
3.6.6. ðặc điểm về cấu trúc hình thái quả ......................................................... 28
3.6.7. ðặc ñiểm về chất lượng quả.................................................................... 29
3.6.8- ðánh giá hiệu quả kinh tế ....................................................................... 29
3.6.9- Xử lý số liệu........................................................................................... 29
PHẦN IV. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................... 30
4.1- ðặc điểm nơng học và khả năng sinh trưởng, phát triển của các
giống cà chua.................................................................................................... 30
4.1.1- Các giai ñoạn sinh trưởng chủ yếu của các giống cà chua ở
các thời vụ khác nhau ....................................................................................... 30

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

v


4.1.2-Một số ñặc ñiểm sinh trưởng và phát triển của các giống cà
chua ở các thời vụ khác nhau............................................................................ 36
4.1.2.1. ðặc điểm về hình thái lá và đặc điểm nở hoa của các giống
ở các thời vụ..................................................................................................... 39
4.1.2.2. ðặc ñiểm về cấu trúc, hình thái cây của các giống cà chua
ở hai thời vụ khác nhau .................................................................................... 40
4.2. Tình hình nhiễm sâu bệnh của các giống cà chua trong các thời
vụ khác nhau .................................................................................................... 43
4.3- Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các giống cà
chua ở các thời vụ khác nhau............................................................................ 46
4.3.1- Khả năng ñậu quả của các giống cà chua trong các thời vụ
khác nhau ......................................................................................................... 46
4.3.2. Số chùm quả trên cây ở hai thời vụ, với hai chu kỳ thu quả
khác nhau ......................................................................................................... 52
4.3.3.Tổng số quả trên cây................................................................................ 55
4.3.4. Khối lượng trung bình/ quả..................................................................... 57
4.3.5 Năng suất cá thể của các giống cà chua ở các thời vụ khác
nhau.................................................................................................................. 58
4.3.6 Năng suất ô và năng suất (tấn/ha) của các giống cà chua ở các
thời vụ và chu kỳ thu quả khác nhau................................................................. 59
4.3.7 - So sánh hiệu quả kinh tế biện pháp thu quả kéo ñối với
trồng lúa ........................................................................................................... 62
4.3.8. Hàm lượng các chất hồ tan (brix) .......................................................... 64
4.4 - Một số đặc điểm về hình thái, cấu trúc và chất lượng quả của
các tổ hợp lai cà chua. ...................................................................................... 65
4.4.1-Chỉ tiêu về hình dạnh quả ........................................................................ 65
4.4.2 -Số ngăn hạt/quả ...................................................................................... 69

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

vi


4.4.3- Số hạt/quả............................................................................................... 69
4.4.4-ðộ dày thịt quả ........................................................................................ 70
4.4.5- Màu sắc vài quả khi xanh ....................................................................... 71
4.4.6- Màu sắc quả khi chín ............................................................................. 71
4.4.7 - Hương vị, khẩu vị.................................................................................. 72
PHẦN V. KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ .............................................................. 74
4.1. Kết luận ..................................................................................................... 74
4.2. ðề nghị...................................................................................................... 74
Tài liệu tham khảo............................................................................................ 75
Phụ lục ............................................................................................................. 82

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

vii


Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-1-


PHẦN 1: MỞ ðẦU
1.1. ðặt vấn ñề
Rau quả là một loại cây trồng rất quan trọng, là một nguồn thực phẩm

