SKKN: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

MỤC LỤC
MỤC LỤC.............................................................................................................1
I. PHẦN MỞ ĐẦU:...............................................................................................3
1. Lý do chọn đề tài...........................................................................................3
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.......................................................................4
3. Đối tượng nghiên cứu....................................................................................5
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.......................................................................5
5. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................5
II. PHẦN NỘI DUNG:..........................................................................................5
1. Cơ sở lí luận:.................................................................................................5
2. Thực trạng:....................................................................................................5
2.1 Thuận lợi, khó khăn:................................................................................6
2.2 Thành công, hạn chế:...............................................................................7
2.3 Mặt mạnh, mặt yếu:.................................................................................7
2.4 Các nguyên nhân, các yếu tố tác động đến việc nghiên cứu đề tài:........7
2.5 Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra............8
3. Giải pháp, biện pháp:...................................................................................12
3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp.........................................................12
3.2 Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp:........................12
3.3 Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp:.............................................23
3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp:.........................................23
4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu:
.........................................................................................................................24
III/ KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ:............................................................................24
1/ Kết luận:......................................................................................................24
Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

1


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

2/ Kiến nghị:....................................................................................................25
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................28

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

2


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

I. PHẦN MỞ ĐẦU:
1. Lý do chọn đề tài
Ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, tơi đã có ước mơ trở thành một
cơ giáo, một người lái đị chở những ước mơ hồi bảo của các em học sinh. Và
với bao nỗ lực học hành, ước mơ đó đã thành hiện thực. Thế nhưng, ngay lần
cầm lái con đị đầu tiên, tơi đã vấp phải biết bao khó khăn. Mặc dù bản thân tơi
thừa biết rằng “Nhất quỹ nhì ma, thứ ba học trị”, song tơi vẫn khơng thể
lường trước được rằng việc dạy dỗ, giáo dục những mầm xanh của đất nước lại
khó khăn đến thế, nhất là khi tơi được nhà trường phân công làm chủ nhiệm lớp.
Là giáo viên bộ mơn, dạy cho các em kiến thức đã khó, làm chủ nhiệm lớp lại
khó khăn gấp bội phần. Trải qua bao năm làm cơng tác chủ nhiệm, với mn
vàn khó khăn, phức tạp, có niềm vui nhưng cũng khơng ít nỗi buồn, có thành
cơng nhưng khơng hiếm lần thất bại. Bởi lẽ, mỗi lớp chủ nhiệm đều có một đặc

thù riêng, nào là học sinh cá biệt về học tập, hay vi phạm nội qui trường lớp, nào
là học sinh có hồn cảnh gia đình khó khăn, con mồ cơi hay bố mẹ khơng hạnh
phúc, nào là lớp có tỉ lệ học sinh dân tộc thiểu số quá cao,…
Thế nhưng, điều làm tơi trăn trở nhất chính là ý thức đạo đức của các em
học sinh khối 9, lứa tuổi mà theo suy nghĩ ban đầu của tơi thì các em đều đã lớn,
đã biết định hướng cho bản thân, đã biết lo lắng cho tương lai. Do đó, chắc chắn
các em phải ngoan hơn, phải biết nghe lời bố mẹ, thầy cô, biết chăm lo học
hành… Nhưng không, năm học 2010 - 2011, lần đầu tiên tôi được nhà trường
phân công dạy khối 9 và làm chủ nhiệm lớp 9, tôi đã nhận ra những suy nghĩ
ban đầu của tơi là sai. Lớp 9B tơi chủ nhiệm năm đó có rất nhiều đối tượng học
sinh, cũng có em ngoan, học giỏi, nhưng bên cạnh đó cũng có nhiều em chưa
ngoan, thường xuyên vi pham nội quy trường lớp, cá biệt có những em cịn bị
bạn xấu rủ rê sa vào tệ nạn, hút thuốc, uống rượu, nói dối bố mẹ, thầy cơ, trốn
học đi chơi Game, thậm chí có em vướng vào yêu đương dẫn đến bỏ học giữa
chừng...Tôi nhận thấy một điều, học sinh lớp 9, lứa tuổi mà các em ln tự coi
mình là đã lớn, có thể giải quyết mọi việc, thích thể hiện nhưng thực tế thì các
em vẫn cịn rất non nớt, suy nghĩ chưa chín chắn nên rất dễ mắc sai lầm. Từ thực
Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

3


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

tế đó, tơi nhận thấy rằng, việc nắm rõ thực trạng và đề ra biện pháp về công tác
giáo dục đạo đức cho học sinh, nhất là học sinh lớp 9 là một nhiệm vụ hết sức
quan trọng của người làm cơng tác giáo dục.
Chính vì vậy, qua nhiều năm làm cơng tác chủ nhiệm, đặc biệt là chủ nhiệm

