Luận văn nghiên cứu hành vi ứng xử trong sản xuất kinh doanh của nông hộ trong điều kiện phát triển công nghiệp và đô thị ở vùng giữa thường tín hà nội

Bộ giáo dục đào tạo
Trờng đại học nông nghiệp hà néi
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

NGUY N TH TƯƠI

NGHIÊN C U HÀNH VI NG X TRONG
S N XU T KINH DOANH C A NÔNG H TRONG
ðI U KI N PHÁT TRI N CÔNG NGHI P VÀ
ðƠ TH
VÙNG GI A - THƯ NG TÍN - HÀ N I

Luận văn thạc Sĩ kinh tế

Chuyên ng nh: Kinh tÕ n«ng nghiƯp
M· sè
: 60.31.10
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. VŨ TH PHƯƠNG TH Y

Hµ Néi - 2010


L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan, các s li u và k t qu nghiên c u trình bày trong
lu n văn là trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v b t kỳ m t h c v
nào.
Tơi xin cam đoan, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này ñã
ñư c c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn ñã ñư c ch rõ ngu n
g c.

Tác gi lu n văn

Nguy n Th Tươi

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... i


L I C M ƠN

ð hoàn thành lu n văn th c sĩ kinh t , ngoài s n l c c g ng c a
b n thân, tơi cịn nh n ñư c s giúp ñ c a nhi u t p th , cá nhân trong và
ngoài trư ng.
Nhân d p này, tơi xin bày t lịng bi t ơn t i TS Vũ Th Phương Th y đã
t n tình giúp đ đ tơi hồn thành lu n văn.
Tôi xin chân thành c m ơn Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i, Khoa
Kinh t và Phát tri n nông thôn, Vi n ðào t o Sau ñ i h c ñã t o đi u ki n
thu n l i cho tơi hồn thành lu n văn.
Tơi xin bày t lịng bi t ơn đ n Trư ng Cao đ ng Nơng nghi p và phát
tri n nông thôn B c b , Khoa kinh t ñã t o ñi u ki n v m i m t cho tơi hồn
thành lu n văn.
Tôi xin chân thành c m ơn t i các phịng, ban ngành chun mơn c a
UBND huy n Thư ng Tín, UBND các xã vùng Gi a huy n Thư ng Tín đã t o
đi u ki n giúp đ .
Cu i cùng, tơi xin c m ơn gia đình, b n bè đã đ ng viên khích l , giúp
đ tơi hồn thành lu n văn t t nghi p này.
Xin chân thành c m ơn!
Tác gi lu n văn

Nguy n Th Tươi

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... ii


DANH M C CÁC CH

VI T T T

CNH

Công nghi p hóa

ðTH

ðơ th hóa

CN – XD

Cơng nghi p – xây d ng

NN

Nơng nghi p

KT

Kinh t

DT

Di n tích

CHN

Cây hàng năm

NTTS

Ni tr ng th y s n

SD

S d ng

UBND

y ban nhân dân

CN – TTCN

Công nghi p – Ti u th công nghi p

Lð

Lao ñ ng

TM – DV

Thương m i – d ch v

CT, DN

Cơng ty, doanh nghi p

CPTG

Chi phí trung gian

LX – LM

Lúa xuân – Lúa mùa

CAQ

Cây ăn qu

SXKD

S n xu t kinh doanh

TD

Tiêu dùng

TðCM

Trình đ chun mơn

HTX

H p tác xã

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... iii


M CL C
Trang
L I CAM ðOAN ........................................................................................... i
L I C M ƠN ................................................................................................ii
DANH M C CÁC CH VI T T T ............................................................iii
M C L C .................................................................................................... iv
DANH M C H TH NG B NG BI U ...................................................... vi
1. M ð U ................................................................................................... 1
1.1.
Tính c p thi t c a đ tài...................................................................... 1
1.2.
M c tiêu nghiên c u c a ñ tài ........................................................... 3
1.2.1. M c tiêu chung................................................................................... 3
1.2.2. M c tiêu c th ................................................................................... 3
1.3.
ð i tư ng và ph m vi nghiên c u....................................................... 3
1.3.1. ð i tư ng nghiên c u......................................................................... 3
1.3.2. Ph m vi nghiên c u ............................................................................ 4
2. CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A V N ð NGHIÊN C U........ 5
2.1.1. Lý lu n v hành vi ng x và ra quy t đ nh c a nơng h trong s n
xu t kinh doanh .................................................................................. 5
2.1.2. Lý lu n v phát tri n cơng nghi p, đơ th và tác đ ng c a nó đ n
phát tri n kinh t h nông dân .......................................................... 13
2.2.
Cơ s th c ti n c a v n ñ nghiên c u ............................................. 27
2.2.1. Tình hình phát tri n cơng nghi p, ñô th Vi t Nam và trên th gi i27

2.2.2.
ng x trong s n xu t kinh doanh cu nông dân trên th gi i trong
ñi u ki n phát tri n cơng nghi p và đơ th ........................................ 34
2.2.3. Khái quát các nghiên c u v s phát tri n cơng nghi p và đơ th ...... 35
3. ð C ðI M ð A BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U................. 38
3.1.
ð c ñi m ñ a bàn nghiên c u............................................................ 38
3.1.1. ði u ki n t nhiên ............................................................................ 38
3.1.2. ði u ki n kinh t xã h i.................................................................... 40
3.2.
Phương pháp nghiên c u .................................................................. 49
3.2.1. Phương pháp ch n ñ a ñi m, ch n ñ i tư ng nghiên c u.................. 49
3.2.2. Phương pháp thu th p s li u............................................................ 51
3.2.3. Phương pháp phân tích s li u.......................................................... 51
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... iv


3.3.
H th ng ch tiêu nghiên c u ............................................................ 52
3.3.1. Ch tiêu ph n ánh tình hình phát tri n cơng nghi p và đơ th ............ 52
3.3.2. Ch tiêu ph n ánh k t qu phát tri n kinh t h ................................. 53
3.3.3. Chi tiêu ph n ánh ng x c a h trong s n xu t kinh doanh ............. 53
4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N......................................... 54
4.1.
Th c tr ng phát tri n cơng nghi p, đơ th và s tác đ ng ñ n ngu n
l c c a h t i vùng ñ t Gi a huy n Thư ng Tín............................... 54
4.1.1. Di n bi n q trình phát tri n cơng nghi p và đơ th trong vùng....... 54
4.1.2.
nh hư ng c a phát tri n công nghi p và đơ th đ n ngu n l c
c a h ............................................................................................... 64

