Vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin với Việt Nam - qua nhận định, đánh giá của Hồ Chí Minh

“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)

VAI TRÕ CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN VỚI VIỆT NAM
- QUA NHẬN ĐỊNH, ĐÁNH GIÁ CỦA HỒ CHÍ MINH
ThS. Lê Thị Lan Anh
Trường Đại học Hoa Lư
Tóm tắt
Bài viết bước đầu, nghiên cứu, tìm hiểu những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh
về vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin với Việt Nam, nhìn nhận vai trị của chủ
nghĩa Mác - Lênin với Việt Nam qua nhận định, đánh giá, lăng kính của Hồ Chí
Minh. Qua đó làm rõ vai trị của chủ nghĩa Mác - Lênin với Việt Nam qua lăng
kính, nhận định, đánh giá của tầm vĩ nhân - Hồ Chí Minh và cũng làm rõ vai trị
của Người trong việc nhận định, đánh giá, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác Lênin vào điều kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam, góp phần tạo động lực thúc đẩy
sự phát triển mạnh mẽ, to lớn sự nghiệp cách mạng Việt Nam xuyên suốt chiều dài
lịch sử, vượt qua bao thăng trầm, biến cố lịch sử.
Từ khóa: Chủ nghĩa Mác - Lênin, Việt Nam, nhận định, đánh giá, Hồ Chí Minh.

I. MỞ ĐẦU
“Chủ nghĩa Mác - Lênin là hệ thống các quan điểm và học thuyết khoa học do
C. Mác và Ph. Ăngghen xây dựng; V.I. Lênin bảo vệ và phát triển; đƣợc hình thành và
phát triển trên cơ sở thực tiễn và kế thừa những giá trị của lịch sử tƣ tƣởng nhân loại; là
thế giới quan, phƣơng pháp luận chung nhất của nhận thức khoa học và thực tiễn cách
mạng; là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vơ sản, giải phóng nhân dân lao
động khỏi mọi chế độ áp bức, bóc lột và tiến tới giải phóng con ngƣời” 1. Hồ Chí Minh
là một nhà tƣ tƣởng, nhà lý luận lớn, vĩ đại, thông thái, hiếm có của thế giới ngày nay.
Ngƣời sớm tiếp cận, khẳng định, đi theo, thủy chung, son sắt, trung thành, kiên định,
vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt
Nam. Chủ nghĩa Mác - Lênin là cơ sở thế giới quan và phƣơng pháp luận, nguồn gốc lý
luận quan trọng, trực tiếp, quyết định bản chất tƣ tƣởng Hồ Chí Minh. Vì vậy, Hồ Chí
Minh có cơ sở, điều kiện đƣa ra những quan điểm đúng đắn, độc đáo, sâu sắc, sáng tạo
về vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin với Việt Nam. Bài viết bƣớc đầu, nghiên cứu, tìm

hiểu những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2017), Giáo trình Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
1

51

|


Phần I. Chủ nghĩa Mác - Lênin - Giá trị trường tồn và sức sống thời đại

với Việt Nam. Qua đó, làm rõ vai trị của chủ nghĩa Mác - Lênin với Việt Nam qua
lăng kính, nhận định, đánh giá của tầm vĩ nhân - Hồ Chí Minh.
II. NỘI DUNG
2.1. Chủ nghĩa Mác - Lênin - nơi trú ngụ, tiềm ẩn, khơi nguồn, phát tích con
đường cứu nước, giải phóng dân tộc; “ngọn lửa” chấm dứt sự “tăm tối” - khủng
hoảng sâu sắc về đường lối cứu nước, giải phóng dân tộc Việt Nam đầu thế kỷ XX
Gần 32 năm khi Pháp xâm lƣợc Việt Nam, năm 1890, Nguyễn Tất Thành đƣợc
sinh ra trong một gia đình nhà nho tiến bộ, có tinh thần yêu nƣớc, thƣơng dân. Kế thừa
truyền thống yêu nƣớc, thƣơng dân của dân tộc, quê hƣơng và gia đình Nguyễn Tất
Thành sớm hình thành tấm lịng yêu nƣớc, thƣơng dân. Khảo nghiệp tình hình thực tiễn
trong nƣớc, tổng kết các con đƣờng cứu nƣớc của các nhà cách mạng Việt Nam tiền bối
theo các khuynh hƣớng, lập trƣờng tƣ tƣởng khác nhau, Ngƣời rất kính yêu, khâm
phục, nhƣng sớm nhận ra những hạn chế, không tán thành con đƣờng cứu nƣớc của các
nhà cách mạng Việt Nam. Ngƣời quyết định ra nƣớc ngồi tìm đƣờng cứu nƣớc, cứu
dân. Trong hành trình ấy, Ngƣời đã trực tiếp quan sát những chuyển biến cách mạng tại
nhiều nƣớc ở châu Âu, châu Phi, châu Á, Bắc Mỹ và Trung Đơng, Ngƣời khảo sát các
cuộc cách mạng điển hình trên thế giới nhƣ cách mạng Anh, Pháp, Mỹ, Cách mạng
tháng Mƣời Nga... “Cách mệnh Pháp cũng nhƣ cách mệnh Mỹ, nghĩa là cách mệnh tƣ