lớp 9, trải qua khơng ít lần phải tiếp xúc và trực tiếp xử lí những trường hợp vi
phạm đạo đức, tôi đã đúc kết được nhiều kinh nghiệm trong việc giáo dục đạo
đức cho học sinh, nhất là đối với học sinh khối 9. Và trong khuôn khổ sáng kiến
kinh nghiệm này, tôi xin được trao đổi cùng quý đồng nghiệp một vài kinh
nghiệm trong cơng tác chủ nhiệm, đó là “ MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP GIÁO
DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH LỚP 9”.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Mục tiêu:
Tìm ra một số biện pháp tối ưu nhất giúp giáo dục đạo đức cho học sinh,
mà cụ thể là học sinh lớp 9. Giúp các em nhận thấy rằng cần làm cho hành vi
ứng xử của mình phù hợp với lợi ích của xã hội, giúp các em có lí tưởng đạo đức
cũng như nguyên tắc và chuẩn mực đạo đức phù hợp. Giúp các em rèn luyện
thói quen hành vi đạo đức làm cho chúng trở thành bản tính tự nhiên của cá
nhân và duy trì lâu bền các thói quen đó để ứng xử đúng đắn trong mọi hồn
cảnh. Để từ đó giúp các em khơng mắc phải những sai phạm về đạo đức hay vi
phạm về nội quy về nền nếp của trường lớp hay những chuẩn mực đạo đức của
xã hội. Giúp các em không sa vào những tệ nạn ngày càng nhiều trong xã hội, để
các em có một cuộc sống lành mạnh, đạo đức trong sáng từ đó giúp các em có
định hướng đúng đắn hơn cho cuộc đời mình.
Nhiệm vụ:
- Xác định rõ từng đối tượng học sinh với những vi phạm đạo đức thường
gặp của các em.
- Tìm hiểu nguyên nhân vi phạm những đạo đức đó.
- Lựa chọn các biện pháp giáo dục phù hợp với từng đối tượng học sinh và
lập kế hoạch giáo dục giúp các em khắc phục những sai phạm về đạo đức.

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

4


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

- Thực hiện kế hoạch giáo dục giúp các em khắc phục những sai phạm về
đạo đức.
- Đúc rút kinh nghiệm trong quá trình giáo dục đạo đức học sinh lớp mình
chủ nhiệm.
3. Đối tượng nghiên cứu
- Tìm hiểu về những vi phạm đạo đức của học sinh lớp chủ nhiệm nhằm
đưa ra một số biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9.
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Học sinh lớp 9A trường THCS Lê Quý Đôn, xã Đray Sáp, huyện Krông
Ana năm học 2015-2016.
5. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp nghiên cứu lý luận.
- Phương pháp điều tra thực tế, thống kê.
- Phương pháp vấn đáp.
- Phương pháp trao đổi thông tin giữa giáo viên và học sinh, gia đình học
sinh…
II. PHẦN NỘI DUNG:
1. Cơ sở lí luận:
Dựa trên cơ sở lý luận giáo dục đạo đức, tiến hành điều tra thực trạng của
công tác giáo dục đạo đức học sinh của lớp, phân tích ngun nhân, tìm ra
những yếu tố liên quan đến công tác giáo dục đạo đức học sinh. Qua đó đề ra
biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh trong giai đoạn hiện nay, đặc biệt là
học sinh lớp 9A trường THCS Lê Quý Đôn năm học 2015-2016.
2. Thực trạng:
Để có sự nhìn nhận tồn diện đúng đắn về vấn đề đạo đức của lớp và của

từng học sinh trong lớp, ngay từ đầu năm khi nhận lớp, tơi đã tìm hiểu về kết
quả hạnh kiểm của các em trong năm học trước:

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

5


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

TỐT

KHÁ
TRUNG BÌNH GHI CHÚ
SL
TL
SL
TL
SL
TL
11
36,7%
12
40%
7
23,3%
Sau một năm áp dụng đề tài, kết quả thu được của lớp chủ nhiệm năm học 2014
– 2015 như sau:

TỐT

KHÁ
TRUNG BÌNH
GHI CHÚ
SL
TL
SL
TL
SL
TL
14
46,7%
13
43,3%
3
10%
Mặc dù kết quả thu được khá cao, song vẫn cịn một số thiếu sót, tơi muốn
sáng kiến của mình hồn chỉnh hơn. Vì vậy, năm học 2015-2016, khi được phân
công chủ nhiệm lớp 9A, tôi tiếp tục nghiên cứu để hồn thiện đề tài. Tơi đã điều
tra kết quả đầu năm của lớp như sau:
TỐT
SL TL

KHÁ
SL TL

TRUNG BÌNH
GHI CHÚ
SL

TL
Huỳnh Vĩnh Quang, Lê Quang Huy,
H Mah Ayun, Trương Thành Nhựt,

14 38,7% 15 41,7%

7

19,6%

Nguyễn Văn Vũ, Hòa Tú Tài,
Y Buni Niê bị

xếp loại hạnh kiểm trung bình
Ngồi ra, tơi cịn gặp giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và cán sự lớp
cũ để tìm hiểu nhằm nắm bắt tình hình đặc điểm và hồn cảnh gia đình của từng
học sinh trong lớp.
Từ những tìm hiểu ban đầu cùng với việc trị chuyện nhằm nắm bắt thơng
tin trực tiếp từ các em, tơi nhận thấy những thuận lợi và khó khăn như sau:
2.1 Thuận lợi, khó khăn:
* Thuận lợi: Đa số những học sinh có năng lực học tập khá, giỏi và những
học sinh được gia đình quan tâm thì thường ngoan ngỗn, ít vi phạm đạo đức.
*Khó khăn: Với đặc điểm lứa tuổi lớp 9, các em dễ bị thu hút bởi các tác
động xấu bên ngồi, các em thích khám phá những điều mới mẽ nhưng chưa
phân biệt được đúng sai. Một số học sinh cuối năm học trước đã có biểu hiện
nghiện game nặng như học sinh Trương Thành Nhựt, Huỳnh Vĩnh Quang, Trần
Đăng Mua, Nguyễn Văn Vũ…Hay có học sinh chán học có ý định nghỉ học như
học sinh Huỳnh Vĩnh Quang, H’Mah Ayun. Đời sống nhân dân chủ yếu là làm
Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