4.2.
Phân tích hành vi ng x c a nơng h trong s n xu t kinh doanh
trong đi u ki n phát tri n công nghi p và ñô th ............................... 74
4.2.1.
ng x c a nông h trong b trí s n xu t và cơ c u s n xu t kinh
doanh c a h trong s n xu t nông nghi p ......................................... 74
4.2.2.
ng x s d ng v n ñ n bù trong s n xu t kinh doanh c a h ......... 91
4.2.3.
ng x c a nông h trong s n xu t kinh doanh các ngành phi nông
nghi p............................................................................................... 94
4.2.4. Các v n ñ n y sinh trong quá trình phát tri n cơng nghi p và đơ th
vùng đ t Gi a huy n Thư ng Tín..................................................... 97
4.3.
ð nh hư ng và gi i pháp ch y u nh m thúc ñ y ho t ñ ng s n xu t
kinh doanh, nâng cao thu nh p c a các nông h trong đi u ki n
phát tri n cơng nghi p và đơ th c a vùng Gi a – Thư ng Tín ....... 108
4.3.1. ð nh hư ng phát tri n nông nghi p c a vùng và nông h trong ñi u
ki n CNH- HðH............................................................................. 108
4.3.2. M t s gi i pháp ch y u nh m thúc ñ y ho t ñ ng s n xu t kinh
doanh, nâng cao thu nh p cho các nông h trong ñi u ki n phát
tri n công nghi p và ñô th ............................................................. 115
5. K T LU N VÀ KHUY N NGH ......................................................... 124
5.1.
K t lu n.......................................................................................... 124
5.2.
Khuy n ngh ................................................................................... 126
TÀI LI U THAM KH O .......................................................................... 127
PH L C .................................................................................................. 126

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... v


DANH M C H TH NG B NG BI U
Trang
B ng 2.1:

GDP theo giá th c t phân theo ngành kinh t c a Vi t Nam.... 28

B ng 2.2:

GDP theo giá th c t phân theo khu v c kinh t c a Vi t Nam 28

B ng 2.3:

Dân s thành th Vi t Nam t 1995 – 2009............................... 31

B ng 2.4:

Tình hình dân s đơ th trên th gi i 1950 - 2020 ..................... 34

B ng 3.1:

Tình hình phân b ñ t ñai c a các xã trong vùng năm 2009...... 41

B ng 3.2:

Dân s , m t ñ dân s trung bình vùng Gi a ............................ 43

B ng 3.3:

Nhân kh u và lao ñ ng c a vùng Gi a ..................................... 44

B ng 3.4:

GTSX và GTGT c a các ngành kinh t vùng Gi a ................... 47

B ng 3.5:

Phân b m u ñi u tra ................................................................ 50

B ng 4.1:

Tình hình phân b các ngành CN – TTCN

B ng 4.2:

Giá tr s n xu t công nghi p ngồi qu c doanh theo nhóm
ngành

B ng 4.3:

vùng Gi a ........... 56

vùng Gi a ................................................................... 56

Th c tr ng ho t ñ ng các c m, ñi m CN huy n
Thư ng Tín, 2009 ...................................................................... 58

B ng 4.4:

Dân s và lao đ ng

vùng Gi a............................................... 63

B ng 4.5:

Tình hình cơ b n c a các nhóm h đi u tra

vùng Gi a .......... 65

B ng 4.6:

Tình hình bi n đ ng đ t đai c a các nơng h

vùng Gi a........ 67

B ng 4.7:

Tình hình phân b s d ng lao ñ ng vào các ngành ngh
ch y u c a h .......................................................................... 69

B ng 4.8 : K t qu s n xu t kinh doanh c a các nhóm h ñi u tra
vùng Gi a................................................................................. 72
B ng 4.9:

ng x c a nơng h trong đ u tư chi phí trung gian trong
s n xu t kinh doanh .................................................................. 75

B ng 4.10: T l nơng h quan tâm đ n thơng tin th trư ng cung ng đ u

vào và tiêu th s n ph m c a h .............................................. 81
B ng 4.11:

ng x c a nông h trong s d ng gi ng cây tr ng, v t nuôi.... 83

B ng 4.12:

ng x c a nông h trong b trí ln canh cây tr ng trên các
chân đ t .................................................................................... 84

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... vi


B ng 4.13:

ng x c a nông h trong áp d ng k thu t s n xu t ................ 87

B ng 4.14:

ng x trong t ch c s n xu t kinh doanh c a nông h ............ 90

B ng 4.15: Tình hìnhh s d ng ti n b i thư ng thu h i ñ t c a nông h ..... 92
B ng 4.16: Cơ c u s d ng ti n b i thư ng cho SXKD c a nông h .......... 93
B ng 4.17: S lư ng m t ho t ñ ng d ch v ñi u tra t i vùng Gi a ............ 95
B ng 4.18: Ý ki n c a nông h v vay v n................................................. 99
B ng 4.19: Th c tr ng lao ñ ng và ch t lư ng lao ñ ng

các nông h

vùng Gi a............................................................................... 101

B ng 4.20: Ngu n thơng tin đ h ra quy t đ nh l a ch n ñ u tư
năm 2009................................................................................ 103
B ng 4.21: D ki n các ch tiêu kinh t xã h i c a huy n ñ n 2020.......... 111
B ng 4.22: D ki n GDP các ngành kinh t c a vùng Gi a ñ n 2020 ...... 113
B ng 4.23: D ki n cơ c u kinh t nông h vùng Gi a ñ n năm 2015...... 115

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... vii


1. M

ð U

1.1. Tính c p thi t c a đ tài
Cơng nghi p hố, đơ th hố bi u hi n c a s phát tri n kinh t xã h i
theo hư ng cơng nghi p hố - hi n đ i hố c a m t đ a phương, m t vùng,
m t qu c gia. ðó cũng là quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t theo hư ng s n
xu t nông nghi p gi m, s n xu t phi nông nghi p tăng.
Q trình cơng nghi p hố, hi n ñ i hoá s mang l i cho ngư i dân trên
ñ a bàn di n ra hi n tư ng này c m t l i ích và b t l i. Khi cơng nghi p hố,
đơ th hố di n ra s làm cho th trư ng phát tri n, thu hút nhi u lao ñ ng hơn,
tăng thu nh p, đ ng th i q trình này cũng làm cho giá ñ t tăng cao làm cho
ngư i s h u đ t có l i hơn, ngư i dân có th nh n đư c nhi u ti n đ n vù
hơn, có đi u ki n nâng cao ñ i s ng v t ch t và tinh th n hơn. Bên c nh đó
q trình cơng nghi p hố, đơ th hố cũng làm n y sinh r t nhi u v n ñ như:
d làm cho h m t vi c làm hơn vào nh ng lúc suy thoái kinh t hay doanh
nghi p phá s n, ô nhi m ti ng n, khơng khí, nư c, s cơ đơn, vơ gia cư, l m
d ng v t ch t, bùng n dân s , nh ng t p quán và truy n th ng xã h i nông
thôn b mai m t,.... ð ng trư c q trình cơng nghi p hố, đơ th hố, nơng
dân có th có nh ng tâm lý ng x khác nhau. H có th bán đ t và chuy n

