Xây dựng và sử dụng bài tập có nội dung thực tế chương “nhiệt học” vật lí 8 nhằm phát triển năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn của học sinh

ĐẠI HỌCăĐĨăN NG
TRƯỜNGăĐẠI HỌCăSƯăPHẠM

NGUYỄN THỊ KIM THOA

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC
TẾ CHƯƠNGăắNHIỆT HỌCẰă- VẬT LÍ 8 NHẰM PHÁT
TRIỂNăNĔNGăLỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC
TIỄN CỦA HỌC SINH

LUẬNăVĔNăTHẠCăSĨăLÝăLUẬN VÀ PHƯƠNGăPHÁP DẠY HỌC
BỘ MƠN VẬT LÍ

ĐƠăN ng ậ Nĕmă2020




V
MỤC LỤC
LỜI C MăƠN .............................................................................................................. I
LỜIăCAMăĐOAN .......................................................................................................II
MỤC LỤC ................................................................................................................... V
DANH MỤC VIẾT T T....................................................................................... VIII
DANH MỤC CÁC B NG ....................................................................................... IX
DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................... X
M Đ U ......................................................................................................................1
1. Lý do ch năđ tài .....................................................................................................1
2. M c tiêu nghiên c u c aăđ tài ...............................................................................2
3. Gi thuy t khoa h c c aăđ tài ................................................................................2
4. L ch s v năđ nghiên c u ......................................................................................2

5. Đ iăt ng và ph m vi nghiên c u ...........................................................................2
6. Nhi m v nghiên c u c aăđ tài ..............................................................................3
7. Ph ngăphápănghiênăc u c aăđ tài ........................................................................3
8. Đóngăgópăc a lu năvĕn ............................................................................................4
9. C u trúc c a lu năvĕn ..............................................................................................4
CHƯƠNGă 1.ă CƠă S

LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN V

XÂY DỰNG VÀ SỬ

DỤNG BÀI TẬP NHẰM PHÁT TRIỂNă NĔNGă LỰC VẬN DỤNG KIẾN
THỨC VẬT LÍ VÀO THỰC TIỄN CỦA HỌC SINH ..........................................5
1.1. D y h cătheoăđ nhăh ng phát tri nănĕngăl c h c sinh .......................................5
1.1.1. Khái ni mănĕng l c ..................................................................................5
1.1.2.ăCácănĕngăl c trong d y h c v t lí .............................................................5
1.1.3.ăNĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n.....................................6
1.1.4. Công c đánhăgiáănĕngăl c v n d ng ki n th c (v t lí) vào th c ti n c a
h c sinh .......................................................................................................................7
1.2. Bài t p v t lí có n i dung th c t và vi c phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c
vào th c ti n .........................................................................................................9
1.2.1. Bài t p v t lí có n i dung th c t ..............................................................9
1.2.2. Quy trình xây d ng bài t p có n i dung th c t .....................................10
1.2.3. Phân lo i bài t p có n i dung th c t .....................................................12
1.2.4. S d ng bài t p có n i dung th c t trong d y h c v tălíăđ phát tri n
nĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n c a h c sinh ..........................................18
1.3. Th c tr ng d y h c bài t p v tă líă ch ngă “Nhi t h c”ă ậ v t lí 8
m ts
tr ngăTHCSătrênăđ aăbƠnăTPăĐƠăNẵng .............................................................19
1.3.1.ăĐ iăt

ng vƠăph

ngăphápăđi u tra ........................................................19


VI
1.3.2. K t qu đi u tra ......................................................................................20
1.3.3.ăĐ xu t gi i pháp phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n
thông qua bài t p v t lí ..............................................................................................24
KẾT LUẬNăCHƯƠNGă1 ........................................................................................25
CHƯƠNGă 2.ă XỂYă DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC
TẾ CHƯƠNGăắNHIỆT HỌCẰ- VẬT LÍ 8 NHẰM PHÁT TRIỂNăNĔNGăLỰC
VẬN DỤNG KIẾN THỨC VÀO THỰC TIỄN....................................................26
2.1. Phân tích n i dung ki n th căch ngăNhi t h c - v t lí 8 .................................26
2.1.1. Phân ph iăch

ngătrìnhăch

ngă“Nhi t h c”ă l p 8 THCS .................26

2.1.2. C u trúc n i dung các ki n th c c aăch ngă“Nhi t h c”ătrongăch ngă
trình v t lý THCS ......................................................................................................27
2.2. Xây d ng các bài t p c th ...............................................................................29
2.2.1. Ma tr n phân b bài t p theo n i dung d a trên sáu m căđ phân d ng 29
2.2.2. Xây d ng các bài t p có n i dung th c t ..............................................31
2.3.ăụăt ng s d ng t ng bài t p có n i dung th c t .............................................65
2.4. Thi t k m t s ti n trình d y h c c th ...........................................................65
2.4.1. Ti n trình d y h c Bài 22: D n nhi t .....................................................65
2.4.2 Ti n trình d y h căbƠiă23:ăĐ iăl uăậ B c x nhi t ..................................70

2.4.3. Ti n trình d y h c ti t ơn t păch ngăII:ăNhi t h c. ..............................71
2.5.ăTiêuăchíăđánhăgiáăNLăVDKTăvƠoăth c ti n trong t ng bài t p ..........................71
2.5.1.ă Rubrică đánhă giáă nĕngă l c v n d ng ki n th c vào th c ti n trong các
tình hu ngăchĕnăbơngă(bƠiă22.ăD n nhi t) .................................................................71
2.5.2.ă Rubrică đánhă giáă nĕngă l c v n d ng ki n th c vào th c ti n trong các
tình hu ng hi u ng nhà kính....................................................................................81
2.5.3.ă Rubrică đánhă giáă nĕngă l c v n d ng ki n th c vào th c ti n trong các
tình hu ngăphíchăn c nóng......................................................................................81
2.5.4.ăĐánhăgiáăk t qu h c t p l p th c nghi m thông qua phi u h c t p và
k t qu bài ki m tra ...................................................................................................81
KẾT LUẬNăCHƯƠNGă2 ........................................................................................81
CHƯƠNGă3.ăTHỰC NGHIỆMăSƯăPHẠM ..........................................................82
3.1. M căđíchăth c nghi măs ăph m .........................................................................82
3.2. Nhi m v th c nghi m .......................................................................................82
3.3.ăĐ iăt ng và th i gian th c nghi m ..................................................................82
3.3.1.ăĐ iăt ng th c nghi m...........................................................................82
3.3.2. Th i gian th c nghi m ...........................................................................83
3.4. N i dung th c nghi măs ăph m .........................................................................83


VII
3.5 Chu n b cho th c nghi m ..................................................................................83
3.6. K t qu th c nghi m ..........................................................................................83
3.6.1. Phân tích di n bi n th c nghi măvƠăđánhăgiáăđ nh tính .........................83
3.6.2. Đánhăgiáăđ nhăl

ng ...............................................................................84

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................99
1. K t lu n .................................................................................................................99

2. Khuy n ngh ..........................................................................................................99
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KH O .............................................................101
PHỤ LỤC ...................................................................................................................1
PH L C 1: TI N TRÌNH D Y H CăBÀIă23:ăĐ IăL Uăậ B C X NHI T VÀ
TI N TRÌNH D Y H C BÀI ÔN T PăCH
NGăIIăNHI T H C. .......... PL1
PH

