Giáo án Ngữ văn 10 tuần 4: Truyện An Dương Vương và Mỵ Châu Trọng Thủy

Giáo án Ngữ văn 10

TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG
MỊ CHÂU- TRỌNG THỦY
(Truyền thuyết)
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Kiến thức:
- Nắm được các đặc trưng cơ bản, giá trị, ý nghĩa, môi trường sinh thành, biến đổi
và diễn xướng của truyền thuyết.
- Nhận thức được bài học giữ nước quý giá mà truyền thuyết nêu ra thơng qua
những hình tượng và tình huống rất đặc sắc đã dược sáng tạo trong truyện.
- Nắm được các đặc trưng cơ bản, giá trị, ý nghĩa, môi trường sinh thành, biến đổi
và diễn xướng của truyền thuyết.
- Nhận thức được bài học giữ nước quý giá mà truyền thuyết nêu ra thơng qua
những hình tượng và tình huống rất đặc sắc đã dược sáng tạo trong truyện.
2. Kĩ năng
Rèn kĩ năng phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự.
3. Thái độ:
Bài học giữ nước, tinh thần cảnh giác với những âm mưu thâm độc của kẻ thù.

B. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH:
1. Chuẩn bị của Giáo viên:
- SGK - SGV - Giáo án
2. Chuẩn bị của học sinh:
1


Giáo án Ngữ văn 10
- SGK - Vở soạn - Vở ghi
C. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1. Kiểm tra bài cũ:

Nêu khái niệm thể loại truyền thuyết?Những đặc điểm cơ bản của truyền thuyết?
2. Bài mới:
Nhà thơ Tố Hữu, trong bài thơ Tâm sự đã viết:
“Tôi kể ngày xưa chuyện Mị Châu,
Trái tim lầm chỗ để trên đầu.
Nỏ thần vô ý trao tay giặc,
Nên nỗi cơ đồ đắm biển sâu.”
Đó là cách đánh giá của ông về một nhân vật trong truyền thuyết đặc sắc: Truyện
An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy. Trải qua hàng nghìn năm đến nay, câu
chuyện ấy vẫn đem lại cho chúng ta những bài học sâu sắc. Hơm nay, chúng ta sẽ
cùng tìm hiểu về câu chuyện đó.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
Hs đọc phần tiểu dẫn trong sgk.

YÊU CẦU CẦN ĐẠT
I. Tìm hiểu chung:

? Nhắc lại khái niệm về truyền 1. Giới thiệu chung về truyền thuyết:
thuyết?

a. Đặc trưng:

? Các đặc trưng cơ bản của truyền - Là tác phẩm tự sự dân gian kể về sự kiện
thuyết?
và nhân vật lịch sử (có liên quan đến lịch
sử) theo xu hướng lí tưởng hóa.
2

Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT
- Thể hiện nhận thức, quan điểm đánh giá,
tình cảm của nhân dân lao động đối với các
sự kiện, nhân vật lịch sử ấy Yếu tố lịch sử
và yếu tố tưởng tượng thần kì hịa quyện.

b. Mơi trường sinh thành, biến đổi và diễn
? Theo em, qmôi trường sinh thành,
biến đổi và diễn xướng của truyền
thuyết là gì?

? Em biết truyền thuyết An Dương
Vương và Mị Châu- Trọng Thủy có
mấy bản kể?

xướng:
Lễ hội và các di tích lịch sử có liên quan.

2. Truyền thuyết An Dương Vương và Mị
Châu- Trọng Thủy:
- Văn bản: 3 bản kể:
+ Truyện Rùa Vàng- trong Lĩnh Nam chích
quái (Những chuyện quái dị ở đất Lĩnh
Nam) do Vũ Quỳnh và Kiều Phú sưu tập,
biên soạn bằng chữ Hán vào cuối thế kỉ XV,
được Đinh Gia Khánh và Nguyễn Ngọc San
dịch.

