Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Vai trò của nhà nước trong công nghiệp hóa hướng về xuất khẩu của Malaixia - Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u khoa h c đ c l p c a tôi.
Các s∀ li#u trong lu n án là trung th∃c và có ngu∋n g∀c c( th), rõ ràng. Các k,t
qu. c a lu n án chưa t0ng đư1c cơng b∀ trong b3t c cơng trình khoa h c nào.
N,u có sai sót, tơi xin ch5u trách nhi#m hoàn toàn trư6c pháp lu t.
NGHIÊN C U SINH

Tr n Tu n Linh


M CL C
L I CAM ðOAN ........................................................................................................ i
DANH M C CÁC CH VI T T T....................................................................... iii
DANH M C B∀NG BI#U ....................................................................................... iv
DANH M C HÌNH V& ............................................................................................ v
L I M∋ ð(U ............................................................................................................. 1
Chương 1 CƠ S∋ LÝ LU/N V0 VAI TRỊ C3A NHÀ NƯ6C TRONG
CƠNG NGHI8P HỐ HƯ6NG V0 XU;T KH=U........................... 5
1.1. V9 CƠNG NGHI>P HĨA HƯΧNG V9 XUΦT KHΗU ............................................5
1.2. VAI TRỊ CΜA NHÀ NƯΧC TRONG CƠNG NGHI>P HỐ HƯΧNG V9
XUΦT KHΗU..........................................................................................................29

Chương 2 TH≅C TRΑNG V0 VAI TRỊ C3A NHÀ NƯ6C TRONG
CƠNG NGHI8P HĨA HƯ6NG V0 XU;T KH=U C3A
MALAIXIA Χ BÀI HDC KINH NGHI8M ......................................50
2.1. KHÁI QUÁT V9 VAI TRỊ CΜA NHÀ NƯΧC THΣI KỲ MALAIXIA THWC
HI>N CƠNG NGHI>P HĨA THAY THΨ NHΖP KHΗU....................................50
2.2. VAI TRỊ CΜA NHÀ NƯΧC TRONG CƠNG NGHI>P HỐ HƯΧNG V9
XUΦT KHΗU CΜA MALAIXIA (1971 ⊥ NAY) ...................................................57
2.3. MαT Sχ BÀI HεC KINH NGHI>M V9 VAI TRỊ CΜA NHÀ NƯΧC

TRONG CƠNG NGHI>P HỐ HƯΧNG V9 XUΦT KHΗU φ MALAIXIA ....117

Chương 3 KH∀ NĂNG V/N D NG MΗT SΙ KINH NGHI8M V0 VAI
TRÒ C3A NHÀ NƯ6C TRONG CƠNG NGHI8P HỐ
HƯ6NG V0 XU;T KH=U C3A MALAIXIA VÀO VI8T NAM
HI8N NAY ....................................................................................134
3.1. KHÁI QUÁT V9 VAI TRÒ CΜA NHÀ NƯΧC ðχI VΧI HOηT ðαNG
XUΦT KHΗU TRONG CÔNG NGHI>P HOÁ, HI>N ðηI HOÁ φ NƯΧC
TA Tι 1986 ðΨN NAY .......................................................................................134
3.2. MαT Sχ ðImM TƯƠNG ðοNG VÀ KHÁC BI>T CΜA VI>T NAM VÀ
MALAIXIA KHI THWC HI>N CƠNG NGHI>P HỐ.......................................154
3.3. KHπ NĂNG VΖN DσNG MαT Sχ KINH NGHI>M V9 VAI TRỊ CΜA NHÀ
NƯΧC TRONG CƠNG NGHI>P HỐ HƯΧNG V9 XUΦT KHΗU CΜA
MALAIXIA VÀO VI>T NAM HI>N NAY.........................................................161

K T LU/N ............................................................................................................. 193
DANH M C CÁC CƠNG TRÌNH ðà CƠNG BΙ C3A TÁC GI∀ ................ 196
DANH M C TÀI LI8U THAM KH∀O.............................................................. 197


DANH M C CÁC KÝ HI8U VÀ TΠ VI T T T
ViΘt tΣt
AFTA
APEC
ASEAN
ASEM
CNH, HðH
EU
FDI
FTA

GATT
GDP
ICOR

TiΘng ViΤt
Khu v∃c m u d5ch t∃ do ASEAN
Diωn ñàn h1p tác kinh tê châu Á ⊥
Thái Bình Dương
Hi#p h i các nư6c ðơng Nam Á

