Nguyen Dinh Chieu ngoi sao sang tren bau troi van nghe dan toc Pham Van Dong

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (71.02 KB, 3 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong

văn nghệ của dân tộc

Phạm Văn Đồng

A. Mục tiêu bài học:

Thy rõ những nét đặc sắc trong bài nghị luận văn học của Phạm Văn Đồng: có nhiều phát hiện mới
mẻ và sâu sắc về nội dung, cách viết hài hòa giữa lí lẽ và tình cảm, giữa văn học và cuộc sống, giúp ta
hiểu hơn và càng thêm yêu quý nhà thơ u nớc Nguyễn Đình Chiểu.

B. Néi dung bµi học:

I. Tiểu dẫn:

1. Tác giả:

- Phạm Văn Đồng ( 1906 - 2001 ), quê ở xÃ Đức Tân, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng NgÃi.

- ễng tham gia cỏch mng từ 1925. Tháng 7 - 1929, ông bị đế quốc bắt, kết án tù 20 năm và đày ra Côn
Đảo. Năm 1936 ông đợc ra tù và tiếp tục hoạt động cách mạng.

- Ông đã từng giữ nhiều trọng trách quan trọng trong bộ máy chính phủ:

+ Tại đại hội quốc dân ở Tân trào ông đợc bầu vào Uỷ ban dân tộc giải phóng.
+ Cách mạng tháng Tám thành công, ông đợc cử giữ chức Bộ trởng Bộ ti chớnh.

+ Tháng 6 - 1946, ông làm Trởng phái đoàn Chính phủ Việt Nam đi dự hội nghị Phông-te-nơ-blô.
+ Tháng 8 - 1949, ông làm phó Thủ tớng Chính phñ.

+ Tại đại hội lần II của Đảng năm 1951 ông đợc bầu làm Uỷ viên Bộ Chính trị Ban chấp hành
trung ơng Đảng.

+ Tháng 5 - 1954 ông làm Trởng đồn đại biểu Chính phủ đi dự hội nghị Giơ - ne - vơ về Đơng
Dơng.

+ Tõ th¸ng 9 - 1954 ông làm Thủ tớng Chính phủ.

+ Trong các đại hội Đảng lần III ( 1960 ), thứ IV ( 1976 ), thứ V ( 1982 ),ông liên tục đợc bầu vào
ban chấp hành Trung ơng Đảng và đợc cử vào Bộ Chính trị, sau đó là cố vấn Ban chấp hành trung
ơng Đảng cho đến khi qua đời.

2. Sù nghiƯp s¸ng t¸c:

- Phạm Văn Đồng khơng phải là cây bút nghiên cứu văn học chuyên nghiệp. Ông là nhà chính trị, u
thơ văn, có vốn văn hố và văn học sâu rộng, do yêu cầu của văn nghệ, ơng có viết một số bài hoặc một
số cơng trình nghiên cứu văn học. Xuất phát từ nhãn quan chính trị đúng đắn, các bài nghiên cứu của ơng
thờng có một cái nhìn mới mẻ, tiến bộ với những phát hiện sâu sắc, những đóng góp có giá trị - đặc biệt
là về mặt phơng pháp luận nghiên cứu.

- Tác giả là nhà chính trị, ngoại giao tài ba đồng thời cũng là nhà văn hoá, nhà văn nghệ để lại nhiều tác
phẩm có giá trị nh Hiểu biết; Khám phá và sáng tạo phục vụ Tổ quốc và chủ nghĩa xã hội ( 1968 );
Tiếng Việt, một công cụ cực kỳ lợi hại trong công cuộc cách mạng t tởng và văn hoá ( 1979 ), các bài viết
về vua Hùng, Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu, Hồ Chí Minh,...

Những bài đó đã đợc tuyển chọn và in trong cuốn sách Tổ Quốc ta, nhân dân ta, sự nghiệp ta và những
ngời nghệ sĩ ( in lần hứ nhất 1969 - đó là một tác phẩm lí luận có giá trị về văn hố, văn nghệ ).

