slide 1 các mác 1818 1883 ph ăng ghen 1820 1895 v i lênin 1870 1924 phần thứ hai học thuyết kinh tế của chủ nghĩa mác lênin về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa chương iv học thuyết giá trị

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (335.84 KB, 33 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Các Mác 
(1818-1883)

Ph.Ăng ghen 
(1820-1895)

V.I.Lênin 
(1870-1924)

Phần thứ hai

HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA CHỦ NGHĨA 
MÁC-LÊNIN VỀ PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT TƯ BẢN

CHỦ NGHĨA

Chương IV

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

I/ ĐIỀU KIỆN RA ĐỜI, ĐẶC TRƯNG & ƯU THẾ CỦA SẢN 
XUẤT HÀNG HÓA

1, Sản xuất tự cấp, tự túc và sản xuất hàng hoá

- Sản xuất tự cấp, tự túc là kiểu tổ chức kt – xh mà 
sản phẩm được sx ra để người sx ra nó tiêu dùng.

Đặc điểm:

+ Sở hữu tư nhân nhỏ, chủ yếu đất đai, sx n/nghiệp 
độc canh lương thực.

+ Công cụ lạc hậu, dựa trên lao động thủ công với 
k/nghiệm cổ truyền và phụ thuộc vào thiên nhiên, n/slđ 
thấp.

+ Quy mô sx nhỏ, phân tán vì mục đích GTSD, 
nhằm thoả mãn nhu cầu của chính người sx.



Tóm lại: Trong kt tự cấp, tự túc, LLSX và

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

- Kt hh là kiểu tổ chức kt – xh mà sp sx ra để trao

đổi, mua bán.

Đặc điểm:

+ Q/tr phát triển kt tự nhiên dần chuyển hoá

thành kt hh.

+ Nền kt hh vận động theo yêu cầu của các quy

luật kt k/quan của thị trường gọi là nền kt thị

trường.

+ Kt tự nhiên chuyển hoá thành kinh tế hh và kt

thị trường là kết quả phủ định của phủ định, cái cũ

sinh ra cái mới, là một q/tr kt-xh, phụ thuộc vào

những điều kiện k/quan nhất định.



Tóm lại:

Trong kt hh, LLSX và QHSX phát

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

2, Hai điều kiện ra đời của sản xuất hành hoá

* Điều kiện thứ nhất: Phân công lao động xã hội.

Pclđxh - sự p/chia lực lượng lđ thành các ngành, nghề 
chun mơn hố khác nhau.

 Pclđxh tn theo tính quy luật sau:

+ Lđ trong lĩnh vực sx v/c giảm xuống,còn trong lĩnh vực phi

v/c tăng lên tương ứng.

+ Lđ nông nghiệp giảm xuống, lđ công nghiệp tăng lên.
 + Lđ giản đơn cơ bắp, thể lực giảm, tăng lđ trí tuệ.

+ Diễn ra tại chỗ, theo vùng, lãnh thổ và p/công quốc tế.

 Do pclđxh dẫn đến chuyên mơn hố, mỗi người chỉ sx 
một hoặc vài sp hay chi tiết sản phẩm. Do vậy, sự trao đổi 
sp lẫn nhau giữa những người sx là tất yếu. Vì thế mà sp 
mang hình thái hh.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

* Điều kiện thứ hai: Sự tách biệt tương đối về

mặt kt của những người sx.

Sự tách biệt này là do sự tồn tại các quan hệ sở

hữu khác nhau về TLSX mà cội nguồn của nó là chế

độ tư hữu về TLSX quy định.

 Chính vì điều này, các chủ thể kt phải tự

quyết định sx cái gì; như thế nào và cho ai, cho nên

lđ của người sx mang t/c tư nhân, sx và tsx giữa họ

tách biệt nhau về mặt kinh tế. Trong điều kiện đó,

các chủ thể kt muốn tiêu dùng sp của nhau họ phải

trao đổi mua bán với nhau.



Hai điều kiện trên là hai điều kiện cần và đủ để

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

3, Đặc trưng và ưu thế của kt hh

Kinh tế hàng hố

- Sx vì mục tiêu (P), tạo 
động lực mạnh mẽ kích 
thích cải tiến kỹ thuật, tăng 
n/slđ.

- Ra đời trên cơ sở pclđsx, 
tạo ra sự ch/mơn hố cao là 
cơ sở cải tiến cơng cụ.

- C/tranh vì (P) , nên nó bình 
tuyển sàng lọc tự nhiên yếu 
tố người và vật của sx.

- N/slđ cao, c/lượng tốt, 
k/lượng nhiều, phong phú 
làm thị trường mở rộng.

Kinh tế tự nhiên

- Sx thoả mãn nhu cầu tiêu 
dùng của chính người sx, 
thiếu động lực thúc đẩy 
sx.

- Kt tự nhiên khép kín cản 
trở pclđxh.