L C 2: CÁC PHI U H C T P C A TI N TRÌNH D Y H C TI T 30:
D N NHI T ................................................................................................... PL8
PH L C 3: CÁC PHI U H C T P TRONG TI N TRÌNH D Y H C TI T 31:
Đ IăL Uăậ B C X NHI T ...................................................................... PL14
PH L C 4: CÁC PHI U H C T P TRONG TI N TRÌNH D Y H C TI T 34
- ÔN T P ...................................................................................................... PL19
PH L Că 5:ă RUBRICă ĐÁNHă GIÁă NLVDKTVLVTTă TRONGă TÌNHă HU NG
HI U NG NHÀ KÍNH ............................................................................... PL29
PH L Că 6:ă RUBRICă ĐÁNHă GIÁă NLVDKTVLVTTă TRONGă TÌNHă HU NG
PHệCHăN
C NÓNG .................................................................................. PL39
PH L Că 7:ă Đ KI M TRA H C KÌ II S D NG BÀI T P CÓ N I DUNG
TH C T ...................................................................................................... PL50
PH L C 8: M T S HÌNH NH TH C NGHI MăS ăPH M .................... PL52


VIII
DANH MỤC VIẾT T T
STT

Vi tăđ yăđ

Ch vi t t t

1

BT

Bài t p

2

TT

Th c t

3

BTVL

Bài t p v t lí

4

BTTT

Bài t p có n i dung th c t

5

VĐ

V năđ

6

GV

Giáo viên

7

GQVĐ

Gi i quy t v năđ

8

HS

H c sinh

9

HV

Hành vi

10

NL

Nĕngăl c

11

NLăGQVĐ

Nĕngăl c gi i quy t v năđ

12

NLVDKT

Nĕngăl c v n d ng ki n th c

13

NXB

Nhà xu t b n

14

PHT

Phi u h c t p

15

PPDH

Ph

16

SGK

Sách giáo khoa

17

TNg

Th c nghi m

18

THCS

Trung h căc ăs

19

DKT

20

VDKT

V n d ng ki n th c

21

NLVDKTVLVTT

Nĕngăl c v n d ng ki n th c v t lý vào th c ti n

22

BTCNDTT

Bài t p có n i dung th c t

23

BTTN

Bài t p thí nghi m

24

HT

Hi năt

25

BTVLCNDTT

Bài t p v t lý có n i dung th c t

ngăphápăd y h c

ng d ng kĩ thu t

ng


IX
DANH MỤC CÁC B NG
S hi u
b ng

Tên b ng

Trang

1.1

C u trúc NL VDKT vào th c ti năvƠătiêuăchíăđánhăgiá

7

1.2

Th c tr ng s d ng bài t p v t lí có n i dung th c t c a giáo
viênătrênăcácătr ngăTHCSăTPăĐƠăNẵng .

20

1.3

Th c tr ng s d ng bài t p v t lí có n i dung th c t c a h c

22

sinh t iă tr
(127 em)

ng THCS Nguy n Bỉnh Khiêm t iă TPă ĐƠă Nẵng

2.1

Phân ph iăch

ngătrìnhăch

ngăNhi t h c - l p 8

2.2

B ng ma tr n phân b BT theo n i dung d a trên m căđ nh n

26
29

th c
2.3

B ngă cácă tr ng h p cần ph i l a ch nă ph
nóngăhayăch m l nh cho phù h p

ngăphápă ch

2.4

Các ho tăđ ng d ki n ti t 30

68

2.5

Rubrică đánhă giáă nĕngă l c v n d ng ki n th c vào th c ti n
trong tình hu ngăchĕnăbơng

72

3.1

Đánhăgiáăđ nh tính

82

3.2

K t qu th c nghi m

tình hu ng 1

85

3.3

K t qu th c nghi m

tình hu ng 2

87

3.4

K t qu th c nghi m

tình hu ng 3

90

3.5

Đánhăgiáăs phát tri nănĕngăl c theo chỉ s hành vi 1

92

3.6

Đánhăgiáăs phát tri nănĕngăl c theo chỉ s hành vi 2

93

3.7

Đánhăgiáăs phát tri nănĕngăl c theo chỉ s hành vi 3

94

3.8

Đánhăgiáăs phát tri nănĕngăl c theo chỉ s hành vi 4

95

3.9

Đánhăgiáăs phát tri nănĕngăl c theo chỉ s hành vi 5

96

3.10

Đánhăgiáăs phát tri nănĕngăl c theo chỉ s hành vi 6

97

m

56


X
DANH MỤC CÁC HÌNH
S

hi u

Trang
Tên hình

hình
1.1

Quy trình xây d ng bài t p có n i dung th c t

11

1.2

Cơng nhân thu d n cá ch t t i h VĩnhăTrungăsángăngƠyă17/6

13

1.3

Đ th bi u di n nhi tăđ lu c khoai tây theo th i gian

14

1.4

C u t o l ngăđènăkéoăquơn

15

1.5

Qu cầu thơng gió

15

1.6

Kính c a s tàu h a

16

1.7

C u t o c a kính c a s tàu h a

16

1.8

H lƠmăđáăkhuăv c Hòa H i

17

1.9

Lo i t l nhăngĕnăđôngă trên và lo i t l nhăngĕnăđôngă d

2.1

C u trúc n i dung các ki n th c c aă ch
ch ngătrìnhăv t lý THCS

2.2

S ăđ m ch ki n th c phần tính ch t c a s d n nhi t

31

2.3

Chĕnăbông

32

2.4

Công nhân thu d n cá ch t t i h VĩnhăTrungăsángăngƠyă17/6

34

2.5

VƠngătrongăn

35

2.6

H lƠmăđáăkhuăv c Hòa H i

36

2.7

Saoăbĕngătrênăbầu tr i

37

2.8

Th i trang áo lông

38

2.9

S vào sắt l nhăh năs vào g

39

2.10

Kính c a s tàu h a

41

2.11

C u t o kính c a s tàu h a

41

2.12

C u t o l ngăđènăkéoăquơn

42

2.13

Qu cầu thơng gió

43

2.14

C u t o c a bình th y.

44

2.15

Ru tăphíchăn

44

2.16

C u t o ru tăphíchăn

2.17

Ng

2.18

Chĕnăbơng

47

2.19

Hình v minh h a hi u ng nhà kính

48

2.20

Xe ch xĕngădầu

50

2.21

Dùng l a d p l a

52

c bi n

c nóng
c nóng

i c đ i s d ng l aăđ n u th căĕn

i

ngă “Nhi t h c”ă trongă

17
27

45
47


XI

2.22

Kho ng 20.000 qu bóngă đ c th vào h ch a t i khu ph c h p
Van Norman thu c Sylmar, California ngày 10/8/2015.

