TIỂU LUẬN CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY ĐẶC TRƯNG CÁC PHƯƠNG PHÁP GIA CÔNG PHAY

TIỂU LUẬN CÔNG NGHỆ CHẾ TẠO MÁY
CHỦ ĐỀ 1: ĐẶC TRƯNG CÁC PHƯƠNG PHÁP GIA CÔNG CƠ KHI
ĐỀ BÀI: ĐẶC TRƯNG PHƯƠNG PHÁP GIA CÔNG PHAY

Họ tên: Hoàng Minh Sơn
Mã sv: 597388
GVHD: PGS.TS. Đào Quang Kê


LỜI NÓI ĐẦU
Thời đại ngày nay,công nghệ cơ khí đã đạt được những thành tựu to lớn đặc biệt
trong công nghệ chế tạo máy. Công nghệ chế tạo máy là ngành kỹ thuật vô cùng quan
trọng trong sản xuất cơ khí, nó gắn liền với thực tế của sản xuất, trực tiếp thiết kế, chế tạo
ra các chi tiết máy với điều kiện đảm bảo được các yêu cầu kỹ thuật, thay thế cho các chi
tiết máy hoặc các loại thiết bị máy móc từ đơn giản đến phức tạp, đáp ứng nhu cầu của
mọi ngành sản xuất. Ngành cơ khí chế tạo máy ngày càng cho ra đời nhiều công nghệ gia
công mới với trình đọ khoa học công nghệ cao: gia công cắt gọt, gia công áp lực, gia
công nóng (hàn, đúc,…), gia công đặc biệt,…
Phay là một phương pháp gia công chiếm một phần quan trọng trong những phương
pháp gia công cắt gọt kim loại và đa phần các xưởng cơ khí tử nhỏ đến lớn đều có máy
phay vì tính chất đa năng hay khả năng công nghệ của nó rất rộng. Bằng phương pháp
phay ta có thể chế tạo nhiều loại chi tiết có hình dạng và kích thước phức tạp. Ngày nay
công nghệ phay đã phát triển và hiện đại hóa với nhiều phương pháp khác nhau mang lại
năng suất, độ chính xác cao
Qua một thời gian học tập, tham khảo tài liệu kết hợp với sự hướng dẫn của thầy
giáo PGS. TS. Đào Quang Kê đến nay bài tiểu luận “Đặc trưng phương pháp gia
công phay” của em đã được hoàn thành. Trong quá trình làm bài, mặc dù em đã cố gắng
hết sức nhưng do trình độ và thời gian còn hạn chế nên bài tiểu luận không tránh khỏi
những thiếu sót, mong thầy đóng góp ý kiến để bài tiểu luận được hoàn chỉnh nhất.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện

Hoàng Minh Sơn


1, Khái niệm

- Phay là phương pháp gia công phổ biến, trong đó dụng cụ cắt quay tròn tạo chuyển
động cắt

- Phay có khả năng công nghệ khá rộng rãi, dùng để gia công mặt phẳng và các mặt
định hình khác nhau

- Chuyển động cắt của phay gồm 2 chuyển động:
+

Chuyển động tạo hình thứ nhất (chính) là chuyển động quay của dao

+ Chuyển

động tạo hình thứ hai (chạy dao) là chuyển động tịnh tiến của chi tiết gia

công theo ba phương do bàn máy thực hiện
(chuyển động tịnh tiến có thể độc lập từng phương hoặc kết hợp với nhau)

2, Máy phay
Máy phay được chia thành nhiều kiểu khác nhau. Trong mỗi kiểu người ta lại chia làm
nhiều loại:

+ Máy phay nằm ngang: máy phay ngang công xôn, máy phay ngang công xôn vạn
năng: Đây là kiểu máy phay có trục chính nằm ngang (trục chính song song với bàn máy).
Chủ yếu dùng để gia công mặt phẳng và các định hình bề mặt phức tạp. Ngoài ra kiểu máy

phay này còn dùng để gia công bánh răng, cắt ren, khoan, khoét, doa, xọc,…


+ Máy phay đứng: Máy phay đứng công xôn, máy phay đứng công xôn có bàn máy
hình chữ thập, máy phay đứng công xôn có bàn quay: Máy phay đứng là kiểu máy phay
mà trục chính của nó thẳng đứng (trục chính vuông góc với bàn máy). Máy phay này có
mặt trong phần lớn các xưởng máy, được dùng nhiều hơn máy phay nằm ngang