TiΘng Anh

H i ngh5 thư1ng đψnh Á ⊥ Âu
Cơng nghi#p hố, hi#n đ{i hố
Liên minh châu Âu
ð|u tư tr∃c ti,p nư6c ngồi
Hi#p ñ5nh thương m{i t∃ do
Hi#p ñ5nh chung v} thương m{i
và thu, quan
T∼ng s.n ph•m qu∀c n i
T€ l# gia tăng v∀n trên s.n lư1ng

!

!

!∀

#
IMF

KCN
KCNC
KCX
KTMTD
NICs
ODA
R&D
RM
TFP
TNCs
TW
UNIDO
USD
WB
WEF
WTO
XHCN

Qu‚ ti}n t# qu∀c t,
Khu công nghi#p
Khu công ngh# cao
Khu ch, xu3t
Khu thương m{i t∃ do
Các nư6c cơng nghi#p m6i
Ngu∋n v∀n hƒ tr1 phát tri)n
chính th c
Nghiên c u và phát tri)n
Ringgit Malaixia
Năng su3t nhân t∀ t∼ng h1p
Các công ty xuyên qu∀c gia

Trung ương
T∼ ch c phát tri)n công nghi#p
c a Liên h1p qu∀c
ð∋ng ðô la M‚
Ngân hàng th, gi6i
Diωn ñàn kinh t, th, gi6i
T∼ ch c thương m{i th, gi6i
Xã h i ch nghĩa

!

∃

%

∃

!&

∀

!

!

#

!
! ∃
!

#
!
!

!

∀

&
!!

∋ ! (
∋ !
∋ !

)
∀


DANH M C CÁC B∀NG BI#U

B.ng 2.1: Phân b∼ ngân sách cho phát tri)n công nghi#p (1986 – 1995)............63
B.ng 2.2: FDI vào các ngành kinh t, c a Malaixia 1988 ⊥ 1994.........................72
B.ng 2.3: V∀n ñ|u tư và t€ tr ng v∀n đ|u tư c a các cơng ty n i ñ5a trong
t∼ng v∀n ñ|u tư c a các công ty ‹ Malaixia (1986 ⊥1991) ...............75
B.ng 2.4: Kim ng{ch xu3t nh p kh•u c a Malaixia giai đo{n 1986 ⊥ 1996........84
B.ng 2.5: Cơ c3u s.n ph•m xu3t kh•u c a Malaixia giai đo{n 1970 ⊥1995........86
B.ng 2.6: Xu3t nh p kh•u c a Malaixia (1996 ⊥ 2007).....................................113
B.ng 3.1: Cơ c3u hàng xu3t kh•u phân theo ngành hàng (2004 ⊥2006) ............145

B.ng 3.2: T∀c ñ tăng trư‹ng kinh t, qua các giai ño{n ...................................147
B.ng 3.3: Cơ c3u ngành trong GDP (1986 – 2007)...........................................148
B.ng 3.4: Cơ c3u hàng nh p kh•u phân theo ngành hàng giai ño{n 2004 –
2006 .................................................................................................152


DANH M C CÁC HÌNH V&
Hình 2.1: Cơ c3u FDI trong các ngành kinh t, Malaixia giai ño{n 1971 ⊥ 1987........71
Hình 2.2. Cơ c3u ngành kinh t, trong GDP ........................................................84
Hình 2.3. Cơ c3u th5 trư•ng xu3t kh•u c a Malaixia (1970 – 1994) ..................88
Hình 2.4.T∀c đ tăng trư‹ng GDP c a Malaixia (2002 – 2007) ......................114
Hình 2.5: Cơ c3u ngành kinh t, c a Malaixia (2001 – 2006)...........................115
Hình 3.1: Kim ng{ch xu3t kh•u giai đo{n 1986 ⊥ 2007 ....................................142
Hình 3.2. T€ tr ng kim ng{ch xu3t kh•u hàng cơng nghi#p trong t∼ng kim
ng{ch xu3t kh•u................................................................................144
Hình 3.3: T∀c đ tăng trư‹ng kinh t, qua các giai ño{n...................................147