- Quy mô nhỏ, nhu cầu và 
dân trí thấp nên khơng có 
cạnh tranh.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

II/ HÀNG HỐ

1, Hàng hố và hai thuộc tính của nó

Hàng hố là sp của lđ có thể thoả mãn nhu cầu nào đó

của con người thơng qua trao đổi mua bán.

Gồm các loại: thông thường và đặc biệt; hữu hình và

vơ hình, tư nhân và công cộng,...

Hàng hố nào cũng có 2 thuộc tính: GTSD và GT

a, GTSD của hàng hoá

Là cơng dụng của hh, nó có thể thoả mãn nhu cầu nào

đó của con người. Vd,...

Đặc trưng GTSD của hh:

- Do thuộc tính tự nhiên của vật quyết định.
 - Là thuộc phạm trù vĩnh viễn.

- Chỉ thể hiện khi tiêu dùng.

- Một hh có thể có một hay nhiều cơng dụng.
 - Ngày càng phong phú, hiện đại và thuận tiện.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

b, Giá trị của hàng hoá

GTSD là thuộc tính của hh, nhưng không phải GTSD cho người

sx hh, mà là cho người khác, cho xh. Vì thế, trong nền sx hh, GTSD 
đồng thời là vật mang GT trao đổi.

Gt trao đổi là quan hệ tỷ lệ về lượng mà những hh có GTSD khác 
nhau trao đổi với nhau.

Vd: 1 cái rìu = 20 kg thóc. (Vì sao 1 = 20 và vì sao hai hh có GTSD

khác nhau lại trao đổi được nhau?  Sở dĩ như vậy, vì giữa chúng có

cơ sở chung: đều là sp của lđ do lđ xh chi phí để sx ra chúng).

 Thực chất, các chủ thể trao đổi hh với nhau là trao đổi lđ chứa

đựng trong các hh. (Giả sử ở vd trên, thợ rèn làm ra cái rìu mất 5 giờ,

người nơng dân làm ra 20 kg thóc mất 5 giờ. Cho nên, 1 rìu và 20kg 
thóc trao đổi được với nhau). Vậy, lđ hao phí để sx ra hh là cơ sở

chung của trao đổi, gọi là giá trị hh.

Kết luận: “Gt hh là lđ của người sx hh kết tinh trong

hàng hoá”

Đặc trưng của Gt hh:

- Là phạm trù lịch sử, là mẫu số chung quy đổi những GTSD khác 
nhau.

- Biểu hiện QHSX xã hội giữa những người sx hh.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

c. Mối quan hệ giữa hai thuộc tính của hàng hóa

- Là hh (thơng thường hay đặc biệt) đều có 2 thuộc tính: 
GTSD và GT.

- Hai thuộc tính của hh là sự thống nhất trong mâu 
thuẫn.

+ Thống nhất vì có cùng một lđ sx ra hàng hoá. Nhưng 
lđ sx ra hh có t/c 2 mặt: lđ cụ thể tạo ra GTSD, còn ld trừu

tượng tạo ra GT của hh.

+ Mâu thuẫn vì:

Thứ nhất, mục đích của người sx không phải là 
GTSD, mà là GT, là lợi nhuận. Người mua, mục đích của 
họ là GTSD, nhưng để chiếm đoạt được GTSD người mua 
phải trả GT (trả tiền cho người bán).

Thứ hai, hh từ sx đến tiêu dùng không đồng nhất với 
nhau về t/g và k/g. Nghĩa là, q/tr thực hiện GTSD và GT 
khác nhau về t/g và k/g.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

2. Tính chất hai mặt của lao động sản xuất hàng hoá
a, Lđ cụ thể

Là lđ có ích dưới một hình

thức nghiệp chuyên môn cụ 
thể. Mỗi lđ cụ thể có đối 
tượng, mục đích, cơng cụ, 
pp và kết quả riêng. Vd,...

Đặc trưng:

- Là một phạm trù vĩnh viễn.
- Tạo ra GTSD của hh.

- Ngày càng phong phú, tính 
chun mơn cao. Bởi như 
vậy là do nhu cầu, tr/độ

người lđ, trợ giúp của KHCN.
- Tạo thành hệ thống pclđxh.
- Nguồn gốc tạo của cải v/c.

b, Lđ trừu tượng

Là lđ của người sx hh

chỉ xét về mặt hao phí SLĐ 
nói chung (sức óc, cơ bắp 
và thần kinh) mà không kể 
h/thức cụ thể nào. Vd,...

Đặc trưng:

- Là một phạm trù lịch sử.
- Tạo ra GT của hh.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

3. Lượng giá trị và các nhân tổ ảnh hưởng tới

lượng giá trị hàng hoá

a, Đo lượng giá trị hàng hố bằng gì?