2.23

Ch a cháy bằngăph

2.24

Ch

2.25

S d ngăch

2.26

Đ th bi u di n nhi tăđ lu c khoai tây theo th i gian

59

2.27

H th ng t o ngu năn

60

2.28

Mơ hình truy n nhi tătrongăcĕnăphịngăt lịăs

2.29

Lo i t l nhăngĕnăđôngă trên và lo i t l nhăngĕnăđôngă d

2.30

S ăđ ti n xây d ng ki n th c bài D n nhi t

67

3.1

Đ th k t qu NLVDKTVLVTT c aăHSăNghĩaăquaăTìnhăhu ng 1

86

3.2

Đ th k t qu NLVDKTVLVTT c aăHSăNghĩaăquaăTìnhăhu ng 2

89

3.3

Đ th k t qu NLVDKTVLVTT c a HS Ngân qua Tình hu ng 3

92

3.4

Đ th k t qu NLVDKTVLVTT c a t ng HS th hi n qua HV 1

93

3.5

Đ th k t qu NLVDKTVLVTT c a t ng HS th hi n qua HV 2

94

3.6

Đ th k t qu NLVDKTVLVTT c a t ng HS th hi n qua HV 3

95

3.7

Đ th k t qu NLVDKTVLVTT c a t ng HS th hi n qua HV 4

96

3.8

Đ th k t qu NLVDKTVLVTT c a t ng HS th hi n qua HV 5

97

3.9

Đ th k t qu NLVDKTVLVTT c a t ng HS th hi n qua HV 6

98

ngăphápăOneă- Seven

54

m nóng giúp gi măđauăhi u qu

55

m l nh có tác d ng t t gi măđauăsauăt p luy n
cl ct n

53

56

c bi n
i

61
i

63


1
M

Đ U

1. Lý do ch năđ tài
Giáo d c n c ta hi n nay phát tri n trong b i c nh th gi i có nhi u thay đ i
nhanh và ph c t p. Tồn cầu hóa và h i nh p qu c t v giáo d căđƣătr thành xu th
t t y u. Chi n l c phát tri n kinh t - xã h i 2011 - 2020ăđƣăxácăđ nh rõ “ một trong
ba đột phá là phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng

cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục quốc dân, gắn kết
chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ.
Sự phát triển của đất nước trong giai đoạn mới sẽ tạo ra nhiều cơ hội và thuận lợi to
lớn, đồng thời cũng phát sinh nhiều thách thức đối với sự nghiệp phát triển giáo
dục”[1]. Trong xã h i tri th c, n n giáo d c không chỉ trang b cho h c sinh nh ng
ki n th c mà nhân lo iăđƣătíchălũyăđ c qua l ch s mà cịn ph i b i d ỡng cho h tính
nĕngăđ ng cá nhân, t duy sáng t o và phát tri nănĕngăl c th c ti n. Nh m că2ăđi u
28 Lu t giáo d căquyăđ nh:ă“Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích
cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học,
môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kĩ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng
thú học tập cho học sinh”[12]. Tr c tìnhăhìnhăđó,ăngoƠiăvi c trang b cho h c sinh
nh ng ki n th căkĩănĕngăt i thi u cần thi t, các môn h c cần ph i trang b cho h c sinh
nĕngăl c v n d ng ki n th căđƣăbi t vào các tình hu ng h c t p hoặc tình hu ng th c
ti n nhằmăđápă ng nh ng yêu cầu phát tri n xã h i.
tr ng ph thơng, V t lí là b môn khoa h c v a lý thuy t, v a th c nghi m
gắn li n v i th c t s n xu t vƠăđ i s ng, là m t trong nh ng b môn b i d ỡng cho
h căsinhănĕngăl c v n d ng ki n th c vào các tình hu ng th c ti n. V năđ đặtăraăđòiă
h i nh ng giáo viên d y b mơn này ph iătìmătịi,ăđ i m i các ph ngăphápăvƠăbi n
pháp d y h c theo h ng tích c c hóa ho tăđ ng c a ng i h c. Th c ti n vi c d y và
h c mơn V t lí hi n nay v n còn nặng v truy năđ t ki n th c lí thuy t, h c sinh ti p
thu m t cách th đ ng; h c sinh ti p thu m t cách th đ ng; các ki n th căch aăđ c
liên h , gắn k t nhi u v i th c ti n xung quanh làm h căsinhăch aăh ng thú, say mê
v i mơn h c
Trongă ch ngătrìnhă giáoă d c ph thơngă nĕmă 2018,ă thƠnhă phần v n d ng ki n
th c,ăkĩănĕngăđƣăh c vào th c ti n là m t trong ba thành t t oănênănĕngăl c chuyên
bi t c a mơn h c.ăDoăđó,ăvi c xây d ng và s d ng các bài t p có n i dung th c t là
m t gi i pháp t tăđ v a phát tri năđ cănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n l i
v a góp phần t o h ng thú, say mê c a h c sinh v i môn V t lí.
Vì nh ng lí do trên nên chúng tôi quy tăđ nh ch năđ tài: ắXơyăd ng và s

2
d ng bài t p th c t ch ngăắNhi t h cẰ- V t lí 8 nh m phát tri nănĕngăl c v n
d ng ki n th c vào th c ti n c a h căsinhẰ.
2. M c tiêu nghiên c u c aăđ tài
Xây d ngăđ

c các bài t p có n i dung th c t ch

ngă“Nhi t h c”ăậ V t lí 8.

Đánhăgiáăđ cănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n c a h c sinh l p th c
nghi m trong d y h c các ki n th căch ngă“Nhi t h c”.
3. Gi thuy t khoa h c c aăđ tài
N u xây d ngăđ

c các bài t p V t lý có n i dung th c t và s d ng m t cách

phù h p trong d y h c phầnă “Nhi t h c”ă - V t lí 8 s phát tri nă đ

c nĕngă l c v n

d ng ki n th c vào th c ti n c a h c sinh.
4. L ch s v năđ nghiên c u
T i nay có nhi u nghiên c u khoa h c quan tâm v xây d ngă vƠă đ nh h

ng

ho t đ ng gi i bài t p cho h c sinh.

Trên th gi i, theo X.E Camenetxki và V.P Ơrêkhơp nghiên c uă đ aă raă đ nh
nghĩaăv bài t p v t lí.
Trong n c, có m t s đ tài nghiên c u v xây d ng và s d ng bài t p nh :
“Xơyăd ng và s d ng h th ng bài t p v t lí trong d y h c ch ngăSóngăc ăvƠăSóngă
âm góp phần nâng cao ch t l ng nắm v ng ki n th c h căsinh”ăc a tác gi ĐƠoăNg c
Dũngă- Lu năvĕnăth căsĩănĕmă2014,ăĐHăTháiăNguyên;ă“B i d ỡng t duy sáng t o cho
h c sinh thông qua h ng d n gi i bài t p ch ngădòngăđi n xoay chi u”ăc a D ngă
Th Thanh Ph ngă- Lu năvĕnăth căsĩănĕmă2014,ăTr ngăĐ i h c Giáo d c,ăĐ i h c
Qu c gia Hà N i;ă “Xơyă d ng h th ng bài t p và h ng d n ho tă đ ng gi i bài t p
ch ngăMắt và các d ng c quang”ă- V t lí 11 nhằm b i d ỡng h c sinh gi i trung h c
ph thông”ăc a Nguy n Th Thùy Linh - Lu năvĕnăth căsĩănĕmă2016ăTr ngăĐ i h c
Giáo d c, Đ i h c Qu c gia Hà N i; “Xây d ng và s d ng bài t p th c t ch

ngă

c m ngăđi n t - V t lí 11 nhằm phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n
c a h căsinh”ăc a Lê Th Minh H nh - Lu năvĕnăth căsĩănĕmă2018ăTr ngăĐ i h căS ă
ph măĐƠăNẵng ; Lu n án ti năsĩăc a Nguy n Thanh H i v i nghiên c u xây d ng và
s d ng bài t p đ nh tính trong d y h căc ăh c v t lí 10 THPT. Ngồi ra cịn r t nhi u
nghiên c u v ph ngăphápăgi i bài t p theo phân lo i d ng bài, theo n iădung….ăTuy
nhiên, nh ng nghiên c u v bài t p có n i dung th c t đ phát tri nă nĕngă l c v n
d ng ki n th c vào th c ti n cho h c sinh phần Nhi t h c, v tălíă8ăthìăch aăcóănhi u.
5. Đ i t

ng và ph m vi nghiên c u

Đ iăt

ng nghiên c u:

3
- Ki n th c phầnă“Nhi t h c”ă- V t lí 8.
- Bài t p gắn v i th c ti n phầnă“Nhi t h c”ănhằm phát tri nănĕngăl c v n d ng
ki n th c v t lí vào th c ti n c a h c sinh.
Ph m vi nghiên c u:
- Ho tăđ ng d y h c bài t p v t lí phầnă“Nhi t h c”ă- V t lí 8.
- H c sinh l pă 8ă tr ngă Tr ng THCS Nguy n Bỉnh Khiêm qu nă Ngũă Hành
S năậ Thành ph ĐƠăNẵng.
6. Nhi m v nghiên c u c aăđ tài
Đ đ tăđ

c m căđíchăđ ra,ăđ tài có nhi m v ch y u sau:

Nghiên c uăc ăs lý lu n v nĕngăl c,ănĕngăl c v n d ng ki n th c (v t lí) vào
th c ti n và vi c d y h cătheoăh ng phát tri nănĕngăl c gi i quy t v năđ th c ti n
c a h c sinh.
Nghiên c uăc ăs lý lu n v bài t p v t lí, bài t p v t lí có n i dung th c t .
Tìm hi u th c tr ng d y h c bài t p v t lí gắn v i th c ti n và th c tr ng b i
d ỡngănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n c a h c sinh.
Phân tích m c tiêu ki n th c,ă kĩă nĕngă khiă d y h c các ki n th c phầnă “Nhi t
h c”ă- V t lí 8.
Xây d ng quy trình thi t k m t bài t p th c ti n.
L a ch n, xây d ng h th ng bài t p th c ti n phầnă“Nhi t h c”ă- V t lí 8.
Thi t k k ho ch bài h c v n d ng các bài t păđƣăxơyăd ng trong d y h c phần
“Nhi t h c”ănhằm phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a HS.
Ti n hành TNSP l pă8ătr ng THCS Nguy n Bỉnh Khiêm, qu nă NgũăHƠnhă
S năậ Thành ph ĐƠăNẵngăđ đánhăgiáăhi u qu d y h c trong vi c phát tri nănĕngăl c
v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a HS.
7. Ph

ngăphápănghiênăc u c aăđ tài
Nghiên c u lý thuy t: Nghiên c u sách, báo, các lu n án, lu năvĕn,ăkhóaălu n

t t nghi p, ch

ngătrìnhăvƠăSGKăV t lí 8 đ xây d ngăc ăs lý lu n c aăđ tài và các

cĕnăc cho nh ngăđ xu t v ti n trình xây d ngăđ c h th ng bài t p ch ngănhi t
h c gắn v i th c ti n.
Ph ng pháp đi u tra, kh o sát: Đi u tra th c tr ng d y h c phần ki n th c này
tr ng THCS v i vi c s d ng phi uăđi u tra, d gi , tham kh o giáo án, traoăđ i
v i GV, HS.
Th c nghi m s ph m.
Th ng kê toán h căđ đánhăgiáăhi u qu c aăđ tài.


4
8. Đóngăgópăc a lu năvĕn
Góp phần c th hóaăđ

c lý lu n v nĕngăl c v n d ng ki n th c (v t lí) vào

th c ti n v khái ni m, c u trúc; quy trình xây d ng bài t p v t lí có n i dung th c t
theo h ng phát tri n nĕng l c v n d ng ki n th c vào th c ti n c a h c sinh.
Xây d ng 23 bài t p l n (92 bài t p nh ) có n i dung th c t ch

ng “Nhi t

h c”- V t lí 8 và b ngătiêuăchíăđánhăgiáănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n

c a HS.
9. C u trúc c a lu năvĕn
Lu năvĕnăg m: Phần m đầu, n i dung, k t lu n, tài li u tham kh o và ph l c,
trongăđó,ăphần n i dung g mă3ăch ng:
Ch ngă1.ăC ăs lí lu n và th c ti n v xây d ng và s d ng bài t p nhằm phát
tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n.
Ch ngă 2.ă Xơyă d ng và s d ng bài t p có n i dung th c t ch
h c”ă- V t lí 8 nhằm phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n.
Ch

ngă3.ăTh c nghi m s ph m.

ngă “Nhi t


5
CHƯƠNGă1. CƠăS

LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN V XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG

BÀI TẬP NHẰM PHÁT TRIỂNăNĔNGăLỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC VẬT LÍ
VÀO THỰC TIỄN CỦA HỌC SINH
1.1. D y h cătheoăđ nh h

ng phát tri nănĕngăl c h c sinh

1.1.1. Khái ni mănĕng l c
Có r t nhi uăđ nhănghĩaăv nĕngăl c và khái ni m này đangăthu hút s quan tâm
c a r t nhi u nhà nghiên c u. Theo cách hi u thông th ng, nĕngă l c là s k t h p
c a tri th c, kỹ nĕngăvƠătháiăđ có sẵn hoặc d ng ti mănĕngăcó th h c h i đ c c a

m t cá nhân hoặc t ch c đ th c hi n thành công nhi m v . M căđ và ch t l ng
hồn thành cơng vi c s ph n ánh m că đ nĕngă l c c a ng

i đóă hoặc t ch c đó.

Chính vì th thu t ng “Nĕng l c” khó mà đ nh nghĩa m t cách chính xác.
Khái ni m NL có ngu n g căLatinh:ă“competentia”ănghĩaălƠă“gặp gỡ”.ăNgày
nay khái ni măNLăđ c hi u d i nhi u cách ti p c n khác nhau. Theo t đi n giáo
khoa ti ng Vi t:“Năng lực là khả năng làm tốt công việc”. Theo B Giáo D căvƠăđƠoă
t o thì “NL được quan niệm là sự kết hợp một cách linh hoạt và có tổ chức kiến thức,
kỹ năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân,… nhằm đáp ứng hiệu quả một
yêu cầu phức hợp của hoạt động trong bối cảnh nhất định. NL thể hiện sự vận dụng
tổng hợp nhiều yếu tố (phẩm chất của người lao động, kiến thức và kỹ năng) được thể
hiện thông qua các hoạt động của cá nhân nhằm thực hiện một loại công việc nào đó.
NL bao gồm các yếu tố cơ bản mà mọi người lao động, mọi công dân đều cần phải có,
đó là các NL chung, cốt lõi” [2].
HowardăGardneră(1999):ă“NL phải được thể hiện thơng qua hoạt động có kết
quả và có thể đánh giá hoặc đo đạc được”ă[14].
F.E.Weinert (2001) cho rằng:ă“NL là những kĩ năng kĩ xảo học được hoặc sẵn
có của cá thể nhằm giải quyết các tình huống xác định, cũng như sự sẵn sàng về động
cơ xã hội…và khả năng vận dụng các cách GQVĐ một cách có trách nhiệm và hiệu
quả trong những tình huống linh hoạt”[21].
OECD (T ch c các n c kinh t phát tri n)ă(2002)ăđƣăxácăđ nh “NL là khả
năng cá nhân đáp ứng các yêu cầu phức hợp và thực hiện thành công nhiệm vụ trong
một bối cảnh cụ thể” [6].
Trongăđ tài này, chúng tôi ch p nh n quan ni m:ă“NLălƠăs t ng h p các ki n
th c,ăkĩănĕngăvƠăcácăthu c tính cá nhân khác nh h ng thú, ni mătin,ăỦăchí…ăđ th c
hi n có hi u qu các ho tăđ ng trong b i c nh nh tăđ nh”.
1.1.2. Cácănĕngăl c trong d y h c v t lí
Theo [2], [3], mơn V t lí trong ch