quan trọng khơng thể thay thế được trong đời sống hàng ngày của con người.
Rau không chỉ là thành phần cơ bản trong bữa ăn của các gia đình mà nó cịn
góp phần nâng cao thu nhập của các hộ nơng dân.
Một trong những loại rau quả được sử dụng phổ biến trong sinh hoạt
hàng ngày của con người là cà chua
Cà chua (Lycopersicon esculentum Mill). Là một trong những loại rau
phổ biến, có giá trị dinh dưỡng cao, trong quả chín có nhiều đường, vitamin
như: A, B1, B2, E, C..axit amin và chất khoáng quan trọng: Ca, P, Fe... nhưng
nhiều nhất là vitamin C. ðiều ñáng quý ở quả cà chua là sự cân ñối giữa các
dạng axit hữu cơ. Vitamin C trong quả cà chua khi nấu chín phần lớn vẫn giữ
ñược khối lượng chỉ bị bay hơi tương đối ít, bởi vì trong qủa cà chua có các
axit xitic và axit béo là những loại axit có tác dụng bảo vệ vitamin C. Các loại
axit này tiêu ñược các chất béo. Vitamin A thúc ñầy sự phát triển của cơ thể
khi còn nhỏ và làm tăng sức chống được bệnh tật, vitamin B giúp đỡ cho q
trình tiêu hố.
Quả cà chua được sử dụng rất phong phú và ña dạng, phù hợp với khẩu
vị của nhiều người ở mọi nứa tuổi. Quả cà chua ñược sử dụng ở nhiều dạng
khác nhau như: Salat, ăn tươi, cà chua ñóng hộp nguyên quả, nước giải khát,
tương cà chua.
Với nhiều tác dụng to lớn nên cây cà chua ñược mọi người ưa chuộng và
ñược trồng rộng rãi phổ biến ở nhiều nước trên thế giới. Ở nước ta cây cà
chua rất thích hợp với điều kiện khí hậu mùa đơng. Vụ đơng chính cà chua
sinh trưởng, phát triên rất tốt, ra hoa kết quả thuận lợi, cho năng suất cao,
màu sắc đẹp, chất lượng tốt, ít sâu bệnh.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-1-

Trong những năm gần ñây nhu cầu sử dụng cà chua ngày càng tăng và
cần ñược cung cấp ñều ñặn trong năm, ñặc biệt là vào mùa xuân và mùa hè
nhu cầu sử dụng cà chua ăn liền và chế biến ñồ hộp nguyên quả rất lớn. ðặc
biệt các giống cà chua quả nhỏ rất phù hợp với yêu cầu trên. Cà chua trái vụ
cũng mang lại nhiều hiệu quả kinh tế cao đối với người nơng dân. Các nhà
máy chế biến cũng cần nguồn nguyên liệu ñều ñặn trong năm ñể hoạt ñộng.
Trên thực tế trồng cà chua trái vụ ñiều kiện nhiệt ñộ quá cao, quá thấp,
mưa nhiều, sâu bệnh phá hại nặng làm ảnh hưởng xấu tới sinh trưởng và phát
triển của cây làm giảm năng suất chất lượng gây thiệt hại lớn ñối với cà chua
trái vụ. Vì vậy diện tích trồng cà chua trái vụ vẫn chưa ñược nhân rộng.
ðể nâng cao năng suất chất lượng cà chua cần phải sử dụng một số biện
pháp về kỹ thuật và chọn tạo các giống cà chua có đặc điểm nơng sinh học tốt,
chất lượng cao, thích nghi với tất cả các vụ trong năm.
Xuất phát từ những u cầu đó với nhiều lỗ lực của các nhà nghiên cứu
và chọn tạo giống ñến nay ở nước ta đã có nhiều giống được trồng trong điều
kiện của vụ sớm thu đơng và vụ xn hè. Kèm theo một số giải pháp kỹ thuật
trong sản xuất cà chua ñể kéo dài thời gian thu hái quả, nâng cao năng suất
cũng như chất lượng quả. Nhưng vấn ñề then chốt là phải tìm ra những giống
cà chua có đặc điểm nơng sinh học và chất lượng quả tốt thích hợp với tất cả
các vụ trong năm ñể cho năng suất cao và chất lượng tốt phù hợp với thị hiếu
người tiêu dùng.
Trước tình hình đó được chỉ chỉ bảo và hướng dẫn của PGS. TS Nguyễn
Hồng Minh Giám ñốc Trung tâm nghiên cứu và phát triển chất lượng rau Trưởng bộ môn Di truyền và Chọn giống - Khoa Nông học - ðại học Nông
nghiệp - Hà Nội, tôi tiến hành thực hiện ñề tài: “ Nghiên cứu ảnh hưởng của
chu kỳ thu quả kéo dài tới năng suất, chất lượng một số giống cà chua quả
nhỏ ở vụ ñông sớm và vụ xuân hè”