3. T¸c phÈm:

- Bài Nguyễn Đình Chiểu, ngôi sao sáng trong văn nghệ dân tộc của ông đợc in trong Tạp chí văn học số
7 - 1963 nhân kỉ niệm ngày mất của Nguyễn Đình Chiểu ( 3 - 7 - 1888 ).

- Bài viết đã đặt Nguyễn Đình Chiểu trong bối cảnh lịch sử lúc bấy giờ để nhìn nhận đánh giá, đặt văn
thơ ơng vào văn thơ yêu nớc chống Pháp thời kì này để nghiên cứu, từ đó thấy rõ văn thơ Nguyễn Đình
Chiểu vừa nằm trong nguồn mạch và dòng chảy chung của văn thơ yêu nớc chống Pháp cùng với Phan
Văn Trị, Nguyễn Thông, Bùi Hữu Nghĩa,... lại vừa nổi lên nh một tiếng thơ tiêu biểu nhất.

- Bài viết cịn có sự kết hợp hài hồ giữa lí lẽ và tình cảm của ngịi bút tâm huyết ln trân trọng những
tinh hoa của văn hoá dân tộc. Tất cả đã tạo ra một phong cách luận văn học vừa sáng rõ, mạch lạc, vừa
sâu sắc, mới mẻ đầy sức thuyết phục.

II. HƯ thèng lËp ln cđa bµi viÕt:

Chia làm 3 phần:

- Đoạn 1 ( từ đầu Vóc dê da cọp khôn lờng thùc h ):

Đặt vấn đề cho bài viết. Tác giả nêu luận điểm xuất phát: phải có một cách nhìn đúng đắn về Nguyễn
Đình Chiểu v vn th ca ụng.

- Đoạn 2 ( tiếp theo còn vì văn hay của Lục Vân Tiên ):

Giải quyết vấn đề. Tác giả nêu luận điểm xuất phát: cách nhìn đúng đắn đó đợc cụ thể hố qua cách
đánh giá thơ văn yêu nớc của Nguyễn Đình Chiểu ( chủ yếu là bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ) và tác
phẩm Lục Vân Tiên ( cả nội dung và nghệ thut ).

- Đoạn 3 ( còn lại ):

Luận điểm kết luận, cái đích của bài viết: đánh giá đúng vị trí của Nguyễn Đình Chiểu trong nền văn
học dân tộc theo cái nhìn mới mẻ ở đầu bài.



Nhận xét: lập luận chặt chẽ, đảm bảo sự logic - nội dung thống nhất trong toàn bi.

III. Đọc hiểu văn bản:

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

- t vn đề:

Ngơi sao Nguyễn Đình Chiểu, một nhà thơ lớn của nớc ta, đáng lẽ phải sáng tỏ hơn nữa trong bầu trời
văn nghệ của dân tộc, nhất l trong lỳc ny.

+ Đa ra cách nhìn của tác giả về Nguyễn Đình Chiểu: Trên trời có những vì sao sáng khác thờng,
nhng con mắt của chúng ta phải chăm chú nhìn mới thấy, và càng nhìn thì càng thÊy s¸ng.



Nh vậy, tác giả đã đánh giá Nguyễn Đình Chiểu là ngơi sao có ánh sáng khác thờng ( ánh sáng
đẹp nhng ta cha quen nhìn nên khó phát hiện ra vẻ đẹp ấy ) vì vậy phải chăm chú nhìn thì mới
thấy ( có nghĩa là phải dày cơng, kiên trì nghiên cứu thì mới khám phá đợc ) và càng nhìn càng
thấy sáng ( càng nghiên cứu lại càng phát hiện ra những ánh sáng mới, những vẻ đẹp mới ). Vẻ
đẹp của tác phẩm Nguyễn Đình Chiểu khơng phải là vẻ đẹp của những cây lúa uốn mình trong
gió nhẹ mà là vẻ đẹp của đống thóc mẩy vàng ( Văn học 11, NXB Giáo dục, 1996 ).

