trường thcs quảng an năm học 2009 2010 ngµy so¹n 23 10 2009 ngµy d¹y tiõt 33 v¨n b¶n hai c©y phong trých “ngêi thçy ®çu tiªn” tr ai ma tèp a môc tiªu cçn ®¹t gióp häc sinh ph¸t hiön trong v¨n

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (103.99 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Ngày soạn : 23/ 10 /2009 Ngày dạy / /

Tiết 33 - Văn bản :

Hai cây phong

(Trích Ngời thầy đầu tiên)

Tr. Ai-ma-tốp

A- Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh:

- Phát hiện trong văn bản “Hai cây phong” có hai mạch kể ít nhiều phân biệt lồng vào
nhau dựa vào đại từ nhân xng khác nhau ca ngi k chuyn. V

- Tìm hiểu ngòi bút đậm chất hội họa của tác giả khi miêu tả hai c©y phong.

- Hiểu rõ những nguyên nhân khiến hai cây phong gây xúc động cho ngời kể chuyện.
- Tích hợp với việc giáo dục bảo vệ mơi trờng.

B- Chuẩn bị:

* Giáo viên:- Soạn bài

- Sách tham khảo

* Học sinh: - Soạn bài theo câu hỏi SGK

- Đọc thêm các t liệu về tác giả, văn bản

I- n nh: Kim tra sĩ số, ổn định lớp..
II- Kiểm tra bài cũ:

? Vì sao khi kết thúc câu chuyện Chiếc lá cuối cùng , Xiu lại nói với Giơn-xi rằng chiếc lá“ ”

mà cụ Bơ-men vẽ vào đêm chiếc lá cuối cùng rụng xuống là một kiệt tác nghệ thuật?

- HS trả lời

III- Bài mới:

Chic lỏ cui cựng kit tỏc nghệ thuật của cụ Bơ-men đã góp phần tạo nên nét đặc sắc
cho truyện ngắn cùng tên của Ô. Hen-ry. Với tác phẩm ấy, nhà văn đã giúp chúng ta hiểu về
cuộc sống và vẻ đẹp tâm hồn của những họa sĩ nghèo sống trên đất Mỹ. Còn trong tiết học này,
cô và các em sẽ cùng đến đất nớc C-gơ-r-xtan vùng Trung á với những thảo nguyên bát ngát
mênh mông, cùng những con ngời trên vùng đất khoáng đạt này qua văn bản Hai cây phong

Hoạt ng 1

I- Đọc và tìm hiểu chung

Hot ng ca giáo viên và học sinh Kiến thức cần đạt

? GV giới thiệu chân dung tác giả Ai-ma-tốp.
Trình bày những hiểu biết của em về tác giả?
 HS đọc màn hình:

GV: Ai-ma-tốp sinh tại làng Sê-ke-rơ, nằm trong thung lũng
sơng Ta-lát có khung cảnh thiên nhiên thơ mộng. Tuổi thơ của
ông trải qua trong những năm tháng đổi thay của đất nớc khi
chính quyền Xơ viết quan tâm nhiều hơn đến những miền xa
xôi, nghèo nàn, lạc hậu. Thiên nhiên tơi đẹp, thơ mộng cùng
những tháng ngày đầy biến động của tuổi thơ ấy đã để lại
những dấn ấn đậm nét trong các trang văn đợc viết cả bằng
tiếng mẹ đẻ và tiếng Nga của ông.

- Là nhà văn quen thuộc với bạn đọc Việt Nam, các tác
phẩm của ông đợc nhiều thế hệ bạn đọc yêu thích.