Có nhiều người cùng sx một hàng hố, do điều kiện 
sx khác nhau, tay nghề, chuyên môn, năng suất lđ... khơng 
giống nhau, vì thế, hao phí lao động cá biệt tạo thành GT 
cá biệt khác nhau. Nhưng hàng hoá bán trên thị trường 
theo GT xã hội. GT xã hội khơng được tính bằng t/g lđ cá 
biệt mà được tính bằng t/g lđ xh cần thiết (ở mức điều kiện

sx, chuyên môn và cường độ trung bình).

*

Lưu ý: Trong thực tế, t/g lđ xh cần thiết là t/g lđ cá 
biệt của người sx cung cấp đại bộ phận hh trên thị trường 
quyết định (hiện tượng độc quyền).

- Cơ cấu lượng giá trị gồm 3 bộ phận:

GT = c + v + m

.
~ c là giá trị TLSX đã hao phí (khấu hao máy móc và

nguyên, nhiên liệu).

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

b, Những nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá

trị hàng hoá

T/g lđxh cần thiết là một đại lượng không cố định.

Thước đo thay đổi thì lượng GT hh thay đổi. Lượng GT hh 
phụ thuộc vào các nhân tố cơ bản sau:

# Năng suất lao động: năng lực sx của người lđ, nó 
được tính bằng số lượng sp sx ra trong một đơn vị t/g, hay 
t/g hao phí để sx ra một đơn vị sp.

W = Q/t

(W là năng suất 
lao động, Q là số lượng sản phẩm, t là thời gian lao động)

# Cường độ lđ: mức độ hao phí của lđ, hay mức độ 
khẩn trương của lđ. Tăng cường độ lđ về thực chất cũng 
giống như kéo dài ngày lđ và giá trị hh không tăng.

# Lđ giản đơn và lđ phức tạp:

- Lđ giản đơn là lđ của người sx hh chỉ cần có SLĐ 
khơng được đào tạo (lđ phổ thông). Tạo ra lượng GT hh rất 
nhỏ.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

III/ TIỀN TỆ

1, Nguồn gốc (lịch sử ra đời) và bản chất của 
tiền tệ

Tiền tệ ra đời là kết quả phát triển tất yếu và lâu dài

của sx và trao đổi hh.

GTSD có thể nhận biết được bằng các giác quan, còn 
GT chỉ nhận biết được qua Gt trao đổi, tức là ở các hình 
thái GT.

Nghiên cứu nguồn gốc của tiền tệ chính là sự phân 
tích các hình thái phát triển của GT.

a, Hình thái giá trị giản đơn
 Vd: 1 cái rìu = 20 kgthóc.

Gọi là giản đơn, vì trong thời kỳ đầu của trao đổi, hh 
bất kỳ, tỷ lệ trao đổi bất kỳ, miễn là 2 chủ thể của 2 hh
đồng ý trao đổi.

Xem vd trên, bên trái của phương trình (1 cái rìu) tự

nó khơng nói lên được GT của nó, GT của nó chỉ được biểu 
hiện và phải nhờ hh đứng đối diện với nó (20kg thóc) nói 
hộ GT của nó. Bên phải của phương trình (20kg thóc) là 
hình thái vật ngang giá, vì GTSD của biểu hiện GT của hh 
khác (1 cái rìu). Hình thái vật ngang giá là mầm

mống phôi thai của tiền tệ.

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

b, Hình thái giá trị mở rộng

Khi pclđxh lần 1: trồng trọt tách khỏi chăn ni, 
c/m/hố cao hơn, n/s lđ tăng lên, sp nhiều hơn, nhu cầu
trao đổi lơn hơn, địi hỏi phải có nhiều vật làm ngang giá.
H/thái GT mở rộng ra đời.

Vd: 1 cái rìu = 20kg thóc, hoặc = 1 con cừu, hoặc = 3 
mét vải,...

Gọi là h/thái GT trị mở rộng vì có nhiều hh đóng

vai trò làm vật ngang giá trao đổi.

Nhược điểm: trao đổi vật lấy vật, ngang giá chưa cố 
định...

c, Hình thái chung của giá trị

Khi pclđxh lần 2: tiểu thủ công nghiệp tách khỏi 
nông nghiệp, làm tăng n/s lđ, tăng khối lượng sp, nhu

cầu trao đổi nhiều hơn, thị trường mở rộng, địi hỏi phải
có vật ngang giá chung.

Vd: 1 cái rìu =

hoặc 20kg thóc = 1 con cừu
hoặc 3 mét vải =

Gọi là h/thái GT chung vì có một hh đóng vai trị

làm vật ngang giá chung mà các hh khác có thể 
trao đổi với nó.

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

d, Hình thái tiền tệ

Khi LLSX phát triển, n/slđ nâng cao, cần có một hh
đóng vai trị làm vật ngang giá chung thống nhất để đáp
ứng sự phát triển của sx và lưu thông. H/thái tiền tệ ra đời.

