nghe thuat truyen kieu

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>BÚT NHƯ MUỐN MÚA VÀ MỰC NHƯ MUỐN BAY</b>
Đó là nghệ thuật đã được thăng hoa của Truyện Kiều.
Nghệ thuật ấy trước nhất được thể hiện qua bút pháp tả
cảnh ngụ tình, và việc sử dụng từ láy hết sức thuần thục,
nhuần nhuyễn, điêu luyện của Nguyễn Du

Cảnh vật đìu hiu, buồn bã, hoang sơ, các từ láy đầy tâm
trạng trong đoạn thơ nói về Kiều gặp mả Đạm Tiên sau
đây, đã lột tả được tâm trạng của Kiều trong ngày đầu tiên
bước vào đời rất chi là trĩu nặng bất an, bồn chồn, lo lắng

<b>“Tà tà bóng ngả về tây</b>
<b>Chị em thơ thẩn dan tay ra về</b>

Bước lần theo ngọn tiểu khê

<b>Nhìn theo phong cảnh bốn bề thanh thanh</b>
<b>Nao nao dịng nước uốn quanh</b>

<b>Có cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang</b>
<b>Sè sè nấm đất bên đàng</b>

<b>Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh”</b>

Đoạn thơ như là lời dự báo cho Kiều và cho độc giả
rằng: tương lai của Kiều sẽ chìm nổi lênh đênh. Cũng

qua đoạn thơ này ta thấy Nguyễn Du bị ám ảnh rất nặng bởi
“Tài mệnh tương đố”, và hay vận vào mình. Thì nàng KIều
của Đại thi hào cũng vậy thôi, lúc nào cũng bồn chồn lo
lắng, bất an, kể cả khi vui nhất, hạnh phúc nhất:”Bây giờ rõ

mặt đôi ta, biết đâu rồi nữa lại là chiêm bao”;”Rồi đây
bèo dạt mây tan, biết đâu hạc nội mây ngàn là đâu”;” Đến
bây giờ mới thấy đây, mà lòng đã chắc những ngày một
hai”

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

ông tiễn đưa con sau đây cũng nói lên được tâm trạng của
Kiều. Kiều buồn, buồn lắm, ê chề lắm! Buồn đến nỗi cỏ
<b>cũng phải “rầu rầu” buồn theo, và sương cũng phải </b>

<i><b>“đầm đầm” lệ sa cơ mà:”Trời hơm mây gió tối rầm, rầu </b></i>
<i>rầu ngọn cỏ đầm đầm cành sương”! Cuộc đời Kiều vì thế </i>
<b>mà cũng “khấp khểnh” như vó câu, “gập ghềnh” như </b>
<i>bánh xe vậy:Đoạn trường thay lúc phân kì, vó câu khấp </i>
<i><b>khểnh bánh xe gập ghềnh” ! Gió cũng phải “đùng đùng” </b></i>
nổi giận vì thói tráo trở của Mã Giám Sinh cơ mà! Thì mới
ngon ngọt hứa với Vương ông như vầy mà đã nuốt lời trốn
<i>chạy rồi:”Mai sau dù có thế nào, kìa gương nhựt nguyệt nọ</i>
<i>dao quỷ thần; dùng đùng gió giục mây vần, một xe trong </i>
<i><b>cõi hồng trần như bay”. Và từ “thăm thẳm”, từ“đăm </b></i>
<i><b>đăm” trong câu sau đây, đã nói lên được sự xa cách mõi </b></i>
<i>mịn thường trực chờ đợi,nhớ về gia đình trong lịng Kiều </i>
<i>sau này. Và đó cũng là tâm trạng dự báo của Vương ông </i>
<i>trong buổi tiễn đưa con</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

tột cùng, hậm hực,” càng dập càng nồng”, và rất dữ
<i>dội:”Làm cho nhìn chẳng được nhau, làm cho đày đoạ </i>
<i>cất đầu chẳng lên; làm cho trông thấy nhỡn tiền, cho người</i>
<i>thăm ván bán thuyền biết tay; làm cho cho mệt cho mê, làm</i>
<i>cho đau đớn ê chề cho coi; bắt khoan bắt nhặt đến lời, mắt </i>
<i>quỳ tận mặt bắt mời tận tay”!</i>

Thủ pháp tu từ thậm xưng, cường điệu cũng được
Nguyễn Du khai thác, huy động triệt để. Vui mừng thì thật
<i>là tột đỉnh vui mừng trong hợp hoan thế này:”Xắn tay mở </i>
<i>khoá động rào, rẽ mây trơng tỏ lối vào thiên thai; mặt nhìn</i>
<i>mặt càng thêm tươi, bên lời vạn phúc bên lời hàn </i>

