Giáo án bài 4: Đại từ - Ngữ văn 7 - GV.T.T.Chi

Văn bản:

SƠNG NÚI NƯỚC NAM ( LÝ THƯỜNG KIỆT)
PHỊ GIÁ VỀ KINH ( TRẦN QUANG KHẢI)

A- Mục tiêu bài học:
* Kiến thức:
- Qua 2 bài thơ trung đại, HS hiểu được khí phách và khát vọng của
dân tộc ta thời xưa thể hiện ở tinh thần độc lập dân tộc, tự hào về chiến thắng
chống ngoại xâm, khẳng định sức mạnh dân tộc trong việc bảo vệ và phát triển
đất nước.
- Nhận biết thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, ngũ ngôn tứ tuyệt đường luật.
* Kỹ năng:
- Rèn HS kỹ năng tìm hiểu , phân tích thơ trữ tình trung đại. Kỹ năng
đọc - hiểu văn bản thơ trữ tình TĐ.
* Giáo dục HS ý thức dân tộc, niềm tự hào dân tộc. Biết ơn và gìn giữ
những gì mà cha ông để lại.
- B- Chuẩn bị:
*-Những điều cần lưu ý:
Việc dạy thơ dịch cần phối hợp cả 3 văn bản, tránh lấy lời dịch làm nguyên văn
*- Đồ dùng: Bảng phụ chép phần phiên âm.
C- Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học:
I- Ổn định tổ chức
Sĩ số: 7a5:

7a2:

II- Kiểm tra:
- Đọc thuộc lòng những câu hát châm biếm? Nêu hiểu biết của em về 1
bài ca dao em thích ?

* Y/c: - Đọc rõ ràng, diễn cảm
- Trả lời như đã phân tích trong bài.
III- Bài mới:
Đất nước ta trải qua bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước, bao triều đại
đi qua là bấy nhiêu triều đại đứng lên đấu tranh chống ngoại xâm giữ nước.
Truyền thống ấy đã được phản ánh trong các tác phẩm văn học, đặc biệt là văn
học Lí Trần. Hai văn bản mà chúng ta được học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu
rõ hơn về điều đó.
Hoạt động của thầy - trị

Nội dung kiến thức

I - Sông núi nước Nam ( Nam quốc
sơn hà - Lý Thường Kiệt ):
HS đọc chú thích sgk (63).
GV: Đây là bài thơ “thần”, bài thơ
khơng có tên nhưng nhiều người đặt
tên là “Nam quốc sơn hà” (Sông núi
nước Nam)

1-Giới thiệu chung:
* Tác giả:
- Lý Thường Kiệt(1077)

- Em có nhận xét gì về số câu, số chữ - Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt (Đường
luật).- Bài thơ có 4 câu, mỗi câu có 7
trong câu, cách hiệp vần ?
tiếng.
2- Đọc - Hiểu văn bản:

Hướng dẫn đọc: dõng dạc, trang
nghiêm thể hiện được khí phách hào
hùng của bài thơ, nhịp 4/3.
HS đọc chú thích trên bảng phụ.

- Sơng núi nước Nam được coi là

* Đại ý: tuyên ngôn độc lập là lời
tuyên bố về chủ quyền của đất nước và
khẳng định không 1 thế lực nào được


bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của xâm phạm.
nước ta viết bằng thơ. Vậy tun
ngơn độc lập là gì ?
- Sông núi nước Nam là 1 bài thơ
thiên về biểu ý (bày tỏ ý kiến). Vậy
nội dung biểu ý đó được thể hiện *Bố cục: 2 phần
theo 1 bố cục như thế nào? Hãy nhận
xét bố cục và biểu ý đó?
- 2 câu đầu: nước Nam là của người
Nam. Điều đó được sách trời định
sẵn, rõ ràng.
- 2 câu cuối: kẻ thù khơng được xâm
phạm, xâm phạm thì thế nào cũng
chuốc phải thất bại thảm hại.
-> Bố cục gọn gàng, chặt chẽ. Biểu ý
rõ ràng)
HS đọc 2 câu đầu.

- 2 câu đầu ý nói gì?

G : Hai câu đầu nêu lên 1 ngun lí
khách quan, tất yếu, có giá trị như lời
tun ngơn. Nó là quyền độc lập và a, Hai câu đầu:
tự quyết của dân tộc ta. Đó là ý chí
sắt đá của 1 dân tộc có bản lĩnh, có
Nam quốc sơn hà Nam đế cư
truyền thống đấu tranh. Hai câu thơ
có giá trị mở đầu cho 1 tuyên ngôn
Tiệt nhân định phận tại thiên thư
độc lập ngắn gọn của nước Đại Việt
-> Nước Nam là của người Nam, điều
hùng cường ở thế kỷ XI.
đó đã được sách trời định sẵn, rõ ràng.
- Nói như vậy là để nhằm mục đích
gì ? Người viết đã bộc lộ tình cảm gì


trong 2 câu thơ này?

Hs đọc 2 câu thơ cuối

2 câu cuối nói lên ý gì ? (Nói về
truyền thống đấu tranh bất khuất của
dân tộc ta và nêu lên 1 ngun lí có
t/ chất hệ quả đối với 2 câu thơ trên)
- Nói như vậy để nhằm mục đích gì?

