Giới thiệu văn hóa địa phương- Đaklak

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>KINH NGHIỆM NGHE GIẢNG, ĐỌC SÁCH VÀ GHI CHÉP</b>
<b>Nguyễn Cảnh Chương</b>

<b>(bài in trong Kỷ yếu Hội nghị học tốt năm học 2000-2001)</b>
Có thể nói nghe giảng, đọc sách, ghi chép là những khâu quan trọng của q
trình học tập, là chìa khóa để tiếp cận kho tàng tri thức. Lẽ tất nhiên, trong nghe
giảng có ghi chép và trong đọc sách cũng vậy, nên tôi xin được trình bày chung và
một cách sơ lược về hai phương pháp: nghe giảng và đọc sách.

<b>I. Nghe giảng</b>

Nghe giảng là khâu mở đầu trong quá trình học tập. Đến lớp nghe giảng,
ngồi nội dung bài giảng, thầy cơ giáo còn hướng dẫn chúng ta phương pháp và
định hướng cho chúng ta nghiên cứu tùy vào từng mơn. Vậy thì nghe giảng và ghi
chép như thế nào để đạt hiệu quả?

<b>I.1. Chuẩn bị cho buổi nghe giảng</b>

Chuẩn bị cho buổi nghe giảng tốt đó là đọc trước bài học của mơn học sẽ
được giảng. Đây là thao tác có tác dụng rất lớn góp phần nâng cao hiệu quả nghe
giảng và ghi chép. Bởi đọc trước, thậm chí chỉ đọc lướt qua thôi nhưng đến lớp
chúng ta sẽ ở tư thế chủ động hơn. Hiệu quả từ thao tác này là dễ thấy nhưng
không phải ai cũng thực hiện được. Nó khó bởi chúng ta bị chi phối về thời gian.
Chẳng hạn lịch học kín hết tuần, cả ngày: 1-4; 7-10 rồi thậm chí tiết 11-14 thì đúng
là khơng đủ thời gian, và lâm vào tình thế bị động là điều khó tránh khỏi. Vì vậy
buộc chúng ta phải cố gắng. Nắm được tư thế chủ động trong nghe giảng là nắm
được một phần hiệu quả bài giảng.

<b>I.2. Nghe giảng</b>

Điều cốt yếu cho buổi nghe giảng tốt là nghiêm túc, tập trung tất cả cho

nghe giảng. Đây là điều quá sơ đẳng và đơn giản nhưng không phải ai cũng ý thức
được tầm quan trọng của nó và làm được. (Có lẽ sinh viên có nhiều việc phải làm,
thậm chí phải giải quyết ngay trong giờ nghe giảng (!)). Tôi nói đến tầm quan
trọng của sự nghiêm túc trong giờ nghe giảng bởi vì trong chúng ta rất ít người
được như Bàng Thống: vừa nghe dân trình bày, vừa đọc đơn, vừa ghi chép và
miệng vừa phán, giải quyết các đơn từ cả mấy tháng dồn lại chỉ trong chưa đầy
buổi... Chúng ta không được như “Phượng Sồ tiên sinh” thì điều tất nhiên muốn
đạt hiệu quả nghe giảng thì phải tập trung.

Một điều nữa trong nghe giảng là phải đặt câu hỏi cho những thắc mắc, nếu
mình giải quyết được thì tốt, cịn khơng thì phải hỏi thầy giáo, bạn bè.

Như vậy, tập trung nghe giảng và đặt câu hỏi là hai yếu tố quan trọng trong
nghe giảng. Tập trung nghe giảng liên quan đến việc ghi chép của chúng ta.

<b>I.3. Ghi chép trong nghe giảng</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

niệm, định nghĩa đó là một điều tất yếu. Và như vậy thì ghi lại những khái niệm,
định nghĩa khơng được “sáng tạo” đó là một điều tất nhiên. Tuy nhiên, để dễ nhớ,
cũng có thể ghi lại khái niệm, định nghĩa dưới dạng lời của mình – mình hiểu và
diễn đạt nó lại khơng để lệch ý. Và đối với những mơn đó (ví dụ mơn <i>Từ vựng học</i>
<i>tiếng Việt, Ngữ âm tiếng Việt...) thì việc ghi lại những ví dụ cụ thể được đưa ra</i>
minh họa cho khái niệm, định nghĩa là cần thiết nếu chúng ta chưa hiểu hết.

Có những mơn phải ghi chép những khái niệm, định nghĩa thì cũng có
những mơn chun sâu địi hỏi chúng ta phải ghi nhiều. Tuy vậy, theo tôi nghĩ
nghe giảng vẫn là điều cốt yếu để mình nắm được ý và ghi chép ý thì thật tốt. Như
trên đã nói, nếu đọc được tài liệu trước khi nghe giảng thì việc nắm ý trong ghi
chép sẽ dễ dàng hơn.

Nhưng cũng có khi phải ghi nhiều, ghi hết nếu cảm thấy là vấn đề quan
trọng. Đối với những bài ghi này địi hỏi có thời gian về đọc lại và nó sẽ chiếm
nhiều thời gian. Và cách ghi ý vẫn hiệu quả hơn – có thời gian cho mình nghe
giảng được nhiều hơn. Đây có lẽ là điều dẫn đến sự khác nhau ở mỗi vở tập của
mỗi người, bởi mỗi người có cách ghi chép riêng. Có thể cách ghi tóm tắt theo
hình cây, thư mục như sơ đồ tư duy sẽ phù hợp cho tất cả mọi người.