sang đi làm các ngành phi nơng nghi p, ho c h gi ñ t ñ s n xu t nông
nghi p nhưng chuy n sang nh ng cây tr ng, v t nuôi khác phù h p hơn,
mang l i hi u qu kinh t hơn,....
Công nghi p hố, đơ th hố là m t hư ng đi c n thi t, nhưng hi n nay
nó ñang di n ra nhanh chóng và tràn lan trên kh p ñ t nư c ta, trong khi dân
s và nhu c u lương th c ñang ngày m t gia tăng, đ t nơng nghi p (ch y u là
ñ t thâm canh lúa) l i ñang b nhi u ñ a phương thu h i m t cách vơ t i v
nh m vào m c đích quy ho ch – xây d ng các khu công nghi p, khu đơ th , sân
golf,.... Tình tr ng này di n ra trong m t th i gian dài ñã khi n cho ngư i dân
nhi u ñ a phương trong c nư c rơi vào tình tr ng khơng đ t canh tác.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 1


Theo d báo c a B nông nghi p và phát tri n nơng thơn, đ n năm
2010, bình qn ñ t nông nghi p trên m t nhân kh u ch còn 0,108 ha (so v i
10 năm trư c gi m 0,005 ha); trong khi đó, m c bình qn đ t nơng nghi p
c a th gi i hi n nay là 0,23 ha/ngư i. V n ñ này ñã ñư c B Nông nghi p
và phát tri n nơng thơn báo đ ng nhi u l n, nhưng khơng nh ng khơng ngăn
ch n đư c mà cịn có chi u hư ng gia tăng. Tính riêng giai ño n t 2001 –
2005, t ng di n tích b thu h i c nư c đã lên t i trên 366 nghìn ha (chi m
g n 3,9% qu đ t nơng nghi p); t c m i năm thu h i hơn 73,2 nghìn ha.
Vùng Gi a là m t vùng c a huy n Thư ng Tín, nơng dân v n đang
chi m m t con s tương đ i l n, q trình cơng nghi p hố, đơ th hố

đây

đang di n ra nhanh chóng, bình qn trong vịng 10 năm (1995 – 2005) ñ t
canh tác c a huy n gi m 397,7 ha. Theo quy ho ch ñã ñư c phê duy t, ñ n
năm 2010, ñ t canh tác c a huy n còn 5756,85 ha, gi m 1558,15 ha so v i
năm 2005, bình qn gi m 4,78%/năm. Trong đó vùng Gi a có t c đ gi m

nhanh nh t trong tồn huy n, di n tích đ t canh tác c a vùng ñ n năm 2010 là
2160,05 ha, bình quân gi m 6,94%, tương ng gi m 934,22 ha so v i năm
2005. Nguyên nhân là do chuy n ñ t canh tác sang các xây d ng khu cơng
nghi p, khu đơ th m i. Trư c nguy cơ c a s m t ñ t như v y, nơng dân
đ ng trư c nh ng s l a ch n l n. V y h s có hành vi ng x như th nào?
Ti p t c làm nông nghi p hay chuy n qua nh ng ngành phi nông nghi p
khác? Vi c b trí s n xu t và quy mơ s n xu t s thay ñ i như th nào? Vi c
ñ u tư cho các ngành ngh s thay ñ i ra sao?.... Và các y u t nào nh hư ng
t i s l a ch n c a h trong khi q trình cơng nghi p hố, đơ th hố đang
di n ra nhanh chóng? Góp ph n tr l i nh ng câu h i đó chúng tơi ti n hành
nghiên c u đ tài: “Nghiên c u hành vi ng x trong s n xu t kinh doanh
c a nơng h trong đi u ki n phát tri n cơng nghi p và đơ th

vùng Gi a -

Thư ng Tín - Hà N i”.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 2


1.2. M c tiêu nghiên c u c a ñ tài
1.2.1. M c tiêu chung
Trên cơ s ph n ánh th c tr ng phát tri n công nghi p và đơ th , đ tài
ti n hành nghiên c u, phân tích nh ng y u t

nh hư ng ñ n hành vi ng x

c a nông h trong ho t ñ ng s n xu t kinh doanh trong đi u ki n phát tri n
cơng nghi p và đơ th trên đ a bàn vùng Gi a huy n Thư ng Tín. T đó đ ra
m t s ñ nh hư ng và gi i pháp thúc ñ y ho t ñ ng s n xu t kinh doanh, nâng
cao thu nh p c a nông h vùng Gi a trong th i gian t i g n li n phát tri n

CNH – HðH c a vùng.
1.2.2. M c tiêu c th
- H th ng hoá m t s cơ s lý lu n và th c ti n v

ng x trong ñi u

ki n phát tri n cơng nghi p, đơ th và tác đ ng c a nó đ n ho t đ ng s n xu t
kinh doanh c a h nông dân hi n nay.
- Th c tr ng phát tri n cơng nghi p, đơ th trên đ a bàn nghiên c u.
- Nghiên c u các hành vi ng x c a nơng h trong đi u ki n phát tri n
cơng nghi p và đơ th

vùng Gi a huy n Thư ng Tín.

- Phân tích các y u t

nh hư ng đ n ng x c a nơng h trong đi u ki n

phát tri n cơng nghi p và đơ th .
- ð xu t đ nh hư ng và gi i pháp thúc ñ y ho t ñ ng s n xu t kinh
doanh, nâng cao thu nh p c a h nơng dân trong đi u ki n phát tri n cơng
nghi p và đơ th

vùng Gi a huy n Thư ng Tín th i gian t i.

1.3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
1.3.1. ð i tư ng nghiên c u
- Nghiên c u các v n ñ kinh t , xã h i liên quan ñ n hành vi ng x
trong s n xu t kinh doanh c a h nơng dân trong đi u ki n phát tri n cơng
nghi p và đơ th .

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 3


- Ch th nghiên c u là h nông dân và các ho t ñ ng s n xu t kinh
doanh c ac nông h

vùng Gi a huy n Thư ng Tín.