bản, cách mệnh không đến nơi, tiếng là cộng hòa và dân chủ, kỳ thực trong thì nó tƣớc
lục, cơng nơng, ngồi thì nó áp bức thuộc địa”2; “Trong thế giới bây giờ chỉ có cách
mệnh Nga là đã thành công, và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng đƣợc hƣởng cái
hạnh phúc tự do, bình đẳng thật, khơng phải tự do và bình đẳng giả dối nhƣ đế quốc
chủ nghĩa Pháp khoe khoang bên An Nam”3. Tháng 7/1920, Ngƣời đến với chủ nghĩa
Mác - Lênin, tìm ra con đƣờng cứu nƣớc, giải phóng dân tộc Việt Nam thông qua Sơ
thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của
V.I. Lênin. Sau này, trong một bài báo Ngƣời tâm sự, trƣớc khi đến với Sơ thảo lần thứ
nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của V.I. Lênin, “tôi chƣa
hề đọc một quyển sách nào của Lênin viết”4. Trong một cuộc họp, một đồng chí đã đƣa
cho tơi đọc Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc
địa của V.I. Lênin. “Trong Luận cƣơng ấy, có những chữ chính trị khó hiểu. Nhƣng cứ
đọc đi đọc lại nhiều lần, cuối cùng tôi cũng hiểu đƣợc phần chính. Luận cƣơng của
2

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.296.
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.304.
4
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.651.
3

|52


“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)

Lênin làm cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tƣởng biết bao! Tơi vui mừng
đến phát khóc lên. Ngồi một mình trong buồng mà tơi nói to lên nhƣ đang nói trƣớc
quần chúng đông đảo: “Hỡi đồng bào bị đọa đày đau khổ! Đây là cái cần thiết cho
chúng ta, đây là con đƣờng giải phóng chúng ta!”5. Đánh giá về Cách mạng tháng

Mƣời, chủ nghĩa Mác - Lênin, Ngƣời viết: “Cách mạng tháng Mƣời vĩ đại là ngọn đèn
pha soi sáng cuộc đấu tranh cho tự do và hạnh phúc. Cách mạng tháng Mƣời đã đem lại
cho chúng tôi chủ nghĩa Mác - Lênin. Học thuyết bất hủ đó đã vạch ra con đƣờng mà
chúng tôi phải đi theo”6; “Cách mạng tháng Mƣời thắng lợi là nhƣ sấm sét giáng vào
nền tảng chủ nghĩa thực dân. Bản luận cƣơng của Lênin về vấn đề thuộc địa đã soi sáng
con đƣờng đấu tranh giải phóng cho các dân tộc bị áp bức”7; “Ánh sáng của Cách mạng
xã hội chủ nghĩa tháng Mƣời vĩ đại xua tan màn đêm bao phủ, chiếu sáng chân trời;
Luận cƣơng của Lênin về các vấn đề dân tộc và thuộc địa đã trở thành ngôi sao dẫn
đƣờng trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc chúng tôi”8; “Chủ nghĩa Lênin đối với
chúng ta, những ngƣời cách mạng và nhân dân Việt Nam, không những là cái "cẩm
nang" thần kỳ, không những là cái kim chỉ nam, mà còn là mặt trời soi sáng con đƣờng
chúng ta đi tới thắng lợi cuối cùng, đi tới chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản”9.
Điếu văn của Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng đọc tại Lễ truy điệu Chủ tịch Hồ Chí
Minh đƣợc cử hành trọng thể tại Quảng trƣờng Ba Đình, Hà Nội sáng ngày 9/9/1969,
khẳng định: “Với tấm lòng yêu nƣớc nồng nàn, Hồ Chủ tịch đã sớm đến với chủ nghĩa
Mác - Lênin, tìm thấy ở chủ nghĩa Mác - Lênin ánh sáng soi đƣờng cứu dân, cứu
nƣớc”10. Nhƣ vậy, Cách mạng tháng Mƣời vĩ đại, chủ nghĩa Mác - Lênin, Sơ thảo lần
thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của V.I. Lênin - nơi
trú ngụ, tiềm ẩn, khơi nguồn, phát tích để Nguyễn Ái Quốc con đƣờng cứu nƣớc, giải
phóng dân tộc Việt Nam. “Trong lúc đó thì Cách mạng tháng Mƣời vĩ đại thành cơng ở
Nga. Lênin tổ chức Quốc tế Cộng sản. Rồi Lênin phát biểu Luận cƣơng cách mạng
thuộc địa. Những việc đó làm cho tôi thấy rằng: Nhân dân lao động Đông Dƣơng, nhân
dân các thuộc địa và nhân dân lao động muốn tự giải phóng thì phải đồn kết lại và làm
cách mạng. Vì vậy, tơi trở nên ngƣời theo chủ nghĩa Mác - Lênin”11.
5

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.652.
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.12.
7
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.709.