ngătrìnhăgiáoăd c trung h c ph thơng m i


6
s hình thành và phát tri n cho HS các NL sau:
Các NL chung: NL gi i quy t v năđ và sáng t o, NL t ch và t h c, NL giao
ti p và h p tác.
Nĕngăl c chun mơn: NL V t lí, g m 3 thành t nĕngăl c là: Nh n th c ki n
th c v t lí; Tìm tịi và khám phá th gi i t nhiên d iăgócăđ v t lí (chính là NL s
d ngă2ăconăđ ng/ph ngăphápăd y h c môn v t lí: th c nghi m và lý thuy t); V n
d ng ki n th c,ăkĩănĕngăđƣăh c (vào th c ti n).
Bên c nhăđó,ătrongăd y h c mơn V t lí cịn rèn luy năđ
trung th c, trách nhi m,ăchĕmăchỉ.

c các ph m ch t nh :

1.1.3. Nĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n
1.1.3.1. Khái ni m
Có nhi u cách hi u v NLVDKTVTTănh ătheoătácăgi Tr nh Lê H ngăPh ngă
đ nhănghĩa:ă“Nĕngăl c v n d ng ki n th c là kh nĕngăng c h c s d ng nh ng ki n
th c,ăkĩănĕngăđƣăh c trên l p hoặc h c qua tr i nghi m th c t c a cu c s ngăđ gi i
quy t nh ng v năđ đặt ra trong nh ng tình hu ngăđaăd ng và ph c t p c aăđ i s ng
m t cách hi u qu và có kh nĕngăbi năđ iănó.ăNĕngăl c v n d ng ki n th c th hi n
ph m ch t, nhân cách c aăconăng i trong quá trình ho tăđ ngăđ th a mãn nhu cầu
chi mălĩnhătriă th c”;ătheoănhómătácă gi Lê Thanh Huy, Lê Th Thao:ă“Nĕngăl c v n
d ng ki n th c là kh nĕngăc a b năthơnăng

i h c t gi i quy t nh ng v năđ đặt ra

m t cách nhanh chóng và hi u qu bằng cách áp d ng ki n th căđƣălĩnhăh i vào nh ng
tình hu ng, nh ng ho tăđ ng th c ti năđ tìm hi u th gi i xung quanh và có kh nĕngă
bi năđ iănó.ăNĕngăl c v n d ng ki n th c c a HS là kh nĕngăc a HS có th v n d ng
các ki n th căđƣăh căđ gi i quy t thành cơng các tình hu ng h c t p hoặc tình hu ng
th c t trongăđ i s ng hằngăngƠy”ă[36].
TheoăchúngătôiăNLVDKTVLVTTăđ c hi uănh ăsau:ă“Năng lực vận dụng kiến
thức vật lí vào thực tiễn là khả năng chủ thể vận dụng tổng hợp những kiến thức, kinh
nghiệm, kĩ năng, thái độ và hứng thú,... để giải quyết có hiệu quả các vấn đề của thực
tiễn có liên quan đến vật lí”.
1.1.3.2. C u trúc c a nĕngăl c v n d ng ki n th c vào th c ti n
Nĕngăl c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n có các bi u hi n sau:
quy t v

Tìm hi u, khám phá v n đ .
Thi t l p không gian v n đ .
L p k ho ch, th c hi n gi i pháp.
Đánhă giáă vƠă ph n ánh gi i pháp; suy ng m v cách th c và ti n trình gi i
n đ đ đi u chỉnh và v n d ng trong tình hu ng m i.


7
1.1.4. Công c đánhăgiáănĕngăl c v n d ng ki n th c (v t lí) vào th c ti n c a h c
sinh
T bi u hi n c a c u trúc NLVDKT trên, chúng tôi xây d ng b ng công c
đ đánhăgiáăs phát tri n NLVDKT c a HS trong quá trình d y h c và ki mătraăđánhă
giá nh sau:
Bảng 1.1. Cấu trúc NL VDKT vào thực tiễn và tiêu chí đánh giá theo [25]
Thành
ph n/

M căđ bi u hi n
Hành vi

M c4

M c3

M c2

M c1

HV1: Phân Phân tích
tíchăđ c đ c tình

Phân tích
đ c tình

Phân tích
đ c tình

Phân tích
đ c tình

tình hu ng hu ng th c
th c ti n
ti n c th

hu ng c th
hu ng c th
đầyăđ nh ngă khiătraoăđ i

Thành t

đầyăđ , rõ
ch aărõărƠng. v i b n.
ràng m t cách
đ c l p.

c th .

hu ng c th
d is
h ng d n
c a GV.

HV2: Phát T phát hi n

Phát hi n

Phát hi n ra

Ch aăphátă

Tìm hi u,

hi n đ

đ

v năđ th c

bi u v n đ

khám phá
v năđ .

tình hu ng hu ng th c
có v năđ . ti n có v n
đ .

c

đ

c tình

c tình

hu ng th c
ti n có v năđ
khiătraoăđ i

ti năd i s
th c ti n.
h ngd n c a
GV.

v i b n.
HV3: Nêu T phát bi u T phát bi u Phát bi u
đ c tình đ c v năđ

đ c v năđ
đ c v năđ

Phát bi uăVĐ
th c ti năd i

hu ng có
v năđ

s h ng d n
c a GV.

th c ti n.

th c ti n
nh ngăch aă

th c ti n
nh ngăch aă

đầyăđ .

đúngăv i
tr ng tâm.

HV4: Thu Xácăđ nh
th p thông đ căđầyăđ
Thi t l p
không gian
v năđ .

Xácăđ nh
đ c thông

Đ c thơng tin
nh ngăch aă

chính xác các xác m t s
thơng tin cần thông tin cần

tinăd i s
giúpăđỡ c a

xácăđ nhăđ c
thơng tin cần

thi t.

thi t.

ng

dùng.

HV5: Phân Phân tích
tích thơng thơng tin chi

Phân tích
đ c thơng

Phân tích
đ c thơng

tin

tinănh ngă

tinăd

tin

ti t, c th ,

Xác đ nh
đ c chính

i khác.

is

Có phân tích
thơng tin.


8
sắp x p khoa

ch aăchiăti t.

h c.

GV.

HV6: Tìm Bi t tìm hi u
ra ki n
các thơng tin
th c v t lí có liên quan
đ năVĐăth c
và ki n
ti n SGK,
th c liên
tài li u tham
môn liên
quan đ n

giúpăđỡ c a

Bi t tìm hi u
các thơng tin
có liên quan
đ năVĐăth c
ti n SGK và
th o lu n v i

kh o và thơng b n.