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-2-

1.2. Mục đích và u cầu
1.2.1. Mục đích
Xác định được giống cà chua quả nhỏ phù hợp với vụ thu ñông, xuân hè
và biện pháp kéo dài thời gian thu quả của giống ở hai thời vụ
1.2.2. Yêu cầu
- ðánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển của các yếu tố cấu thành
năng suất, cấu trúc cây, tình hình nhiễm một số bệnh hại của một số giống cà
chua quả nhỏ, trồng ở các thời vụ thu đơng và xn hè.
- ðánh giá khả năng cho thu quả kéo dài của các giống ở hai thời vụ trên.
- ðánh giá một số chỉ tiêu về hình thái và chất lượng quả các giống cà
chua trồng ở các thời vụ và biện pháp kéo dài thời gian thu quả.
1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài
- Từ kết quả ñạt ñược của ñề tài ñưa ra những giống cà chua có triển
vọng phù hợp với điều kiện sinh thái của vùng, góp phần làm phong phú thêm
cho bộ giống cà chua
- Xác ñịnh ñược những giống cà chua triển vọng có khả năng trồng rải
vụ, thu quả kéo dài cải thiện cơ cấu giống cà chua.
1.4. Phạm vi nghiên cứu
ðề tài chỉ giới hạn nghiên cứu về các ñặc ñiểm nông học, khả năng sinh
trưởng, phát triển, khả năng chống chịu, khả năng cho năng suất và ñặc ñiểm
cấu trúc, hình thái phẩm chất của các giống cà chua mới cho mục đích chế
biến
- ðánh giá tình hình nhiễm một số bệnh của các giống qua các thời vụ

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-3-

PHẦN THƯ HAI
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1.Nguồn gốc cây cà chua
Cà chua là loại cây ăn quả quan trọng ñược trồng phổ biến trên thế giới
từ xích đạo tới bắc cực Alaska. Về sản lượng cà chua chiêm 1 6 sản lượng rau
trên thế giới.
Nhiều nghiên cứu cho rằng quê hương của cây cà chua là vùng Nam Mỹ,
dọc theo bờ biển Thái Bình Dương, từ quần đảo Galapagos tới Chilê.
Các nhà nghiên cứu có nhiều ý kiến khác nhau về nguồn gốc của cây cà
chua trồng. Một số tác giả cho rằng cây cà chua trồng có nguồn gốc từ
L.esculentumvar.pimpinellifolum. Tuy nhiên, nhiều tác giả nhận ñịnh
L.esculentumvar.pimpinellifolum ( cà chua anh ñào ) là tổ tiên của cà chua
trồng. Theo các nghiên cứu của Jenkins (1948)[ 47] có thể dạng này được
chuyển hố từ Pêru và Êquado tới nam Mêhico, ở đó nó được dân bản xứ
thuần hố và cải tiến.
Cà chua trồng được thuần hố như thế nào? Vấn ñề này có nhiều ý kiến
khác nhau. ða số các tác giả cho rằng, trong tiến hoá xảy ra quá trình đột biến
liên quan tới sự kết ở nỗn, dẫn tới hình thành dạng quả lớn, theo Leslry
(1962 ) dạng ñột biến quả lớn ñược kiểm tra bởi gen lặn. Theo Stuble (1967 ),
kết quả q trình tích luỹ dần các gen ñột biến (lặn) ở dạng dại
L.esculentumvar.pimpinellifolum ñã xuất hiện ở cà chua trồng. [12]
Jenkins (1948), [47] ñã ñề xuất hai hướng tiến hố về kích thước và hình
dạng quả. Một hướng liên quan đến việc tăng kích thước ô hạt, hạt và thịt quả,
kết quả hình thành quả hình mận, hình lê và các dạng quả hình dài khác.
Hướng thứ hai ở noãn xảy ra sự liên kết các ơ hạt làm tăng về đường kính,
hình thành dạng quả lớn có nhiều ơ hạt.