+ Cha có cái nhìn cơng bằng đối với Nguyễn Đình Chiểu vì lâu nay ta có thói quen nhìn các nhà
thơ ở bình diện nghệ thuật theo kiểu chau chuốt, gọt giũa, lời lẽ hoa mĩ,... điều đó là khơng thoả
đáng và khơng đúng với hồn cảnh sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu ( mù lồ ) nên đã không
thấy hết đợc những vẻ đẹp và đánh giá đúng thơ văn của ơng.

Vì sao tác giả lại đặt vấn đề nh vậy ? Vì nhiều ngời cịn có cái nhìn thiên kiến, thiên lệch về
Nguyễn Đình Chiểu, cha nhìn đúng và thấy hết những giá trị cơ bản trong cuộc đời và thơ văn
của Nguyễn đình Chiểu. Do đó, cần có sự định hớng để nhìn đúng vị trí của nhà thơ trong nền

văn học dân tộc.

- Cách nhìn của tác giả ở đây khơng chỉ mới mẻ, khoa học, mà cịn có ý nghĩa ph ơng pháp luận trong sự
điều chỉnh và định hớng cho việc nghiên cứu, tiếp cận một nhà thơ nh Nguyễn Đình Chiểu.

Cách nhìn ấy đã định hớng cho bài viết của tác giả ở chỗ ông đã nhìn thấy sâu sắc các giá trị bền vững
và cơ bản của cuộc đời và thơ văn Nguyễn Đình Chiểu, đã khơi phục lại các giá trị đó một cách tờng
minh có căn cứ khoa học trong bài viết của mình - ngay cả giá trị nghệ thuật, tác giả cũng có những kiến
giải đúng đắn với sự đánh giá công bằng, khách quan, thoả đáng cả trong thơ văn yêu nớc chống Pháp
cũng nh truyện thơ nôm Lục Vân Tiên, tác phẩm đợc xem nh Truyện Kiều của miền Nam.



Tóm lại, cách nhìn của tác giả vừa mới mẻ, lại đúng đắn lại sâu sắc về cuộc đời thơ văn Nguyễn Đình
Chiểu.

2. Những đánh giá của tác giả về sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu:

a. Cách phân tích, đánh giá của tác giả về thơ văn yêu nớc chống Pháp của Nguyễn

Đình Chiểu:

- Tác giả đã đặt văn thơ yêu nớc chống Pháp của Nguyễn Đình Chiểu vào bối cảnh của phong trào chống
Pháp lúc bấy giờ của nhân dân Nam Bộ ( Trơng Định, Nguyễn Hữu Huân,...) và trong dòng chảy của văn
thơ yêu nớc chống Pháp giai đoạn này ( Phan Văn Trị, Nguyễn Thông,... ) để thấy rõ nguồn mạch phát
sinh là đúng đắn và tất yếu, đồng thời cũng chỉ ra vị trí lá cờ đầu của Nguyễn Đình Chiểu trong văn thơ
yêu nớc chống Pháp thời kì cận đại cui th k XIX.

- Có thể thấy điều trên trong đoạn phân tích bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc:

+ Từ nguồn mạch chung của văn thơ yêu nớc mà dẫn đến bài văn tế, với một lời vừa giới thiệu

vừa tóm tắt đầy đủ nội dung của tác phẩm: ngòi bút, nghĩa là tâm hồn trung nghĩa của Nguyễn
Đình Chiểu đã diễn tả thật là sinh động và não nùng, cảm tình của dân tộc đối với ng ời chiến sĩ
nghĩa quân, vốn là ngời nông dân, xa kia chỉ quen cày cuốc, bỗng trở thành ngời anh hùng cứu 
n-ớc.

+ Sau đó dẫn đến một đoạn bài văn tế, so sánh với Bình Ngơ đại cáo của Nguyễn Trãi để đi đến
một sự đánh giá thật mới mẻ và sâu sắc, đúng đắn về tác phẩm: bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc là
khúc ca những anh hùng thất thế, nhng vẫn hiên ngang: Sống cũng đánh giặc thác cũng đánh
giặc ... muôn kiếp nguyện đợc trả thù kia,...