Vd: 1 cái rìu =

hoặc 20kg thóc =
 hoặc 3 mét vải =
 hoặc v.v... =

Trong lịch sử, lúc đầu có nhiều hh đóng vai trị tiền tệ
như mai rùa, vỏ sị... Khi lồi người khai thác được kim loại,
thì kim loại đóng vai trị tiền tệ. Vàng, bạc có khối lượng nhỏ
nhưng GT lớn (do t/g khai thác lớn), ít bị hao mịn, dễ chia 
nhỏ...

Trong lưu thông, tiền đúc tỏ ra khơng thuận tiện, lồi
người thay thế bằng tiền giấy. Tiền giấy khơng có GT (vì chi

phí in rất nhỏ). Nó chỉ là đại biểu, ký hiệu của GT, là khuế

ước, quy định của xh.

Từ sự phân tích trên, tiền tệ được định nghĩa 
như sau:

Tiền tệ là một hh đặc biệt, nó được tách ra khỏi thế 
giới hh đóng vai trị làm vật ngang giá chung trong trao 
đổi; tiền tệ là đại biểu cho của cải v/c của xh; Nó thể hiện 
t/g lđxh cần thiết; và biểu hiện QHSX xã hội.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Tiền tệ cũng là một hh vì nó có 2 thuộc tính: GT 
và GTSD.

Tiền tệ làm chức năng giá trị phải

thông qua tiêu chuẩn của giá cả, đó là 
đơn vị tiền tệ. Nó được đo bằng 
khối lượng kim loại nhất định dung 
làm tiền, đó là vàng. Nó nói rõ có 
bao nhiêu gr vàng chứa đựng trong 
một đơn vị tiền tệ do nhà nước quy 
định. Nó khác nhau ở những nước 
khác nhau.

Vê duû:

Tại thời điểm 16/2/1971: hàm 
lượng vàng của 1F = 0.160gr vàng; 
1Yen = 0.00246853gr vàng;

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

2, Chức năng của tiền tệ

Bản chất của tiền tệ được thể hiện qua 5 chức năng của nó là:

- Thước đo giá trị (tiền tệ được dùng để biểu hiện và đo giá trị của 
hh).

- Phương tiện lưu thông (tiền tệ làm môi giới trong trao đổi).
P . Q

M =

V

Trong đó:

M: số lượng tiền cần thiết trong lưu thơng; P: giá cả của đơn vị hàng hố; Q: khối 
lượng hàng hoá dịch vụ đưa vào lưu thơng; V: số vịng lưu thơng của đơn vị tiền tệ.

 Quy luật lưu thơng tiền tệ nói trên là quy luật phổ biến đối với mọi nền 
kinh tế hàng hoá.

- Phương tiện thanh toán (khi mua bán chịu, trả nợ, nộp thuế...)

- Phương tiện cất trữ (tiền được rút ra khỏi lưu thông, thực chất là 
h/thức cất trữ của cải. Chỉ có tiền vàng, bạc và tiền đủ giá trị mới làm 
chức năng cất trữ).

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

IV/ QUY LUẬT GIÁ TRỊ (Qlgt)

Quy luật giá trị là quy luật kt cơ bản của sx và lưu 
thông hh.

1. Nội dung của quy luật giá trị là sản xuất và

trao đổi hàng hoá phải dựa trên cơ sở hao phí lao động xã 
hội cần thiết.

- Yêu cầu đối với sản xuất

Sx hh phải dựa trên cơ sở hao phí lao động xã hội cần 
thiết. Trong kinh tế hàng hoá, mỗi người sản xuất tự quyết 
định hao phí lao động cá biệt của mình, nhưng giá trị của 
hàng hố khơng phải được quyết định bởi hao phí lao động 
cá biệt của từng người sx hh, mà bởi hao phí lao động xã hội 
cần thiết. Vì vậy, muốn bán được hàng hố, bù đắp được chi 
phí và có lãi, người sản xuất phải điều chỉnh làm cho hao phí 
lao động cá biệt của mình phù hợp với mức chi phí mà xã hội 
chấp nhận được.

- Yêu cầu đối với lưu thông

Trao đổi hàng hoá cũng phải dựa trên cơ sở hao phí lao 
động xã hội cần thiết, có nghĩa là trao đổi theo nguyên tắc

ngang giá.

Sự vận động của quy luật giá trị thông qua sự vận động

của giá cả hàng

hoá.

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

2, Tác dụng của Qlgt



Điều tiết sx và lưu thông hh

Điều tiết là: người sx bỏ ngành có giá cả thấp, đổ xơ

vào ngành có giá cả cao.

Lưu thơng: làm cho hàng hóa ln chuyển từ nơi có

giá cả thấp đến nơi có giá cả cao; phân phối nguồn

hh cho phù hợp giữa các vùng.



Kích thích cải tiến kỹ thuật

, hợp lý hóa sx, tăng

năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm.