6


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

nơng nghiệp, dân trí thấp, một số học sinh có bố mẹ đi làm ăn xa, một số gia
đình cịn chưa quan tâm nhiều đến con em mình, một số thơn bn có nhiều
thanh thiếu niên hư hỏng, các quán internet mọc lên xung quanh trường nhiều,
nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến việc học sinh bị lôi kéo đến các tệ nạn xã hội và ảnh
hưởng đến việc giáo dục đạo đức.
2.2 Thành công, hạn chế:
* Thành cơng: Với sự nhiệt tình, tận tụy và những kinh nghiệm có được
qua nhiều năm chủ nhiệm, tơi đã uốn nắn kịp thời những học sinh có biểu hiện
vi phạm nội quy, giảm sút về đạo đức. Nhiều em học sinh đã biết sữa chữa và có
sự tiến bộ vượt bậc so với năm trước. Các em ngoan hơn và biết nghe lời hơn.
* Hạn chế: Việc xử lí vi phạm của học sinh chưa được triệt để. Vẫn còn
hiện tượng học sinh hút thuốc, học sinh bị bạn xấu rủ rê bỏ học đi chơi điện tử,
bi da. Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh chưa được chú trọng, dẫn đến
tình trạng các em bị mơ hồ và dễ bị lôi kéo vào các tệ nạn làm tha hóa đạo đức.
Ngồi ra, mối quan hệ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục
đạo đức của học sinh chưa thực sự hiệu quả.
2.3 Mặt mạnh, mặt yếu:
Mặt mạnh: Học sinh được tạo cơ hội nhìn nhận những vi phạm về đạo đức
của bản thân để từ đó có thể sữa chữa những sai lầm của mình. Giáo viên chủ
nhiệm thường xuyên tiếp xúc và xử lí những vi phạm đạo đức của học sinh có
thêm nhiều kinh nghiệm trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh.
Mặt yếu: Việc giáo dục đạo đức phải trải qua thời gian rất dài nhưng hiệu
quả mang lại vẫn chưa cao. Đối tượng học sinh người đồng bào dân tộc ít người

rất khó hịa đồng với học sinh trong lớp, các em thường có tính cách nóng nãy
nên rất khó khun bảo. Mặt khác, gia đình thường hay phó mặc cho nhà trường
và xã hội nên rất khó khăn trong việc trao đổi với gia đình về vấn đề đạo đức
của học sinh.
2.4 Các nguyên nhân, các yếu tố tác động đến việc nghiên cứu đề tài:
Là một giáo viên bộ môn đồng thời cũng là một giáo viên nhiều năm chủ
nhiệm, trong quá trình giảng dạy tiếp xúc với nhiều đối tượng học sinh và phải
Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

7


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

thường xuyên xử lí những vi phạm đạo đức của học sinh nên tôi đã đúc rút được
nhiều kinh nghiệm cho bản thân trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh.
Bản thân luôn luôn nhiệt tình bám sát tình hình của lớp, quan tâm đến từng
đối tượng học sinh, kịp thời phát hiện những vi phạm của học sinh và nguy cơ
tiềm ẩn để kịp thời ngăn chặn.
Tôi thường xuyên trao đổi với giáo viên bộ môn để kịp thời động viên, giúp
đỡ và khuyến khích những học sinh có dấu hiệu lơ là môn học. Đồng thời trao
đổi với phụ huynh học sinh để tìm ra những biện pháp khắc phục những khó
khăn mà các em đang gặp phải để giúp các em tiến bộ hơn trong học tập.
Ngồi ra, tơi ln trao đổi với các giáo viên chủ nhiệm có học sinh vi phạm
nhằm mục đích tìm ra những giải pháp tối ưu trong việc giáo dục đạo đức học
sinh. Đồng thời, với sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của các cấp lãnh đạo trong và
ngoài trường đã giúp bản thân tơi hồn thành nhiệm vụ của mình.
2.5 Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra.

Mục tiêu của giáo dục hiện nay là thơng qua q trình đào tạo của mình mà
giúp học sinh phát triển tồn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ
năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người.
Muốn làm được điều này, chỉ riêng giáo viên ráng sức thì chưa đủ mà cần
có sự tích cực tiếp nhận của học sinh với ngun tắc “Học sinh tích cực, chủ
động” thì giáo dục tính tự giác, tạo được niềm say mê cho các em. Nhưng thật
đáng lo ngại, có khơng ít học sinh học hành như điều bắt buộc, miễn cưỡng thực
hiện yêu cầu của giáo viên. Nhiều em cịn chây lười, khơng chịu học bài, làm
bài, vi phạm nền nếp, đạo đức như hút thuốc, nói dối bố mẹ, thầy cơ, trốn học đi
chơi điện tử, đánh nhau,…

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

8


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Hình 1: Nhiều học sinh hút thuốc lá

(Ảnh minh họa – Nguồn Internet)
Hình 2: Học sinh trốn học đi chơi điện tử

( Ảnh minh họa – Nguồn Internet)