L I M∋ ð(U
1. Tính c p thiΘt cΞa đ[ tài lu⊥n án
Cơng nghi#p hố là con đư•ng t3t y,u đưa các nư6c đang phát tri)n thốt
khŽi tình tr{ng nghèo nàn, l{c h u v} kinh t, và k‚ thu t ñ) tr‹ thành xã h i hi#n
ñ{i, văn minh. Cơng nghi#p hóa ‹ các nư6c đang phát tri)n có s∃ đa d{ng v} mơ
hình do vi#c th∃c hi#n chi,n lư1c cơng nghi#p hóa ‹ mƒi nư6c cịn b5 chi ph∀i
b‹i ý th c h# chính tr5. Th∃c t,, quá trình cơng nghi#p hóa ‹ các nư6c đang phát
tri)n v6i nh’ng thành công và h{n ch, khác nhau, th m chí có nư6c ph.i tr. giá
cho s∃ phát tri)n. ði}u ñó ñã thu hút s∃ quan tâm nghiên c u c a nhi}u h c gi.
trên th, gi6i v} con đư•ng cơng nghi#p hố c a nh’ng nư6c này.
Malaixia là thành viên c a ASEAN và có m t s∀ ñi)m tương ñ∋ng v6i
Vi#t Nam khi bư6c vào công nghi#p hóa. Khi tri)n khai cơng nghi#p hố,

Malaixia đã nhanh chóng chuy)n t0 chi,n lư1c thay th, nh p kh•u sang hư6ng
v} xu3t kh•u và đ{t đư1c nh’ng thành cơng quan tr ng trong phát tri)n kinh t,.
Ho{t ñ ng xu3t kh•u ngày càng đóng vai trị tích c∃c v6i tăng trư‹ng kinh t,,
chuy)n d5ch cơ c3u kinh t, v6i s∃ đa d{ng hố ngành ngh} hư6ng v} xu3t kh•u
đ) chu•n b5 gia nh p hàng ngũ các nư6c công nghi#p m6i. Thành công 3y cho
th3y, nhà nư6c luôn là tác nhân quan tr ng trong ti,n trình cơng nghi#p hóa ‹
Malaixia, đ•c bi#t trong giai đo{n cơng nghi#p hóa hư6ng v} xu3t kh•u.
φ Vi#t Nam t0 1986 đ,n nay, CNH, HðH theo đư•ng l∀i đ∼i m6i c a
ð.ng đã thu ñư1c nh’ng k,t qu. kinh t, quan tr ng. ð3t nư6c ñã ra khŽi kh ng
ho.ng kinh t, – xã h i và t{o ti}n đ} đ) đ•y nhanh CNH, HðH và tăng nhanh
xu3t kh•u. Xu3t kh•u th∃c s∃ tr‹ thành đ ng l∃c cho tăng trư‹ng và thúc đ•y
chuy)n d5ch cơ c3u kinh t, theo hư6ng h i nh p kinh t, qu∀c t, v6i vi#c phát
huy l1i th, so sánh. Tuy nhiên, nhìn vào q trình cơng nghi#p hố hư6ng v}
xu3t kh•u ‹ nư6c ta v–n n.y sinh khơng ít nh’ng v3n đ} b3t c p, trong đó có v3n
đ} thu c v} cơ ch, chính sách, v} b∀ trí cơ c3u kinh t, v.v... Vì v y, vi#c nghiên
c u vai trò c a nhà nư6c trong cơng nghi#p hóa hư6ng v} xu3t kh•u ‹ Malaixia


có ý nghĩa lý lu n, th∃c tiωn sâu s—c v6i CNH, HðH ‹ nư6c ta hi#n nay khi Vi#t
Nam ñã là thành viên c a WTO. Hơn n’a, t0 1986 đ,n nay, cơng nghi#p hố
hư6ng v} xu3t kh•u là m t trong nh’ng v3n ñ} quan tr ng trong n i dung đư•ng
l∀i CNH, HðH c a ð.ng và Nhà nư6c ta.
2. Tng quan các cơng trình nghiên cεu liên quan ñΘn lu⊥n án
Th∃c t, cho th3y, v3n ñ} vai trị c a nhà nư6c trong q trình cơng nghi#p
hóa ‹ các nư6c đang phát tri)n là ph{m trù bao hàm nhi}u n i dung. Nh’ng
nghiên c u v} ch ñ} này ñã chψ ra nh’ng tác ñ ng c a nhà nư6c trong q trình
cơng nghi#p hóa hư6ng v} xu3t kh•u c a Malaixia trong th•i gian qua ‹ nh’ng
khía c{nh khác nhau.
V} nghiên c u ‹ nư6c ngồi, có m t s∀ cơng trình nghiên c u và bài vi,t
đăng t.i trên các t{p chí chun nghành v} cơng nghi#p hố hư6ng v} xu3t kh•u