Ví dụ: Việc xây dựng các nhà máy tại

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Chương V

HỌC THUYẾT GIÁ TRỊ THẶNG DƯ

I. SỰ CHUYỂN HÓA CỦA TIỀN TỆ THÀNH TƯ BẢN

1. Công thức vận động và tuần hoàn của tư bản

TLSX

T – H SX… H’ – T’ 
 SLĐ

(1) (2) (3)

TB vận động qua 2 gđ lưu thông: T –H (1) và H’–T’ (3) và một 
giai đoạn sx (2). Ba giai đoạn lần lượt mang 3 hình thái, thực 
hiện 3 chức năng để rồi trở về hình thái ban đầu với lượng giá 
trị khơng những được bảo tồn mà còn tăng lên.

 Như vậy, Mọi tư bản trước hết được biểu hiện dưới một

hình thái tiền nhất định, nhưng bản thân tiền chưa phải là tư 
bản. Tiền chỉ trở thành tư bản khi nó đạt tới mức được sử dụng 
để bóc lột lao động của người khác và được đưa vào lưu thông 
nhằm mang lại thu nhập không lao động cho người chủ tiền tệ. 
  Như vậy:

- Với tư cách là tiền thông thường thì vận động theo cơng 
thức T-H-T, cịn với tư cách là tư bản thì tiền vận động theo 
công thức T-H-T’.

- Với tư cách là tư bản thì nó vận động theo công thức: T-H-T’ 
bắt đầu bằng mua sau đó mới bán. Điểm kết thúc và mở đầu

đều là tiền, hàng hoá chỉ là trung gian trao đổi. Ở đây tiền 
được ứng trước để thu về với số lượng lớn hơn: T’ > T hay T’ = T 
+ T. Lượng tiền T dôi ra được Mác gọi là giá trị thặng dư kí 
hiệu là m.

 Số tiền ứng ra ban đầu (T) với mục đích thu về giá trị thặng

dư đã trở thành tư bản.

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

2. Mâu thuẫn của công thức chung của

tư bản

Tiền ứng trước (tiền bỏ vào lưu thông), khi 
quay trở về tay người chủ của nó, thì tăng 
thêm một lượng nhất định. Vậy có phải lưu 
thơng đã làm cho tiền tăng thêm và do đó hình 
thành giá trị thặng dư hay không?

 Trong lưu thông, dù trao đổi ngang giá 
hay không ngang giá cũng không tạo ra giá trị 
mới, do đó cũng khơng tạo ra giá trị thặng dư.
 Lưu thông không làm tăng giá trị nhưng 
nếu tiền không vận động trong lưu thông, tức 
là đứng ngồi lưu thơng, thì cũng không thể 
lớn lên được.

Vậy là tư bản không thể xuất hiện từ lưu

thông và cũng không thể xuất hiện ở bên 
ngồi lưu thơng. Nó phải xuất hiện trong lưu

thông và đồng thời không phải trong lưu 
thơng. Đó là mâu thuẫn của công thức chung

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

3. Hàng hoá sức lao động và tiền công trong CNTB
 a, Hàng hố sức lao động

Để giải quyết mâu thuẫn trong cơng thức chung CNTB (T-H-T’), nhà TB 
tìm ra loại hàng hố đặc biệt mà trong qúa trình sử dụng, nó có khả năng tạo 
ra giá trị mới lớn hơn giá trị của bản thân nó. Đó là hàng hố SLĐ.

 SLĐ - năng lực lao động, tồn bộ trí tuệ và thể lực mà con

người đem sử dụng trong quá trình sản xuất ra của cải vật 
chất.

SLĐ trở thành hàng hố khi có hai điều kiện:

- Một là, người có SLĐ được tự do thân thể, có quyền đem 
bán SLĐ của mình như một thứ hàng hoá.

- Hai là, họ khơng có TLSX và của cải khác. Muốn sống họ 
phải bán SLĐ của mình cho kẻ khác, tức đi làm thuê.

Hàng hóa SLĐ cũng có hai thuộc tính:

- GTSD là cơng dụng của nó. Nhằm thoả mãn nhu cầu của

người mua để sử dụng vào quá trình lao động. Khác với hàng

hoá khác, SLĐ khi đem sử dụng nó tạo ra lượng giá trị mới lớn

hơn giá trị bản thân nó – Đó là m.

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

3. Tiền công trong CNTB

Tiền công không phải là sự trả công cho lđ mà là h/thái 
tiền tệ của giá trị SLĐ, hay giá cả SLĐ.

Cơ cấu tiền lương gồm các bộ phận:

- Giá trị TLSH đủ nuôi sống bản thân người lđ.

- Giá trị TLSH nuôi sống số lượng con cái nhất định của 
họ.

- Chi phí để nâng cao tr/độ văn hoá, KHKT và tay nghề 
người lđ.

Tuy nhiên, bản chất của tiền công trong chủ nghĩa tư 
bản là giá trị hay giá cả của sức lao động, nhưng lại biểu 
hiện ra bề ngoài thành giá trị hay giá cả của lao động.

Hai hình thức cơ bản là tiền cơng tính theo thời gian và 
tiền cơng tính theo sản phẩm.

