Giáo án Lịch sử 10 bài 15: Thời Bắc thuộc và các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc (Từ thế kỷ II TCN đến đầu thế kỷ X)

BÀI 15
THỜI BẮC THUỘC VÀ CUỘC ĐẤU TRANH GIÀNH ĐỘC LẬP DÂN TỘC
(TỪ THẾ KỶ I ĐẾN ĐẦU THẾ KỶ X)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Về kiến thức
- Giúp HS nắm được những nội dung cơ bản chính sách đơ hộ của các triều đại
phong kiến phương Bắc ở nước ta và những chuyển biến kinh tế, văn hóa, xã hội
nước ta trong thời Bắc thuộc.
2. Về tư tưởng, tình cảm
- Giáo dục tinh thần đấu tranh bền bỉ chống đồng hóa giành dộc lập dân tộc của
nhân dân ta.
3. Về kĩ năng
- Bồi dưỡng kĩ năng liên hệ giữa nguyên nhân và kết quả, chính trị với kinh tế, văn
hóa, xã hội.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
- Lược đồ SGK ban KHXH nhân văn lớp 10.
- Tài liệu minh họa khác.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
1. Kiểm tra bài cũ.
- Câu hỏi 1: Tóm tắt quá trình hình thành quốc gia Văn Lang - Âu Lạc.
- Đời sống vật chất tinh thần của người Việt cổ trong xã hội Văn Lang - Âu lạc.
2. Mở bài
Từ sau khi nước Âu Lạc bị Triệu Đà xâm chiếm 179 TCN cho đến đầu thế kỷ X
nước ta bị các triều đại phong kiến phương Bắc đô hộ. Lịch sử thường gọi đó là
thời kỳ Bắc thuộc. Để thấy được chế độ cai trị tàn bạo, âm mưu thâm độc của
phong kiến phương Bắc đối với dân tộc ta và những chuyển biến về kinh tế, văn
hóa xã hội ở nước ta thời Bắc thuộc, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu bài 15.
3. Tổ chức dạy học
Các hoạt động của thầy và trò

Những kiến thức HS cần nắm vững

CHẾ ĐỘ CAI TRỊ CỦA CÁC TRIỀU
ĐẠI PHONG KIẾN PHƯƠNG BẮC
VÀ NHỮNG CHUYỂN BIẾN
TRONG XÃ HỘI VIỆT NAM
Hoạt động 1: Cả lớp - cá nhân
1. Chế độ cai trị
- GV giảng giải: 179 TCN Triệu Đà a. Tổ chức bộ máy cai trị
xâm lược Âu Lạc, tứ đó nước ta lần
lượt bị các triều đại phong kiến Trung


Quốc: nhà Triệu, Hán, Tùy, Đường đô
hộ. Đất Âu Lạc cũ bị chia thành các
quận, huyện.
- Nhà Triệu chia thành 2 quận, sáp
nhập vào quốc gia Nam Việt.
- Nhà Hán chia làm 3 quận, sáp nhập
vào bộ Giao Chỉ cùng với một số
quận của Trung Quốc.
- Nhà Tùy, Đường chia làm nhiều
châu.Từ sau khởi nghĩa Hai Bà Trưng - Các triều đại phong kiến phương
năm 40, chính quyền đơ hộ cứ quan Bắc từ nhà Triệu, Hán, Tùy, Đường
lại cai trị đến cáp huyện (Trực trị).
đều chia nước ta thành các quận,
huyện cử quan lại cai trị đến cấp
- GV phát vấn: Các triều đại phong huyện.
kiến phương Bắc chia Âu Lạc cũ
thành quận, huyện nhằm mục đích gì?
- HS suy nghĩ trả lời.