+ Máy phay giường: Máy phay giường nguyên công, máy phay giường một trụ và hai
trụ: Kiểu máy phay này dùng để gia công các chi tiết dạng hộp hoặc các chi tiết lớn bằng
gang, thép, kim loại màu và các hợp kim khác trong điều kiện sản xuất đơn chiếc và hàng
loạt


+ Máy phay chép hình: máy phay chép hình chuyên dùng, máy phay chép hình gia công
đinh vít,… Kiểu máy này dùng trong sản xuất hàng loạt và hàng khối các chi tiết có hình
dạng phức tạp như khuôn rèn, dập, khuôn ép, cánh quạt, tua bin,…

3, Dao phay
-Dao phay có nhiều lưỡi cắt, lần lượt cắt khi gia công
-Các lưỡi dao phay không tham gia cắt liên tục nên phoi ngắn hơn và lưỡi cắt bị nung
nóng gián đoạn nên khả năng chịu tải của dao phay tốt hơn dao tiện và khoan
3.1, Vật liệu làm dao
- Thép cacbon dụng cụ: độ cứng HRC = 60-65, Vcắt = 10-15 m/ph, chịu nhiệt 200250oC
-Thép hợp kim dụng cụ: độ cứng HRC = 62-66, Vcắt = 20-30 m/ph, chịu nhiệt 250 –
300oC
- Thép gió (HSS) còn được gọi là thép cắt nhanh, có độ cứng HRC = 6265, Vcắt =
50 m/ph, chịu nhiệt tới 600 0 C
- Hợp kim cứng: Cấu tạo bởi cacbon và các hợp chất của cacbon, có độ cứng cao HRC
= 70, Vcắt = 350 – 500 m/ph, chịu nhiệt 800 -1000 oC. Hợp kim này được chế tạo

thành các thỏi và được kẹp hoặc bắt víp vào thân dao. Khi mòn xoay mắt khác, không
mài lại
- Hợp kim gốm: thành phần chủ yếu là Al2O3 (99%), magie- oxit MgO (0.1- 1%) được
nghiền thành bột mịn rùi ép nung ở nhiệt độ cao. Có độ cứng cao HRC = 92- 94,
Vcắt= 4000 m/ph, chịu nhiệt 1200oC
3.2, Phân loại
Dao phay có nhiều loại khác nhau như dao phay trụ, dao phay ngón, dao phay đĩa
(một, hai hoặc ba mặt) , dao phayrãnh mãng cá, dao phay rãnh chữ T, dao phay rãnh, dao
phay định hình, dao phay mặt cầu, dao phay lăn răng …


Ngoài ra, ngày nay thì dao phay gắn mảnh hợp kim cứng được sử dụng rất phổ biến
bởi đặc tính gia công rất tốt với nhiệt độ cao và giảm mòn dao…. Tuy nhiên khi sử dụng
dao Phay gắn mảnh hợp kim thì chúng ta phải biết thông số mảnh hợp kim là gì, vật liệu
mảnh hợp kim ra sao, và đặc biệt biết được thông số cắt s,vt, tối ưu nhất khi dùng mảnh
hợp kim cắt gọt. Mục đích để tăng tính năng cắt và nâng cao tuổi bền của mảnh hợp kim


4, Các phưng pháp phay
Phay có thể gia công được nhiều dạng bề mặt khác nhau bằng các loại dao và các
phương pháp phay khác nhau
4.1, Phay mặt phẳng
Để phay mặt phẳng có thể dùng dao phay hình trụ, dao phay mặt đầu, dao phay ngón
hoặc dao phay đĩa.
4.1.1, Dùng dao phay tru
- Những kích thước cơ bản của dao phay trụ: + Đường kính dao: D

- Các bề mặt cơ bản của dao phay trụ:

+

Chiều dài dao: L

+

Số răng: Z

+

Đường kính lỗ: d

+ a:

mặt trước của răng

+ b:

mặt sau của răng

+

c: mặt lưng của răng

- Các góc độ cơ bản của dao phay trụ:
α: góc sau

β: góc sắc

γ: góc trước

λ: góc xoắn của dao phay có răng xoắn


Phân loại dao phay tru:
Theo chiều quay của dao người ta chia dao ra làm hai loại:
- Dao phải là loại dao mà trong quá trình làm việc dao quay theo chiều kim đồng hồ
nếu ta nhìn dao từ phía đuôi trục chính (hoặc quay ngược chiều kim đồng hồ nếu ta nhìn
từ phía thanh đỡ trục dao)
- Dao trái là loại dao mà trong quá trình làm việc dao quay ngược chiều kim đồng hồ
nếu ta nhìn dao từ phía đuôi trục chính (hoặc quay theo chiều kim đồng hồ nếu ta nhìn từ
phía thanh đỡ trục dao)
Phương pháp phay nghịch và phay thuận

Định

Phay thuận
Là quá trình phay khi chiều phay của dao

Phay nghịch
Là quá trình phay khi chiều phay của dao

nghĩa
Ưu

và chiều tiến của bàn máy cùng chiều
Chiều sâu cắt giảm dần do đó cải thiện

và chiều tiến của bàn máy ngược chiều
Gia công thô đạt năng suất cao

điểm

được độ nhám và giảm thiểu mẻ dao

Khó mẻ dao do cắt chi tiết từ mỏng đến

Có thể kéo dài tuổi bền dao lên 50%

dày

Lực cắt luôn đè lên chi tiết nên chế tạo đồ Được dùng rộng rãi nhất là đối với máy
gá dễ dàng và rẻ hơn

cũ do khử được độ rơ của máy

Nhiệt lượng cắt tương đối ít và có xu

Ít va đập nên máy chạy êm hơn


Nhược

hướng giảm dần
Va đập mạnh khi cắt, do chiều dày cắt từ

Thành phần lực kéo luôn có xu hướng

điểm

dày đến mỏng. Dễ mẻ dao, tuổi thọ của

kéo chi tiết lên nên lực kẹp của đồ gá

máy và dao thấp

phải đủ lớn

Chỉ gia công được khi máy có bộ khử độ

Phoi có thể kẹp giữa răng dao và bề mặt

rơ và chêm bàn máy được xiết chặt

gia công, gây trở ngại cho việc cắt gọt

Khó gia công chi tiết có độ cứng vỏ lớn,

Có hiện tượng trượt khi lượng chạy dao

chi tiết đúc thép cán nóng

nhỏ

4.1.2, Dùng dao phay mặt đầu
Các loại dao phay mặt đầu:
+ Dao phay liền khối: có cấu tạo liền khối bằng thép gió
+ Dao phay răng chắp: răng dao được ghép bằng thép gió hay hàn, kẹp hợp kim cứng
+ Dao phải: là loại dao trong quá trình làm việc quay theo chiều kim đồng hồ (nhìn từ
trên xuống khi gia công trên máy phay đứng)
+ Dao trái: là loại dao trong quá trình làm việc quay ngược chiều kim đồng hồ (nhìn từ

trên xuống khi gia công trên máy phay đứng)
- Những kích thước cơ bản của dao phay mặt đầu:
+ Đường kính dao: D
+ Chiều dài dao: L
+ Số răng: Z

So với dao phay trụ, dao phay mặt đầu có những ưu điểm chính như sau:


- Năng suất gia công cao do có thể dùng dao có đường kính lớn (Tăng năng suất gia
công)
- Độ cứng vững của trục dao cao, cho phép nâng cao chế độ cắt
- Khi cắt đồng thời nhiều lưỡi, đảm bảo quá trình cắt êm hơn dao phay hình trụ
- Chế tạo, mài dao dễ
4.1.3, Dùng dao phay ngón
- Dao phay ngón ngoài công dụng phay rãnh còn có ưu điểm đặc biệt về năng suất khi
phay các mặt phẳng bậc nhỏ nhưng chiều cao cách nhau tương đối lớn