- Nhà văn đợc Giải thởng Lênin (1963) với tập truyện “Núi
đồi và thảo nguyên ” (1961) gồm ba truyện “Cây phong non
trùm khăn đỏ”, “Mắt lạc đà” và “Ngời thầy đầu tiên” ; Giải
thởng Quốc gia Liên xơ (1968)

? Em hãy đọc phần tóm tắt trong SGK/99

I- Đọc và tìm hiểu chung:
1- Tác giả, tác phẩm:
* Tác giả:

- Nh vn đợc giải thởng Lênin
(1963), giải thởng Quốc gia Liên xô
(1968)

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

GV: Nội dung chính của truyện kể về tình thầy trị cao cả
giữa thầy Đuy-sen với An-t-nai. An-t-nai là cô bé mồ cơi,
sống cùng chú thím. Nh những đứa trẻ cùng thời, cùng làng,
em không đợc học hành. Đuy-sen là một ĐVTN
Côm-xô-môn, anh đợc phân công về làng dạy học. Anh tác động với
chú thím của An-t-nai để cơ bé đợc tới trờng. Một hôm anh
đem về hai cây phong non và hai thầy trò cùng trồng.
Anh-ngời thầy đầu tiên ấy hi vọng An-t-nai sẽ trởng thành nh hai
cây phong và trở thành ngời tốt. Nhng rồi An-t-nai bị ép gả
làm vợ lẽ. Một lần nữa thầy Đuy-sen giải thốt cho em. Sau
đó em lên Mat-xcơ-va học trở thành viện sĩ khoa học tài

giỏi. Về già, thầy Đuy-sen trở về làng và làm nghề đa th.

? Hai cây phong đ“ ” ợc trích từ Ng“ ời thầy đầu tiên . ” Vậy
văn bản đợc trích từ phần nào của tác phẩm?

? Nhan đề văn bản có phải do tác giả đặt khơng và nó nói
lên điều gì?

- Tên văn bản do ngời biên soạn sách giáo khoa đặt -> đối
tợng mà văn bản đề cập tới

- Cßn trong truyện, hai cây phong là nhân chứng cho tình
thầy trò thiêng liêng, cao cả của thầy Đuy-sen với cô học trò
mồ côi An-t-nai.

? Vn bn l li ca ngi họa sĩ kể về hai cây phong và kỉ
niệm ấu thơ của mình. Theo em, nên đọc văn bản với
giọng nh thế nào?

- Toàn văn bản: đọc chậm rãi, gợi suy nghĩ của ngời kể
chuyện

- Thay đổi giọng đọc, phù hợp với nội dung từng đoạn:
+ Giới thiệu làng và hai cây phong: giọng kể, tự hào

+ Hồi tởng những kỉ niệm ấu thơ: háo hức, say mê, tha thiết
+ Nghĩ về ngời trồng phong, về quả đồi mang tên
“Đuy-sen”: giọng buồn, xa vắng…

- GV đọc mẫu từ đầu  phía Tây

- HS1 c: Phớa trờn gng thn xanh

- HS2: Vào năm häc ci biªng biÕc kia

- GV đọc phần cịn lại

? Các từ: thảng thốt, sửng sốt điểm gì chung về loại từ và
thuộc trờng từ vựng nào??

- Điểm chung:
+ Từ láy

+ Cùng thuộc trờng từ chỉ tâm trạng

? Phong là loại cây nh thế nào

- Cõy phong: Loi cõy to, thân cao và thẳng, mọc ở vùng ôn
đới, bắc bán cầu

? Qua phần cô và các bạn đọc, em hãy cho biết phơng
thức biểu đạt của văn bản?

- Tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm

? Văn bản chỉ sử dụng ngôi kể thứ nhất nhng có tới hai
đại từ nhân xng (tơi, chúng tơi). Cách sử dụng đại từ nh
thế đem lại hiệu quả nh thế nào trong việc biểu đạt nội
dung?

Tác phẩm viết về tình thầy trị cao
đẹp, từ đó ca ngợi sức sống dẻo dai,
sự vơn lên mạnh mẽ của một lớp ngời
trẻ tuổi trên đất nớc C-gơ-r-xtan
những nm hai mi ca th k trc.