1.3.2. Ph m vi nghiên c u
- Ph m vi v n i dung: ð tài nghiên c u v tác đ ng c a s phát tri n
cơng nghi p và đơ th đ n hành vi ng x trong ho t ñ ng s n xu t kinh
doanh c a nông h .
- Ph m vi v th i gian: ð tài thu th p s li u th c p năm 2000, 2007
– 2009 và s li u ñi u tra năm 2010. D báo s li u cho ñ nh hư ng và gi i
pháp ñ n năm 2015.
- Ph m vi v không gian: ð tài tìm hi u v quá trình phát tri n cơng
nghi p và đơ th t i vùng đ t Gi a huy n Thư ng Tín và t p trung ch y u
vào các nông h

3 xã trên ñ a bàn.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 4


2. CƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N C A V N ð NGHIÊN C U

2.1. Cơ s lý lu n
2.1.1. Lý lu n v hành vi ng x và ra quy t đ nh c a nơng h trong s n

xu t kinh doanh
2.1.1.1. M t s khái ni m
*

ng x

Theo t ñi n ti ng Vi t, ng x c a các cá nhân là thái ñ , hành ñ ng
c a các cá nhân trư c m t s vi c c th . Thông thư ng thái ñ và hành ñ ng
ñúng ñ n c a các cá nhân s giúp cho vi c gi i quy t công vi c m t cách h p
lý, mang l i l i ích cho cá nhân đó [14].
Theo t đi n Vi t Nam (1995) do Hồng Phê ch biên, ng x đư c
đ nh nghĩa là thái ñ , hành ñ ng, l i nói thích h p trong vi c x s [10].
Nguy n Kh c Vi n (1991) cho r ng, ng x ñư c hi u là ch m i ph n
ng c a ñ ng v t khi m t y u t nào đó trong mơi trư ng kích thích; các y u t
bên ngồi và tình tr ng bên trong g p l i thành m t tình hu ng, và ti n trình ng
x đ kích thích có đ nh hư ng nh m giúp ch th thích nghi v i hồn c nh [16].
Hai tác gi Lê Th B ng và H i Vang (1997) trong cu n Tâm lý h c
ng x ñã ñưa ra khái ni m v

ng x đó chính là s ph n ng c a con ngư i

ñ i v i s tác ñ ng c a ngư i khác ñ n mình trong m t tình hu ng c th
nh t đ nh. Nó th hi n

ch con ngư i khơng ch đ ng giao ti p mà ch

đ ng trong ph n ng có s l a ch n, có tính tốn, th hi n qua thái đ , hành
vi c ch , cách nói năng, tuy thu c vào tri th c, kinh nghi m và nhân cách c a
m i ngư i, nh m ñ t k t qu giao ti p nh t ñ nh [3].
Trong nghiên c u này chúng tôi nghiên c u v hành vi ng x hay ra

quy t ñ nh c a nơng h khi q trình CNH, ðTH di n ra, nên chúng tơi đưa
vào m t s lý lu n v ra quy t ñ nh như sau.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 5


* Ra quy t ñ nh
Tr n Qu c Khánh (2005) đã đ nh nghĩa, quy t đ nh chính là s l a
ch n c a các nhà qu n tr v m c tiêu, chương trình ho t ñ ng hay v nh ng
nhi m v kinh doanh di n ra thư ng xuyên

các doanh nghi p [9].

ð Văn Vi n (2006) cho r ng, quy t ñ nh qu n tr là hành vi sáng t o
c a nhà qu n tr nh m gi i quy t m t v n đ c th đã chín mu i trên cơ s
hi u bi t các quy lu t v n ñ ng khách quan c a h th ng và phân tích các
thơng tin v hi n tr ng c a h th ng b qu n tr [15].
B n ch t c a các quy t đ nh chính là hành vi c a nhà qu n tr nh m
đ nh ra chương trình và tính ch t ho t đ ng c a t ch c ñ gi i quy t m t v n
đ đã chín mu i, trên cơ s hi u bi t các quy lu t v n ñ ng khách quan c a h
th ng b qu n tr và vi c phân tích các thơng tin v hi n tư ng c a h th ng
đó. Các quy t đ nh có th bi u hi n b ng văn b n dư i d ng b n k ho ch,
các ch th , các quy t ñ nh, các cơng văn,... nhưng cũng có th b ng l i.
2.1.1.2. Vai trò c a vi c ra quy t ñ nh hành vi ng x s n xu t kinh doanh
c a nông h
S thành công hay th t b i c a các t ch c nói chung và c a nơng h
nói riêng ph thu c r t nhi u vào quy t ñ nh c a nhà qu n lý. M t quy t ñ nh
đúng đ n có th mang l i m t k t qu và hi u qu cao, các cơ h i và ti m
năng ñư c khai thác h p lý và ngư c l i, m t quy t đ nh khơng đúng s làm
cho cơ h i và ti m năng khơng đư c khai thác h p lý, trong nhi u trư ng h p
còn gây ra nh ng thi t thòi l n c v v t ch t và tinh th n.

M i quy t đ nh là m t m t xích trong tồn b h th ng các quy t đ nh
c a m t h , m t t ch c nên m c ñ tương tác nh hư ng gi a chúng v i
nhau c c kỳ ph c t p và h t s c quan tr ng. M t quy t đ nh sai l m có th
nh hư ng t i t t c các quy t đ nh cịn l i, nên khơng th n tr ng trong vi c ra
quy t ñ nh thư ng có th d n t i nh ng h u qu khôn lư ng.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 6


Các quy t đ nh ln ln là s n ph m ch y u và là trung tâm c a m i
ho t ñ ng v qu n lý. Khơng th nói đ n qu n lý mà thi u vi c ra các quy t
ñ nh. Các quy t ñ nh là s n ph m c a nhà qu n lý nên ít nhi u nó ph thu c
vào cá nhân ngư i qu n lý, ph thu c vào trình đ , kinh nghi m, k năng c a
h . Do v y ñ ñ m b o tính khách quan và khoa h c ngư i ra quy t ñ nh ph i
xu t phát t các yêu c u khách quan, ph i thu th p đ y đ các thơng tin liên
quan đ n v n ñ ra quy t ñ nh nh m ñưa ra m t quy t ñ nh chu n xác nh t.
2.1.1.3. N i dung c a quy t ñ nh trong s n xu t kinh doanh c a nông h
Tr n Qu c Khánh (2005) cho r ng m t quy t ñ nh bao g m các n i
dung hay các v n ñ c n gi i quy t như: Làm gì? Ai làm? Khi nào làm? Khi
nào k t thúc? Các k t qu c n ñ t ñư c? ði u ki n v t ch t ñ th c hi n [9]?
ð Văn Vi n (2006) cũng ñưa ra n i dung c a m t quy t ñ nh nh m tr
l i các các h i: Làm gì? Ai làm? Khi nào làm? Làm trong bao lâu? Làm

ñâu?