* Bản chất tiển cơng cịn được biểu hiện:

` Tiền công danh nghĩa là số tiền mà người công nhân 
nhận được do bán sức lao động của mình cho nhà tư bản.

` Tiền công thực tế là tiền công được biểu hiện bằng số

lượng hàng hoá tiêu dùng và dịch vụ mà công nhân mua 
được bằng tiền cơng danh nghĩa của mình.

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

III/ QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT GIÁ TRỊ THẶNG DƯ TRONG XHTB

Quá trình sx TBCN là thống nhất giữa lđ tạo ra GTSD và sx ra m. Nhà TB 
dùng tiền mua TLSX và SLĐ để tiến hành sx nên q trình đó có đặc trưng 
là:

Công nhân lđ dưới sự kiểm soát của nhà TB và sp làm ra thuộc sở hữu TB.

* Để hiểu rõ quá trình sx m ta lấy thí dụ về một Bài tốn sản xuất của nhà 
TB sx sợi sau:

@ Các giả định cần thiết:

- Năng suất lđ đảm bảo ½ ngày lđ (4giờ)đủ chuyển 10kg bơng thành 
sợi.

- Nhà TB mua yếu tố sx và bán sp đúng giá trị: 1USD/1kg bông, 
SLĐ=3USD, bán sợi 1,5USD/1kg.

- Khấu hao máy móc là 0,2USD/kg sợi và hao phí ngun vật liệu khơng 
đáng kể.

@ Lựa chọn phương án sản xuất:

Nếu chỉ sử dụng lđ 4 giờ đầu để sx 10kg sợi, chi phí sx và tiền bán 
hàng bằng nhau, việc sản xuất khơng có lời.  Phương án sx sẽ là: Sử 
dụng lđ 8giờ (theo đúng PL), sử dụng nguyên liệu và tạo ra lượng sp gấp

đôi:

- Mua 20kg bông: 20 USD
 - Hao mịn máy móc: 4 USD
 - Trả công 1 ngày cho công nhân: 3 USD

 Tổng chi phí là 27 USD, tổng doanh thu là 30USD. Do đó, nhà TB thu 
được khoản lời là 3 USD.

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

2. Bản chất của tư bản. Sự phân chia tư bản 
thành tư bản bất biến và tư bản khả biến

a. Bản chất của tư bản

Theo C.Mác, tư bản là giá trị mang lại giá trị thặng dư bằng
cách bóc lột cơng nhân làm thuê. Như vậy bản chất của tư
bản là thể hiện quan hệ sản xuất xã hội mà trong đó giai cấp
tư sản chiếm đoạt giá trị thặng dư do giai cấp công nhân
sáng tạo ra.

b. Tư bản bất biến và tư bản khả biến

Để tiến hành sản xuất, nhà tư bản phải ứng tư bản ra để
mua tư liệu sản xuất và mua sức lao động.

Bộ phận dùng để mua TLSX gọi là tư bản bất biến (C).

Bộ phận tư bản dùng để mua SLĐ gọi là tư bản khả biến 
(v).

 C.Mác là người đầu tiên chia tư bản thành tư bản bất

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

4. Hai phương pháp sản xuất ra giá trị thặng dư 
và giá trị thặng dư siêu ngạch

a. Sản xuất ra giá trị thặng dư tuyệt đối

(m) được sx ra bằng cách kéo dài ngày lao động trong điều 
kiện thời gian lao động tất yếu không thay đổi, nhờ đó kéo dài thời 
gian lao động thặng dư gọi là (m) tuyệt đối.

Giả sử ngày lao động là 8 giờ, trong đó 4 giờ là thời gian lao

động tất yếu và 4 giờ là thời gian lao động thặng dư: m' = 4 / 4

x 100% = 100%. Nếu nhà tư bản kéo dài ngày lao động thêm 2 
giờ, trong khi thời gian tất yếu không thay đổi, vẫn là 4 giờ. Tỷ

suất (m): m'= 6 / 4 x 100% = 150%.

b. Sản xuất ra giá trị thặng dư tương đối

(m) được tạo ra bằng cách rút ngắn thời gian lao động tất yếu 
trong điều kiện độ dài của ngày lao động khơng đổi, nhờ đó kéo dài 
tương ứng thời gian lao động thặng dư, được gọi là (m) tương đối.

Giả sử ngày lđ là 8 giờ và nó được chia: 4 giờ là thời gian lđ tất

yếu và 4 giờ là thời gian lđ thặng dư. Tỷ suất (m): m' = 4 / 4 x 
100% = 100%.

Giả định ngày lđ không thay đổi, nhưng công nhân chỉ cần 2

giờ lđ đã tạo ra được một lượng giá trị mới bằng với giá trị SLĐ của 
mình. Do đó tỷ lệ phân chia ngày lao động sẽ thay đổi: 2 giờ là thời 
gian lao động tất yếu và 6 giờ là thời gian lđ thặng dư. Tỷ suất (m)

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

c. Giá trị thặng dư siêu ngạch

Giá trị thặng dư siêu ngạch là phần giá trị 
thặng dư thu được do áp dụng công nghệ mới 
làm cho giá trị cá biệt của hàng hóa thấp hơn 
giá trị thị trường của nó.