+ Thục kỉ An Dương Vương- trong Thiên
Nam ngữ lục.
+ Mị châu- Trọng Thủy- truyền thuyết ở
vùng Cổ Loa.

3


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT
II. Đọc- hiểu văn bản:

Yêu cầu hs đọc văn bản.

1. Đọc.
2.Bố cục: 4 phần

? Em hãy nêu bố cục của truyện?

+ (1) An Dương Vương xây thành, chế nỏ
và chiến thắng Triệu Đà.
+ (2) Trọng Thủy lấy cắp lẫy nỏ thần.
+ (3) Triệu Đà lại phát binh xâm lược, An
Dương Vương thất bại, chém Mị Châu, theo
Rùa Vàng xuống biển.
+ (4) Kết cục bi thảm của Trọng Thủy, hình
ảnh ngọc trai- nước giếng.
3. Tìm hiểu văn bản:

3.1. Nhân vật An Dương Vương:
a. Những chiến công xây thành, chế nỏ,
chiến thắng Triệu Đà lần một:
- Xây thành Cổ Loa:

? Nhân vật An Dương Vương đã lập

Qúa trình xây thành:

nên những chiến cơng nào? Q trình + Thành đắp đến đâu lại lở đến đó.
xây thành của An Dương Vương
+ Lập đàn cầu đảo bách thần, trai giới.
được miêu tả ntn?
+ Nhờ cụ già mách bảo, sứ Thanh Giang
giúp  xây thành xong trong nửa tháng.
4


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT
 Nhận xét:

? Em có nhận xét gì về quá trình xây - Quá trình xây thành gian nan, khó nhọc
thành?

cũng giống như q trình dựng nước.
- Nhân dân ngưỡng mộ, ngợi ca việc xây
thành nên đã sáng tạo các chi tiết thần kì.

- ý nghĩa của các chi tiết thần kì:
? ý nghĩa của các chi tiết thần kì: An + Lí tưởng hóa việc xây thành.
Dương Vương được một cụ già mách + Nét đẹp của truyền thống Việt Nam: cha
bảo, sứ Thanh Giang giúp xây thành? ông luôn ngầm giúp đỡ con cháu đời sau
trong công cuộc dựng nước và giữ nước.

- Khi Rùa Vàng từ biệt, An Dương Vương:
? Xây thành xong, khi Rùa Vàng từ + Cảm tạ Rùa Vàng.
biệt, An Dương Vương đã nói gì với + Băn khoăn“Nếu có giặc ngồi thì lấy gì mà
Rùa Vàng? Qua đó, em có suy nghĩ gì chống?”
về An Dương Vương?

 ý thức trách nhiệm cao với đất nước và
tinh thần cảnh giác.

- An Dương Vương chiến thắng quân xâm
? Tại sao An Dương Vương lại dễ lược do:
dàng chiến thắng kẻ thù xâm lược
5


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
trong giai đoạn này?

YÊU CẦU CẦN ĐẠT
+ Có thành ốc kiên cố.
+ Có nỏ thần kì diệu trăm phát trăm trúng.
+ Đặc biệt là có tinh thần cảnh giác cao độ.

b. “Cơ đồ đắm biển sâu”- Sự thất bại của
? Vì sao An Dương Vương nhanh An Dương Vương:
chóng thất bại thê thảm khi Triệu Đà - Nguyên nhân thất bại:
cất quân xâm lược lần 2?

+ Chủ quan, lơ là, mất cảnh giác, ko nhận ra
dã tâm nham hiểm của kẻ thù.
+ Phạm nhiều sai lầm nghiêm trọng:
 Nhận lời cầu hồ của Triệu Đà.
 Nhận lời cầu hôn cho Trọng Thuỷ ở rể mà
ko giám sát, đề phòng.
 Lơ là việc phòng thủ đất nước, ham hưởng
lạc.
 Chủ quan khinh địch.