Trường ðại học Nơng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-4-


Brezhnev (1964) ñã chia sẻ ý kiến là dạng hạt quả lớn hình thành do kết
quả tiến hố tăng kích thước và số lượng ơ hạt ở nỗn.
Theo Luckwill (1943)[56] cà chua từ Nam mỹ ñược ñưa vào Châu Âu từ
thế kỷ 16, và ñầu tiên ñược trồng ở Tây Ban Nha, Bồ ðào Nha, từ đó cà chua
được lan truyền ñi ñến các nơi khác. Rất nhiều con người ñã coi cà chua như
cây thuốc và cây cảnh, mãi ñến cuối thế kỷ 18 ñầu thế kỷ 19 cà chua mới
được liệt vào danh sách thực phẩm có giá trị và từ đó phát triển mạnh.
2.2. Phân loại cà chua.
Cà chua thuộc chi Lycopersicon Tour, họ cà ( Solanaceae ). Chi
Lycopersicon Tour ñược phân loại theo nhiều tác giả: Muller (1940),
Daskalov và Popov (1941), Luckwill (1943), Lehman (1953), Brezhnev
(1955, 1964). Ở Mỹ thường dùng phân loại của Muller, ở Châu Âu, Liên Xô
(cũ) thường dùng phân loại của Brezhnev. Với cách phân loại của Brehnev
(1964), chi Lycopersicon Tour ñược phân làm 3 loài thuộc hai chi phụ [12]
- Subgenus 1 - Eriopersicon: Chi phụ này gồm các loài dại, cây dạng một
năm hoặc nhiều năm, gồm các dụng có lơng, màu trắng, xanh lá cây hay vàng
nhạt, có các vệt vàng hay xanh thấm. Hạt dày khơng có lơng, màu nâu. Chi
phụ này gồm 2 loại và các loại phụ.
1. Lycopersicon peruvianum Mill.
1a. L. Peruvianum var. Cheesmanii Riloey và var. Cheesmanii f. minor
C. H. Mull. (L. esc. Var. minor Hook).
1b. L. Peruvianum. dentatum Dun.
2. Lycopersicon hirsutum Hum. Et. Bonpl.
2a. L. hirsutum var. glabratum C. H. Mull.
2b. L. hirsutum var. glandulosum C. H. Mull.
- Subgenus 2 - Eulycopersicon. Các cây dạng một năm, quả khơng có
lơng, màu đỏ hoặc đỏ vàng, hạt mỏng, rộng.... chi phụ này gồm một loại.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-5-