Theo đuổi giá trị thặng dư siêu ngạch là khát vọng 
của nhà tư bản; là động lực mạnh mẽ nhất thúc đẩy các 
nhà tư bản cải tiến kỹ thuật, hợp lý hoá sản xuất, tăng 
năng suất lđ, làm cho năng suất lao động xã hội tăng lên 
nhanh chóng.

Thực chất, giá trị thặng dư siêu ngạch là 
hình thức biến tướng của giá trị thặng dư tương 
đối.

 Sx ra (m) là quy luật kinh tế tuyệt đối của

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

III. SỰ CHUYỂN HÓA CỦA GIÁ TRỊ THẶNG DƯ THÀNH TƯ 
BẢN TÍCH LŨY TƯ BẢN

1. Thực chất và động cơ của tích lũy tư bản

2. Tích tụ và tập trung tư bản

3. Cấu tạo hữu cơ của tư bản

IV. CÁC HÌNH THÁI BIỂU HIỆN CỦA TƯ BẢN VÀ GIÁ TRỊ 
THẶNG DƯ

1. Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa. Lợi nhuận và tỷ 
suất lợi nhuận

a) Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa 
b) Lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận

- Lợi nhuận

- Tỷ suất lợi nhuận và các nhân tố ảnh hưởng tới tỷ suất
lợi nhuận

2. Lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất

a) Cạnh tranh nội bộ ngành và sự hình thành giá trị thị 
trường.

b) Cạnh tranh giữa các ngành và sự hình thành lợi nhuận 
bình quân.

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

3. Sự phân chia giá trị thặng dư giữa các tập

đoàn tư bản

a) Tư bản thương nghiệp và lợi nhuận thương 
nghiệp

- Tư bản thương nghiệp
- Lợi nhuận thương nghiệp

b) Tư bản cho vay và lợi tức

- Tư bản cho vay

- Lợi tức và tỷ suất lợi tức.

- Tín dụng TBCN; ngân hàng và lợi nhuận ngân hàng.
 c) Công ty cổ phần. Tư bản giả và thị trường 
chứng khốn

- Cơng ty cổ phần

- Tư bản giả và thị trư ờng chứng khoán

d) Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa trong nông

nghiệp và địa tô tư bản chủ nghĩa

- Sự hình thành quan hệ sản xuất TBCN trong nông
nghiệp.

- Bản chất của địa tô tư bản chủ nghĩa

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

Chương VI

HỌC THUYẾT VỀ CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN
VÀ CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC

I. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN

1. Bước chuyển từ CNTB tự do cạnh tranh sang CNTB

độc quyền

2. Năm đặc điểm kinh tế cơ bản của CNTB độc quyền

a) Tập trung sản xuất và các tổ chức độc quyền;
b) Tư bản tài chính và bọn đầu sỏ tài chính;

c) Xuất khẩu tư bản;

d) Sự phân chia thế giới về kinh tế giữa các tổ chức độc 
quyền;

e) Sự phân chia thế giới về lãnh thổ giữa các cường quốc đế 
quốc.

3. Sự hoạt động của quy luật giá trị và quy luật giá trị 
thặng d ư trong giai đoạn chủ nghĩa tư bản độc quyền

a) Sự hoạt động của quy luật giá trị;

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

II. CHỦ NGHĨA TƯ BẢN ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC

1. Nguyên nhân ra đời và bản chất của chủ 
nghĩa t ư bản độc quyền nhà nước.

2. Những biểu hiện của chủ nghĩa tư bản 
độc quyền nhà nước.

a) Sự kết hợp về con người giữa các tổ chức độc 
quyền và bộ máy nhà nước.

b) Sự hình thành và phát triển của sở hữu nhà 
nước.

c) Sự can thiệp của nhà nước vào các quá trình 
kinh tế.

III. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ VAI TRÒ VÀ GIỚI HẠN 
LỊCH SỬ CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN

1. Vai trò của chủ nghĩa tư bản đối với sự 
phát triển của nền sản xuất xã hội.

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

 CN TB đã tạo ra các nhân tố mới thúc đẩy sự phát 
 triển kinh tế

Thực hiện xã hội hoá sản xuất.

Phát triển LLSX, tăng năng suất lao động xã hội.

Chuyển sản xuất nhỏ thành sản xuất lớn hiện đại.