? Hành động điềm nhiên chơi cờ ung Nhận xét:
dung và cười “Đà ko sợ nỏ thần Các sai lầm nghiêm trọng, liên tiếp của An
sao?” nói lên điều gì về nhân vật Dương Vương chứng tỏ ông đã tự đánh mất
này?
chính mình. Ơng khơng cịn là một vị vua
6


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT
anh minh, oai hùng như thuở trước nữa. Ông
đã quá chủ quan, tự mãn, mất cảnh giác cao

độ, ko hiểu được kẻ thù, ko lo phòng bị nên
đã tự chuốc lấy bại vong.

- Bài học từ sự thất bại: Tinh thần cảnh giác
? Bài học nghiêm khắc và muộn với kẻ thù.
màng mà nhà vua rút ra được là gì?
 An Dương Vương chỉ nhận ra khi nghe
Khi nào?
tiếng thét của Rùa Vàng.

- ý nghĩa của những hư cấu nghệ thuật:
? Sáng tạo những chi tiết về Rùa
Vàng, Mị Châu, nhà vua tự tay chém
đầu con gái mình,... nhân dân muốn
biểu lộ thái độ, tình cảm gì với nhân
vật lịch sử An Dương Vương và việc
mất nước Âu Lạc?

+ Thể hiện lịng kính trọng của nhân dân đối
với thái độ dũng cảm, kiên quyết đặt nghĩa
nước (cái chung) lên trên tình nhà (cái
riêng) của An Dương Vương.
+ Là lời giải thích cho lí do mất nước nhằm
xoa dịu nỗi đau mất nước của một dân tộc
yêu nước nồng nàn nay lần đầu tiên bị mất
nước (Nhân dân ta khẳng định dứt khốt rằng
An Dương Vương và dân tộc Việt mất nước
không do kém cỏi về tài năng mà bởi kẻ thù
quá nham hiểm, dùng thủ đoạn hèn hạ (lợi
dụng một người con gái ngây thơ, cả tin) và

7


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT
vơ nhân đạo (lợi dụng tình u nam nữ).
+ Rùa Vàng- hiện thân của trí tuệ sáng suốt,
là tiếng nói phán quyết mạnh mẽ của cha
ơng.

- An Dương Vương cầm sừng tê bảy tấc
theo Rùa Vàng xuống biển Sự bất tử của
An Dương Vương.
 Lịng kính trọng, biết ơn những cơng lao
? Em có suy nghĩ gì về ý nghĩa của to lớn của An Dương Vương của nhân dân
chi tiết An Dương Vương theo Rùa ta.
Vàng xuống thủy phủ?
 So với hình ảnh Thánh Gióng bay về trời,
hình ảnh An Dương Vương rẽ nước xuống
biển khơi khơng rực rỡ, hào hùng bằng. Bởi
ông đã để mất nước. Một người, ta phải
? So sánh với hình ảnh Thánh Gióng
bay về trời, em thấy thế nào?
Hs thảo luận, trả lời.
Gv nhận xét, định hướng: Sừng tê
bảy tấc là vật quý, kị nước, thần kì; là
biểu tượng của quyền lực, sự oai

8

ngước nhìn ngưỡng vọng. Một người, ta
phải cúi xuống thăm thẳm mới thấy  Thái
độ công bằng của nhân dân ta.


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

hùng của nhà vua.
An Dương Vương rẽ nước xuống
biển khơi là bước vào thế giới vĩnh
cửu của thần linh, nơi vị cha già của
dân tộc- Lạc Long Quân ngự trị.

2. Nhân vật Mị Châu:
- Mị Châu lén đưa cho Trọng Thủy xem nỏ
thần là chỉ thuận theo tình cảm vợ chồng mà
bỏ quên nghĩa vụ với đất nước. Bởi:

? Mị Châu lén đưa cho Trọng Thủy
xem nỏ thần. Em đánh giá ntn về chi
tiết trên?