8
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.557.
9
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.563.
10
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.626.
11
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 14, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.700.
6

53

|


Phần I. Chủ nghĩa Mác - Lênin - Giá trị trường tồn và sức sống thời đại

2.2. Chủ nghĩa Mác - Lênin là một học thuyết khoa học, “chân chính nhất, chắc
chắn nhất, cách mệnh nhất”; là chủ nghĩa vạch ra con đường duy nhất đúng cho
cách mạng Việt Nam
Trƣớc khi đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, Nguyễn Ái Quốc đã có vốn văn hóa
Quốc học, phƣơng Đơng, phƣơng Tây, vốn sống thực tiễn, kinh nghiệm từng trải phong
phú, sâu sắc. Với tƣ duy rộng mở, Ngƣời nghiên cứu nhiều học thuyết, nhiều chủ nghĩa
khác nhau; tự nhận mình là “học trò nhỏ” của Phật, Chúa Jesu, C. Mác, Tôn Dật Tiên.
Ngƣời khẳng định: chủ nghĩa Mác - Lênin là “phát minh vĩ đại nhất”12 của thời đại, của
tƣ tƣởng khoa học về giải phóng lồi ngƣời. Dẫn lại lời Xtalin, Ngƣời khẳng định: Lý
luận của chủ nghĩa Mác - Lênin là: “Khoa học về các quy luật phát triển của tự nhiên
và xã hội; khoa học về cách mạng của quần chúng bị áp bức và bị bóc lột; khoa học về
thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở tất cả các nƣớc; khoa học về xây dựng chủ nghĩa cộng
sản”13. Nhƣ vậy, theo Ngƣời, chủ nghĩa Mác - Lênin là một học thuyết khoa học, cách

mạng, triệt để.
Nguyễn Ái Quốc khẳng định, chủ nghĩa Mác - Lênin là học thuyết chân chính,
nhân văn nhất; học thuyết duy nhất khoa học hƣớng đến giải phóng giai cấp, giải phóng
dân tộc và giải phóng con ngƣời. Theo Ngƣời, chủ nghĩa Mác - Lênin là học thuyết,
chủ nghĩa đứng về chính nghĩa, bênh vực, bảo vệ và hƣớng đến giải phóng nhân dân
lao động cần lao khỏi áp bức, bóc lột, bất công. Ngƣời viết: “Trong con mắt của các
dân tộc thuộc địa, trong lịch sử cuộc đời khổ đau và bị mất quyền của các dân tộc thuộc
địa, Lênin là ngƣời sáng tạo ra cuộc đời mới, là ngọn hải đăng chỉ dẫn con đƣờng đi tới
giải phóng cho tồn thể nhân loại bị áp bức”14; “Khi cịn sống, Lênin là ngƣời thầy,
ngƣời cha của nhân dân bị áp bức. Sau khi mất, Ngƣời là ngôi sao chỉ đƣờng tiến tới sự
nghiệp giải phóng vĩ đại của nhân dân bị áp bức. Lênin sống mãi trong lòng mọi ngƣời
dân nô lệ ở các nƣớc thuộc địa!”15; “Đối với tất cả các dân tộc bị áp bức và bị nô dịch,
Lênin đã thể hiện một bƣớc ngoặt trong lịch sử cuộc đời đau khổ và bị mất quyền của
họ, là tƣợng trƣng cho một tƣơng lai mới, xán lạn”16. Nắm vững, thấu đáo tinh thần, hạt
nhân, cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lênin, Ngƣời, có cách giải thích độc đáo, sáng tạo:
Hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin tức là “hết lòng hết sức phụng sự nhân dân, phụng sự Tổ
12

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.299.
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.95-96.
14
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.148.
15
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.224.
16
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.235.
13

|54

“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)