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

9


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Hình 3: Học sinh đánh nhau

( Ảnh minh họa – Nguồn Internet)
- Công tác giáo dục đạo đức học sinh của lớp 9A
Hoạt động giáo dục ngoại khóa:
Tham gia các hoạt động giáo dục theo quy định của biên chế năm học: Sinh
hoạt ngoài giờ lên lớp theo chủ điểm từng tháng của năm học. Sinh hoạt dưới
cờ, thực hiện các phong trào thi đua có liên quan đến các hoạt động giáo dục
trong nhà trường. Nhưng đơi khi một số hoạt động cịn mang tính hình thức,
chưa phát huy được tác dụng giáo dục đạo đức học sinh.
Các hoạt động giáo dục lao động
Học sinh lớp lao động vệ sinh trong và ngoài lớp học, lao động theo kế
hoạch của ban lao động, thu dọn vệ sinh môi trường, cải tạo cảnh quan sư phạm:
Trồng và chăm sóc cơng trình măng non của chi đội mình theo quy định của liên
đội.
Sự tham gia giáo dục đạo đức cho học sinh của các giáo viên bộ môn
Giáo viên bộ môn liên hệ giáo dục đạo đức học sinh thông qua bài học, tiết
học. Nhắc nhở uốn nắn những sai phạm của học sinh trong giờ học
Tuy nhiên, vẫn có một số giáo viên q gị bó, đơn điệu khi lồng ghép liên
hệ giáo dục đạo đức thơng qua bài học. Vẫn cịn những giáo viên coi việc giáo
dục đạo đức học sinh là trách nhiệm của giáo viên chủ nhiệm.
Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

10


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Công tác giáo dục đạo đức của giáo viên chủ nhiệm
Giáo viên chủ nhiệm là người quản lí mọi hoạt động của lớp học, là người
triển khai các hoạt động của nhà trường đến từng học sinh. Trong năm học giáo
viên chủ nhiệm thực hiện đầy đủ các loại sổ sách, lên kế hoạch hoạt động cụ thể
hàng tuần, tháng, năm theo chỉ tiêu của các đồn thể, chun mơn, liên Đội cũng
như của nhà trường và Phòng giáo dục.
Kết hợp được nhiều hoạt động, đồn thể trong cơng tác giáo dục đạo đức
học sinh.
- Chất lượng đạo đức của học sinh
Kết quả đạt được về phía học sinh là phần lớn các em có được những hiểu
biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo đức, có lịng tự trọng, tự tin vào
khả năng của bản thân, có trách nhiệm với hành động của mình, chăm ngoan, lễ
phép với thầy cơ giáo, hòa nhã với bạn bè, nghiêm chỉnh chấp hành các quy định
của lớp, nội quy của trường.
Bên cạnh đó vẫn còn một số bộ phận học sinh như: Huỳnh Vĩnh Quang,
Trương Thành Nhựt, Hòa Tú Tài, Y Buni Niê, H Mah Ayun…chưa ngoan,
thường hay vi phạm đạo đức, có biểu hiện chán nản, khơng thích học, thường
xun gây mất trật tự trong lớp, nói tục, vơ lễ với thầy cơ, nói dối thầy cơ và bạn
bè, cúp tiết giao lưu với đối tượng xấu bên ngoài đi chơi điện tử, bi da gây gỗ
đánh nhau… Khi thầy cô nhắc nhở lại tỏ thái độ chống đối, không nghe.
* Nguyên nhân chủ yếu là:
Thiếu sự phối kết hợp thường xuyên với Cha mẹ học sinh để giáo dục các
em.
Một số học sinh vi phạm đạo đức mà nhà ở buôn Tuor, khi giáo viên chủ

nhiệm đến gia đình để phối hợp giáo dục thường là ban ngày mà gia đình đi làm
nương rẫy nên không gặp.
Địa bàn của trường đa số người dân nghèo, học sinh ngồi việc học cịn
phải theo cha mẹ làm việc như: chăn trâu, tưới cà phê để giúp gia đình, cụ thể là
em Y Buni.

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

11


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Trình độ nhận thức của một số phụ huynh còn hạn chế và ý thức chưa cao,
chưa thấy được tầm quan trọng của việc học tập và giáo dục con em nên khi
giáo viên chủ nhiệm đến nhà để kết hợp giáo dục thì quá thờ ơ và đưa ra nhiều lí
do để bao biện cho con cái “Ở nhà nó rất ngoan và chăm chỉ” cụ thể là em Hòa
Tú Tài. Nhiều phụ huynh khơng quan tâm đến con em mình, khơng tham gia
họp phụ huynh, không đến gặp giáo viên chủ nhiệm khi có giấy mời, thậm chí
có phụ huynh khi giáo viên gọi điện thoại hay đến nhà để trao đổi tình hình học
tập của học sinh cịn tỏ thái độ khó chịu vì bị làm phiền.
Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong cơng tác giáo dục
đạo đức học sinh chưa chặt chẽ và liên tục.
3. Giải pháp, biện pháp:
3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
Thông qua nhiều mối quan hệ để tìm hiểu nguyên nhân học sinh vi phạm
đạo đức để từ đó tìm ra biện pháp giáo dục đạo đức học sinh.
Kết hợp chặt chẽ với các giáo viên bộ môn, ban nề nếp và các tổ chức đồn

thể để cùng tìm ra biện pháp thích hợp nhằm ngăn chặn và xử lý kịp thời những
hành vi vi phạm đạo đức của học sinh.
Thường xun liên hệ với gia đình học sinh để thơng báo kịp thời tình hình
của học sinh để cùng gia đình phối hợp giáo dục đạo đức con em mình.
Phát huy tích cực sự phối hợp giáo dục giữa gia đình, nhà trường và xã hội
nhằm hạn chế việc học sinh bị lôi cuốn tham gia vào các tệ nạn xã hội làm suy
giảm đạo đức.
3.2 Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp:
* Giáo viên chủ nhiệm tìm hiểu đặc điểm tình hình của lớp, của từng
học sinh:
Ngay từ khi nhận lớp chủ nhiệm, tôi đã thu thập đầy đủ thông tin về học
sinh như: Lực học, động cơ học tập, tình hình sức khỏe, đạo đức, mối quan hệ,
thái độ với cha mẹ,với thầy cô giáo, bạn bè…Như đặc điểm tình hình của một số
học sinh sau:

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

12


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Học sinh Y Buni Niê năm học 2014-2015 là một học sinh người dân tộc
thiểu số, gia đình khó khăn, bố mẹ ít quan tâm nên ở nhà em thích làm gì thì
làm, khơng ai quản lí. Do đó, khi lên lớp em thường tỏ thái độ ngang bướng
không hợp tác với thầy cô và bạn bè, cuối năm bị xếp loại học lực yếu, hạnh
kiểm trung bình, được lên lớp sau khi rèn luyện trong hè.
Học sinh Huỳnh Vĩnh Quang năm học 2014 -2015 là một học sinh đã

nghiện game nặng, thường xuyên cúp tiết, nói dối bố mẹ, thầy cơ, học lực giảm
sút, có ý định bỏ học, cuối năm bị xếp loại học lực yếu, hạnh kiểm trung bình,
được lên lớp sau khi rèn luyện trong hè.
Học sinh H Mah Ayun năm học 2014-2015 là một học sinh người dân tộc
thiểu số, bố mẹ lớn tuổi ít quan tâm, nhiều năm ở lại lớp nên lớn tuổi hơn so với
các bạn trong lớp, đang tuổi dậy thì em đã sớm vướng vào chuyện yêu đương
nên hay đi chơi khuya, không ai quản lí. Em thường xun lơ là, bỏ bê việc học,
có ý định bỏ học, cuối năm bị xếp loại học lực yếu, hạnh kiểm trung bình, được
lên lớp sau khi rèn luyện trong hè.
Những thơng tin đó giúp tơi có thể hiểu rõ nguyên nhân hình thành đạo đức
của học sinh.
Ngồi ra, tơi cũng tìm hiểu kĩ về đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi của học sinh
lớp 9 và những hoạt động yêu thích ở lứa tuổi của các em điều đó giúp mối quan
hệ giữa giữa cơ trị ngày càng thân thiết để các em cởi mở hơn khi nói chuyện
hay giải bày tâm sự. Tơi đã dành thời gian gặp trực tiếp riêng các em học sinh
hay vi phạm sau những giờ học hay giờ ra chơi tâm sự với tư cách là “Người
bạn, người chị, người mẹ” để khuyên bảo, động viên. Từ đó, các em thấy được
những điều chưa tốt của mình để khắc phục, qua đó các em thấy cơ khơng ghét
mình mà cịn tạo cơ hội cho mình sửa chữa. Khi đó các em khơng có ý nghĩ tiêu
cực mà trái lại có ý nghĩ, thái độ tích cực hơn để hồn thiện mình.
Gặp các bạn thân của học sinh trên, những học sinh ở gần nhà và các học
sinh trong ban cán sự lớp nhắc nhở các em luôn chú ý quan tâm động viên tạo
điều kiện giúp đỡ những học sinh hay vi phạm bằng các hình thức như đơi bạn
cùng tiến, nhóm học tập, câu lạc bộ học tập. Từ đó các em thấy mình khơng bị
Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

13

Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

xa lánh, mặc cảm vì những hành vi vi phạm nội quy trường, lớp của mình mà
tạo cho các em có tinh thần thương u và tương trợ lẫn nhau tăng thêm tinh
thần đoàn kết giữa các học sinh.
* Xây dựng truyền thống tốt đẹp và công tác đánh giá xếp loại công
bằng khách quan:
Các hoạt động của lớp sẽ trở thành truyền thống nếu nó được lặp đi lặp lại
và trở thành thói quen. Là GVCN, tôi luôn đề cao cho học sinh thấy cần phải
trân trọng và giữ gìn những truyền thống tốt đẹp của lớp đồng thời khuyến khích
các em tạo ra những truyền thống tốt đẹp khác. Tơi nói với các em: “Chúng ta
là những học sinh lớp 9, đây là năm học cuối cùng của các em ở ngôi trường
nay. Các em hãy để lại nơi đây những kĩ niệm thật đẹp, để sau này khi nhắc đến
lớp chúng ta, mọi người sẽ nhớ đến những gì tốt đẹp nhất”.
Hình 4: Tập thể lớp 9A cùng GVCN thể hiện sự quyết tâm trong buổi đại hội
chi đội.

Để xây dựng một lớp học có truyền thống tốt đẹp, cần có một bộ phận ban
cán sự năng nổ, nhiệt tình có trách nhiệm. Vì vậy, ngay từ khi nhận lớp, tơi đã
gặp giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ mơn cũ tìm hiểu để biết được những học
Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

14


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

sinh có năng lực, sở trường, có tố chất lãnh đạo. Cho nên, trong đại hội chi đội
đầu năm tôi đã định hướng cho lớp bầu ra một ban cán sự, ban chỉ huy chi đội
có tinh thần trách nhiệm và là những tấm gương sáng để các học sinh khác noi
theo như lớp trưởng: Lê Thị Huyền My, lớp phó học tập: Tạ Thị Kim Dung, chi
đội trưởng: Nguyễn Khuê... đều là những học sinh học khá, giỏi, có ý thức trách
nhiệm cao trong nhiều năm liền. Từ đó, tơi đã dành một số thời gian để huấn
luyện ban cán sự, để các em có thể tự quản và biết đánh giá, xếp loại hạnh kiểm,
xếp loại thi đua một cách khách quan.
Hình 5: Đại hội chi đội 9A năm học 2015-2016