Bi t tìm hi u Chỉ tìm hi u
các thơng tin thơng tin khi
có liên quan đ c yêu cầu.
đ n VĐ th c

ti nănh ngă
kinh nghi m
b n thân.

v n đ th c tin qua th o
lu n v i b n.
ti n.
HV7:ăĐ

Đ xu tăđ

xu t gi i
pháp

gi i pháp
GQVĐăth c

c Đ xu tăđ

c Đ xu t đ

c Đ xu tăđ

gi i pháp
GQVĐăth c

gi i pháp
GQVĐăth c

gi i pháp

GQVĐ th c

ti n m t cách ti nănh ngă
t iă u.
ch aăt iă u.

ti nănh ngă
ch aăh p lí.

ti n d i s
h ng d n

c

c a GV.
HV8: L p
k ho ch
đ gi i
L pk
quy t v n
ho ch, th c
đ .
hi n gi i
pháp

L păđ c k
L păđ c k
ho chăđ gi i ho chăđ

L păđ c k

Chỉ l p k
ho chăGQVĐă ho chăđ

quy t v n đ
th c ti n c

GQVĐăth c
ti nănh ngă

th c ti n
nh ngănh s

GQVĐ th c
ti n khiăđ c

th , chi ti t
(đầyăđ th i
gian, ngu n

ch aăđầyăđ
và chi ti t.

giúpăđỡ c a
ng i khác.

yêu cầu.

Th c hi n k

Th c hi n k

Th c hi n k

nhân l c, v t
l c).
HV9:

Th c hi n k

Th c hi n
k ho ch
gi i quy t

ho chăGQVĐă ho chăGQVĐă ho chăGQVĐă ho ch GQVĐ
th c ti năđ c th c ti năđ c th c ti n
th c ti n
l p, h p lí.
l pănh ngă
nh ngăcần
nh ngăch aă

v năđ th c
ti n .

ch aăh p lí.

có s
giúp đỡ c a

hồn thành.

GV, b n h c.
ĐánhăgiáăvƠ HV10:

Th c hi n k

ph n ánh

ho chăđ c l p gi i pháp

Th c hi n

Th c hi n

Th c hi n

Chỉ th c hi n

đ

khi có s

c gi i


9
gi i pháp.

vƠăđánhăgiáă hoặc h p lí.

GQVĐ th c

phápăGQVĐă h

gi i pháp

Đánhăgiáăvi c ti nănh ngă

GQVĐ
th c ti n.

th c hi n gi i ch aăđánhăgiáă nh ngăch aă
phápăGQVĐ đ c gi i
hoàn thành.
th c ti n.

HV11:
V n d ng
Đi u chỉnh đ c trong

th c ti n

ng d n

c a giáo viên.

pháp.
Bi tăđi u
chỉnh h p lí,

Bi t cách
đi u chỉnh

Bi t cách
đi u chỉnh

và v n
tình hu ng
v n d ng
d ng trong m i m t cách đ c trong
tình hu ng đ c l p.
tình hu ng

nh ngăch aă
v n d ng
trong tình

nh ngănh s
giúpăđỡ c a
ng i khác.

m i.

hu ng m i.

m i.

1.2. Bài t p v t lí có n i dung th c t và vi c phát tri nănĕngăl c v n d ng ki n
th c vào th c ti n
1.2.1. Bài t p v t lí có n i dung th c t

1.2.1.1. Khái ni m bài t p v t lí có n i dung th c t
Theo t đi n Ti ng Vi t ph thông, th c t là t ng th nói chung nh ngăgìăđangă
t n t i và di n ra trong t nhiên và xã h i, có quan h đ nă đ i s ng c aă conă ng i.
Th c t là tr ng thái c a nh ngăđi uăđƣăvƠăđangăth c s t n t i.
Tình hu ng th c t có th là các tình hu ngăliênăquanăđ n:
+ Nhi m v , nhu cầu b năthơn:ăĕnău ng,ăđiăl i…
+ Các ho tăđ ng th c ti nătrongăgiaăđình:ălƠmăb p,ăđ gia d ng…
+ Các v năđ chung, c p thi t: các v năđ v ô nhi mămôiătr
tái t o, b o v ngu năn c…..

ng,ănĕngăl

ng

V y có th hi u: BT có n i dung th c t là lo i BT có liên quan tr c ti p t iăđ i
s ng th c t ,ăkĩăthu t, s n xu t, các hi năt ngăthiênănhiênăvƠăđặc bi t là th c t lao
đ ng, sinh ho tă hƠngă ngƠyă mƠă HSă th ng gặp,ă doă đóă nóă cóă tácă d ng r t l n v mặt
giáo d c và giáo d căkĩăthu t t ng h p.
1.2.1.2. Tác d ng c a bài t p có n i dung th c t v i vi c rèn luy nănĕngă
l c v n d ng ki n th c vào th c ti n
Xu t phát t đặcăđi m c a bài t p có n i dung th c t là có nh ng s v t, hi n
t ng v t lí r t quen thu c, gầnăgũiăv i th c t laoăđ ng, sinh ho t hàng ngày mà HS
th ng gặp. Khi gi i các bài t pănƠy,ăđặc bi t là khi gi i quy t các tình hu ng có v n
đ , HS s có nhu cầu tìm tịi, khám phá v cu c s ng th c t ,ălƠmă tĕngăthêmătínhătịă
mị, t oăđ ngăc ,ăh ng thú h c t p b mơn. T đóăgiúpăHSăv n d ngăđ c lý thuy t
vào th c ti n và c m nh năđ c s cần thi t khi h c b môn này.
HS ph i th c hi nă cácă thaoă tácă t ă duyă vƠă các thao tác v t ch tă đ ho tă đ ng


10

nh n th c c aămìnhăđ t hi u qu cao. GV cần ph i có th iăgianăđ rèn luy n cho HS
cácăthaoătácăt ăduyănênăGVăth

ng xuyên s d ng nh ng bài t p có n i dung th c t

nh ng m căđ khác nhau, t đóăgiúpănơngăcaoăt căđ vƠăđ chính xác c a các thao tác
t ăduy.ăV y, bài t p có n i dung th c t cịnăđóngăvaiătrịălƠăph ngăti năđ rèn luy n
cho HS các thao tác cần dùng trong ho tăđ ng nh n th c v t lí [16].
Thơng qua vi c gi i bài t p có n i dung th c t , h c sinh có th th yă đ c
nh ng gì mình h că đ c không chỉ gi i h n trong sách v mà còn m r ng ra cu c
s ngă bênă ngoƠiă quaă đóă nơngă cao đ
quanh.

c kĩ nĕng s ng c a mình trong th gi i xung

1.2.1.3. Nguyên t c xây d ng bài t p có n i dung th c t trong d y h c
Bài t p có n i dung th c t v iăt ăcáchălƠăm t lo i bài t p trong h th ng bài t p
VL cầnăđ m b o ph i phù h p v i n i dung d y h c, ph i phù h păph ngăphápăd y
h c c a GV, ki n th c trong m i bài t p ph i nằm trong h th ng ki n th căđ c quy
đ nhătrongăch ngătrình.ăKhiăxây d ng bài t p có n i dung th c t cần ph i th a mãn
các nguyên tắc sau:
- Bài t p có n i dung gắn v i th c ti n.
- Các thông s (d ki n) trong bài t p ph i có tính th c t .
- N i dung bài t păđ m b o tính chính xác, tính khoa h c và tính c p nh t.
- Bài t p ph i gắn v i n i dung h c t p.
- Bài t p ph i gầnăgũiă v i kinh nghi m c a h căsinh,ăh ngăđ n m t nhu cầu
tìm hi u th c t c th , gầnăgũiăv i HS (kích thích h ng thú, tị mị c a HS).
- Bài t p có n i dung th c t ph iă cóă tínhă s ă ph m. Các tình hu ng th c ti n
th ng gặp ph i,ăth ng ph c t păh nănh ng ki n th c v tălíătrongăch ngătrìnhănênă
khi xây d ng BT có n i dung th c t cho HS cần ph i x líăs ăph măđ lƠmăđ năgi n