+ Nỏ thần thuộc về tài sản quốc gia, là bí
mật qn sự. Vì thế, Mị Châu lén cho Trọng
Thủy xem nỏ thần là việc vi phạm vào

nguyên tắc của bề tôi với vua cha và đất

? Mị Châu làm vậy là chỉ thuận theo nước, biến nàng thành giặc, đáng bị trừng
tình cảm vợ chồng mà bỏ quên nghĩa phạt.
vụ với đất nước đúng hay khơng?
+ Tình u, tình cảm vợ chồng (trái tim)
khơng thể đặt lầm chỗ lên trên lí trí, nghĩa
vụ với đất nước (đầu). Nước mất dẫn đến
nhà tan nên ko thể đặt lợi ích cá nhân (cái
riêng) lên lợi ích cộng đồng (cái chung).
? Mị Châu làm theo ý chồng là lẽ tự Nàng đã gián tiếp tiếp tay cho kẻ thù nên đã
nhiên, hợp đạo lí khơng ?
Hs thảo luận, phát biểu.
9

bị kết tội, bị trừng phạt nghiêm khắc.


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

Gv định hướng hs hiểu theo nghĩa - Mị Châu cả tin, ngây thơ đến mức khờ
thứ nhất.

khạo:
+ Tự ý cho Trọng Thủy biết bí mật quốc gia,
xem nỏ thần Tự tiện sử dụng bí mật quốc
gia cho tình riêng, khiến bảo vật giữ nước bị

đánh tráo mà hồn tồn ko biết.

? Mị Châu có phần nào đáng thương
chăng? Vì sao?

+ Mất cảnh giác trước những lời chia tay
đầy ẩn ý của Trọng Thủy Ko hiểu được
những ẩn ý trong lời từ biệt của Trọng Thủy:
chiến tranh sẽ xảy ra.
+ Đánh dấu đường cho Trọng Thủy lần
theo chỉ nghĩ đến hạnh phúc cá nhân, mù
qng vì u.
- Có phần đáng thương, đáng cảm thông:
Những sai lầm, tội lỗi đều xuất phát từ sự vơ
tình, tính ngây thơ, nhẹ dạ, cả tin đến mức
mù quáng, đặt tình cảm lên trên lí trí, thực
sự bị “người lừa dối”.

- Các chi tiết hư cấu:
+ máu Mị Châu  ngọc trai.
+ xác Mị Châu ngọc thạch.
10


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT
 Sự an ủi, chứng thực cho lời khấn nguyện
của Mị Châu trước khi bị cha chém.

- Bài học:
? Thái độ và tình cảm của nhân dân + Cần đặt cái chung lên trên cái riêng, đặt
đối với Mị Châu qua những chi tiết lợi ích của quốc gia, dân tộc lên trên quyền
hư cấu tưởng tượng: máu nàng hố lợi của cá nhân, gia đình.
thành ngọc trai, xác nàng hố thành + Biết cảm xúc bằng lí trí, suy nghĩ bằng
ngọc thạch?

trái tim- giải quyết mối quan hệ giữa lí trí và
tình cảm đúng mực.

? Người xưa nhắn gửi bài học gì đến
thế hệ trẻ qua nhân vật Mị Châu?

3. Nhân vật Trọng Thủy:
- Cuộc hôn nhân giữa Trọng Thủy- Mị Châu
là một cuộc hôn nhân mang mục đích chính
trị: Triệu Đà giả cầu hồ, cầu thân để điều tra
bí mật quân sự, đánh cắp lẫy nỏ thần 
Trọng Thủy đóng vai trị của một tên gián
điệp.

Gv nêu các ý kiến đánh giá về nhân - Thời kì đầu  Trọng Thủy đơn thuần đóng
vật Trọng Thủy cho hs thảo luận:
vai trò của một tên gián điệp theo lệnh vua
? Trọng Thủy là một tên gián điệp cha sang làm rể An Dương Vương để điều
nguy hiểm, một người chồng nặng tra bí mật qn sự, tìm cơ hội đánh tráo lẫy
tình với vợ?
11

nỏ thần.