quốc; bất kỳ việc to việc nhỏ cũng nhằm mục đích ấy; đó là chủ nghĩa Mác - Lênin.
Nếu khơng hết lịng hết sức phụng sự nhân dân, tự kiêu, tự đại, tự tƣ tự lợi, nhƣ thế là
trái với chủ nghĩa Mác - Lênin,… chủ nghĩa Mác - Lênin là phải đi đúng đƣờng, phải
phụng sự lợi ích chung, chứ khơng có gì cao xa”17; là “cách mạng phân cơng cho việc
gì,… đều phải làm tròn nhiệm vụ18; là “… phải sống với nhau có tình có nghĩa. Nếu
thuộc bao nhiêu sách mà sống khơng có tình có nghĩa thì sao gọi là hiểu chủ nghĩa Mác
- Lênin đƣợc”19.
Đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, từ trong sâu thẳm bản chất nó, Hồ Chí Minh
khẳng định là chủ nghĩa, học thuyết khoa học vạch ra con đƣờng duy nhất đúng cho
cách mạng Việt Nam. Ngƣời khẳng định: “Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều,
nhƣng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là chủ nghĩa
Lênin”20; “Chỉ có giải phóng giai cấp vơ sản thì mới giải phóng đƣợc dân tộc; cả hai
cuộc giải phóng này chỉ có thể là sự nghiệp của chủ nghĩa cộng sản và cách mạng thế
giới”21; “Muốn cứu nƣớc và giải phóng dân tộc khơng có con đƣờng nào khác là cách
mạng vơ sản”22; “Từng bƣớc một, trong cuộc đấu tranh, vừa nghiên cứu lý luận Mác Lênin, vừa làm công tác thực tế, dần dần tơi hiểu đƣợc rằng chỉ có chủ nghĩa xã hội,
chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng đƣợc các dân tộc bị áp bức và những ngƣời lao
động trên thế giới khỏi ách nơ lệ”23; “Khơng có lực lƣợng gì ngăn trở đƣợc mặt trời
mọc. Khơng có lực lƣợng gì ngăn trở đƣợc lịch sử loài ngƣời tiến lên. Cũng khơng có
lực lƣợng gì ngăn trở đƣợc chủ nghĩa xã hội phát triển”24; “Con đƣờng tiến tới chủ
nghĩa xã hội của các dân tộc là con đƣờng chung của thời đại, của lịch sử, không ai
ngăn cản nổi”25.
2.3. Chủ nghĩa Mác - Lênin là nhân tố hình thành và một trong các nhân tố, thành
tố hạt nhân cấu trúc nên nền tảng tư tưởng, cốt lõi đảm bảo sự vững mạnh của
Đảng Cộng sản Việt Nam
Hồ Chí Minh - là ngƣời Việt Nam đầu tiên đến và tìm thấy con đƣờng cứu nƣớc,
17

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.290.
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.668.
19
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.669.
20
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.289.
21
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.441.
22
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.30.
23
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.563.
24
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.158.
25
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.19.
18

55

|


Phần I. Chủ nghĩa Mác - Lênin - Giá trị trường tồn và sức sống thời đại

giải phóng dân tộc, đƣợc coi là con đƣờng duy nhất đúng của cách mạng Việt Nam;
đồng thời lại là ngƣời đầu tiên, có công lớn nhất trong tuyên truyền chủ nghĩa Mác Lênin vào Việt Nam để sáng lập ra Đảng Cộng sản Việt Nam. Là ngƣời sáng lập, lãnh
đạo, rèn luyện Đảng Cộng sản Việt Nam, Hồ Chí Minh thấy đƣợc vai trò to lớn của chủ
nghĩa Mác - Lênin đối với Đảng Cộng sản Việt Nam. Theo Ngƣời, chủ nghĩa Mác Lênin nhân tố hình thành Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong tác phẩm Thường thức
chính trị (9/1953), Ngƣời viết: “Đảng kết hợp phong trào cách mạng Việt Nam với chủ

nghĩa Mác - Lênin”26. Trong tác phẩm Ba mươi năm hoạt động của Đảng27, Ngƣời tiếp
tục khẳng định: “Chủ nghĩa Mác - Lênin kết hợp với phong trào công nhân và phong trào
yêu nƣớc đã dẫn tới việc thành lập Đảng Cộng sản Đơng Dƣơng vào đầu năm 1930”28.
Với tầm nhìn xuyên thấu lịch sử, trƣớc lúc Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, Hồ Chí
Minh đã khẳng định chủ nghĩa Mác - Lênin là nền tảng tƣ tƣởng, đảm bảo cho sự vững
mạnh của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Trong tác phẩm Đường Kách mệnh (1927), Ngƣời viết: “Trƣớc hết phải có đảng
cách mệnh, để trong thì vận động và tổ chức dân chúng, ngồi thì liên lạc với dân tộc bị
áp bức và vô sản giai cấp mọi nơi. Đảng có vững cách mệnh mới thành cơng, cũng nhƣ
ngƣời cầm lái có vững thuyền mới chạy. Đảng muốn vững thì phải có chủ nghĩa làm
cốt, trong đảng ai cũng phải hiểu, ai cũng phải theo chủ nghĩa ấy. Đảng mà khơng có
chủ nghĩa cũng nhƣ ngƣời khơng có trí khơn, tàu khơng có bàn chỉ nam. Bây giờ học
thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhƣng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách
mệnh nhất là chủ nghĩa Lênin”29. Nhƣ vậy, đối với Ngƣời chủ nghĩa Mác - Lênin
không chỉ là nhân tố hình thành và nền tảng tƣ tƣởng, mà còn là nhân tố then chốt,
ngọn nguồn đảm bảo cho Đảng Cộng sản Việt Nam vững mạnh, cách mạng đi tới thành
cơng. Vì vậy, ta mới hiểu vì sao trong suốt cả cuộc đời, Ngƣời lại luôn luôn chăm lo,
coi trọng công tác xây dựng Đảng. Với mong muốn, khát vọng cháy bỏng: “Toàn
Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nƣớc Việt Nam hịa bình, thống
nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng
thế giới30, trƣớc lúc đi xa Ngƣời căn dặn: “Trƣớc hết nói về Đảng… Các đồng chí từ
26