2- Văn bản:
 a- Xuất xứ:

- Trích từ phần đầu của truyện Ngời
thầy đầu tiên

b- Đọc- chú giải:

c- Ngôi kể và mạch kể:

- Ng«i kĨ thø nhÊt xng:

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

- Ngời kể chuyện sử dụng hai đại từ nhân xng để tạo nên sự
phù hợp với hai mạch kể của văn bản:

+ Tôi- ngời kể chuyện (họa sĩ) ở thời điểm hiện tại nhớ về quá
khứ rồi lại quay về hiện tại

+ Chúng tôi- ngời kể chuyện và các bạn của anh trong thêi
qu¸ khø

Hai mạch kể này vừa phân biệt, vừa đan xen, lồng vào nhau
- Sử dụng hai đại từ nhân xng cùng hai mạch kể ở hai thời

điểm hiện tại và quá khứ đan xen giúp cho nhân vật “tôi” và
“chúng tôi” đồng hiện chia sẻ tâm sự, suy nghĩ với bạn đọc
cách kể chuyện linh hoạt, sinh động và gần gũi

- Việc sử dụng hai đại từ nhân xng nh thế cịn giúp chúng ta
khơng chỉ hiểu đợc tình cảm, suy nghĩ của riêng ngời kể
chuyện xng “tơi”- mà cịn hiểu đợc tâm t chung của cả một
thế hệ những ngời cùng thời với anh

? HÃy xác giới hạn của hai mạch kể chúng tôi và tôi

trong văn bản?

- Mạch kể xng chúng tôi: Vào năm học...biêng biếc kia
- Mạch kể xng tôi: Phần còn lại

? Theo em, m¹ch kĨ cđa ngêi kĨ chun xng tôi hay

mạch kể xng chúng tôi quan trọng hơn? 
- Mạch kể xng tôi quan trọng hơn. Vì:
+ Độ dài: phần văn bản xng tôi dài hơn

+ Tôi là mạch kể chính, bao bọc cả mạch kể xng chúng
tôi. Từ hiện tại, nhân vật tôi nhớ về quá khứ, về kỷ niệm thủa
ấu thơ của chúng tôi -> trong mạch kể của chúng tôi vẫn
có tôi. Vì vậy khi tìm hiểu văn bản ta lu ý tìm hiểu cảm xúc
của ngời kể chuyện xng tôi.

Cô có hai cách phân chia bố cục văn bản nh sau:
 Cách 1:

* Phần 1: Từ đầu ->..phía Tây:

Giới thiệu vị trí làng Ku-ku-rêu
* Phần 2: Tiếp ->..biêng biếc kia:

Hai cây phong của làng
* Phần 3: Còn lại:

Cảm nghĩ về ngời trồng phong và trờng Đuy-sen

Cách 2:

* Phần 1: Vào năm học...biêng biếc kia
Hai c©y phong víi kí ức tuổi thơ
* Phần 2: Còn lại

Hai c©y phong víi ngêi häa sÜ

? Theo em, cô căn cứ vào đâu để chia vn bn theo hai
cỏch trờn?

- Cách 1: Căn cứ vào bố cục ba phần của văn bản tự sự
- Cách 2: Căn cứ vào mạch kể

? Em chn cỏch nào để tìm hiểu chi tiết văn bản? Vì sao?

- Cách một: Làm rõ bố cục của văn bản nhng khơng nhấn

mạnh đợc vai trị của hai cây phong

- Cách hai: Hợp lí hơn- căn cứ vào đại từ nhân xng (mạch kể)
của văn bản. Đồng thời tìm hiểu theo cảm xúc, theo mạch kể
của ngời kể chuyện -> thấy đợc vai trò, vị trí của hai cây
phong với ngời họa sĩ nói riêng, với những ngời cùng thời với
anh nói chung.

=> Hiểu tình cảm của họ với làng Ku-ku-rêu, với quê hơng,
với đất nớc.