ði u ki n v t ch t đ làm là gì? Ai s c n tr quy t ñ nh và cách x lý? Khó
khăn nào s x y ra và cách kh c ph như th nào? Tri n v ng c a vi c th c
hi n quy t ñ nh? T ch c ki m tra và t ng k t vi c th c hi n quy t đ nh đó như
th nào? H u qu c a vi c ra quy t ñ nh? Quy t ñ nh nào ñ ng trư c ñó c n
ph i hu b [15]?
Trong q trình phát tri n cơng nghi p và đơ th , s n xu t hàng hoá ngày

càng phát tri n, ng x c a nơng h đ i v i th trư ng chính là các quy t đ nh
c a nơng h trong s n xu t và tiêu th s n ph m. Các quy t đ nh đó bao g m:
- Quy t ñ nh tăng cư ng ñ u tư hay gi m b t quy mơ đ u tư. Quy t ñ nh
này thư ng ph thu c vào m c thu nh p biên hay t su t l i nhu n mà m t đơn
v chi phí mang l i. Thông thư ng nông h s quy t ñ nh ñ u tư n u ñ u tư đó
mang l i thu nh p cao cho h .
- Quy t ñ nh m r ng hay thu h p quy mơ s n xu t: đó là quy t đ nh m
r ng di n tích, s ñ u con,... nh m tăng s lư ng s n ph m s n xu t và cung
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 7


ng cho th trư ng. Các quy t ñ nh này thư ng ph thu c vào xu hư ng thay
ñ i cung, c u và giá c trên th trư ng.
- Quy t ñ nh mua v t tư, hàng hố: bao g m nơi mua, th i đi m mua, giá
v t tư hàng hoá va s lư ng v t tư hàng hoá c n mua.
2.1.1.4. Các y u t

nh hư ng ñ n vi c ra quy t ñ nh trong s n xu t kinh

doanh c a nơng h
Thái đ

ng x , kh năng ra quy t ñ nh và hành ñ ng c a nơng h có phù

h p hay khơng phù h p, mang l i hi u qu cao hay th p phh thu c vào r t
nhi u y u t . Các y u t này bao g m c y u t n i sinh và y u t ngo i sinh.
- Trình đ h c v n c a ch h : Trình đ văn hố, trình đ khoa h c c a
ch h

nh hư ng tích c c ñ n kh năng ra quy t ñ nh ñúng ñ n và k p th i

c a h . Ch h có trình đ h c v n cao, có hi u bi t v khoa h c k thu t s
có quy t đ nh đúng đ n và k p th i phù h p v i xu hư ng th trư ng, mang l i
hi u qu cao cho nhà s n xu t.
- ði u ki n s n xu t c a h : bao g m tình hình đ t đai, lao ñ ng, trang
thi t b , v t ch t c a h .
Các h s n xu t có quy mô l n, s n xu t theo hư ng hàng hố thư ng
có ng x nhanh nh y hơn v i di n bi n th trư ng. Các h có ti m năng v
đ t đai và lao đ ng s có thu n l i hơn trong vi c thay ñ i cơ c u s n xu t,
ng d ng khoa h c k thu t vào s n xu t nh m ñ t ñư c năng su t và hi u
qu s n xu t cao hơn. Các h có ti m năng v v n, trang thi t b s n xu t
ñư c ñ u tư ñ y ñ thư ng m nh d n trong vi c áp d ng k thu t m i,
chuy n hư ng s n xu t, m r ng quy mô s n xu t nh m ñáp ng k p th i các
nhu c u c a th trư ng. Các h này thư ng là nh ng h dám ch p nh n r i ro.
Ngư c l i, các h nghèo, thi u v n, thi u lao ñ ng thư ng không dám ch p
nh n r i ro, không có v n đ u tư cho s n xu t hàng hoá, s n xu t ch y u là
t cung, t c p, kh năng ñáp ng th trư ng th p.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 8


- Kh năng ti p c n th trư ng c a h : các y u t

nh hư ng ñ n kh

năng ti p c n th trư ng c a h bao g m h th ng giao thông, h th ng thông
tin th trư ng, các h th ng cung c p d ch v mua và bán s n ph m.
H th ng giao thơng có vai trị to l n trong vi c lưu thơng hàng hố d ch
v , các nơng h

g n các tr c giao thơng chính có đi u ki n t t hơn trong vi c

ti p c n các công ty, các thương nhân,... và d dàng tiêu th ñư c s n ph m,
hàng hoá v i kh i lư ng l n, chi phí v n chuy n th p. Trong khi đó

nh ng

vùng sâu, vùng xa, ñi u ki n ñi l i khó khăn, ngư i nơng dân s khó ti p c n
th trư ng và g p nhi u khó khăn trong v n chuy n và lưu thơng hàng hố.
H th ng thơng tin th trư ng, trong đó di n bi n v giá c s n ph m, giá
v t tư, nhu c u th trư ng,... có nh hư ng l n ñ n vi c ra quy t ñ nh c a các nông
h . Các thông tin này đ y đ , chính xác, k p th i s giúp cho ngư i s n xu t có k
ho ch đi u ch nh s n xu t k p th i, gi m ñư c r i ro có th do th trư ng mang l i.
- ði u ki n t nhiên c a vùng: ñ c ñi m v ñ t ñai, khí h u, đ a hình
đóng vai trị quan tr ng trong q trình ra quy t đ nh s n xu t c a h , ñ c bi t
là trong s n xu t nông nghi p. M i lo i cây tr ng, v t ni có nh ng yêu c u
nh t ñ nh v ñi u ki n sinh thái. Môi trư ng sinh thái phù h p v i ñ c ñi m
sinh h c c a cây tr ng, v t ni s góp ph n nâng cao năng su t và hi u qu
cho ngư i s n xu t.
- Truy n th ng văn hố, dân t c cũng có nh hư ng l n ñ n vi c ra
quy t ñ nh c a h . Nh ng nông dân

vùng sâu, vùng xa, thu c các dân t c ít

ngư i thư ng có truy n th ng canh tác l c h u, cịn mang nhi u tính t nhiên
và kém nh y c m hơn r t nhi u so v i ngư i Kinh trong vi c ra quy t ñ nh
s n xu t và tiêu th s n ph m. Nguyên nhân c a ñi u này m t ph n là do h
trình đ h c văn hố th p hơn ngư i Kinh.
- Cá tính c a ngư i nơng dân cũng có nh hư ng ñ n quy t ñ nh s n xu t
và tiêu th s n ph m. Nông dân thư ng có tính b o th , tình ì, tránh r i ro, khó
Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 9