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.275.
Bài viết cho tạp chí Những vấn đề hịa bình và chủ nghĩa xã hội (số 2/1960), nhân dịp kỷ niệm 30
năm Ngày thành lập Đảng.
28
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.406.
29
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.289.

30
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.623.
27

|56


“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)

Trung ƣơng đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đồn kết nhất trí của Đảng nhƣ giữ gìn
con ngƣơi của mắt mình… Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ
phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí cơng vơ
tƣ. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là ngƣời lãnh đạo, là ngƣời
đầy tớ thật trung thành của nhân dân”31.
2.4. Chủ nghĩa Mác - Lênin phải được nhận thức và vận dụng sáng tạo vào điều
kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam
Suốt cả cuộc đời kiên trì, kiên định, thủy chung, son sắt đi theo, nắm vững bản
chất, linh hồn, giá trị cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh thƣờng xuyên
nhấn mạnh: Chủ nghĩa Mác - Lênin phải đƣợc nhận thức và vận dụng sáng tạo vào điều
kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam. Ngƣời theo chủ nghĩa Mác - Lênin phải là ngƣời tỉnh
táo, sáng tạo, vừa tránh giáo điều, dập khn máy móc, vừa tránh cơ hội, xét lại. Nắm
vững những quan điểm cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lênin, Ngƣời khẳng định: “Chủ
nghĩa Mác - Lênin nhận rằng: Trong cả tổng quá trình phát triển tuyệt đối của tồn thể
vũ trụ thì những q trình phát triển cụ thể chỉ là tƣơng đối. Do đó, những sự hiểu biết
của ngƣời ta trong từng giai đoạn nhất định chỉ là những sự thật tƣơng đối trong cái sự
thật tuyệt đối to lớn. Vô số sự thật tƣơng đối họp lại thành sự thật tuyệt đối. Sự phát
triển của quá trình khách quan chứa đầy mâu thuẫn và đấu tranh. Sự phát triển của hiểu
biết cũng đầy mâu thuẫn và đấu tranh. Công việc xã hội phát sinh, phát triển và tiêu
diệt là vô cùng. Sự hiểu biết phát sinh, phát triển cũng là vô cùng. Cứ tiến lên mãi, thì
sự hiểu biết cũng sâu sắc thêm mãi. Sự biến đổi trong thế giới không bao giờ hết, cho

nên sự hiểu biết trong thực hành cũng không bao giờ hết, chủ nghĩa Mác - Lênin luôn
luôn mở rộng đƣờng hiểu biết sự thật trong thực hành, chứ không hạn chế nó. Chủ quan
và khách quan, lý luận và thực hành, biết và làm, là thống nhất. Chúng ta chống sai lầm
tả khuynh và hữu khuynh, vì nó trái với điều kiện lịch sử”32.
Ngƣời khẳng định tính sáng tạo không ngừng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tập
trung thể hiện ở nguyên tắc căn bản thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Dẫn lại lời của
Lênin, Ngƣời nói: “… trong khi nhấn mạnh sự quan trọng của lý luận, đã nhiều lần
đồng chí Lênin nhắc đi nhắc lại rằng lý luận cách mạng không phải là giáo điều, nó là
kim chỉ nam cho hành động cách mạng; và lý luận khơng phải là một cái gì cứng nhắc,
31
32

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.611-612.
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.129.
57

|


Phần I. Chủ nghĩa Mác - Lênin - Giá trị trường tồn và sức sống thời đại

nó đầy tính chất sáng tạo; lý luận luôn luôn cần đƣợc bổ sung bằng những kết luận mới
rút ra từ trong thực tiễn sinh động. Những ngƣời cộng sản các nƣớc phải cụ thể hóa chủ
nghĩa Mác - Lênin cho thích hợp với điều kiện hoàn cảnh từng lúc và từng nơi”33. Theo
Ngƣời, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin là phải sáng tạo, là học lập trƣờng, quan điểm,
phƣơng pháp, học tập cái tinh thần xử trí mọi việc, đối với mọi ngƣời và đối với bản
thân mình. Ngƣời nhấn mạnh: “Chúng ta phải nâng cao sự tu dƣỡng về chủ nghĩa Mác
- Lênin để dùng lập trƣờng, quan điểm, phƣơng pháp chủ nghĩa Mác - Lênin mà tổng
kết những kinh nghiệm của Đảng ta, phân tích một cách đúng đắn những đặc điểm của
nƣớc ta. Có nhƣ thế, chúng ta mới có thể dần dần hiểu đƣợc quy luật phát triển của