<b>II. Đọc sách</b>

<b>II.1. Đọc chậm kỹ và đọc lướt nhanh</b>

Không thể phủ nhận rằng đọc sách là rất quan trọng đối với mỗi người để
tích lũy kiến thức – đặc biệt đối với sinh viên càng quan trọng. Đọc sách giúp
chúng ta nắm vững bài học và mở cửa kho tàng kiến thức. Đó là điều mà trong mỗi
chúng ta ai cũng thấy được. Vậy thì đọc sách như thế nào để có thể đạt được hiệu
quả nhất? Vấn đề hiệu quả chắc có lẽ cũng tùy từng người: người có cách đọc
nhanh, người có cách đọc chậm, suy nghĩ... Và, tùy từng loại sách mà ta có những
cách đọc khác nhau. Bởi vì muốn suy nghĩ và ghi chép được thì chỉ có đọc chậm.
Đọc chậm mới có thể nghiền ngẫm được. Đây cũng là đặc trưng của văn hóa đọc
nói chung, nó có lợi thế hơn và khác với văn hóa “nghe nhìn”.

Nói như vậy khơng có nghĩa là cách đọc nhanh khơng có lợi, nó thực sự có
ích trong mục đích chúng ta tìm tài liệu và hệ thống lại kiến thức. Và theo tôi nghĩ,
kết hợp được hai cách đọc thì kết quả sẽ cao hơn. Chẳng hạn khi đọc một cuốn
sách hoặc một cuốn vở ghi chép thì trước hết nên đọc lướt qua một lượt. Áp dụng
cách đọc nhanh để nắm kiến thức một cách hệ thống. Từ việc nắm kiến thức hệ
thống, chúng ta sẽ đi vào từng phần cụ thể bằng việc áp dụng cách đọc chậm, suy
nghĩ.

Cũng lưu ý rằng khi đọc nhanh thì nên đọc hết một mạch rồi mới nghỉ. Bởi

có như vậy kiến thức mới được hệ thống. Nếu trường hợp sách quá dày thì nên đọc
hết từng chương một – bởi khi trình bày sách tác giả sẽ giải quyết một vấn đề trong
mỗi chương. Như vậy kiến thức sẽ được hệ thống trọn vẹn.

<b>II.2. Đọc nhiều lần</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Đọc nhiều lần nhưng vấn đề là ở chỗ không phải đọc trong một lúc mà phải
giãn cách. Tức là đọc nhiều lần trong nhiều thời điểm khác nhau (có thể là sáng rồi
chiều hơm nay rồi lại sáng, chiều ngày mai) thì có hiệu quả hơn là đọc đi đọc lại
nhiều lần trong một thời điểm liên tục. Điều này địi hỏi có nhiều thời gian – không
phải ai cũng thực hiện được (ngay cả người viết bài này cũng có lúc phải học
gấp...). Nghĩa là chúng ta phải đọc ngay từ đầu – không đợi đến ngày thi mà phải
dùng chiến thuật “mưa dầm thấm đất”.

<b>II.3. Đọc sách và suy nghĩ</b>

Suy nghĩ khi đọc sách là tìm hiểu ý của tác giả, so sánh ý này với ý kia. Có
thể tự đặt ra câu hỏi. Chẳng hạn khi đọc cuốn Văn học phương Tây, tác giả Lương
Duy Trung trong phần văn học Phục hưng Anh đã viết về Secxpia: “Secxpia đã
“phát hiện về một thế lực đen tối mới, tuy đang trong q trình sinh sơi nảy nở
nhưng đã tỏ ra cực kì nguy hiểm, cực là đáng lo ngại” (Lương Duy Trung, Văn học
<i>phương Tây, Nxb. Giáo dục, 1997, tr. 210). Khi đọc đến đó ta có thể đặt câu hỏi:</i>
Tại sao và cái gì là thế lực đen tối mới mà tác giả cho là Secxpia đã phát hiện
được? Trả lời câu hỏi đó: Secxpia đã phát hiện ra thế lực đen tối mới đó là giai cấp
tư sản. Gọi đó là một phát hiện mới bởi vì trước đây ở văn học Phục hưng Ý và
Pháp chỉ mới thấy được thế lực đen tối là phong kiến và chủ nghĩa kinh viện nhà
thờ. Và, như vậy trả lời câu hỏi đó là chúng ta đang suy nghĩ, tìm hiểu ý tác giả...

<b>II.4. Đọc sách và ghi chép</b>

Đây cũng là một khâu quan trọng của việc đọc sách để biến kiến thức thành
của mình.

Ghi chép có thể có nhiều cách, phổ biến nhất là ba cách sau:

1. Ghi chép nguyên văn những từ hay, những câu văn, câu thơ hay... của
tác giả. Chẳng hạn ghi chép những tuyên ngôn của Nam Cao trong Đời thừa: “Văn
chương không phải là một người thợ khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho,
văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, tìm tịi, khơi những nguồn
chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có”. Hay: “Kẻ mạnh khơng phải là kẻ dẫm
trên vai người khác mà kẻ mạnh là kẻ nâng người khác trên đơi vai của mình”...

Hay ghi chép một câu phê bình hay: “Secxpia thường trả món nợ văn
chương một cách hậu hĩ. Ơng ln ln trả nhiều hơn những gì ơng đã vay”
(Lương Duy Trung, Văn học phương Tây, Nxb. Giáo dục, 1997, tr. 214)...

2. Cách thứ hai là ghi chép ý tưởng hay... tất nhiên là bằng lời văn của
mình.

3. Ghi tóm tắt cơng trình sau khi đọc (chương, mục, luận điểm chính, luận
điểm mới...)

</div>

<!--links-->