thay đ i. Do đó vi c thay đ i t p quán canh tác, thay ñ i cơ c u cây tr ng, v t
ni địi h i m t th i gian dài và thư ng ph i có ngư i đi tiên phong.
- H th ng chính sách cũng là m t y u t có nh hư ng đáng k . Ch
trương, chính sách c a ñ a phương ưu tiên phát tri n lo i cây con gì thì cây
con đó s có l i th phát tri n và ngư c l i.
B n thân hi u qu kinh t c a t ng lo i cây con, t ng lo i s n ph m c a
ngành ngh cũng có nh hư ng ñ n vi c ra quy t ñ nh ñ u tư s n xu t cho cây
con, s n ph m đó và nh ng lo i cây con, s n ph m thay th khác.
2.1.1.5. Cơ s ra quy t ñ nh trong s n xu t kinh doanh c a nông h
Xét v m i quan h trong h th ng kinh t , nông h v a là ngư i s n
xu t, v a là ngư i tiêu dùng. Do ñ c ñi m c a n n s n xu t t cung t c p
nên nông h s h u các tài s n ñ t ñai, v n, lao ñ ng. H s d ng ngu n l c
ñ s n xu t s n ph m ph c v cho tiêu dùng nên hành vi ng x c a h ñư c
xét trên hai khía c nh:
- Nơng h là ngư i s n xu t.
Trong n n kinh t th trư ng, ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a nông
h là ph i nghiên c u nhu c u th trư ng và c a b n thân nơng h đ l a ch n
và ra quy t ñ nh s n xu t. Ti p ñ n là chu n b ñ y ñ và ñ ng b các ñ u vào
ñ th c hi n các quy t ñ nh v ñ u tư, s d ng lao ñ ng, các y u t v t
ch t,.... ð ng th i t ch c s k t h p ch t ch các y u t ñ u vào ñ t o ra
nhi u s n ph m. Có s n ph m m t m t ph c v ch y u trong n i b nông
nghi p, m t khác các nông h ph i t ch c t t quá trình trao đ i s n ph m đ
thu giá tr t i đa. Chính q trình s n xu t kinh doanh c a nông h ph i l a
ch n kinh t t i ưu, s l a ch n này là c n thi t ñ i v i nơng h và h có th
l a ch n đư c vì b n thân các c a ch h s d ng các ngu n l c khan hi m
vào m c đích khác nhau theo m c tiêu ñã ch n.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 10

Phương pháp ti n hành l a ch n kinh t s n xu t kinh doanh c a nông
h ñư c minh ho

ñư ng cong năng l c s n xu t PPF (cịn g i là đư ng t i

h n kh năng s n xu t). ðư ng PPF th hi n s k t h p c a s n ph m t i ña
v i m t m c ngu n l c nh t ñ nh, ch ng h n, trên sơ ñ 2 s n lư ng cây tr ng
c nh tranh nhau là cây ngô và cây lúa, ngu n tài nguyên gi i h n ñư c cung
c p là s c lao ñ ng: 2 ngư i v i 300 ngày công s d ng cho gieo tr ng 2 lo i
cây tr ng đó. ðư ng cong PPF mơ t s k t h p khác nhau c a lúa và ngơ có
th đư c phát tri n b ng 300 cơng lao đ ng. Các đi m n m trên ñư ng cong
PPF ti p xúc v i m i tr c ñ th là s lư ng t i ña c a t ng lo i s n lư ng mà
nó đư c t o ra b ng m t s lư ng lao ñ ng nh t ñ nh.
Trên ñ th , s n lư ng thóc trên tr c tung (dY1) có th đ t ñư c b ng
cách m t ñơn v s n lư ng ngơ trên tr c hồnh (dY2).
Trong trư ng h p ñư ng cong bi u th kh năng s n xu t chúng ta có 2
hàm s n xu t liên quan v i hai ngu n nhân l c riêng bi t ñ i v i m t ngu n
nhân l c. ðó là Y1 = f(X1) và Y2 = f(X2)
T i ñi m t i ưu ta có: MPP(Y1) = MPP((Y2) = P(Y2)/P(Y1)
K t qu này cho th y s l a ch n t i ưu c a các h x y ra khi giá tr s n
lư ng t i h n ñ i v i t ng ñơn v c a m t ngu n l c ñ u b ng nhau c a c 2 h .
sơ đ trên có ý nghĩa là chuy n lao ñ ng t s n xu t lúa sang s n xu t
ngô t i m t th i ñi m khi thu nh p gia tăng ñ t ñư c c a m t ngày cơng lao
đ ng b ng nhau

c hai lo i cây tr ng, s l a ch n kinh t s n xu t c a nông h

c n quan tâm ñ n v n ñ giá tr cơ h i và l i th so sánh khi ra quy t đ nh.
Bên c nh đó, nơng h cũng là ngư i tiêu dùng. H mua các s n ph m

hàng hoá d ch v trên th trư ng ph c v cho cu c s ng hàng ngày. Do v y
dư i góc đ là ngư i tiêu dùng h ñư c gi ñ nh theo ñu i m c tiêu t i đa hố
tho d ng t vi c tiêu dùng s n ph m hàng hoá d ch v .
Trong n i dung nghiên c u c a đ tài t p trung vào phân tích nơng h
dư i hành vi ngư i s n xu t. H s h u nh ng y u t ñ u vào và mua nh ng
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 11


y u t ñ u vào khác ñ s n xu t. Dư i tác ñ ng c a quá trình cơng nghi p
hố, đơ th hố giá c y u t ñ u vào và ñ u r t hay đ i do vi c thay đ i chi
phí cơ h i trên c hai th trư ng hàng hoá d ch v và y u t s n xu t.
Tuy nhiên, trong th c t ngư i nông dân Vi t Nam khơng th tính
tốn đư c các ch tiêu trên nên nơng dân ra quy t đ nh d a trên tính tốn v
thu nh p h n h p.
MI = VA- (T + A + W)
VA = GO – IC
GO = P1Q1
IC = PjXj
Trong đó:GO: giá tr s n xu t
P1: giá ñ u ra
Q1: lư ng ñ u ra
Pj : lư ng ñ u vào
Xj: lư ng đ u vào
IC: chi phí trung gian
Th c t hi n nay, nông dân không ph i ch u thu nông nghi p, nhưng
ph i ch u m t s lo i chi phí nên ta có th rút g n
MI = VA – W – Tphi – A
Như v y, nông h t i khu v c di n ra CNH, ðTH b
ñ ng thay ñ i

nh hư ng b i tác

trên c hai th trư ng hàng hoá d ch v và th trư ng y u t

s n xu t. Trên th trư ng y u t s n xu t, chi phí cơ h i c a ngư i lao ñ ng
thay ñ i, ngun nhân là nơng h có th có s l a ch n ngành ngh phi nông
nghi p thay cho ch y u ngh nông trư c khi CNH, ðTH di n ra. Thêm vào
đó, chi phí cơ h i c a ñ t ñai cũng thay ñ i, ñi u này xu t phát t vi c giá ñ t
thư ng thay đ i khi có q trình CNH, ðTH. Giá c y u t ñ u vào khác như
công ngh , d ch v k thu t nông nghi p khác cũng có th b

nh hư ng do

CNH, ðTH. Nh ng thay ñ i giá c y u t ñ u vào này s làm cho ñ d c c a
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 12