cách mạng Việt Nam, định ra đƣợc những đƣờng lối, phƣơng châm, bƣớc đi cụ thể của
cách mạng xã hội chủ nghĩa thích hợp với tình hình nƣớc ta”34. “Học tập chủ nghĩa
Mác - Lênin là học tập cái tinh thần xử trí mọi việc, đối với mọi ngƣời và đối với bản
thân mình; là học tập những chân lý phổ biến của chủ nghĩa Mác - Lênin để áp dụng
một cách sáng tạo vào hoàn cảnh thực tế của nƣớc ta. Học để mà làm. Lý luận đi đôi
với thực tiễn. Nhƣng có đồng chí học thuộc lịng một số sách vở về chủ nghĩa Mác Lênin. Họ tự cho mình là hiểu biết chủ nghĩa Mác - Lênin hơn ai hết. Song, khi gặp
việc thực tế, thì họ hoặc là máy móc, hoặc là lúng túng. Lời nói và việc làm của họ
khơng nhất trí. Họ học sách vở Mác - Lênin, nhƣng không học tinh thần Mác - Lênin.
Học để trang sức, chứ không phải để vận dụng vào cơng việc cách mạng. Đó cũng là
chủ nghĩa cá nhân”35. Vì vậy, nhiều lần Ngƣời nhắc nhở phải coi trọng việc học tập, vận
dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin. Ngƣời nói: “Phải học tập…”36, “cố gắng học
tập…”37, “ra sức học tập chủ nghĩa Mác - Lênin”38 để “… áp dụng vào công tác hàng
ngày”39, “… áp dụng nó vào cơng tác cách mạng thực tế”40.
Cùng với việc nhấn mạnh phải coi trọng việc học tập, vận dụng sáng tạo chủ
nghĩa Mác - Lênin, Ngƣời cũng phê bình, cảnh báo tránh dập khn, máy móc, giáo
điều trong học tập và áp dụng chủ nghĩa Mác - Lênin. Ngƣời nhắc nhở: “Chủ nghĩa
33

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.95.
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.92.
35
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.611.
36
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.474.
37
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.610.
38
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.603.
39
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.100.

40
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 6, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.298.
34

|58


“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)

Mác - Lênin không phải ở đâu ngƣời ta cũng làm cộng sản, cũng làm Xơ viết”41; “Ta
khơng thể giống Liên Xơ, vì Liên Xơ có phong tục tập qn khác, có lịch sử địa lý
khác. Các cơ, các chú có thảo luận về Đại hội Đảng Cộng sản Liên Xô lần thứ XX
không? Đại hội đã chỉ cho ta thấy ta có thể đi con đƣờng khác để tiến lên chủ nghĩa xã
hội”42. Học chủ nghĩa Mác - Lênin “khơng nên nói trên trời dƣới đất, nào là khách
quan, chủ quan, nào là tích cực, tiêu cực, khơng đâu vào đâu cả… Khơng nên lúc nào
cũng trích C. Mác, cũng trích Lênin…”43; “… chúng ta phải học chủ nghĩa Mác - Lênin
để phân tích và giải quyết các vấn đề cụ thể của cách mạng nƣớc ta, cho hợp với điều
kiện đặc biệt của nƣớc ta”44.
2.5. Chủ nghĩa Mác - Lênin soi sáng con đường, góp phần quan trọng vào mọi
thắng lợi của cách mạng Việt Nam
Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa Mác - Lênin là nền tảng tƣ tƣởng của Đảng, vạch
đƣờng đúng đắn cho cách mạng Việt Nam, giúp Đảng Cộng sản Việt Nam giành quyền
lãnh đạo cách mạng ngay từ khi mới ra đời. Ngƣời nói: “Cách mạng tháng Mƣời vĩ đại
là ngọn đèn pha soi sáng cuộc đấu tranh cho tự do và hạnh phúc. Cách mạng tháng
Mƣời đã đem lại cho chúng tôi chủ nghĩa Mác - Lênin. Học thuyết bất hủ đó đã vạch ra
con đƣờng mà chúng tôi phải đi theo”45; “Thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lênin, Đảng đã
đề ra đƣờng lối cách mạng đúng đắn. Trong bản Cương lĩnh cách mạng tư sản dân
quyền năm 1930, Đảng đã nêu rõ nhiệm vụ chống đế quốc và chống phong kiến, thực
hiện dân tộc độc lập, ngƣời cày có ruộng. Cƣơng lĩnh ấy rất phù hợp với nguyện vọng
thiết tha của đại đa số nhân dân ta là nơng dân. Vì vậy, Đảng đã đồn kết đƣợc những