3. Lycopersiconesculentum Mill. Loài này bao gồm 3 loại phụ.
L.esculentum Mill.ssp. spontaneum Brezh: Cà chua dại, bao gồm hai
dạng sau.
- L.esculentum var. pimpinellifolium Mill. (Bezh).
- L.esculentum var. racemigenum (Lange), Bezh.
2.3. ðặc ñiểm thực vật học cơ bản của cây cà chua.
Cà chua là cây trồng hàng năm, thân bụi, phân nhánh mạnh, có lớp lơng
dày bao phủ trên thân có nhiều ñốt. Chiều cao và số nhánh rất khác nhau phụ
thuộc vào ñiều kiện của giống và ñiều kiện trồng trọt.
Rễ cà chua thuộc hệ rễ chùm, ăn sâu và phân nhánh mạnh rễ có thể ăn
sâu tới 1,5m [3]
Với khối lượng rễ lớn như vậy, cà chua ñược xếp vào nhóm cây chịu
hạn.
Lá cà chua thuộc lá kép lơng chim lẻ mỗi lá hồn chỉnh gồm 3-4 đơi lá
chét, tuỳ theo giống ngọn lá có một phiến lá riêng biệt gọi là lá đỉnh. Ở giữa
các đơi lá chét cịn có lá giữa, trên đơi lá chét có những phiến lá nhỏ gọi là lá
bên. Bộ lá có ý nghĩa quan trọng ñối với năng suất, số lá trên cây ít, khi lá bị
bệnh hại sẽ ảnh hưởng lớn ñến năng suất quả ... Tuỳ thuộc giống lá cà chua có
kích thước và màu sắc khác nhau.
Hoa cà chua mọc thành chùm, có ba dạng chùm hoa dạng đơn giản dạng
trung gian và dạng phức tạp
Số lượng hoa trên chùm, số chùm hoa và số cây rất khác nhau ở các
giống. Hố đơn tính, số đài và cánh hoa tương ứng từ 5 -9. Hoa lưỡng tính nhị
đực liên kết với nhau thành bao hình nón bao quanh nhị cái.

Quả cà chua thuộc loại quả mọng có 2- 3 ñến nhiều ngàn hạt. Hình dạng
và màu sắc phụ thuộc vào từng giống. Ngồi ra màu sắc quả chín cây phụ
thuộc vào ñiều kiện nhiệt ñộ phụ thuộc vào hàm lượng caroten và lycopen . Ở

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-6-


nhiệt ñộ 300C trở lên, sự tổng hợp lycopen bị ức chế, trong khi đó sự tổng hợp
caroten khơng mẫn cảm với sự tác động của nhiệt độ, vì thế ở mùa nóng cà
chua có màu chín vàng hoặc đỏ vàng. Khối lượng quả có sự chênh lệch đáng
kể, giữa loài và từng loài cà chua trồng trọt từ 2-3 g đến 200 -300 g (thậm chí
có quả tới 500g )
2.4- Yêu cầu của cây cà chua ñối với ñiều kiện ngoại cảnh .
2.4.1.Yêu cầu về ñất
Cà chua trồng trên ñất thoát nước khá với ñộ với ñộ chua trung bình
tính pH=6,0-7,0. Cây cà chua mẫn cảm với phân hữu cơ và phân khống sử
dụng phân bón thích hợp sẽ nâng cao chất lượng và sản phẩm quả.
2.4.2.Nhiệt ñộ
Cà chua thuộc nhóm cây ưa ẩm. Trong q trình nảy mầm của hạt,
nhiệt độ thích hợp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho hạt nẩy mầm nhanh, làm tăng
tỉ lệ mọc mầm, giúp cho cây con phát triển dễ dàng. Nhiệt ñộ thích hợp nhất
cho nẩy mầm là 18,5 - 210C (Wittwer 1960 ) cịn Thompson (1974) lại cho
răng nhiệt độ tối ưu là 26 - 240C. Nhiệt ñộ quá cao sẽ làm chậm sự nảy mầm
của hạt, hạt dễ mất sức sống, mầm bị biến dạng[1]
Theo Kuo và cộng sự (1998), nhiệt độ đất có ảnh hưởng lớn đến q
trình phát triển của hệ thống rễ, khi nhiệt ñộ ñất cao trên 390C sẽ làm giảm
quá trình lan tỏa của hệ thống rễ, nhiệt ñộ trên 440C bất lợi cho sự phát triển
của bộ rễ, cản trở quá trình hấp thụ nước và chất dinh dưỡng[55]