ñư ng ñ ng lư ng thay ñ i. Trên th trư ng s n ph m ñ u ra, đơ th hố làm
cho s n ph m s n xu t c a nông h g n v i th trư ng hơn. M t s n ph m
khó b o qu n và t n chi phí v n chuy n t i th trư ng tr thành nh ng l i th
cho khu v c này. Khi hai th trư ng thay đ i, nơng h s thay ñ i phân b
ngu n l c cho s n xu t ñ theo ñu i m c tiêu t i đa hố l i nhu n.
2.1.2. Lý lu n v phát tri n cơng nghi p, đơ th và tác đ ng c a nó đ n phát
tri n kinh t h nông dân
2.1.2.1. M t s khái ni m v phát tri n công nghi p và đơ th
Hi n nay có r t nhi u khái ni m khác nhau, tuỳ thu c vào quan ñi m
c a t ng nhà nghiên c u.
* Công nghi p:
Cơng nghi p là s n ph m, có tính m i ñ i v i th gi i và dùng làm m u
ñ ch t o s n ph m công nghi p ho c th công nghi p.

* Cơng nghi p hố:
- Theo t đi n Bách Khoa tồn thư Vi t Nam (1995): CNH là q trình
nâng cao t tr ng c a công nghi p trong toàn b các ngành kinh t c a m t
vùn kinh t hay m t n n kinh t . ðó là t tr ng v lao đ ng, v giá tr gia
tăng,...[14].
- Theo ð i h i 10: Công nghi p hố là q trình chuy n đ i cơ b n tồn
di n các ho t đ ng s n xu t, kinh doanh, qu n lý kinh t , xã h i t d a vào
lao ñ ng th cơng sang d a vào lao đ ng k t h p cùng v i phương ti n,
phương pháp công ngh , k thu t, tiên ti n hi n ñ i ñ t o ra năng su t lao
đ ng cao.
* ðơ th :
- Theo t đi n Bách Khoa tồn thư Vi t Nam (1995): ðơ th là m t
không gian cư trú c a c ng ñ ng ngư i s ng t p trung và ho t ñ ng trong khu
v c kinh t phi nông nghi p[14].
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 13


- Trong Thơng tư s 31/TTLD (1990) quy đ nh: ðơ th là đi m t p
trung dân cư v i m t ñ dân s cao, ch y u là lao đ ng phi nơng nghi p, có
cơ s h t ng thích h p, là trung tâm t ng h p hay trung tâm chun ngành có
vai trị thúc ñ y s phát tri n kinh t xã h i c a c nư c, c a m t mi n lãnh
th , m t t nh, m t huy n, m t vùng trong t nh, m t vùng trong huy n.
Như v y khái ni m đơ th ch mang tính tương đ i do s khác nhau v
trình đ phát tri n kinh t xã h i, đ c đi m hình thành dân cư. M i nư c có
quy đ nhh riêng tuỳ theo yêu c u và kh năng qu n lý c a mình, song ph n
nhi u đ u th ng nh t l y hai tiêu chu n cơ b n, đó là quy mơ dân s và cơ c u
lao đ ng phi nơng nghi p, nơng nghi p.

Vi t Nam quy đ nh đơ th là nh ng

thành ph , th xã, th tr n, th t v i tiêu chu n v quy mô dân s cao hơn và
cơ c u lao đ ng phi nơng nghi p th p. Nguyên nhân là do ñ c ñi m nư c ta là
m t nư c có trình ñ phát tri n chưa cao và ch y u dân s s ng t p trung
nông thôn.
- Theo Ngh ñ nh 72/2001/Nð - CP ngày 05/10/2001 c a Chính ph
quy đ nh: ðơ th là các thành ph , th xã, th tr n ñư c các cơ quan Nhà nư c
có th m quy n quy t đ nh thành l p, là các trung tâm t ng h p chun ngành
có vai trị thúc đ y s phát tri n kinh t xã h i c a c nư c hay m t vùng lãnh
th nh t đ nh; có t l lao đ ng phi nơng nghi p trong t ng s lao ñ ng t i
thi u là 65%; cơ s h t ng ph c v các ho t ñ ng c a dân cư t i thi u ph i
ñ t 70% m c tiêu chu n, quy chu n quy ñ nh ñ i v i t ng lo i ñô th ; quy mơ
dân s ít nh t là 4.000 ngư i; m t ñ dân s ph i phù h p v i quy mơ, tính
ch t và đ c ñi m c a t ng lo i ñô th . Hi n nay nư c ta phân thành sau lo i đơ
th là: ðơ th lo i đ c bi t, đơ th lo i I, II, III, IV, V. M i lo i đơ th có m t
quy ñ nh riêng v quy mô dân s , m t ñ dân s , cơ s h t ng,....
* ðơ th hhố: là m t q trình t p trung dân cư đơ th và s hình thành
nhanh chóng các đi m dân cư đơ th do u c u c a cơng nghi p hố, hi n đ i
hố. Trong q trình này có s bi n đ i v cơ c u s n xu t, cơ c u ngành
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 14


ngh , cơ c u t ch c sinh ho t xã h i, cơ c u không gian và hình thái xây
d ng khơng gian t nơng thơn sang thành th [2].
* Cơng nghi p hố - Hi n ñ i hoá
- Hi n ñ i hoá là m t q trình phát tri n có tính k th a và tính ch t
liên k t cao đ có tính hi n đ i c a máy móc thi t b v i lao đ ng có k thu t,
k lu t c a con ngư i v i các phương pháp qu n lý, t ch c khoa h c trên cơ
s ti p thu nh ng thành t u m i nh t c a nhân lo i [6].
- Cơng nghi p hố - Hi n đ i hố