lực lƣợng cách mạng to lớn chung quanh giai cấp mình. Cịn các đảng phái của các giai
cấp khác thì hoặc bị phá sản, hoặc bị cơ lập. Do đó, quyền lãnh đạo của Đảng ta - Đảng
của giai cấp công nhân - không ngừng củng cố và tăng cƣờng”46.
Sau này, trong mỗi chặng đƣờng cách mạng, khi tổng kết, đánh giá về những
thành tựu, thắng lợi của cách mạng Việt Nam, Hồ Chí Minh ln ln nhấn mạnh đến
tính “đúng đắn”, vai trị chỉ lối, đƣa đƣờng, góp phần quyết định vào những thắng lợi
41

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 6, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.573.
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.39.
43
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 14, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.161.
44
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.95-96.
45
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.12.
46
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.407.
42

59

|


Phần I. Chủ nghĩa Mác - Lênin - Giá trị trường tồn và sức sống thời đại

cách mạng Việt Nam của chủ nghĩa Mác - Lênin. Sau Cách mạng tháng Tám năm
1945, Ngƣời nói thắng lợi của Cách mạng tháng Tám ở Việt Nam: “… một lần nữa đã
chứng tỏ tính chất đúng đắn của chủ nghĩa Mác - Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa,

tính chất đúng đắn của đƣờng lối mà Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mƣời
năm 1917 đã vạch ra”47. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, nhiều lần Ngƣời
khẳng định thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chiến thắng Điện
Biên Phủ, chứng minh tính đúng đắn của chủ nghĩa Mác - Lênin. Ngƣời khẳng định: “
Thắng lợi của,… cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ rằng một dân tộc dù nhỏ yếu, nhƣng
đoàn kết chặt chẽ dƣới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân và Đảng của nó, đi đúng
đƣờng lối của chủ nghĩa Mác - Lênin, thì nhất định đánh thắng đƣợc đế quốc xâm
lƣợc”48; “Chiến thắng Điện Biên Phủ càng làm sáng ngời chân lý của chủ nghĩa Mác Lênin trong thời đại ngày nay: Chiến tranh xâm lƣợc của bọn đế quốc nhất định thất
bại, cách mạng giải phóng của các dân tộc nhất định thành công” 49; “Chiến thắng lịch
sử Điện Biên Phủ đã kết thúc cuộc kháng chiến trƣờng kỳ... Chúng tôi coi chiến thắng
này là thắng lợi của chủ nghĩa Mác - Lênin đƣợc áp dụng một cách đúng đắn trong
những điều kiện dân tộc của Việt Nam”50. Ngƣời kết luận: “Nói tóm lại, chín năm trƣớc
nhân dân ta bị làm nô lệ, ngày nay nhân dân ta là chủ nhân ơng. Kết quả ấy cũng vì có
chủ nghĩa Mác - Lênin soi sáng con đƣờng cách mạng của chúng ta51; vì “Đảng ta thấm
nhuần chủ nghĩa Mác - Lênin”52.
Tổng kết lịch sử ba mƣơi năm đấu tranh của Đảng, Ngƣời đã dạy chúng ta rằng:
“Thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lênin, tuyệt đối trung thành với lợi ích của giai cấp vơ
sản và của dân tộc; giữ gìn sự đồn kết nhất trí trong Đảng và sự đồn kết nhất trí giữa
các đảng cộng sản, giữa các nƣớc trong đại gia đình xã hội chủ nghĩa, đó là cái bảo
đảm chắc chắn nhất cho cách mạng thắng lợi”53. Trả lời phỏng vấn của Sáclơ Phuốcniơ,
phóng viên báo l'Humanité (Pháp) ngày 15/7/1969, Ngƣời nhấn mạnh: “Về phần chúng
tơi, chính là do cố gắng vận dụng những lời dạy của Lênin, nhƣng vận dụng một cách
sáng tạo, phù hợp với thực tế Việt Nam ngày nay, mà chúng tôi đã chiến đấu và giành
47

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.175.
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.367.
49
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 14, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.271.
50

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.657
51
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.300.
52
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.34.
53
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.673.
48

|60


“100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020)