GV: Phần còn lại của tiết học chúng ta sẽ cùng tìm hiểu
hình ảnh hai c©y phong trong kÝ øc tuæi th¬ cđa ngêi kĨ

d- Bè cơc: 
* Bè cơc:

* PhÇn 1: Từ đầu ->..phía Tây:

Giới thiệu vị trí làng Ku-ku-rêu

* Phần 2: Tiếp ->..biêng biếc kia:

Hai c©y phong cđa làng

* Phần 3: Còn lại:

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

chuyện xng chúng tôi

Hot ng 2

II- Đọc và tìm hiểu chi tiÕt

Hoạt động của giáo viên và học sinh Kiến thức cần đạt

? Đọc thầm phần văn bản từ “vào nm hc... n ...biờng
bic kia

? Phần văn bản này ngời kể chuyện xng chúng tôi , em hiểu

chúng tôi ở đây là những ai?

- Chúng tôi: ngời họa sĩ và những ngời bạn của mình - bọn con
trai ở lang Ku-ku-rêu lúc còn nhá

 Ngời họa sĩ đại diện cho các bạn của mình xng “chúng
tơi” kể lại kỉ niệm tuổi thơ

? Vậy ngời kể chuyện kể lại những kỉ niệm nào của tuổi ấu
thơ? Kỉ niệm ấy đợc kể bằng mấy sự việc?

- Kể lại kỉ niệm: Trớc khi bắt đầu nghỉ hè của năm học cuối cùng,
bọn con trai trèo lên hai cây phong để phá tổ chim

- Kỉ niệm đợc kể bằng hai sự việc:

+ SV1: Bän con trai trÌo lên hai cây phong

+ SV2: Bn chỳng ngi trờn nhng cành phong cao ngất ngắm
phong cảnh quê hơng quên mất việc bắt chim và phá tổ chim
Mỗi sự việc ấy đợc tách ra kể bằng một đoạn văn tạo nên sự rõ
ràng, mạch lạc cho câu chuyện.

? Có ý kiến cho rằng qua việc kể hai sự việc ấy, ngời kể
chuyện đã dựng đợc nên hai bức tranh đậm chất hội họa. Em
có đồng ý với ý kiến ấy khơng?

Đồng ý. Chất hội họa của mỗi bức tranh đợc miêu tả bằng cỏc chi
tit:

Hình ảnh:

+ khæng lå, bãng râm mát rợi
+ nghiêng ngả, đu đa

* BT1: Hai cõy phong + mắt mấu, cành cây, cành cao ngất
+ đàn chim hoảng hốt, chao đi chao
lại

¢m thanh:

+ tiếng lá xào xạc dịu hiền
+ tiếng chim kêu hoảng hốt

Màu sắc: thế giới đẹp vô ngần của
không gian bao la và ánh
sáng

H×nh ảnh:

+ chuồng ngựa- căn nhà xép bình thờng
* BT2:

Lng Ku-ku-rờu + dải t/nguyên hoang vu- làn sg mờ
đục

+ bao nhiêu vùng đất, con sông- cha
biết cha nghe nói
+ dịng sơng lấp lánh nh sợi chỉ bạc
mỏng mảnh

¢m thanh:

ảo huyền, tiếng lá cây đáp lại
lời gió, thì thầm nho nhỏ
Màu sc:

II-Đọc và tìm hiểu chi tiết: 
1- Hai cây phong víi kÝ øc ti 
th¬:

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

+ xanh biêng biếc của thảo nguyên
(2)

+ màu sáng lấp lánh của dịng sơng

Ngời kể chuyện bằng con mắt nhìn của một họa sĩ đã khéo léo vẽ
nên bức tranh về hai cây phong và khung cảnh làng Ku-ku-rêu
bằng ngơn ngữ đậm chất hội họa.

? Em cã c¶m nhận nh thế nào về hai bức tranh trên?

- õy là hai bức tranh thiên nhiên vừa có đờng nét, màu sắc
hình khối, vừa lấp lánh ánh sáng và rộn rã âm thanh nên nó là hai
bức tranh động, tràn đầy sức sống và rất có hồn:

+ Hai cây phong đợc nhân cách nh con ngời – biết vui mừng
chào đón lũ trẻ

+ Khung cảnh làng quê với đất trời và thảo nguyên bao la vừa
đẹp một cách kì diệu với sắc màu và ánh sáng lấp lánh lại vừa mới
lạ, đầy bí ẩn thơi thúc lũ trẻ khám phá

- Hai bức tranh ấy tạo thành một bức tranh lớn mà tâm điểm
của nó là hai cây phong. Hai cây phong khổng lồ ấy tạo nên chiều
cao, bề sâu và mở ra một khơng gian bao la, khống đạt đến vô
cùng của đất trời. Bức tranh thiên nhiên thấm đẫm tình ngời ấy
đâu chỉ đợc vẽ bằng tài năng mà hơn cả nó đợc vẽ bằng chính trái
tim của ngời họa sĩ.