<i>huyên”( Kiều qua nhà Kim);”Một nhà sum họp trúc mai, </i>
<i>càng sâu nghĩa biển càng dài tình sơng; hương càng đượm</i>
<i>lửa càng nồng, càng sôi vẻ ngọc càng lồng màu sen”(Thúc </i>
<i>Sinh đón Kiều về làm thiếp);”Huệ lan sực nức một nhà, </i>
<i>từng cay đắng lại mặn mà hơn xưa”(quan kết duyên cho </i>
<i>Thúc và Kiều);”Cùng nhau trông mặt cả cười, dan tay về </i>
<i>chốn trướng mai tự tình; vinh hoa bõ lúc phong trần, tình </i>
<i>xuân càng lại thêm xuân một ngày”(Khi Từ Hải đã </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

pháp thậm xưng, cường điệu có tác dụng gây ấn tượng
mạnh, làm tăng sức gợi tình gợi cảm chính là vì vậy !
Cánh xây dựng nhân vật của Đại thi hào rất

toàn điện, nên hình dung và đánh giá về nhân vật cũng rất
tồn diện, khách quan. Ơng xây dựng nhân vật Kiều qua
việc tả: chân dung, nội tâm, lời nói, việc làm, và qua đánh
giá của tác giả, cũng như qua đánh giá của các nhân vật
khác. Bởi vậy, con người của Kiều rất toàn diện như
<i>vầy:”Những người hiếu nghĩa xưa nay, trời làm chi đến </i>
<i>lâu ngày càng thương; người sao hiếu nghĩa đủ đàng, kiếp </i>
<i>sao chọn những đoạn tràng thế thôi“(nhận xét của Vãi Giác</i>
<i>Duyên);”Thuý kiều sắc sảo khôn ngoan, vô duyên là phận </i>
<i>hồng nhan đã đành; lại mang lấy một chữ tình, khư khư </i>

<i>mình buộc lấy mình vào trong; xét trong duyên nghiệp </i>
<i>Thuý Kiều, mắc điều tình ái khỏi điều tà dâm; lấy tình </i>
<i>thâm trả nghĩa thâm, bán mình đã động hiếu tâm đến </i>

<i>trời” (nhận xét của Sư Tam Hợp);”Chị sao phận mỏng đức</i>
<i>dày, kiếp xưa đã vậy đời này dễ ai; tâm thành đã thấu đến </i>
<i>trời, bán mình là hiếu cứu người là nhân; một niềm vì nước</i>
<i>vì dân, âm cơng cất một đồng cân đã già”(đánh giá </i>

của Đạm Tiên);”Thuý Kiều tài sắc ai bì, có nghề đàn lại
giỏi nghề văn thơ; kiên trinh chẳng phải gan vừa, liều mình
thế ấy phải lừa thế kia; thoắt buôn về thoắt bán đi, mây trôi
bèo nỗi thiếu gì là nơi”(nhận xét của lại già

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<i>nết ra vào mà thương”(Mụ quản gia thấy Kiều). . .</i>

Thủ pháp đối lập cũng được Nguyễn Du khai thác và
sử dụng thành công khi xây dựng các nhân vật Mã Giám
Sin, Sở Khanh và Bạc Hạnh như vầy:

<i> Một chàng vừa trạc thanh xuân</i>

<i>Hình dong chải chuốt áo khăn dịu dàng </i>
<i>Nghĩ rằng cũng mạch thư hương</i>

<i>Hỏi ra mới biết rằng chàng Sở Khanh. . .</i>
<i>Than ôi sắc nước hương trời</i>

<i>Tiếc cho đâu bỗng lạc loài đến đây</i>
<i>Giá đành trong nguyệt trên mây</i>

<i>Sao hoa hoa khéo đoạ đày bấy hoa</i>
<i>Tức gan riêng giận trời già</i>

<i>Lòng này ai thấu cho ta hỡi lịng</i>
<i>Thuyền qun ví biết anh hùng</i>

<i>Ra tay tháo cũi sổ lồng như chơi. . .</i>
<i>Rằng ta có ngựa truy phong</i>

<i>Có người dưới trướng vốn dịng kiện nhi. . ..</i>
<i>Dầu khi gió kép mưa đơn</i>

<i>Có ta đây cũng chẳng cơn cớ gì. . .</i>
<i><b>Thế nhưng:</b></i>

<i>Tiếng gà xao xác gáy mau</i>

<i>Phía sau đã thấy người đâu dậy dàng</i>
<i>Nàng càng thổn thức gan vàng</i>
<i>Sở Khanh đã rẽ dây cương lối nào. . .</i>

<i>Còn đang suy trước nghĩ sau</i>
<i>Mặt mo đã thấy ở đâu dẫn vào</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

<i>Phao cho quyến gió rủ mây</i>
<i>Hãy làm cho biết mặt này là ai. . .</i>

<i>**************************</i>
<i>Hỏi tên rằng Mã Giám Sinh</i>

<i>Hỏi quê rằng huyện Lâm Thanh cũng gần</i>
<i>Quá niên trạc ngoại tứ tuần</i>

<i>Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao. . .</i>
<i>Mai sau dầu có thế nào</i>