Pclđ xã hội ngày càng sâu sắc, trình độ chuyên mơn hố, 
hợp tác hố cao,…

 CNTB đã gây ra những hậu quả nặng nề cho nhân 
loại

Đã gây ra 2 cuộc chiến tranh thế giới đẫm máu, gây 
ra sự chạy đua vũ trang và nạn ô nhiễm môi trường và là 
thủ phạm chính của nạn áp bức bóc lột và nơ dịch người 
lao động. CNTB phải chịu trách nhiệm về nghèo đói, bệnh 
tật của trăm triệu người ở các nước đang phát triển,… 

 CNTB đã tạo tiền đề vật chất đầy đủ và tiền đề xã 
hội chín muồi cho sự ra đời của xã hội mới

 Sự phát triển của q trình xh hố, với sự phát triển

của các nhân tố hiện đại phủ định các quan hệ kinh tế, xã 
hội, chính trị đang trở nên lỗi thời của CNTB, đồng thời nó 
tạo nên tiền đề vật chất cho sự ra đời xh mới.

 KH và CN phát triển như vũ bão cùng với sự biến đổi

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

Kinh tÕ tri thøc

Chúng ta không thể đổi được những quân bài 
đã chia, chỉ có thể đổi được cách chơi những

</div>

slide 1 các mác 1818 1883 ph ăng ghen 1820 1895 v i lênin 1870 1924 phần thứ hai học thuyết kinh tế của chủ nghĩa mác lênin về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa chương iv học thuyết giá trị



<i><b> - Kt hh là kiểu tổ chức kt – xh mà sp sx ra để trao </b></i>

<i><b>đổi, mua bán.</b></i>

<b> Đặc điểm:</b>

<b> + Q/tr phát triển kt tự nhiên dần chuyển hoá </b>

<b>thành kt hh.</b>

<b> + Nền kt hh vận động theo yêu cầu của các quy </b>

<b>luật kt k/quan của thị trường gọi là nền kt thị </b>

<b>trường.</b>

<b> + Kt tự nhiên chuyển hoá thành kinh tế hh và kt </b>

<b>thị trường là kết quả phủ định của phủ định, cái cũ </b>

<b>sinh ra cái mới, là một q/tr kt-xh, phụ thuộc vào </b>

<b>những điều kiện k/quan nhất định.</b>

<i><b> </b></i>



<i><b> Tóm lại:</b></i>

<b> Trong kt hh, LLSX và QHSX phát </b>

<i><b> * Điều kiện thứ hai: Sự tách biệt tương đối về </b></i>

<b>mặt kt của những người sx.</b>

<b> Sự tách biệt này là do sự tồn tại các quan hệ sở </b>

<b>hữu khác nhau về TLSX mà cội nguồn của nó là chế </b>

<b>độ tư hữu về TLSX quy định.</b>

<b>  Chính vì điều này, các chủ thể kt phải tự </b>

<i><b>quyết định sx cái gì; như thế nào và cho ai, cho nên </b></i>

<b>lđ của người sx mang t/c tư nhân, sx và tsx giữa họ </b>

<b>tách biệt nhau về mặt kinh tế. Trong điều kiện đó, </b>

<b>các chủ thể kt muốn tiêu dùng sp của nhau họ phải </b>

<b>trao đổi mua bán với nhau.</b>

<b> </b>

<i><b> Hai điều kiện trên là hai điều kiện cần và đủ để </b></i>

<b>3, Đặc trưng và ưu thế của kt hh</b>

<i><b> a, GTSD của hàng hoá</b></i>

<i><b>b, Giá trị của hàng hoá</b></i>

<i><b> c. Mối quan hệ giữa hai thuộc tính của hàng hóa</b></i>

<i><b> 3. Lượng giá trị và các nhân tổ ảnh hưởng tới </b></i>

<b>lượng giá trị hàng hoá</b>

<i><b> </b></i>

<i><b>a, Đo lượng giá trị hàng hố bằng gì?</b></i>

<b>*</b>

<b>GT = c + v + m</b>

<i><b> b, Những nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá </b></i>

<i><b>trị hàng hoá</b></i>

<b>W = Q/t</b>

<i><b> b, Hình thái giá trị mở rộng</b></i>

<i><b> c, Hình thái chung của giá trị</b></i>

<i><b> d, Hình thái tiền tệ</b></i>

<b>2, Tác dụng của Qlgt</b>



<i><b>Điều tiết sx và lưu thông hh</b></i>

<i><b>Điều tiết là: người sx bỏ ngành có giá cả thấp, đổ xơ </b></i>

<b>vào ngành có giá cả cao.</b>

<i><b>Lưu thơng: làm cho hàng hóa ln chuyển từ nơi có </b></i>

<b>giá cả thấp đến nơi có giá cả cao; phân phối nguồn </b>

<b>hh cho phù hợp giữa các vùng.</b>



<i><b>Kích thích cải tiến kỹ thuật</b></i>

<b>, hợp lý hóa sx, tăng </b>

<b>năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm.</b>

<b>2. Mâu thuẫn của công thức chung của </b>

<b>tư bản</b>

<b> c. Giá trị thặng dư siêu ngạch</b>

<b>Kinh tÕ tri thøc</b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về