Cà chua sinh trưởng tốt trong phạm vi nhiệt ñộ 15 - 300C, nhiệt ñộ tối
ưu là 22 - 240C (lorenz Maynard 1988 ). Quá trình quang hợp của lá cà chua
khi nhiệt độ đạt tối ưu 25 - 300C, khi nhiệt ñộ cao hơn mức thích hợp (>350C)
q trình quang hợp sẽ giảm dần.
Nhiệt ñộ ngày và ñêm ñều có ảnh hưởng ñến sinh trưởng sinh dưỡng
của cây. Nhiệt độ ngày thích hợp cho cây sinh trưởng từ 20-250C (Kuo và

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-7-


cộng sự 1989), nhiệt độ đêm thích hợp từ 13-180C. Theo Claylon (1923 ), Khi
nhiệt ñộ trên 350C cây cà chua ngừng sinh trưởng, và ở nhiệt ñộ 100C trong
một giai ñoạn dài cây sẽ ngừng sinh trưởng và chết (Swiader J.M và cộng sự
1992) [22]. Ở giai ñoạn sinh trưởng dinh dưỡng, nhiệt ñộ ngày ñêm xấp xỉ
250C sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho q trình ra lá và sinh trưởng của lá. Tốc
ñộ sinh trưởng của thân, chồi và rễ ñạt tốt hơn khi nhiệt ñộ ngày từ 26-300C
và ñêm từ 18-220C. ðiều này liên quan ñến việc duy trì cân bằng q trình
quang hóa trong cây.
Nhiệt ñộ không những ảnh hưởng trực tiếp tới sinh trưởng dinh dưỡng
mà cịn ảnh hưởng rất lớn đến sự ra hoa ñậu quả, năng suất và chất lượng của
cà chua. Ở thời kỳ phân hóa mầm hoa, nhiệt độ khơng khí ảnh hưởng đến vị
trí của chùm hoa đầu tiên. Cùng với nhiệt độ khơng khí, nhiệt độ đất có ảnh
hưởng đến số lượng hoa/ chùm. Khi nhiệt độ khơng khí trên 30/250C
(ngày/đêm) làm tăng số lượng đốt dưới chùm hoa thứ nhất. Nhiệt độ khơng
khí lớn hơn 30/250C (ngày/đêm) cùng với nhiệt ñộ ñất trên 210C làm giảm số
hoa trên chùm.
Nghiên cứu của Calvert (1957) [59] cho thấy sự phân hóa mầm hoa ở
130C cho số hoa trên chùm nhiều hơn 180C là 8 hoa/chùm, ở 140C có số hoa

trên chùm lớn hơn 200C (Tiwari, Choudhury, 1993).
Ngoài ra, nhiệt ñộ còn ảnh hưởng trực tiếp tới sự nở hoa cũng như q
trình thụ phấn thụ tinh, nhiệt độ ảnh hưởng rõ rệt tới sự phát triển của hoa, khi
nhiệt ñộ (ngày/ñêm) trên 30/240C làm giảm kích thước hoa, trọng lượng nỗn
và bao phấn. Nhiệt độ cao làm giảm số lượng hạt phấn, giảm sức sống của hạt
phấn và của nỗn. Tỷ lệ đậu quả ở nhiệt độ tối ưu là 18-200C. Nhiệt độ ngày
tối đa vượt 380C trong vịng vài ngày trước và sau khi nở hoa ñều làm giảm
sức sống hạt phấn, chính đó là ngun nhân làm giảm năng suất. Quả cà chua
phát triển thuận lợi ở nhiệt độ thích hợp, khi nhiệt độ 350C ngăn cản sự phát