? Để vẽ đợc hai bức tranh thiên nhiên chân thực, sinh động,
giàu biểu cảm và đậm chất hội họa ấy, ngời kể chuyện đã thay
đổi điểm nhìn nh thế nào? Điểm nhìn ấy đã tạo nên sự thành
công nào trong việc miêu tả hai bức tranh?

- Ngời kể chuyện đã thay đổi điểm nhìn theo hoạt động của bọn

trẻ:

+ ở bức tranh thứ nhất: điểm nhìn thay đổi từ dới chân đồi rồi
tiến dần tới hai cây phong, tả bóng râm mát rợi, tiếng lá xào xạc
dịu hiền, các mắt mấu, cành cây...Theo bớc chân bọn trẻ, vị trí của
điểm nhìn ấy đợc nâng cao dần lên và dừng lại ở “những cành cao
ngất” trên ngọn hai cây phong.

- Đó chính là vị trí để ngời kể chuyện- thay mặt các bạn của mình
miêu tả bức tranh thứ hai. Bức tranh làng Ku-ku-rêu đợc miêu tả
từ trên cao nhìn xuống. Khơng gian nhờ thế đợc mở rộng hơn, xa
hơn; hiện lên thật huyền ảo, mơ mộng, đầy quyến rũ nhng cũng
không kém phần bí ẩn.

-> Chính việc thay đổi điểm nhìn một cách linh hoạt theo con
mắt của lũ trẻ thơ mới vẽ đợc hai bức tranh thiên nhiên thành cơng
nh vậy. Phải chăng qua điểm nhìn này, nhà văn muốn hóa thân vào
ngời kể chuyện, qua lăng kính trẻ thơ để cảm nhận vẻ đẹp của hai
cây phong nói riêng, vẻ đẹp thơ mộng của q hơng mình nói
chung.

HS đọc: Chúng tơi nép mình... xa thẳm biêng biếc kia

? Có ý kiến cho rằng trong hai câu văn trênnhà văn đã mắc
lỗi diễn đạt. Con có đồng ý với ý kiến đó khơng?

- Kh«ng. Đó là biện pháp điệp ngữ

? Vậy tác giả sử dụng biện pháp điệp ngữ với dụng ý nh thế
nào?

- Giúp ngời đọc hình dung ra những đứa trẻ làng Ku-ku-rêu thật
bé bỏng trên hai cây phong khổng lồ. Chúng đã nhờ tầm cao của
hai cây phong để mở rộng tầm mắt của bản thân. Hơn thế nữa,
những cành cao ngất của hai cây phong còn là điểm tựa, nâng đỡ
tâm hồn bọn trẻ trong hành trình khám phá thực ti ca mỡnh.

? Em hÃy thử hình dung cảm xúc, tâm trạng của bọn trẻ khi

- Bc tranh 1: Hai cây phong đợc
nhân hóa nh con ngời- có tâm hồn
con ngời

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

chúng nín thở, ngồi lặng đi nép mình trên các cành phong.
 - Bọn trẻ ngỡ ngàng, ngạc nhiên, sửng sốt trớc bức tranh quê
h-ơng bao la, rộng lớn đầy huyền ảo mà trớc đây chúng cha hề nhận
thấy. Vẻ đẹp của thiên nhiên cuốn hút, quyến rũ chúng hơn cả
những con chim, tổ chim trên hai cây phong (hay chúng nhận ra
rằng chính những con chim tổ chim ấy làm cho quê hơng chúng
đẹp hơn?)