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

15


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

16


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Mỗi tuần mỗi học sinh đều có 100 điểm ban đầu, số điểm tăng lên hay
giảm xuống là do các em thực hiện tốt nội quy, tham gia tốt các hoạt động hay vi

phạm nội quy, vi phạm đạo đức. Và tùy vào số điểm các em đạt được mà xếp
loại hạnh kiểm của tuần, của tháng, của học kì. Ngồi ra, tơi cịn đưa ra hình
thức khen thưởng những học sinh có điểm cao trong từng tháng . Không những

thế, cứ cuối tuần sau khi tổng kết xếp loại, tôi đề nghị mỗi tổ bầu ra những học
sinh có sự tiến bộ trong tuần để khen thưởng. Bất kì một học sinh nào chỉ cần
trong tuần có sự tiến bộ so với tuần trước và được các bạn ghi nhận thì đều được
nhận một phần thưởng của lớp. Hình thức thi đua này được các em học sinh
hưởng ứng rất nhiệt tình, các em luôn luôn cố gắng thực hiện tốt hơn tuần trước
để được nhận phần thưởng.
Hình 6: Học sinh tổng hợp kết quả cuối tuần

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

17


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Hình 7: Học sinh có sự tiến bộ trong tuần lên nhận phần thưởng

* Phối hợp chặt chẽ với giáo viên bộ môn, các tổ chức đoàn thể trong
việc giáo dục đạo đức học sinh:
Thường xuyên trao đổi với giáo viên bộ môn và các tổ chức đồn thể về
tình hình học sinh lớp mình chủ nhiệm để đưa ra những biện pháp thích hợp kịp
thời uốn nắn những hành vi vi phạm của các em. Cùng với các tổ chức đoàn thể
trong nhà trường như Đội TNTP, Đoàn thanh niên tổ chức những hoạt động lồng
ghép trong các tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp, những chuyên đề mang tính giáo

dục như: Tuyên truyền về phịng chống tai nạn thương tích, tun truyền về tác
hại của Game Online, tác hại của chất gây nghiện, Chun đề: xây dựng tình bạn
đẹp, nói khơng với bạo lực học đường... Ở lứa tuổi của các em, tình cảm khác
phái là một vấn đề nhạy cảm, kích thích sự tị mị tìm hiểu, có thể gây ra những
hậu quả nghiêm trọng nếu thiếu hiểu biết. Nên GVCN cần khéo léo, tế nhị nhắc
nhở các em đồng thời phối hợp với các đoàn thể nhà trường tổ chức chuyên đề
giáo dục giới tính cho các em. Hưởng ứng nhiệt tình các hoạt động như trồng và
chăm sóc cơng trình măng non, trang trí lớp học thân thiện, đêm hội trăng rằm,
làm ống cuốn thư,... Từ các hoạt động đó giáo dục cho học sinh tinh thần đoàn
kết, đồng thời lôi cuốn các em tham gia nhằm tránh xa các tệ nạn xã hội.
Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

18


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Hình 8: Hoạt động ngồi giờ lên lớp: Trồng cây lưu niệm

Hình 9: Cơng trình măng non của chi đội 9A

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

19

Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Hình 10: Một góc lớp học thân thiện

Cùng với lớp bình chọn những học sinh ưu tú của lớp tham gia học lớp cảm
tình đồn. Phối hợp với Đoàn thanh niên nhà trường tổ chức các hoạt động để
học sinh tìm hiểu về Đồn, tham gia các hoạt động ý nghĩa do đoàn trường và
đoàn xã phát động: Ngày tình nguyện xanh, lao động cơng ích con đường thanh
niên,… Các em đã rất cố gắng hoàn thiện bản thân để được đứng trong hàng ngũ
của Đồn.
Hình 11: học sinh lớp 9 trong buổi lễ trưỡng thành Đội

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

20


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Phối hợp chặt chẽ với ban nề nếp trong việc xử lí những học sinh vi phạm.
Báo cáo kịp thời với nhà trường những trường hợp vi phạm có tính chất nghiệm
trọng như nghiện Game nặng, đánh nhau, sử dụng chất gây nghiện...để nhà
trường có hình thức xử lí thích hợp.
* Giáo viên chủ nhiệm tìm hiểu đặc điểm tình hình của gia đình của
từng học sinh:
Về gia đình, tơi tìm hiểu một số đặc điểm như: Nơi ở, nghề nghiệp cha, mẹ,
hoàn cảnh sống, kinh tế gia đình, sự quan tâm của cha mẹ đối với con cái, mối
quan hệ với hàng xóm láng giềng. Có được những thơng tin đó giúp tơi có thể