c a Malaixia, như các cơng trình nghiên c u c a World Bank (1993), “The East
Asian Miracle: Economic Growth and Public Policy” [99]; Haggard, Stephen
(1999), “Governance and Growth: Lessons from the Asean Economic Crisis” [89];
Robert Wade (1990) v6i cơng trình “Governing the Market: Economic Theory and
the Role of Government in East Asian Industrialization” [98]... Nhìn chung, t0 các
cơng trình này có th) th3y đư1c các chính sách, gi.i pháp c a nhà nư6c đ∀i v6i phát
tri)n kinh t, nói chung, trong đó có v3n đ} thúc đ•y ho{t đ ng xu3t kh•u.
φ Vi#t Nam, th•i gian qua đã có m t s∀ cơng trình nghiên c u v} kinh t,
Malaixia. Tác gi. ðào Lê Minh và Tr|n Lan Hương (2001) v6i công trình “Kinh t,
Malaixia” [47] đã đ} c p m t s∀ chính sách và gi.i pháp trong phát tri)n kinh t, c a
Malaixia ‹ t3t c. các lĩnh v∃c c a n}n kinh t,; PGS. TS Phùng Xuân Nh{ (2000) v6i
cơng trình “ð|u tư tr∃c ti,p nư6c ngồi ph(c v( cơng nghi#p hố ‹ Malaixia – Kinh
nghi#m đ∀i v6i Vi#t Nam” [53] nghiên c u v} các chính sách, gi.i pháp và nh’ng k,t
qu., h{n ch, trong thu hút FDI c a Malaixia. Cơng trình cịn đ} c p đ,n nh’ng kinh
nghi#m thu hút FDI c a Malaixia có kh. năng v n d(ng vào Vi#t Nam. TS. Hoàng
Th5 Thanh Nhàn (2003) v6i cơng trình “ði}u chψnh cơ c3u kinh t, ‹ Hàn Qu∀c,


Malaixia và Thái Lan” [54] ñã làm rõ m t s∀ chính sách và gi.i pháp đi}u chψnh kinh
t, c a Malaixia sau kh ng ho.ng tài chính – ti}n t# châu Á năm 1997 v.v…
Nhìn chung, th•i gian qua ‹ trong nư6c và nư6c ngồi đã có m t s∀ cơng
trình nghiên c u v} kinh t, Malaixia ho•c nghiên c u ‹ m c ñ gián ti,p trong
m∀i quan h# kinh t, c a Malaixia v6i các nư6c khu v∃c ðơng Nam Á hay ðơng
Á. Nh’ng cơng trình 3y đã giúp ngư•i đ c th3y đư1c tình hình kinh t, ⊥ xã h i
và nh’ng quan h# kinh t, qu∀c t, c a Malaixia t0 sau ngày giành ñ c l p dân t c
ñ,n nay. Tuy nhiên, trong th∃c t, hi#n chưa có cơng trình nào nghiên c u v} vai
trò c a nhà nư6c trong quá trình cơng nghi#p hố hư6ng v} xu3t kh•u ‹
Malaixia. ðó là lý do nghiên c u sinh ch n ñ} tài nghiên c u: “Vai trò c a nhà
nư c trong q trình cơng nghi p hố hư ng v xu t kh u c a Malaixia !
kinh nghi m và kh# năng v%n d∋ng v o Vi t Nam”∗