hóa tình hu ng th c ti n, và phù h pătrìnhăđ , kh nĕngăc a HS [16].
- Bài t p có n i dung th c t ph i có tính h th ng, logic.
Trong q trình d y h c, thông qua ki mă tra,ă đánhă giá,ă cần ph i k p th i xây
d ng nh ng BTTT

m căđ v aăvƠăcaoăh năm t chút so v i m căđ nh n th c c a

h căsinhăđ nâng dầnătrìnhăđ , kh nĕngănh n th c c a h c sinh. Bi n hóa n i dung
BTTT theo hình th c ti p c nămođun.ăXơyăd ng m t s BTTTăđi n hình và t đóăcóă
th lắp rắp chúng vào các tình hu ng th c ti n c th , n i dung bài h c c th , hoặc
tháo gỡ bài toán ph c t p thành nh ngăbƠiătoánăđ năgi n, t o ra nh ng bài t p m i.
1.2.2. Quy trình xây d ng bài t p có n i dung th c t
Tr c h t, bài t p có n i dung th c t chỉ là m t thành phần trong h th ng
các BTVL và không th thay th cho các bài t p khác trong d y h c v t lí nên vi c xây
d ng các BT có n i dung th c t cho gi lên l p v t lí đơyăch y u nhằmăđ n m c
tiêu rèn luy n NLVDKT vào th c ti n, góp phần nâng cao ch tă l ng d y h c


11
tr

ng THCS.
Xu t phát t nh ng yêu cầu và nguyên tắc xây d ng bài t p có n i dung th c

t nh ăđƣănêuătrên,ăvi c xây d ng các bài t p có n i dung th c t cho m t gi lên l p
có th th c hi n theo qui trình g mă6ăb c, th hi n qua hình 1.1.

B

Cĕn c vào n i dung ch ng trình và sách giáo khoa đ phân tích n i

dung ki n th c v t lí c a bài h c.

c
1

B

c

Phát hi n các v n đ th c ti n có liên quan đ n ki n th c (theo 3
ki u bài t p).

2

Xây d ng ý t ng bài t p (tình hu ng, các n i dung cần h i),
chuy n hóa, mơ hình hóa bài t p.

B

c
3

B

Xây d ng, so n bài t p c th có y u t th c ti n phù h p n i
dung bài h c và đáp án t ng ng c a bài t p.

c
4

B

• Chỉnh s a, hồn thi n h th ng bài t păđƣăbiên so n.

c
5

B

• Sắp x p thành h th ng bài t p có n i dung th c ti n trong h
th ngăđƣăbiên so n.

c
6
B

Hình 1.1. Quy trình xây dựng bài tập có nội dung thực tế
c 1: Cĕnăc vào n iădungăch ngătrìnhăvƠăsáchăgiáoăkhoaăđ phân tích n i

dung ki n th c v t lí c a bài h c, t đóăxơyăd ngăđ năv ki n th c c th , nh ng ki n
th c nào là tr ng tâm, chúng có m i liên h gì v i nh ng ki n th c bài h cătr c và
nh ng bài h c k ti păth
B
bài t păd

ng là ki n th c c a c m tăch

ngăh c.

c 2: Phát hi n các v năđ th c ti năcóăliênăquanăđ n ki n th c (theo 3 ki u

iăđơy)ăt đóăxơyăd ngăđ căỦăt ng bài t p,ăxácăđ nhăđ c v trí, nhi m v

bài t p có n i dung th c t trong ti n trình d y h c,ăđặt trong ho tăđ ng h c t p nào,
rèn luy n cho HS nh ngăkĩănĕngăv n d ng ki n th c vào th c ti n m căđ nào c a
ti t d y.

đ

Cóăhaiăcáchăđ phát hi năỦăt ng c a bài t p có n i dung th c t :
Cách 1: D a vào kinh nghi m b n thân, qua quan sát th c ti n, t đóăxácăđ nh
c v năđ th c ti n xung quanh.
Cách 2: Tìm ki m trên m ng hoặc tài li u, giáo trình, sách chuyên ngành thông


12
qua các t khóaăt

ngă ng v i các d ng bài t p (cách này là phổ biến nhất, lưu ý là

cần ghi lại nguồn thông tin – địa chỉ trang web, ngày truy cập để tiện khi sử dụng,
trích xuất).
B c 3: Xây d ngăỦăt ng bài t p (tình hu ng, các n i dung cần h i), chuy n
hóa, mơ hình hóa bài t p.ă Trongă b c này, GV ph iă đ c nhi u tài li u, tham kh o
nhi uăsáchăBTVLăđƣăđ c biên so n,ăsuyănghĩătìmătịiănh ng y u t , nh ng m i liên h
v i th c ti n t đó t ng h p l iăđ biên so năđ c nh ng BT có n i dung th c t hay
và thích h p v i ti n trình d y h c.
B c 4: Xây d ng, so n bài t p c th có y u t th c ti n phù h p n i dung bài
h căvƠăđápăánăt

ngă ng c a bài t p.ăXácăđ nh nh ng câu h i, ph đ , câu d năđ s

d ngăchúngăđúngăm căđíchăđ raăcịnăd i d ng thơ.
B c 5: Chỉnh s a, hoàn thi n h th ng bài t păđƣăbiênăso n.ăXácăđ nh l i câu
d n,ăcáchăđặt câu h i ph i rõ ràng, gãy g nătránhăr m rà gây ra s khó hi uăđ i v i
h c sinh. Xem xét l i các câu h i có th ph i s d ngăcáchăđặt v năđ r t th c t bằng
cách s d ng d ng c minh h a.ă B c này GV cần tham kh o s góp ý c aă đ ng
nghi p có kinh nghi măđ hoàn chỉnh bài t p.
B c 6: Sắp x p thành h th ng bài t p có n i dung th c ti n trong h th ngăđƣă
biên so n. Rà soát l i h th ng các bài t p có n i dung th c t đ m b o s cơnăđ i gi a
các lo i bài t p phù h p v iătrìnhăđ phát tri n nh n th c c a h c sinh.
Chú ý:ă B c 1 và 2 có th hốnă đ iă choă nhau.ă Trongă 6ă b că trên,ă b c 2 là
quan tr ng nh t b iăđơyălƠ b căc ăb năđ hìnhăthƠnhăỦăt ng c a bài t p có n i dung
th c t .
Trong quá trình th c hi n, cần chú ý thêm m t s v năđ sau:
Các bài t p có n i dung th c t đ c s d ngăđ t o ra tình hu ng có v năđ ,
nh t thi t ph i ch aăđ ng các mâu thu n nh n th c nhằm kích thích tính tích c c trong
ho tăđ ng nh n th c c a HS. V i m iăBTăđặt ra, GV ph i d ki năđ c HS s không
tr l iăđ c m t cách hoàn thi n và mu n hoàn thi n câu tr l i thì cần ph iălĩnhăh i
thêm nh ng ki n th c m i nào s đ

c h c trong bài m i. Các BT có n i dung th c t

đặt ra nh t thi t ph iăđ c tr l i vào nh ng th iăđi m khác nhau trong ti n trình bài
h c (có th sau m i m c hoặc khi k t thúc bài h c). Các BT có n i dung th c t ph i
đ c l a ch n và xây d ng sao cho chúng có tính tiêu bi uă đ h c sinh hoàn thành
đ c vi c tr l i câu h i và bài t p này có th t m r ng và v n d ngăđ c vào th c
ti n cu c s ng v i nh ng v năđ t ngăt .
1.2.3. Phân lo i bài t p có n i dung th c t
D ng 1 (m că đ 1): Gi i thích các hi nă t
thu t c a v tălíăliênăquanăđ n ki n th c.