kết hợp tốt với gia đình học sinh trong việc giáo dục đạo đức học sinh. Ngay
trong cuộc họp phụ huynh đầu năm, tôi đề nghị phụ huynh cùng với GVCN đưa
ra những biện pháp để cùng giáo dục con em mình. Tất cả các biện pháp đưa ra
tơi đều yêu cầu ghi rõ vào biên bản đồng thời cam kết thực hiện để phụ huynh
thấy được tầm quan trọng. Tôi cũng yêu cầu phụ huynh cung cấp số điện thoại
để tiện liên lạc trong những tình huống cấp bách. Tôi và các bậc phụ huynh đã
bầu ra một ban chấp hành hội đại diện cho các thôn buôn luôn nhiệt tình và có
tinh thần trách nhiệm cùng với giáo viên chủ nhiệm kịp thời liên lạc với các gia
đình có học sinh vi phạm để cùng với gia đình giáo dục các em, giúp các em
không bị lôi kéo vào các tệ nạn xã hội và ảnh hưởng đến việc học tập của các
em. Đối với những phụ huynh khơng quan tâm đến con em mình, khơng tham
gia họp phụ huynh, tơi đến nhà gặp và phân tích cho phụ huynh hiểu ra các vấn
đề rằng việc giáo dục đạo đức cho con em là sự chăm lo cho tương lai của các
em sau này.
Để công tác giáo dục đạt kết quả cần phải có sự phối kết hợp giữa nhà
trường – gia đình và xã hội. Họp BCH hội phụ huynh lớp theo từng tháng, nhờ
các bậc phụ huynh ở từng khu vực cùng giáo viên đến nhà học sinh vi phạm để
trao đổi. Hoặc có khi tơi trực tiếp gặp trưởng thơn bn trình bày tình hình của
học sinh, nhờ họ đưa ra cuộc họp thôn buôn, phổ biến, động viên để phụ huynh
có ý thức trách nhiệm đối với việc giáo dục đạo đức cho con em mình.

Phan Thị Hà - THCS Lê Q Đơn

Năm học: 2015-2016

21


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

Từ những cố gắng của mình và sự phối kết hợp giáo dục giữa đồng nghiệp,
gia đình và xã hội, những học sinh hay vi phạm đạo đức trong lớp đã có ý thức
hơn, tình trạng vi phạm đạo đức có xu hướng giảm rõ rệt.
Cụ thể như em Huỳnh Vĩnh Quang là một học sinh cá biệt, em vắng học
ngay trong buổi học đầu tiên, buổi học thứ hai em có mặt nhưng khơng khăn
qng, khơng đóng thùng và khi tơi hỏi về ngun nhân vắng học thì em tỏ thái
độ bất hợp tác. Ngày hơm sau Quang nghỉ học khơng lí do, khi tìm hiểu ngun
nhân từ các học sinh khác, tơi được biết em không muốn đến trường nữa. Thế là
ngay buổi trưa hôm ấy, tôi đến nhà gặp mẹ em và được biết, Quang đã quyết
định nghỉ học và lên phố làm thêm từ sáng sớm. Mẹ em cịn nói: “Ơi dào, cơ
giáo khơng phải đến nhà nữa đâu, nó đến trường cũng có học đâu, suốt ngày
nói dối bố mẹ đi chơi điện tử, tơi nói nhiều mà nó nào có nghe, thơi thì cho nó
nghĩ học đi làm cho biết thế nào là cực khổ”. Tôi đã cố gắng dùng lời lẽ giải
thích cho mẹ Quang hiểu rằng em còn nhỏ, để em bỏ học sớm như thế là khơng
nên, liệu em có chịu khó đi làm hay lại sa vào tệ nạn xã hội… Tơi phân tích cho
mẹ Quang hiểu ít nhất em cũng cần phải học xong lớp 9, có bằng cấp 2 rồi có
thể đi học nghề. Tôi cũng hứa với mẹ em sẽ phối hợp với gia đình giáo dục em,
động viên, giúp đỡ em… Sau đó, tơi hỏi mẹ em số điện thoại và địa chỉ nơi em
làm thêm, tôi đã trực tiếp đi gặp, động viên và khuyên em về tiếp tục học hành.
Sau nhiều lần gặp riêng em, cùng với việc phối hợp với thôn trưởng đến nhà vận
động, Quang đã thân thiện với tôi hơn, em hứa sẽ trở lại lớp học và sẽ cố gắng
học tốt để khơng phụ lịng của cô.
Khi lên lớp, tôi nhờ một số học sinh thường xuyên gần gũi giúp đỡ, động
viên Quang, tiếp thêm nghị lực cho em tiếp tục đến trường. Mặc dù sau đó, em
vẫn lại tiếp tục vi phạm một số lỗi như vắng học khơng lí do, cúp tiết, đi học
muộn, khơng học bài,… Nhưng nhờ có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà
trường và địa phương, đặc biệt là sự quan tâm của giáo viên chủ nhiêm và các
bạn trong lớp đã thường xuyên đến nhà động viên, khuyến khích em để giúp em
có động lực đi học, vì vậy Quang đã khơng cịn ý định bỏ học, cúp học đi chơi
điện tử, ít vi phạm nề nếp và có thái độ học tập tích cực hơn. Nhưng vì thời gian

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

22


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

vắng học nhiều làm cho kiến thức em bị hổng, dẫn đến lực học kém, cuối kì bị
khống chế nên hạnh kiểm xếp loại trung bình.
Ngồi ra, một số học sinh khác cũng có sự tiến bộ thấy rõ như: Trương
Thành Nhựt, Hòa Tú Tài, Y Bu Ni Niê, H Mah Ayun…
3.3 Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp:
Để thực hiện những tốt những giải pháp, biện pháp nêu trên thì:
+ Địi hỏi người giáo viên phải nắm vững những đặc điểm Tâm – Sinh lý
lứa tuổi của học sinh, nắm vững cá tính, hồn cảnh sống, hồn cảnh gia đình cụ
thể của từng em để định ra sự tác động thích hợp.
+ Việc giáo dục đạo đức là q trình lâu dài, địi hỏi giáo viên chủ nhiệm
phải kiên trì, liên tục, có niềm đam mê nghề nghiệp và tinh thần trách nhiệm cao
đối với học sinh.
+ Giáo dục đạo đức cho học sinh trong thực tiễn xã hội và địa phương. Phải
nhạy bén với tình hình chuyển biến của địa phương, đưa những thực tiễn đó vào
những tiết hoạt động ngồi giờ lên lớp, vào những hoạt động của lớp để giáo dục
học sinh.
+ Giáo dục đạo đức theo nguyên tắc tập thể: Dìu dắt mỗi học sinh trong tập
thể, một tập thể lớp có truyền thống tốt đẹp, có sự đồn kết nhất trí thì sẽ góp
phần rất lớn vào việc giáo dục đạo đức cho học sinh. Để thực hiện tốt nguyên tắc
này, đòi hỏi GVCN phải xây dựng được bộ phận cán bộ lớp năng nổ, nhiệt tình,
có trách nhiệm, tổ chức tốt các phong trào xây dựng các nhóm, tổ, đơi bạn cùng