3. Mφc tiêu cΞa đ[ tài lu⊥n án
M(c đích nghiên c u c a lu n án là nghiên c u v} vai trị c a nhà nư6c
trong q trình cơng nghi#p hố hư6ng v} xu3t kh•u ‹ Malaixia. T0 đó rút ra
nh’ng bài h c kinh nghi#m có ý nghĩa lý lu n và th∃c tiωn v} vai trò nhà nư6c
trong cơng nghi#p hóa hư6ng v} xu3t kh•u có kh. năng v n d(ng v6i nư6c ta
hi#n nay. Vi#c nghiên c u v n d(ng d∃a trên cơ s‹ xem xét nh’ng ñi)m tương
ñ∋ng và khác bi#t c a hai nư6c Vi#t Nam và Malaixia trong ti,n hành cơng
nghi#p hố và đ•y m{nh xu3t kh•u.
4. ðγi tưηng và phιm vi nghiên cεu cΞa lu⊥n án
Χ ð∀i tư1ng nghiên c u c a lu n án là vai trò c a nhà nư6c Malaixia trong
q trình cơng nghi#p hóa hư6ng v} xu3t kh•u.
Χ Ph{m vi nghiên c u:
N i dung vai trị nhà nư6c trong cơng nghi#p hóa là đ} tài r ng, ‹ ñây
lu n án chψ t p trung vào vi#c l∃a ch n chi,n lư1c và nh’ng chính sách c a nhà
nư6c nh≤m thúc đ•y cơng nghi#p hóa hư6ng v} xu3t kh•u.


Th•i gian nghiên c u khi Malaxia b—t đ|u chuy)n sang th∃c hi#n cơng
nghi#p hóa hư6ng v} xu3t kh•u (1971 nay).
5. Cỏc phng phỏp nghiờn cu
Lu n ỏn sÔ d(ng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi#n ch ng, ch
nghĩa duy v t l5ch sÔ. ng thãi, lu n ỏn cũn sÔ d(ng cỏc phng phỏp l5ch sÔ,
phng phỏp lụgic, phng phỏp nghiờn c u so sánh và phương pháp phân tích
kinh t, đ) làm rõ n i dung nghiên c u. Lu n ỏn ủó k, th0a v sÔ d(ng cú ch n
l c nh’ng k,t qu. nghiên c u v} công nghi#p hóa c a Malaixia trư6c đó. H#
th∀ng s∀ li#u đã ñư1c thu th p t0 nhi}u ngu∋n ñ) ph(c v( cho m(c tiêu nghiên
c u. Trong th∃c hi#n lu n án, nghiên c u sinh còn ti,p thu ý ki,n đóng góp c a
các chun gia Vi#n ðơng Nam Á, Vi#n ðông B—c Á v} nghiên c u trên.
6. Nhκng ñóng góp mmi cΞa lu⊥n án
⊥ Làm rõ cơ s‹ lý lu n và th∃c tiωn v} vai trò c a nhà nư6c trong q trình

cơng nghi#p hố hư6ng v} xu3t kh•u.
⊥ Làm rõ th∃c tr{ng vai trị c a nhà nư6c trong q trình cơng nghi#p hố
hư6ng v} xu3t kh•u ‹ Malaixia. T0 nh’ng thành cơng và h{n ch, ñ) rút ra nh’ng
bài h c kinh nghi#m v} vai trị c a nhà nư6c đ∀i v6i cơng nghi#p hố.
⊥ Lu n gi.i kh. năng v n d(ng m t s∀ kinh nghi#m c a Malaixia v} vai trò c a
nhà nư6c trong q trình cơng nghi#p hố hư6ng v} xu3t kh•u v6i nư6c ta hi#n nay.
7. KΘt c u cΞa lu⊥n án
Ngồi l•i m‹ đ|u, k,t lu n, danh m(c tài li#u tham kh.o, lu n án ñư1c k,t
c3u thành 3 chương.
Chương 1: Cơ s‹ lý lu n v} vai trị c a nhà nư6c trong cơng nghi#p hóa hư6ng
v} xu3t kh•u
Chương 2: Th∃c tr{ng v} vai trị c a nhà nư6c trong cơng nghi#p hóa hư6ng v}
xu3t kh•u c a Malaixia – Bài h c kinh nghi#m
Chương 3: Kh. năng v n d(ng m t s∀ kinh nghi#m v} vai trị c a nhà nư6c
trong cơng nghi#p hóa hư6ng v} xu3t kh•u c a Malaixia vào Vi#t
Nam hi#n nay