- GV bổ sung, kết luận về âm mưu
thâm độc của chính quyền phương - Mục đích của phong kiến phương
Bắc.
Bắc là sáp nhập đất nước Âu Lạc cũ
vào bản đồ Trung Quốc.
Hoạt động 2: Cả lơp - cá nhân
b. Chính sách bóc lột về kinh tế và
- GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy đồng hóa về văn hóa
những chính sách bóc lột kinh tế
chính quyền đô hộ.
- HS theo dõi SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận.
+ Thực hiện chính sách bóc lột, cống
nạp nặng nề.
+ Nắm độc quyền muối và sắt.
- GV có thể minh họa bằng tư liệu + Quan lại đô hộ bạo ngược tham ô ra
tham khảo về chính sách bóc lột tàn sức bóc lột dân chúng để làm giàu.
bạo, triệt để của chính quyền đô hộ
trong sách hướng dẫn GV.
- GV phát vấn: Em có nhận xét gì về
chính sách bóc lột của chính quyền đơ
hộ?
- HS suy nghĩ, trả lời:
Đó là một chính sách bóc lột triệt để
tàn bạo, đặc biệt nặng nề chỉ có ở


chính quyền ngoại bang.
Hoạt động 3: Cả lớp - cá nhân
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để - Chính sách đồng hóa về văn hóa.

thấy được chính sách về văn hóa của
chính quyền đơ hộ.
- HS theo dõi SGK, trả lời câu hỏi.
- GV bổ sung, kết luận.
GV có thể gợi cho HS nhớ lại những + Truyền bá Nho giáo, mở lớp dạy
kiến thức đã học về Nho giáo. Giáo lý chữ nho.
của Nho giáo quy định tôn ti, trật tự
xã hội rất khắt khe ngặt nghèo vì vậy
chính quyền thống trị thường lợi dụng
Nho giáo, biến Nho giáo thành cơng
cụ để thống trị nhân dân.Chính quyền
đơ hộ phương Bắc truyền bá Nho giáo
vào nước ta cũng khơng nằm ngồi
mục đích đó.
+ Bắt nhân dân ta phải thay đổi phong
tục, tập quán theo người Hán.
+ Đưa người Hán vào sinh sống cùng
- GV phát vấn: Chính sách đó của người Việt.
chính quyền đơ hộ nhằm mục dích gì?
GV có thể gợi ý: Chính quyền đơ hộ
bắt nhân dân phải thay đổi cho giống
với nguyên nhân Hán, giống đến mức
không phân biệt được đâu là người
Hán đâu là người Việt thì càng tốt.
- Hán hóa người Việt âm mưu đó
thường gọi là gì?
- HS suy nghĩ và trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận: Về
mục đích của chính quyền đơ hộ để  Nhằm mục đích thực hiện âm mưu
HS thấy được âm mưu thâm độc của đồng hóa dân tộc Việt Nam.

chính quyền phương Bắc.
- GV giảng giải tiếp về luật pháp hà
khắc và chính sách đàn áp các cuộc - Chính quyền đơ hộ cịn áp dụng luật
đấu tranh của chính quyền đơ hộ.
pháp hà khắc và thẳng tay đàn áp các
- GV tiểu kết: Chính sách bóc lột vơ cuộc đấu tranh của nhân dân ta.
cùng tàn bạo và thâm độc của chính
quyền đơ hộ kéo dài hàng nghìn năm


trong thời Bắc thuộc quả là một thử
thách vô cùng cam go, ác liệt với dân
tộc ta trong cuộc đấu tranh giữ gìn
bản sắc văn hóa dân tộc. Những chính
sách đó đưa đến sự chuyển biến xã
hội như thế nào? Chúng ta vào mục 2.
Hoạt động: Cả lớp - cá nhân
- GV thuyết trình về tình hình kinh tế 2. Những chuyển biến xã hội
của nước ta thời Bắc thuộc cơ bản a. Về kinh tế
như trong SGK sau đó kết luận.
- Trong nông nghiệp:
+ Công cụ sắt được sử dụng phổ biến.
+ Công cuộc khai hoang được đẩy
mạnh.
+ Thủy lợi được mở mang.
 Năng suất lúa tăng hơn trước.
- Thủ cơng nghiệp, thương mại có sự
chuyển biến đáng kể.
+ Nghề cũ phát triển hơn: Rèn sắt,
khai thác vàng bạc làm đồ trang sức.