- Chúng ngồi lặng im để tận hởng, đắm chìm vào cảnh đẹp quê
h-ơng để khắc sâu nó vào trong tâm khảm của mình, để ghi nhớ
những giây phút bên nhau trong năm học cuối cùng

- Từ bức tranh làng q diệu kì, bí ẩn -> chúng suy nghĩ về những
vùng đất, con sông chúng cha bao giờ nhìn thấy, cha bao giờ nghe
nói -> khao khát khám phá, tìm hiểu -> chinh phục

+ Năm học cuối cùng, chúng đủ lớn để nhận thức đợc vẻ đẹp của

quê hơng từ điểm nhìn độc đáo . Khơng chỉ lặng ngắm vẻ đẹp ấy
mà chúng cịn tự đặt ra cho mình những câu hỏi: “đấy đã là tận
cùng của thế giới cha hay vẫn cịn có bầu trời nh thế này, những
đám mây, những đồng cỏ và sơng ngịi nh thế này?”, chúng “lắng
nghe những âm thanh ảo huyền và tiếng lá cây đáp lại lời gió, thì
thầm nho nhỏ về những miền đất bí ẩn đầy sức quyến rũ lẩn sau
chân trời xa thẳm biêng biếc” -> Chính điều đó, giây phút ấy đã
ni d ỡng cho tâm hồn bé thơ của chúng những ớc mơ, khát vọng
đẹp đẽ -> thôi thúc chúng vơn lên khám phá, chinh phục những
đỉnh cao mới

? Nh vậy, qua mạch kể chúng tôi , ta cảm nhận đ“ ” ợc hai cây
phong đã mang lại cho ngời kể chuyện và bọn trẻ làng 
Ku-ku-rêu những niềm vui, mơ ớc nào?

- Hai cây phong mở rộng tầm nhìn, mang đến cho bọn trẻ:
+ Sự hiểu biết, niềm vui tuổi thơ

+ NiÒm kh¸t khao kh¸m ph¸

+ Chắp cánh những ớc mơ, khát vọng đẹp đẽ

? Cịng qua m¹ch kĨ Êy, em hiĨu nh thế nào về tâm hồn bọn
con trai làng Ku-ku-rêu?

- Là những đứa trẻ có tâm hồn bay bổng, lãng mạn; có tình u
q hơng tha thiết; có khát vọng trong sáng, đẹp đẽ.

Khi ngồi nép mình trên những cành phong, thế giới thực tại
hàng ngày bỗng trở nên nhỏ bé đối với bọn trẻ. Chúng mở rộng
tầm nhìn, đặt ra câu hỏi, chúng khát khao khám phá và chinh
phục... Giây phút ấy chính là giây phút chúng đã trởng thành.
Chúng trởng thành chính là nhờ hai cây phong khổng lồ kia.
Hai cây phong hay là ngời bạn, là ngời thầy gắn bó và thân
thiết của bọn trẻ, là điểm tựa nâng đỡ tâm hồn giúp chúng
nhận ra thế giới thiên nhiên huyền ảo và quyến rũ, mở ra thế
giới trẻ thơ với bao nhiêu ớc mơ, khát vọng khám phá và chinh
phục. Hai thế giới ấy đã tạo nên kỉ niệm tuổi thơ đẹp lung linh
nh những câu chuyện cổ, là mảnh vỡ của chiếc g“ ơng thần
xanh sẽ là mạch nguồn nuôi d” ỡng tâm hồn bọn trẻ trong suốt
cuộc đời.

- Hai cây phong mở rộng tầm nhìn,
mang đến cho bọn trẻ:

+ Sù hiĨu biÕt, niỊm vui tuổi thơ
+ Niềm khát khao khám phá

+ Chp cánh những ớc mơ, khát
vọng đẹp đẽ

- Bọn con trai làng Ku-ku-rêu là
những đứa trẻ có tâm hồn bay bổng,
lãng mạn; có tình u q hơng tha
thiết; có khát vọng trong sáng, đẹp
đẽ.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7></div>