Bài giảng Ngữ văn 10 tuần 1: Tổng quan văn học Việt Nam

Ngữ văn 10

LOGO


LOGO

Cấu trúc bài học
1

2

3

Các bộ phận
hợp thành
của VHVN

Quá trình
phát triển
của văn học
viết Việt Nam

Con người
Việt Nam qua
văn học


LOGObộ phận hợp thành của VHVN
Các
VĂN HỌC

ViỆT NAM

VĂN HỌC
DÂN GIAN

VĂN
HỌC
ViẾT


Tiêu chí

Văn học dân gian

Văn học viết

Khái
niệm
LOGO

Là những sáng tác tập thể và
truyền miệng của nhân dân
lao động.

Là sáng tác của trí thức, được ghi lại
bằng chữ viết.

Lực lượng
sáng tác

Nhân dân lao động

Tầng lớp trí thức

Thể loại

Đặc trưng

Chữ viết

-Văn học chữ Hán: văn xuôi (truyện, ký,
tiểu thuyết chương hồi), thơ (thơ cổ
Văn học
-Truyện cổ dân
gian:dân
sửgian
thi,và văn học
phong, thơ Đường luật, từ khúc), Văn
viếtcổ
có mối
truyền thuyết,
tích,quan
ngụhệ như thế
biền ngẫu (phú, cáo, văn tế)
nào???
ngôn, truyện cười (Tấm
Cám,
-Văn học chữ Nôm: thơ (thơ Nơm
Thánh Gióng, Thầy bói xem voi)
Đường luật, truyện thơ, ngâm khúc, hát

-Thơ ca dân gian: tục ngữ, câu
nói), văn biền ngẫu
đố, ca dao, vè, truyện thơ
-Văn học chữ Quốc ngữ: tự sự (tiểu
- Sân khâu dân gian: chèo,
thuyết, truyện ngắn, ký), trữ tình (thơ
tuồng, cải lương
trữ tình, trường ca), kịch (kịch nói, kịch
thơ)
-Tính truyền miệng
-Tính tập thể
- Tính thực hành

-Lưu truyền bằng chữ viết
-Tính cá thể
- Chữ Hán, Nơm, Quốc ngữ


LOGO
Mối

quan hệ giữa VHDG và VHV

 Văn học dân gian và văn học viết có mối quan
hệ mật thiết tương hỗ, cùng nhau phát triển.
Văn học
dân gian

Văn học viết

LOGO

Ví dụ

 Văn học dân gian Văn học viết
Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi con chim phượng hồng bay về hịn núi bạc
(Đất nước -Nguyễn Khoa
Điềm)

 Văn học viết Văn học dân gian
Hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi.
(Bàng Bá Lân)


II. Quá trình phát triển của văn học viết Việt
LOGO
Nam
Văn học từ Cách
Văn học từ đầu tk XX
mạng tháng Tám 1945

Cách
mạng
trình phát triển của văn

tháng Tám 1945
hết tk XX

học viết Việt Nam chia

Văn học từ tk X 
hết tk XIX
Quá

thành mấy thời kỳ?
Văn học trung đại
(Sản phẩm của
văn hóa phương
Đơng)

Văn học hiện đại
(Sản phẩm của sự kết hợp giữa văn hóa
phương Đơng truyền thống và văn hóa
phương Tây)


Văn học trung đại

LOGO
Bối
cảnh
lịch sử

Văn học hiện đại

- Thực dân Pháp xâm lược nước ta  giao
Xã hội phong kiến chịu ảnh hưởng lưu văn hóa với các nước phương Tây.
của văn hóa phương Đơng

- Cách mạng tháng Tám thành công, đất nước
giành độc lập
-Công cuộc đổi mới 1986

Table

Văn tự

Chữ Hán, chữ Nơm

Chữ Quốc ngữ

Lực
lượng
sáng tác

Trí thức, nhà Nho, tầng lớp quý
tộc

Đội ngũ tác giả chuyên nghiệp, lấy việc
viết văn làm nghề

Nội dung

Cảm hứng yêu nước, nhân đạo
và hiện thực

Thi pháp

Tính phi ngã, ước lệ, tượng

trưng, tính sùng cổ

-Chủ nghĩa yêu nước và văn học gắn liền
với công cuộc giải phóng dân tộc
-Phản ánh cơng cuộc xây dựng chủ nghĩa
xã hội, sự nghiệp CNH – HĐH đất nước
-Phản ánh con người tồn diện

Tả thực, chi tiết, đề cao tính sáng tạo,
tính bản ngã


LOGO
III. Con

người Việt Nam qua văn học


LOGO

LÀM ViỆC
NHÓM
Các mối quan hệ này được
thể hiện như thế nào? Lấy ví
dụ minh họa???