+ Một số nghề mới xuất hiện như làm
giấy, làm thủy tinh.
+ Đường giao thông thủy bộ giữa các
quận, vùng hình thành.
- GV phát vấn: Em có nhận xét gì về
tình hình kinh tế nước ta thời Bắc
thuộc? GV có thể gợi ý: So với thời
kỳ Văn Lang - Âu Lạc có biến đổi
khơng? Biến đổi nhanh hay chậm?
Nguyên nhân dẫn đến sự biến đổi?
- HS suy nghĩ, so sánh trả lời.
- GV bổ sung kết luận: Mặc dù chịu
sự kìm hãm và bóc lột nặng nề của
chính quyền đơ hộ nhưng nền kinh tế
Âu Lạc cũ vẫn phát triển tuy chậm
chạp và khơng tồn diện. Do sự giao
lưu kinh tế một số thành tựu của
Trung Quốc đã theo bước chân những
kẻ đô hộ vào nước ta như sử dụng


phân bón trong nơng nghiệp, dùng
kiến diệt sau bọ, rèn sắt, làm giấy, làm
thủy tinh... góp phần làm biến đổi nền
kinh tế của Âu Lạc cũ.
Hoạt động 2: Cả lớp - cá nhân
- GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy
được trong bối cảnh chính quyền đơ
hộ ra sức thực hiện âm mưu đồng hóa
thì văn hóa dân tộc ta phát triển như

thế nào?
- HS theo dõi SGK trả lời câu hỏi.
- GV bổ sung và kết luận.
- GV có thể minh họa thêm tiếp thu có
chọn lọc các yếu tố bên ngồi đó là
kết quả tất yếu của sự giao lưu văn
hóa.
GV phân tích: Mặc dù chính quyền đơ
hộ thi hành những chính sách đồng
hóa bắt nhân dân ta phải thay đổi
phong tục theo người Hán. Nhưng do
tổ tiên đã kiên trì đấu tranh qua hàng
nghìn năm nên đã bảo vệ được bản
sắc văn hóa dân tộc. Dưới bầu trời của
các làng, xã Việt Nam phong tục, tập
quán của dân tộc vẫn được giữ gìn và
phát huy.
Hoạt động 3: Cá nhân
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK rồi so
sánh với thời kỳ Văn Lang Âu Lạc để
thấy được sự biến đổi về xã hội.
- HS đọc SGK, so sánh tìm câu trả lời.
- GV nhận xét,bổ sung,kết luận:

- GV phân tích để HS thấy được quan
hệ bóc lột địa tơ phong kiến xâm nhập

b. Về văn hóa - xã hội

+ Về văn hóa

- Một mặt ta tiếp thu những yếu tố
tích cực của văn hóa Trung Hoa thời
Hán - Đường như ngơn ngữ, văn tự.
- Bên cạnh đó nhân dân ta vẫn giữ
được phong tục,tập quán: nhuộm
răng, ăn trầu, làm bánh chưng, bánh
dày, tôn trọng phụ nữ.
 Nhân dân ta khơng bị đồng hóa.

Về xã hội có chuyển biến

- Quan hệ xã hội là quan hệ giữa nhân
dân với chính quyền đơ hộ (thường
xun căng thẳng).
- Đấu tranh chống đô hộ.
- Ở một số nơi nông dân tự do bị nơng
nơ hóa, bị bóc lột theo kiểu địa tô
phong kiến.


vào đất Âu Lạc cũ và sẽ dẫn đến sự
biến đổi sâu sắc hơn về mặt xã hội.
Các tầng lớp xã hội có sự chuyển biến
thành các tầng lớp mới. Một số nông
dân công xã tự do biến thành nông nơ,
Một số ngun nhân nghèo khổ biến
thành nơ tì.
4. Củng cố
- Chính sách đơ hộ của chính quyền phương Bắc: Mục đích, kết quả.
- Sự biến đổi về kinh tế văn hóa, xã hội ở nước ta thời Bắc thuộc.

5. Dặn dò
- HS trả bài, trả lời câu hỏi trong SGK trang 73.