Phay bậc bằng dao phay ngón trên máy phay đứng
* Chú ý khi phay bậc
-Dùng dao phay ngón có đường kính lớn hơn bề rộng bậc
-Chọn chiều phay nghịch khi phay
4.2, Phay mặt tru tròn xoay
-Có thể dùng phay để gia công các mặt trụ ngoài, mặt trụ trong, phay rãnh tròn xoay trên
mặt trụ dựa trên nguyên tắc cả dao và phôi cùng quay  Phương pháp phay này có thể sử
dụng thay tiện


4.3, Phay rãnh then

4.4, Phay bề mặt định hình
-

Phay định hình bằng dao định hình
Có thể gia công được các rãnh định hình có đường sinh thẳng như các rãnh hình
chữ nhật, rãnh hình cung tròn, rãnh then hoa, rãnh mang cá và gia công bánh răng,
…

-

Phay chép Hình theo mẫu


5, Kỹ thuật an toàn lao động:
Tai nạn
Đứt ngón tay

Phòng ngừa
- Không thò tay vào khu vực đang làm việc

Vướng tóc, quần áo

- Không dùng giẻ để nhỏ nước làm nguội dao

vào các bộ phận đang

- Tay áo gọn gàng, không đeo đồng hồ, vòng xuyến khi làm

chuyện động

việc
- Không đo kiểm lúc dao đang quay
- Tóc phải gọn gang trong mũ bảo hộ lao động
- Các bộ phận chuyển động phải có nắp che kín

Phoi bắn vào người

- Khi phay vật liệu giòn hoặc phay cao tốc phải đeo kính bảo

Điện giật

hộ mắt, vào mắt mũi hoặc lắp trên máy tấm chắn phoi chân tay
- Thường xuyên kiểm tra dây điện xem vỏ cách điện có bị hở
hoặc giòn nứt không, để kịp thời thay
- Không để động cơ và các thiết bị điện khác bị ướt Máy phải

Cháy

có dây nối đất cẩn thận
- Tuân theo nội quy không hút thuốc trong xưởng
- Giẻ lau ướt dầu không được vứt bừa bãi, phải tập trung vào


thùng tôn có nắp tre
- Phải trang bị bình chữa cháy đầy đủ và thường xuyên kiểm
tra không đê quá hạn sử dụng

6, Hiệu quả kinh tê của phay:
- Bất kì một phương án công nghệ, phương án kết cấu, phương án tự động hóa quá trình
gia công nào cũng phải được đánh giá trên quan điểm hiệu quả kinh tế.

- Khi đánh giá hiệu quả kinh tế của phay,cần phải dựa trên cá chỉ tiêu sau:
+Khả năng giảm lượng dư gia công.
+Tỷ lệ giữa thời gian cơ bản và thời gian phụ so với thời gian gia công từng chiếc.
+Năng suất phay và so sánh năng suất của phay so với năng suất của các phương pháp
gia công khác.

7, Kêt luận
Phay là phương pháp gia công chiếm một phần quan trọng trong phương pháp gia
công cắt gọt kim loại.
Trên máy phay cũng có thể thực hiện được nhiều công việc khác nhau. Độ chính xác,
độ bền vững, độ lắp ráp của các chi tiết gia công bằng phay ngày càng được cải thiện.
Ngày nay công nghệ phay đã phát triển và hiện đại hóa với nhiều phương pháp phay
trước đây, vì vậy gia công bằng phương pháp phay mang lại hiệu quả cao. Về lâu dài, cần
phải xây dựng một chiến lược phát triển ngành gia công cắt gọt nói chung và các công
nghệ phay nói riêng để làm tiền đề cho cơ khí chế tạo máy nước ta phát triển.


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1,Giáo trình công nghệ kim loại - PGS.TS Đào Quang Kế (Chủ biên)
2,Giáo trình cơ khí đại cương – PGS.TS Đào Quang Kế (Chủ biên)
1, Sổ tay công nghệ chế tạo máy, tập 3 – GS, TS: Nguyễn Đắc Lộc (Chủ biên)
2, Kỹ thuật phay – Ph.A.Barơbasốp (Ng dịch Tr.V.Địch)
3, />4, />5, />6, />7, />