đƣợc những thắng lợi to lớn nhƣ đồng chí đã biết. Chúng tơi giành đƣợc thắng lợi đó là
do nhiều nhân tố, nhƣng cần phải nhấn mạnh rằng - mà không phải chỉ nhân dịp kỷ
niệm lần thứ 100 ngày sinh Lênin - chúng tơi giành đƣợc những thắng lợi đó trƣớc hết
là nhờ cái vũ khí khơng gì thay thế đƣợc là chủ nghĩa Mác - Lênin”54.
Với niềm tin sâu sắc vào tính đúng đắn của chủ nghĩa Mác - Lênin, của sự nghiệp
cách mạng Việt Nam dƣới sự lãnh đạo của Đảng, Hồ Chí Minh khẳng định: “Từ trong
học thuyết dạt dào sức sống của chủ nghĩa Lênin, chúng tôi khơi nguồn sức mạnh để
giành thắng lợi cho sự nghiệp thiêng liêng là hịa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ, để
giành thắng lợi cho chủ nghĩa xã hội!”55; “Chủ nghĩa Lênin đối với chúng ta, những
ngƣời cách mạng và nhân dân Việt Nam, không những là cái "cẩm nang" thần kỳ,
không những là cái kim chỉ nam, mà còn là mặt trời soi sáng con đƣờng chúng ta đi tới
thắng lợi cuối cùng, đi tới chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản” 56; “Chúng tôi là
những kẻ chiến thắng hiện tại cũng nhƣ trong tƣơng lai, vì con đƣờng đi của chúng tôi
đƣợc học thuyết vĩ đại của chủ nghĩa Mác - Lênin soi sáng”57. Thực tiễn của sự vận động
lịch sử cách mạng Việt Nam với những thắng lợi vĩ đại xuyên suốt chiều dài lịch sử
chứng tỏ tính đúng đắn trong niềm tin son sắt của Ngƣời đối với chủ nghĩa Mác - Lênin.

III. KẾT LUẬN
Chủ tịch Hồ Chí Minh là lãnh tụ, bậc thầy, có bề dày thực tiễn của cách mạng
Việt Nam; lại là nhà tƣ tƣởng, nhà lý luận vĩ đại hiếm có của thế giới ngày nay. Ngƣời
có cơng lao đầu tiên, lớn nhất trong việc tuyên truyền, vận dụng, phát triển sáng tạo chủ
nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn Việt Nam. Vì vậy, Ngƣời có cơ sở, điều kiện đƣa ra
những quan điểm đúng đắn, độc đáo, sâu sắc, sáng tạo về mối quan hệ giữa chủ nghĩa
Mác - Lênin với Việt Nam, khẳng định những giá trị, vai trò hạt nhân, cốt lõi tiêu biểu,
nổi bật của chủ nghĩa Mác - Lênin với Việt Nam. Bài viết bƣớc đầu, nghiên cứu, tìm
hiểu những quan điểm cơ bản của Hồ Chí Minh về vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin
với Việt Nam: Chủ nghĩa Mác - Lênin - chính là nơi trú ngụ, tiềm ẩn, khơi nguồn, phát
tích con đƣờng cứu nƣớc, giải phóng dân tộc; “ngọn lửa” chấm dứt sự “tăm tối” - khủng
hoảng sâu sắc về đƣờng lối cứu nƣớc, giải phóng dân tộc Việt Nam đầu thế kỷ XX; là
một học thuyết khoa học, “chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất”; là chủ
54

Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.590.
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 9, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.415.
56
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 12, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.563.
57
Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.313.
55

61

|


Phần I. Chủ nghĩa Mác - Lênin - Giá trị trường tồn và sức sống thời đại

nghĩa vạch ra con đƣờng duy nhất đúng cho cách mạng Việt Nam; là nhân tố hình
thành và một trong các nhân tố, thành tố hạt nhân cấu trúc nên nền tảng tƣ tƣởng, cốt
lõi đảm bảo sự vững mạnh của Đảng Cộng sản Việt Nam; phải đƣợc nhận thức và vận
dụng sáng tạo vào điều kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam, soi sáng con đƣờng, góp phần
quan trọng vào mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam… Qua đó, làm rõ vai trò của chủ
nghĩa Mác - Lênin với Việt Nam qua lăng kính, nhận định, đánh giá của tầm vĩ nhân Hồ Chí Minh và cũng làm rõ vai trị của Ngƣời trong việc vận dụng sáng tạo chủ nghĩa
Mác - Lênin vào điều kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam, thúc đẩy sự phát triển mạnh
mẽ, to lớn sự nghiệp cách mạng Việt Nam qua bao thăng trầm, biến cố lịch sử.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Viện Mác - Lênin thuộc Ban Chấp hành Trung ƣơng Ðảng Cộng sản Liên Xô
(1975), Các Mác - Tiểu sử, tập 1, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
2. C. Mác và Ph. Ăngghen, Toàn tập, bản tiếng Ðức, tập 1 bổ sung, tr.594// Trích
lại từ H. Ghem-cốp (2000), Cuộc đời của chúng tôi - Tiểu sử của C. Mác và
Ph. Ăngghen, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
3. GS.TS. Hồng Chí Bảo (Chủ biên) (2010), Bản chất khoa học và cách mạng
của chủ nghĩa Mác - Lênin, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.
4. C. Mác và Ph. Ăngghen (1995), Tồn tập, (50 tập), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
5. V.I. Lênin (2005), Toàn tập, (55 tập), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
6. Hồ Chí Minh (2011), Tồn tập, (15 tập), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

|62