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT
- Thời gian ở Loa Thành y không quên
nhiệm vụ gián điệp  lợi dụng, lừa gạt được
Mị Châu, thực hiện được mục đích.
- Có thể trong thời gian chung sống, Trọng
Thủy đã nảy sinh tình cảm thực sự với Mị
Châu  để lộ những sơ hở trong lời tiễn biệt
 ngầm báo trước một cuộc chiến tranh khó
tránh khỏi và bộc lộ tình cảm có phần chân
thành với Mị Châu. Nhưng y vẫn trở về, hồn

? Trọng Thủy là nhân vật truyền

thành bổn phận với Triệu Đà.

thuyết với mâu thuẫn phức tạp: giữa
nghĩa vụ và tình cảm, vừa là thủ - Khi đuổi kịp cha con An Dương Vương,
phạm vừa là nạn nhân?

Mị Châu đã chết  Trọng Thủy ơm xác vợ
khóc lóc, thương nhớ rồi tự tử.
- Cái chết của y cho thấy sự bế tắc, ân hận
muộn màng.

 Nhận xét:
+ Trọng Thủy là nhân vật truyền thuyết với
mâu thuẫn phức tạp: nghĩa vụ>< tình cảm,
thủ phạm>< nạn nhân.
? Trọng Thủy là một người con bất
hiếu, một người chồng lừa dối, một
12

+ Là một tên gián điệp đội nốt con rể-kẻ thù


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

người con rể phản bội- kẻ thù của của nhân dân Âu Lạc (thủ phạm).
nhân dân Âu Lạc?

+ Là nạn nhân của chính người cha đẻ đầy
tham vọng xấu xa.

- ý kiến nào khái quát, xác đáng nhất - Chi tiết ngọc trai- giếng nước:
về nhân vật này?

+ Khơng khẳng định tình u chung thủy

Hs thảo luận, trả lời.

của Trọng Thủy- Mị Châu.

Gv nhận xét, định hướng hs hiểu + Minh oan, chiêu tuyết cho Mị Châu.
thao cách 2.

+ Chứng nhận cho mong muốn hóa giải tội
lỗi của Trọng Thủy, có thể y đã tìm được sự
hóa giải trong tình cảm của Mị Châu nơi thế
giới bên kia...
+ Cho thấy lòng nhân hậu, bao dung của
nhân dân ta.

- Chi tiết ngọc trai- giếng nước có
phải để khẳng định tình yêu chung
thủy của Trọng Thủy hay ko? Vì sao?

III. Tổng kết bài học:
1. Giá trị nội dung:
- Truyền thuyết An Dương Vương và Mị
Châu là một cách giải thích ngun nhân
việc mất nước Âu Lạc.
- Nó cịn đem lại những bài học quý: bài học
về tinh thần cảnh giác với kẻ thù; cách xử lí

13


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

đứng đắn mối quan hệ giữa cái riêng- cái
chung, giữa nhà- nước, giữa cá nhân- cộng
đồng, giữa tình cảm- lí trí.
2.Giá trị nghệ thuật:

? Nhận xét giá trị nội dung của tác
phẩm?

+ Có sự hồ quyện giữa yếu tố lịch sử- yếu tố
thần kì.
+ Kết hợp bi- hùng, xây dựng được những
hình ảnh giàu chất tư tưởng- thẩm mĩ, có
sống lâu bền.
+ Thời gian nghệ thuật: quá khứ- xác định.
+ Kết cấu: trực tuyến- theo trật tự thời gian.
+ Gắn với các di tích vật chất, di tích lịch
sử, lễ hội.

? Nhận xét giá trị nghệ thuật của tác
phẩm?

14


Giáo án Ngữ văn 10
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

YÊU CẦU CẦN ĐẠT

3. Củng cố

- Nêu nhận xét, đánh giá về đặc sắc nội dung và nghệ thuật của tác phẩm
- GV định hướng.
Hs đọc và học phần ghi nhớ (sgk).
4. Hướng dẫn về nhà: Làm các bài tập trong phần luyện tập. Đọc trước bài: Lập
dàn ý cho bài văn tự sự

15


Giáo án Ngữ văn 10

16