nư c ta là q trình chuy n đ i cơ

b n tồn di n các ho t đ ng s n xu t kinh doanh, d ch v và qu n lý kinh t
xã h i t s d ng s c lao đ ng th cơng là chính sang s d ng m t cách ph
bi n s c lao đ ng v i cơng ngh , phương ti n và phương pháp tiên ti n, hi n
ñ i t o ra năng su t lao ñ ng xã h i cao. (Quan ñi m c a ð ng, Giáo trình
Kinh t chính tr Mac – LêNin, 1999).
- Cơng nghi p hố, hi n đ i hố là m t giai ño n c a phát tri n xã h i,
là s bi n ñ i cơ c u kinh t nông nghi p nông nghi p và th công nghi p
sang n n kinh t công nghi p và d ch v v i khoa h c cơng ngh hi n đ i.
Giai đo n này ph i ñư c ñanh d u s thay ñ i v tính hi u qu , tính cơng
nghi p, tính b n v ng c a s phát tri n.
- V cơng nghi p hố - Hi n đ i hố nơng nghi p, nơng thơn, ð ng ta
cho r ng: “Cơng nghi p hố - Hi n đ i hố nơng nghi p, nơng thơn là q
trình xây d ng cơ s v t ch t k thu t và chuy n d ch cơ c u kinh t nông
ngh êp, nông thôn theo hư ng s n xu t hàng hố l n, hi n đ i g n nông
nghi p v i công nghi p và d ch v , cho phép phát huy có hi u qu ngu n l c
và l i th c a n n nơng nghi p nhi t đ i, m r ng giao lưu trong nư c và
qu c t nh m nâng cao năng su t lao ñ ng xã h i trong nông nghi p, nông
thôn. Xây d ng nơng thơn m i giàu có, cơng b ng dân ch , văn minh và xã
h i ch nghĩa”. (Nguy n Quang H nh và Nguy n Văn L ch, 2008).
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 15


2.1.2.2. Vai trị và đ c đi m c a phát tri n cơng nghi p, đơ th
a/ Vai trị và đ c đi m c a cơng nghi p
* Vai trị
- Vai trị c a cơng nghi p hố:
Cơng nghi p hố, hi n đ i hó là m t giai đo n c a q trình phát tri n
xã h i, là s bi n ñ i cơ c u c a n n kinh t nông nghi p và th công nghi p

sang n n kinh t công nghi p và d ch v v i khoa h c cơng ngh hi n đ i.
Giai đo n này ph i ñư c ñánh d u s thay đ i v tính hi u qu , tính cơng
nghi p, tính b n v ng c a s phát tri n.
Cơng nghi p hố, hi n đ i hố nư c ta theo ñ nh hư ng XHCN th hi n
các m c tiêu sau:
- Xây d ng nư c ta thành m t nư c công nghi p có cơ s v t cch t k
thu t hi n đ i, có cơ c u kinh t h p lý.
- L c lư ng s n xu t ñ t trình ñ tương ñ i hi n ñ i, ph n l n lao đ ng
th cơng đư c thay th b ng lao ñ ng s d ng máy móc, đi n khí hố cơ b n
đư c th c hi n trong c nư c, năng su t lao ñ ng xã h i và hi u qu s n xu t
kinh doanh cao hơn nhi u so v i hi n nay. Trong cơ c u kinh t , tuy nông
nghi p c n phát tri n m nh, nhưng công nghi p và d ch v chi m t l cao,
khoa h c – cơng ngh phát tri n hi n đ i.
- Có quan h s n xu t ti n b , phù h p v i trình đ phát tri n c a l c
lư ng s n xu t. Ch ñ s h u, cơ ch qu n lý và ch ñ phân ph i g n k t
v i nhau, phát huy ñư c các ngu n l c, t o ra ñ ng l c m nh m thúc ñ y
tăng trư ng kinh t , th c hi n công b ng xã h i. Kinh t Nhà nư c gi vai trị
ch đ o và cùng v i kinh t h p tác xã tr thành n n t ng c a n n kinh t .
Kinh t cá th , ti u ch , kinh t tư b n tư nhân chi m t tr ng ñáng k . Kinh
t tư b n Nhà nư c dư i các hình th c khác nhau t n t i ph bi n.
- Nhân dân có đ i s ng v t ch t và tinh th n cao; Qu c phòng, an ninh
v ng ch c, dân giàu, nư c m nh, xã h i công b ng, văn minh. V ñ i s ng v t
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 16


ch t và văn hóa, tinh th n nhân dân có cu c s ng no đ , có nhà

tương ñ i t t,

có ñi u ki n thu n l i v ñi l i, h c hành, ch a b nh, có m c hư ng th văn

hóa khá. Quan h xã h i lành m nh, l i s ng văn minh gia đình h nh phúc.
Th c hi n ñư c các m c tiêu trên là ñưa nư c ta cơ b n tr thành m t
nư c công nghi p, là m t bư c ti n l n trên con ñư ng quá ñ lên ch nghĩa
xã h i

nư c ta.
* ð c ñi m
Công nghi p là m t t p h p các ho t ñ ng s n xu t v i nh ng ñ c ñi m

nh t ñ nh, thơng qua các q trình cơng ngh đ t o ra s n ph m.
- S n xu t cơng nghi p bao g m hai giai đo n.
Q trình s n xu t cơng nghi p thư ng ñư c chia thành hai giai ño n:
giai ño n tác ñ ng vào ñ i tư ng lao ñ ng là mơi trư ng t nhiên đ t o ra
nguyên li u (khai thác than, d u m , qu ng kim lo i, khai thác g …) và giai
đo n ch bi n các ngun li u đó thành tư li u s n xu t và v t ph m tiêu dùng
(s n xu t máy móc, ch bi n g , ch bi n th c ph m…). Trong m i giai ño n
l i bao g m nhi u cơng đo n s n xu t ph c t p nhưng có m i liên h ch t ch
v i nhau.
- S n xu t cơng nghi p có tính ch t t p trung cao đ
Nhìn chung, s n xu t cơng nghi p (tr các ngành cơng nghi p khai thác
khống s n, khai thác g …) khơng địi h i nh ng khơng gian r ng l n. Tính
ch t t p trung th hi n rõ

vi c t p trung tư li u s n xu t, nhân công và s n

ph m. Trên m t di n tích nh t đ nh, có th xây d ng nhi u xí nghi p, thu hút
nhi u lao ñ ng và t o ra m t kh i lư ng l n s n ph m.
- S n xu t công nghi p bao g m nhi u ngành ph c t p, đư c phân cơng
t m và có s ph i h p ch t ch ñ t o ra s n ph m cu i cùng.
Công nghi p là t p h p c a h th ng nhi u ngành như khai thác (than,

d u m …), ñi n l c, luy n kim, ch t o máy, hoá ch t, th c ph m… Các
ngành này k t h p ch t ch v i nhau trong q trình s n xu t đ t o ra s n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ kinh t nông nghi p ......... 17