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-8-


triển của quả và làm giảm kích thước quả rõ rệt (Kou O.G và cộng sự, 1998)
[55] .
Bên cạnh đó nhiệt độ cịn ảnh hưởng đến các chất điều hịa sinh trưởng
có trong cây. Sau khi đậu quả, quả lớn lên nhờ sự phân chia và sự phát triển
của các tế bào phơi. Hoạt động này được thúc đẩy bởi một số hooc mơn sinh
trưởng hình thành ngay trong khi thụ tinh và hình thành hạt. Nếu nhiệt độ cao
xảy ra vào thời ñiểm 2-3 ngày sau khi nở hoa gây cản trở q trình thụ tinh,
auxin khơng hình thành được quả non sẽ khơng lớn mà rụng đi.
Sự hình thành màu sắc quả cũng chịu ảnh hưởng lớn của nhiệt độ, bởi
q trình sinh trưởng tổng hợp caroten rất mẫn cảm với nhiệt độ. Phạm vi
nhiệt độ thích hợp ñể phân hủy chlorophyll là 14-150C, ñể hình thành lycopen
là 12-300C. Do vậy nhiệt độ tối ưu để hình thành sắc tố là 18-240C. Quả có
màu đỏ - da cam đậm ở 24-280C do có sự hình thành lycopen và caroten dễ
dàng. Nhưng khi nhiệt độ ở 30-360C quả có màu vàng đỏ là do lycopen khơng
được hình thành. Khi nhiệt ñộ lớn hơn 400C quả giữ nguyên màu xanh bởi vì

cơ chế phân hủy chlorophyll khơng hoạt động, caroten và lycopen khơng
được hình thành. Nhiệt độ cao trong q trình phát triển của quả cũng làm
giảm quá trình hình thành pectin, là nguyên nhân làm cho quả nhanh mềm
hơn [11]. Nhiệt độ và độ ẩm cao cịn là ngun nhân tạo ñiều kiện thuận lợi
cho một số bệnh phát triển. Theo Walker và Foter (1946) bệnh héo rũ
Fusarium phát triển mạnh ở nhiệt ñộ ñất 280C, bệnh ñốm nâu
(Cladosporiumfulvum Cooke) phát sinh ở ñiều kiện nhiệt ñộ 25-300C và độ
ẩm khơng khí 85-90%, bệnh sương mai do nấm Phytophythora infestans phát
sinh phát triển vào thời ñiểm nhiệt ñộ thấp dưới 220C, bệnh héo xanh vi khuẩn
(Rasltonia solancearum) phát sinh phát triển ở nhiệt ñộ trên 200C [5].
2.4.3. Yêu cầu với ánh sáng

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-9-


Cà chua thuộc cây ưa ánh sáng, cây con trong vườn ươm nếu ñủ ánh sáng
(5000 lux) sẽ cho chất lượng tốt cứng cây, bộ lá to, khỏe, sớm ñược trồng.
Ngồi ra ánh sáng tốt, cường độ quang hợp tăng, cây ra hoa ñậu quả sớm hơn,
chất lượng sản phẩm cao hơn (Trần Khắc Thi, 1999) [29]. Theo Kuddijavcev
(1964), Binchy và Morgan (1970) cường ñộ ánh sáng ảnh hưởng ñến quá
trình sinh trưởng, phát triển của cây cà chua. ðiểm bão hòa ảnh hưởng của
cây cà chua là 70.000 lux (là cây trồng cần nhiều ánh sáng chỉ sau cây dưa
hấu) [8]. Cường ñộ ánh sáng thấp làm chậm quá trình sinh trưởng và cản trở
quá trình ra hoa. Cường ñộ ánh sáng thấp làm vươn dài vòi nhụy và tạo nên
những hạt phấn khơng có sức sống, thụ tinh kém (johnson và Hell 1953). Ánh
sáng đầy đủ thì việc thụ tinh thuận lợi, dẫn đến sự phát triển bình thường của
quả, quả ñồng ñều, năng suất tăng. Khi cà chua bị che bóng, năng suất thường
giảm và quả bị dị hình (Man và Hallyaner, 1968). Trong điều kiện thiếu ánh