<i>Kìa gương nhựt nguyệt nọ dao quỷ thần. . .</i>
<i><b>Thế nhưng:</b></i>

<i>Ghế trên ngồi tót sổ sàng</i>

<i>Buồng trong mối đã giục nàng kíp ra. . .</i>
<i>Về đây nước trước bẻ hoa</i>

<i>Vương tôn quý khách ắt là đua nhau</i>
<i>Hẳn ba trăm lạng kém đâu</i>

<i>Trước là vừa vốn về sau thì lời</i>
<i>Miếng ngon kế đến tận nơi</i>

<i>Vốn nhà cũng tiếc của trời cũng tham. . .</i>
<i>***************************</i>

<i>Này chàng Bạc Hạnh cháu bà</i>

<i>Người trong thân thích ruột rà chẳng ai</i>
<i>Cửa nhà bn bán Châu Thai</i>

<i>Thật thà có một đơn sai chẳng hề. . . .</i>
<i>Bạc Sinh quỳ xuống vội vàng</i>

<i>Quá lời nguyện hết Thành Hồng Thổ Cơng</i>
<i><b>Thế nhưng:</b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

<i> Và nữa, ở Truyện Kiều Nguyễn Du tiếp thu, kế thừa, </i>
<i>vận dụng tục ngữ-ca dao-dân ca và tinh hoa của </i>

<i>thơ Đường rất hợp đạt:”Vầng trăng ai xẻ làm đôi, nửa in </i>
gối chiếc nửa soi dặm trường”(ca dao có câu như

vầy:”Vầng trăng ai xẻ làm đôi, đường trần ai vẽ ngược xuôi
<i>hỡi chàng);”Sinh rằng từ thuở tương tri, lòng riêng riêng </i>
<i>những nặng vì nước non; trăm năm tính cuộc vng trịn, </i>
<i>phải dị cho đến ngọn nguồn lạch sơng”(Trong ca dao có </i>
câu như thế này:”Làm người phải đắn phải đo, phải cân
<i>nặng nhẹ phải dị nơng sâu);”Hạt mưa sá nghĩ phận hèn, </i>
<i>liều đem tấc cỏ quyết đền ba xuân”(Trong ca dao và trong </i>
thơ Đường có những câu như vầy:”Xuân tàn đáo tử ti

phương hận”;”Con tằm đến thác tơ còn vướng, ngọn nến
chưa tàn lệ vẫn sa”)

Bút pháp điển cố, ước lệ-tượng trưng cũng rất dào dạt
trong Truyện Kiều. Nhưng nó khơng phải là nghệ thuật đặc
sắc của Truyện Kiều, vì xu thế chung về nghệ thuật của thơ
văn Trung dại là thế! Điển cố thì làm cho thơ văn hàm
<i>súc, cô đọng hơn, chẳng hạn như:”Tình cờ chẳng hẹn mà </i>
<i>nên, mạt cua mướp đắng hai bên một phường”(nói về tích </i>
lừa đảo gặp lừa đảo, bịp bợm gặp bịp bợm);”Sinh rằng. . .,
mà lịng lại nhớ đến Bình Ngun Qn”(nhớ đến tích con

<i>người có lịng hào hiệp);”Dâng thư nđã thẹn nàng Oanh, </i>
<i>lại thua ả Lý bán mình hay sao”(nhớ đến tích nàng Thơi </i>
<i>Oanh Oanh và nàng Lý có đức trung hiếu vẹn toàn);”Sinh </i>
<i>rằng nổi tiếng cầm đài, nước non luống những lắng tai </i>
<i>Chung Kỳ”(nhớ đến tích bạn tri âm giữa Chung Tử Kỳ và </i>
Bá Nha)

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

<i>xn, hun, . . .:”Nghìn tầm nhờ bóng tùng quân, tuyết </i>
<i>sương che chở cho thân cát đằng;Sen tàn cúc lại nở hoa, </i>
<i>sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân;Mượn điều trúc viện</i>
<i>thừa lương, dem về hãy dấu tạm nàng một nơi; Vật mình </i>
<i>vẫy gió tn mưa, dầm dề giọt ngọc thẩn thờ hồn mai; Trai</i>
<i>anh hùng gái thuyền quyên, phỉ nguyền sánh phượng đẹp </i>
<i>duyên cưỡi rồng; Xót thay xn cỗi hun già, tấm lịng </i>
<i>thương nhớ biết là có ngi”; . .. Và đại diện cho cái ác, </i>
<i>cái xấu thường là:đứa, gã, bọn, hùm sói,. . .:”Nào ngờ gã </i>
<i>Mã Giám Sinh, vốn là một đứa phong tình đã quen; </i>

<i>Cịn đang suy trước nghĩ sau, mặt mo đã thấy ở đâu dẫn </i>
<i>vào;Sở Khanh lên tiếng rêu rao, nghe đồn rằng có con </i>
<i>nào ở đây;Gữa vòng gươm dựng giáo trần, kề lưng hùm </i>
<i>sói làm trhân tơi địi; . ..”</i>

</div>

<!--links-->