ng t nhiên, các ng d ng kỹ


13
BƠiăt pă1: Đọc kênh thông tin sau:
Sau tr năm aăđêmăqua,ăsángănayăcáăl i ch t n i khắp h đi u ti tăVĩnhăTrungăvƠă
Hàm Nghi, b c mùi tanh hôi.
Sáng 16/6/2019, hàng ch c nghìn con cá rơ phi ch t n i khắp mặt h đi u ti t
Th că Giánă vƠă Vĩnhă Trungă (qu nă Thanhă Khê,ă ĐƠă Nẵng). Mùi tanh hôi b c lên khi n
ng i dân không th điăd o hay t p th d cănh ăth ng ngày. Công nhân liên t c v t cá,
b vƠoăthùngărácănh ngăđ n gần 11h v năch aăth gom h t. Cán b Trung tâm quan trắc
đƣăt i l y m uăn c xét nghi m.

Hình 1.3: Cơng nhân thu dọn cá chết tại hồ Vĩnh Trung sáng ngày 17/6
TheoăơngăMaiăMƣ,ăGiámăđ căCơngătyăThốtăn
k t qu phân tích m uăn
cũngăb ơ nhi m.

c và X lỦăn

c th iăĐƠăNẵng,

c cho th y nguyên nhân cá ch t do thi u oxy. Hai h đi u ti t

"Có c ngă bao,ă nh ngă vìă khơngă ki m soát h tă đ că nênă n c th i sinh ho tă đƣă
ch y tràn t h th ng thu gom chung vào h đi u ti t, d năđ n ô nhi m h ", ông Mã nói.
T ngày 11/6, h đi u ti t bắtăđầu xu t hi n cá ch t.ăĐ n t i 16/6, công nhân thu
gomăđ
l

c gần 2 t n cá. "Hôm qua tr iăm a,ăđ o khí nên sáng nay cá ti p t c ch t và s

ng nhi u nh t t tr căđ n nay", ơng Mã nói thêm.
Câu 2.1(1): Nguyên nhân d năđ n cái ch t c a hàng lo t cá

h VĩnhăTrungăsangă

ngày 16/6?
Câu 2.2(1):ă Cácă đ ng v t và th c v t s ngă trongă n c cần ph i có khơng khí.
Khơng khí l i nhẹ h nă n c r t nhi u nên l raă trongă n c khơng có khơng khí. Tuy
nhiên trong th c t cho th yă cácă đ ng th c v t v n s ngă đ
nh ngăđi uăd ng nh ăvơălíăđó?

c. Hãy gi iă thíchă đ

- D ng 2 (m căđ 2): V n d ng các ki n th căđ căcácăthơngătinătrênăđ th ,
v hình minh h a,ătínhătốnăcácăđ iăl ng v t lí trong các tình hu ng th c ti n c
th .

c


14
Bài t p 20 (1) (2) (3)(4)LU C KHOAI TÂY
Ki n th c b mơn:ăPh ngătrìnhăcơnăbằng nhi t.
Dùng b păgaăđ lu c khoai tây trong m t cái xoong n căđ y kín vung. Sau khi
b t b păga,ăđoănhi tăđ n c trong n i các kho ng th i gian liên ti p. S li uăđ c
bi u di n bằngăđ th d iăđơy:ă
Nhi tă đ

(oC)

Th iă giană
(phút)
Hình 1.3: Đồ thị biểu diễn nhiệt độ luộc khoai tây theo thời gian
(Theo Tài li u t p hu n môn V tăLíănĕmăh c 2014- B GDă&ĐT)
Câu h i: LU C KHOAI TÂY.
Câu 20.1(2) Nĕngăl ng b p ga cung c pătrongă5ăphútăđầu tiên và 15 phút ti p
theoăđ c s d ng vào vi c gì?
Câu 20.3(2).Tínhănĕngăl ng cung c p cho n căvƠăkhoaiătơyătrongă5ăphútăđầu
tiên? Khoai tây ch y uăđ c c u t o t n c, và có th coi là kh iăl ngăn c trong
n iălƠă500g.ăNg i ta cầnă4,19kJăđ lƠmă1kgăn cătĕngă10 C.
Câu 20.4(2) Trongă5ăphútăđầuătiênăđƣădùngăh t 0,018 m3ga.ăNĕngăsu t t a nhi t
c a ga là 39MJ/ m3. Tính nhi tăl

ng hao phí trong th i gian này?

- D ng 3 (m că đ 3): Ki m ch ng hi năt

ng t nhiên, nguyên t c ho t

đ ng c a các ng d ng kỹ thu t c a v t lí liên quan (các thi t b ).
Ví d :
Bài t p 9 (3) (4) (6) Đènăkéoăquơn.
Ki n th c b môn:ăĐ iăl u
Hầu h t nh ng lo iăđ ch iăc a trẻ emănh ădi u gi y hay chong chóng ph i nh
có s c gió thì m i có th chuy năđ ng theo ý mu nănh ngăđènăkéoăquơnăl i khác. Chỉ
cầnăđ t ng n n năbênătrongănóălƠăđènăt đ ng quay trịn mà khơng cầnăđ n gió.
Quan sát video v cách làm l ngăđènăkéoăquơnăvƠătr l i các câu h i sau:
Trích từ: np0-bZ5lcAQ

Câu 9.2(3): Em hãy nêu nguyên lý ho tăđ ng c aăđènăkéoăquơn?


15

Hình 1.4: Cấu tạo lồng đèn kéo quân
(3)

Câu 9.4 . D a trên nguyên tắcătrên,ăng

i ta thi t k thi t b thơng gió (cịn g i

là qu cầuăthơngăgió)ăchoăcácănhƠ,ăx ng làm vi c c a cơng nhân (hình bên). Em hãy
gi i thích ngun tắc ho tăđ ng và cơng d ng c a thi t b thơng gió trên.

Hình 1.5: Quả cầu thơng gió

- D ng 4 (m căđ 4):ăĐánhăgiáăm t gi iăphápăkƿăthu tăliênăquanăđ n v năđ
th c ti n.
Bài t p 8(2)(4) C a s tàu h aăth
Ki n th c b môn: S d n nhi t.

ngăđ

c làm hai l p.

Tàu ho là lo iăph ngăti n giao thôngăđ ng dài trong xã h i hi n nay c a con
ng i. Do hành trình c a tầu ho th ng ph i xuyên qua nh ng vùng có bi năđ iăđi u
ki n khí h u r t l n, vì v y làm sao gi đ c cho trong toa xe có m tămơiătr ng nhi t
đ thích h păđƣătr thành v năđ quan tr ng mƠăng i thi t k toa xe ho ph i quan

tâm. Lắpăđặt c a s hai l p kính vào m i khoang c a toa xe là bi n pháp h u hi uăđ
gi i quy t v năđ này.