+ Kết thúc bằng việc tởng nhớ đến các linh hồn của nhà thơ yêu nớc và những nghĩa qn đã hy
sinh cho dân tộc.



ThĨ hiƯn ë lối viết nghị luận văn học rõ ràng, trong sáng, mạch lạc, có cơ sở nên dễ tiếp nhận và
có sức thuyết phục cao. Ngoài ra, tác giả còn kết hợp với những lời bình súc tích, sắc sảo, mới mẻ
về thơ văn yêu nớc của Nguyễn Đình Chiểu.

b. S đánh giá của tác giả về tác phẩm Lục Vân Tiên:

Tác giả đã có những kiến giải mới mẻ và sâu sắc về tác phẩm Lục Vân Tiên:
- Về nội dung:

+ Giá trị chung của tác phẩm: Đúng đây là một bản trờng ca ca ngợi chính nghĩa, những đạo đức
đáng quý trọng ở đời, ca ngợi những ngời chính nghĩa.

Họ là những nhân vật của một thuở đã qua, nhng họ cũng là những con ngời có ruột gan, xơng
thịt, họ đã đấu tranh không khoan nhợng chống mọi gian dối, bất công và họ đã chiến thắng. Họ
là những tấm gơng dũng cảm. Vì lẽ đó họ gần gũi chúng ta và câu chuyện của họ làm chúng ta

cảm xúc và thích thỳ.

Đây là một phát hiện mới mẻ và tinh tế của tác giả khi cảm nhận nhân vật vỊ néi dung cđa t¸c
phÈm.

+ Từ đây, tác giả khẳng định:

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

- VỊ nghƯ tht:

+ Tác giả nhấn mạnh đây là một truyện kể, truyện nói, thơng cảm với điều kiện, hoàn cảnh sáng
tác của nhà thơ để nhận ra những giá trị nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm: tác giả cố ý viết một
lối văn nơm na, dễ hiểu, dễ nhớ, có thể truyền bá rộng rãi trong dân gian.

+ Tác giả lu ý đến hoàn cảnh sáng tác của nhà thơ ( vì mù nên chỉ có thể đọc cho ngời khác
viết,... ) để đi đến kết luận: Dẫu sao đôi chỗ sơ sót về văn chơng khơng hề làm giảm đi giá trị
nghệ thuật của bản trờng ca thật là hấp dn t u n cui.

+ Cuối cùng, tác giả chốt lại: trong dân gian miền Nam, ngời ta thích Lục Vân Tiên, ngời ta say
sa nghe kể Lục Vân Tiên không chỉ về nội dung câu chuyện mà còn vì văn hay của Lục Vân Tiên.

Nhng ý kin trên đây đã đợc tác giả trình bày một cách rõ ràng, mạch lạc, với cách viết dung dị,
dễ hiểu.

3. Nghệ thuật viết nghị luận của tác giả:

- Hệ thống luận điểm rõ ràng, triển khai luận điểm bằng những luận cứ thuyết phục, có sự kết hợp giữa

văn học và cuộc sống, giữa lí lẽ và tình cảm.

- Nét nghệ thuật nổi bật nhất trong bài viết là sự kết hợp hài hồ giữa lí lẽ xác đáng và tình cảm nồng hậu
của ngời viết đối với nhà thơ yêu nớc Nguyễn Đình Chiểu, kết hợp giữa cuộc đời và văn thơ Nguyễn
Đình Chiểu với cơng cuộc chống Pháp lúc bấy giờ của nhân dân Nam Bộ.



Những đặc điểm này làm cho bài viết rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu, vừa tác động đến lí trí lại thấm sâu vào
tình cảm ngời đọc, tạo nên sức thuyết phục lớn.

IV. Ghi nhí:

Với cách nhìn mới mẻ, với lối viết nghị luận văn học giản dị mà sâu sắc, kết hợp hài hòa giữa lí lẽ và
tình cảm, bài viết đã đem đến cho ngời đọc những hiểu biết sâu sắc về sự nghiệp văn chơng của Nguyễn
Đình Chiểu và lịng trân trọng u quý nhà thơ yêu nớc lớn của dân tộc.

</div>