TỔ 1

TỔ 2

Con
người
Việt Nam
trong thế
giới tự
nhiên

Con
người
Việt Nam
trong
quan hệ
quốc gia,
dân tộc

TỔ 3

Con người
Việt Nam
trong quan
hệ xã hội

TỔ 4

Con
người
Việt Nam
và ý thức
bản thân

1. Con người Việt Nam trong thế giới tự
nhiên

LOGO

 Con người nhận thức, cải tạo, chinh phục thiên nhiên.
 Tình yêu thiên nhiên, con người và thiên nhiên là bạn tri
âm
- VHDG: ca ngợi sự tươi đẹp của thiên nhiên
- VHTĐ: Thiên nhiên gắn bó với lý tưởng đạo đức thẩm mỹ
của nhà Nho
- VHHĐ: Thiên nhiên thể hiện tình yêu quê hương đất nước,
yêu cuộc sống và đặc biệt là tình u đơi lứa
Quan sát TNTình u TNhình tượng nghệ thuật


2. Con người Việt Nam trong quạn hệ quốc gia, dân
LOGO
tộc
 Con người có ý thức xây dựng quốc gia độc lập, tự chủ
 Chủ nghĩa yêu nước
- VHDG: Tình yêu làng xóm, quê cha đất tổ
- VHTĐ: Niềm tự hào về truyền thống văn hóa dân tộc, lịch sử dựng
nước và giữ nước
- VH cách mạng: Ý chí căm thù quân xâm lược, tinh thần hy sinh vì
độc lập tự do của tổ quốc

 Là nội dung tiêu biểu, giá trị quan trọng của VHVN

3. Con người Việt Nam trong mối quan hệ xã
LOGO
hội
 Ước mơ về một xã hội công bằng, tốt đẹp
 Tố cáo, phê phán thế lực chuyên quyền và bày
tỏ niềm cảm thông với những người dân bị áp
bức
 Tinh thần nhận thức, phê phán và cải tạo xã hội
Cảm hứng xã hội sâu đậm là một tiền đề quan
trọng cho sự hình thành chủ nghĩa hiện thực và
chủ nghĩa nhân đạo trong VH


4. Con người Việt Nam và ý thức bản
LOGO
thân
 Ý thức bản thân thường tồn tại ở hai phương
diện: Thân và Tâm luôn song song cùng tồn tại
và tâm hồn
nhưng khơng Thể
đồngxác
nhất.
Bản năng
vàkhác
văn nhau
hóa ở những giai
 Vì lý do và nguyên
nhân
Em

thếtưởng
Tư tưởng
kỷ hiểu
và tư
thatrong hai
đoạn nhất
định, vị
văn
học
đề nào
caolà vị
một
thân
và
tâm????
Ý
thức
cá
nhân
và
ý
thức
cộng đồng
mặt trên.


Con người Việt Nam và ý thức bản
LOGO
thân
Đề cao chữ Tâm

Hồn cảnh

Ví dụ

Đề cao chữ Thân

Đấu tranh chống ngoại
xâm, chống thiên nhiên
khắc nghiệt (văn học thế
kỷ X – XIV và văn học
1945 – 1975)

Thời bình, con người có ý
thức về quyền sống cá nhân,
quyền được hưởng hạnh
phúc và tình yêu (văn học tk
XVIII – đầu tk XIX, văn học
1930 – 1945, văn học sau
1986)

Người chiến sĩ trong Văn
tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
(Nguyễn Đình Chiểu) và
Tây Tiến (Quang Dũng)…

Thơ Hồ Xuân Hương,
Thơ mới…

LOGO

Tổng kết

 Ghi nhớ: SGK
 Bài tập về nhà:
- Em hãy sơ đồ hóa q trình phát triển của văn
học viết Việt Nam.
- Soạn bài: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ


LOGO


LOGO

Chữ Hán và chữ Nôm
Chữ Hán

Chữ Nôm

 Thế kỷ X  cuối tk XIX
 Là chữ viết của người
Hán, người Việt đọc theo
cách riêng cách đọc
Hán Việt
 Là cầu nối để tiếp nhận
một phần quan trọng hệ
thống thể loại và thi pháp
văn học cổ - trung đại

Trung Quốc

 Xuất hiện từ tk XIII, phát triển
mạnh ở tk XV và đạt tới đỉnh
cao ở tk XVIII
 Là chữ viết cổ của người
Việt, dựa vào chữ Hán mà
đặt ra.
 Ra đời nhằm phản ánh đời
sống và tinh thần người Việt
Nam, là bằng chứng hùng
hồn cho ý chí xây dựng một
nền văn hiến độc lập cho dân
tộc ta.


LOGO

Ví dụ

Mười mấy năm xưa ngọn bút lơng
Xác xơ chẳng bợn chút hơi đồng
Bây giờ anh đổi lông ra sắt,
Cách kiếm ăn đời có nhọn khơng?
(Tản Đà)


LOGO

 Nguyễn Du tả Kiều:

Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh
(Truyện Kiều)
 Ước lệ, tượng trưng, lấy thiên nhiên làm chuẩn
mực
 Nam Cao tả Chí Phèo

Cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt
thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm
trơng gớm chết.
(Chí Phèo)
 Tả thực, chi tiết, lấy con người làm chuẩn mực


LOGO

Thể loại

Tác giả
tác phẩm

Văn học trung đại

Văn học hiện đại

Tiểu thuyết chương hồi, thơ Đường luật,
Kịch hát

Tiểu thuyết, Thơ mới, thơ
hiện đại, Kịch nói

-Chữ Hán: Lý Thường Kiệt, Trần Quốc
Nam Cao, Xuân Diệu,
Tuấn, Nguyễn Trãi, Nguyễn Dữ
Chế Lan Viên, Tố Hữu,
Nguyễn Tn, Hồ Chí
-Chữ Nơm: Nguyễn Trãi, Lê Thánh
Tơng, Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ, Minh, Nguyễn Khoa Điềm,
Phạm Tiến Duật
Hồ Xuân Hương, Nguyễn Khuyến