tiến…
+ GVCN phải phối hợp chặt chẽ với gia đình, nhà trường, giáo viên bộ mơn
và các tổ chức đoàn thể trong nhà trường và ngoài xã hội.
3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp:
Các giải pháp, biện pháp có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, trong một tình
huống chúng ta có thể vận dụng nhiều giải pháp, biện pháp khác nhau để đem lại
hiệu quả tốt nhất.

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

23


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề
nghiên cứu:
Từ những cố gắng của mình và sự phối kết hợp giáo dục giữa đồng nghiệp,
gia đình và xã hội, những học sinh hay vi pham đạo đức trong lớp đã có ý thức
hơn, khơng cịn tình trạng vi phạm đạo đức.
Nhìn chung, các em đã tiến bộ rõ rệt, biết yêu trường mến lớp hơn, phụ
huynh đối với trường và cơ giáo ngày càng thân thiết gắn bó hơn.
Tuy đạt được một số kết quả đáng khích lệ về chất lượng đạo đức, song một
số em vẫn bị xếp loại hạnh kiểm trung bình là do những học sinh này mặc dù có
sự chuyển biến tích cực về đạo đức nhưng các em lại bị khống chế do học lực
yếu kém.
* Kết quả hạnh kiểm học kì I – năm học 2015 – 2016 của lớp 9A như sau:
ĐẦU NĂM HỌC

Khá

Tốt

TB

CUỐI HỌC KỲ I
Khá

Tốt

TB

SL

TL(%)

SL

TL(%)

SL

TL(%)

SL

TL(%)

SL

TL(%)

SL

TL(%)

14

38,7

15

41,7

7

19,6

18

50

15

41,7

3

8,3

III/ KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ:
1/ Kết luận:
Vấn đề đạo đức hiện nay của học sinh trường THCS có chiều hướng giảm
sút và đáng lo ngại. Giáo dục cho học sinh là đòi hỏi sự quan tâm, chung sức của
toàn xã hội.
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài về giáo dục đạo đức cho học sinh
lớp 9A trường THCS Lê Quý Đôn đã giúp tôi, người làm công tác giáo dục xác
định được tầm quan trọng của công tác giáo dục đạo đức cho học sinh ở nhà
trường.
Để có được kết quả đó, địi hỏi người giáo viên phải có lịng kiên trì bền
vững thường xun trong suốt năm học. Cần kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường –
gia đình và xã hội.
Giáo viên phải có lòng yêu nghề, mến trẻ với khẩu hiệu “Trường học thân
thiện, học sinh tích cực”.

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

24


Đề tài: Một số biện pháp giúp giáo dục đạo đức cho học sinh lớp 9

2/ Kiến nghị:
Năm học 2015 – 2016 là năm tiếp tục thực hiện cuộc vận động “Xây
dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Mà cơng tác giáo dục là trách
nhiệm của tồn xã hội, mọi người, mọi nhà đều phải có trách nhiệm đó là mục
tiêu “Xã hội hóa giáo dục”. Để thực hiện được mục tiêu này cần phải có sự kết

hợp giữa gia đình – nhà trường và xã hội:
a. Đối với nhà trường:
BGH phải xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh ngay từ đầu
năm học.
Nhà trường phải thường xuyên tổ chức các phong trào và hoạt động để
cuốn hút học sinh vào việc học tập.
Thành lập ban nề nếp có nhiệt tình, có nhiều kinh nghiệm trong việc quản
lí và xử lí vi phạm của học sinh. Tổ chức họp, tham khảo để lấy ý kiến của hội
đồng giáo viên để đưa ra nôi quy nhà trường cụ thể và hình thức kĩ luật rõ ràng
đối với những hành vi vi phạm của học sinh
Đoàn đội phải chủ động phối hợp với giáo viên chủ nhiệm, giáo viên chủ
nhiệm, giáo viên bộ môn tổ chức tốt phong trào thi đua học tập, tổ chức sinh
hoạt NGLL theo chủ điểm đạt hiệu quả.
b. Đối với gia đình:
Tạo điều kiện cho các em có điều kiện học tập tốt. Quán xuyến và giáo
dục con em mình ở nhà, đặc biệt là phải phân “Thời gian biểu”.
Kết hợp với giáo viên để giáo dục khi học sinh có biểu hiện sa sút về nề
nếp đạo đức, tác phong một cách kịp thời.
c. Đối với xã hội:
Thực hiện tốt xã hội hóa giáo dục, đầu tư ngân sách để cải tạo cảnh quan
sư phạm…Kết hợp với chính quyền địa phương giải tỏa các hàng quán trước
cổng trường, các điểm vui chơi giải trí và truy cập internet xung quanh trường.
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của bản thân đã áp dụng trong năm
học qua. Qua bài viết này tơi rất mong được sự góp ý xây dựng, giúp đỡ và trao

Phan Thị Hà - THCS Lê Quý Đôn

Năm học: 2015-2016

25