sáng năng suất cà chua thường giảm, do vậy việc trồng thưa làm tăng hiệu quả
sử dụng ánh sáng kết hợp với ánh sáng bổ sung sẽ làm tăng tỷ lệ ñậu quả, tăng
số quả trên cây, tăng trọng lượng quả và làm tăng năng suất. Nhiều nghiên
cứu ñã chỉ ra rằng cà chua khơng phản ứng với độ dài ngày, quang chu kỳ
trong thời kỳ đậu quả có thể dao ñộng từ 7-19 giờ. Tuy nhiên, một số nghiên
cứu khác cho rằng ánh sáng ngày dài và hàm lượng nitrat ảnh hưởng rõ rệt
ñến tỷ lệ ñậu quả. Nếu chiếu sáng 7 giờ và tăng lượng đạm thì làm cho tỷ lệ
đậu quả giảm trong khi đó ánh sáng ngày dài làm tăng số quả/cây. Nhưng
trong ñiều kiện ngày ngắn nếu khơng bón đạm thì chỉ cho quả ít, cịn trong
điều kiện ngày dài mà khơng bón đạm thì cây khơng ra hoa và khơng đậu quả
[1].
Chất lượng ánh sáng có tác dụng rõ rệt tới các giai đoạn sinh trưởng của
cây cà chua (Wassink và Stoluijk 1956). Ánh sáng đỏ làm tăng tốc độ sinh

Trường ðại học Nơng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-

- 10


trưởng của lá và ngăn chặn sự phát triển của chồi bên. Ánh sáng màu lục làm
tăng chất lượng khô mạnh nhất.
Thành phần hóa học của quả cà chua chịu tác ñộng lớn của chất lượng
ánh sáng, thời gian chiếu sáng và cường ñộ ánh sáng. Theo Hammer và cộng
sự (1942), Brow (1955) và Ventner (1977) cà chua trồng trong ñiều kiện ñủ
ánh sáng ñạt hàm lượng a xít ascibic trong quả nhiều hơn nơi thiếu ánh sáng.
2.4.4. Yêu cầu với độ ẩm
Cà chua có u cầu về nước ở các giai ñoạn sinh trưởng rất khác nhau,
xu hướng ban ñầu cần ít vê sau cần nhiều. Lúc cây ra hoa là thời kỳ cần nhiều

nước nhất. Nếu ở thời kỳ này độ ẩm khơng đáp ứng, việc hình thành chùm
hoa và tỷ lệ ñậu quả giảm.
Một số nghiên cứu cho thấy giữa năng suất cà chua và lượng nước bốc
hơi trên lớp đất mặt sâu 1 cm có mối quan hệ chặt. Một nghiên cứu của Mỹ
cho thấy một giống cà chua đạt năng suất 220 tấn/ha thì hiệu quả sử dụng
nước là 3,1tấn/cm/ha lượng nước thoát hơi. Ở Tunisia, Van Otegen at al
(1982) (dẫn theo Claude J.P, 1988) [13] khi nghiên cứu tác ñộng của nước ñối
với cà chua ñã kết luật ñể ñạt năng suất 113 tấn/ha thì hiệu quả sử dụng nước
tối đa là 2,59 tấn/cm/ha. Nghiên cứu trong ñiều kiện California, Claude cho
rằng ñể tạo 1 kg quả cà chua cần 32,3kg nước.
Nhiều tài liệu cho thấy độ ẩm thích hợp cho cà chua là 60-65% (Barehyi,
1971) và độ ẩm khơng khí là 70-80%. Khi ñất quá khô hay quá ẩm ñều ảnh
hưởng ñến sinh trưởng phát triển và năng suất của cà chua. Biểu hiện thiếu
nước hay thừa nước ñều làm cho cây bị héo. Ruộng bị ngập nước, trong đất
thiếu oxy, thừa khí cacbonic làm rễ cà chua bị ngộ ñộc dẫn ñến cây héo. Khi
thiếu nước quả cà chua bị chậm lớn thường xảy ra hiện tượng thối ñáy quả,
quả dễ bị rám do canxi bị giữ chặt ở các bộ phận già khơng vận chuyển đến
các bộ phận non.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

-

- 11