- Ngồi biểu ý Sơng núi nước Nam

có biểu cảm (bày tỏ cảm xúc)
khơng ? Nếu có thì thuộc trạng thái
=>Khẳng định chủ quyền đất nước.
nào?
Thể hiện tình y/nước, niềm tự hào dân
G : Ngồi biểu ý cịn có biểu cảm rất tộc
sâu sắc trong 2 trạng thái : - Lộ rõ:
Bài thơ đã trực tiếp nêu rõ ý tưởng
bảo vệ quyền độc lập và kiên quyết
chống ngoại xâm. - ẩn kín : bài thơ b,Hai câu cuối:
có sắc thái biểu hiện cảm xúc mãnh
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
liệt, với ý chí sắt đá trong lời nói,
người đọc phải suy nghĩ, nghiền
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.
ngẫm mới thấy ý tưởng đó.
- Em có nhận xét gì về thể thơ, giọng
điệu, nhịp thơ? Tác dụng?
->Kẻ thù không được xâm phạm. Xâm
phạm thì thế nào cũng chuốc phải thất
GV: Bài thơ của Lý Thường Kiệt là bại thảm hại.
kết tinh ý chí độc lập đã ăn sâu trong
máu thịt của DT VN từ nghìn đời
nay, nó có 1 sức mạnh kì diệu mỗi


khi Tổ Quốc bị xâm lăng giày xéo
thì nó trỗi dậy chiến đấu với 1 niềm
tin lớn khơng gì lay chuyển nổi. Bài
thơ là lời kêu gọi, truyền hịch, truyền

niềm tin, niềm phấn khởi cho quân
ta; đồng thời cũng là lời cảnh báo
gieo sự hoang mang, hoảng hốt tới
quân thù.

HS đọc ghi nhớ

HS đọc chú thích sgk (66).
- Tác giả bài thơ là ai?
- Bài thơ viết vào thời gian nào?

=> Đây là lời cảnh báo hành động xâm
lược của kẻ thù và khẳng định sức
mạnh của dân tộc Việt Nam.

- Em có nhận xét gì về số câu, số chữ
trong câu, cách hiệp vần? So sánh
với thể thơ thất ngôn...?

Hướng dẫn đọc: Giọng phấn chấn,
hào hùng, chậm chắc. Nhịp 2/3.
HS đọc chú thích ở bảng phụ.
- Bài thơ đề cập đến vấn đề gì ?
-> Bài thơ viết theo thể thất ngôn tứ
tuyệt, nhịp 4/3, giọng thơ đanh thép,
- Nội dung của 2 câu đầu và 2 câu hùng hồn, dõng dạc biểu thị ý chí và
cuối khác nhau ở chỗ nào? (2 câu sức mạnh Việt Nam.
đầu nói về hào khí chiến thắng. 2 câu
- Bài thơ có bố cục như thế nào ?

sau nói về khát vọng thái bình của * Ghi nhớ : ( sgk 65 )
dân tộc)
- Đọc 2 câu đầu.

- Hai câu đầu nêu ý gì ? (2 câu đầu
của bài thơ nói về 2 chiến thắng.
Chiến thắng Chương Dương sau
nhưng được nói trước chiến thắng
Hàm Tử, để làm sống lại khơng khí
của chiến trường. Hai câu thơ như 1
ghi chép cảnh chiến trường kinh
thiên động địa)

II- Phò giá về kinh (Tụng giá hoàn
kinh sư):
1- Giới thiệu tác giả - tác phẩm .
- Tác giả: Trần Quang Khải
- Bài thơ viết năm 1285
- Thể thơ: ngũ ngôn tứ tuyệt (Đường
luật) - Bài thơ có 4 câu, mỗi câu có 5
tiếng.

- Em có nhận xét gì về lời thơ của
tác giả ? Tác dụng của lời thơ đó?
(Lời thơ rõ ràng, rành mạch và mạnh
mẽ gân guốc làm sống dậy 1 khơng 2- Đọc - Hiểu văn bản:
khí trận mạc như có tiếng va của đao
* Đọc
kiếm, tiếng ngựa hí, quân reo!)

- Nhắc đến 2 trận đánh đó để nhằm
mục đích gì?
* Chú thích :
- Qua đó tác giả muốn bộc lộ tình * Đại ý: Bài thơ nói về 2 chiến thắng
cảm gì?
giặc Mơng và giặc Ngun đời Trần và
ý thức XD nước sau khi có thái bình.
* Bố cục: 2 phần
a,Hai câu đầu: Hào khí chiến thắng

HS đọc 2 câu cuối.


Đoạt sáo Chương Dương độ,
- ý 2 câu cuối nói gì? (2 câu cuối là
lời động viên, phát triển đất nước
trong hồ bình. Như vậy thái bình
vừa là thành quả chiến đấu, vừa là cơ
hội để gắng sức. Đó là chiến lược
giữ nước lâu bền)

Cầm Hồ Hàm Tử quan.

- Hai câu cuối đã bộc lộ được tình
cảm gì ?

HS đọc ghi nhớ – sgk (68 )
- Em có nhận xét gì về cách biểu ý -> Nói về thắng lợi của 2 trận đánh ở
Chương Dương và Hàm Tử.
của bài thơ?

H : Bài thơ được biểu ý 1 cách rõ
ràng, diễn đạt ý tưởng trực tiếp,
khơng hình ảnh hoa mĩ, cảm xúc trữ
tình được nén kín trong ý tưởng. 2
câu đầu là niềm tự hào mãnh liệt
trước chiến thắng, 2 câu sau là niềm
tin sắt đá vào sự bền vững muôn đời
của đất nước
-> Lời thơ rõ ràng, rành mạch - Làm
sống dậy khơng khí trận mạc.
- Cách biểu ý và biểu cảm của bài
Phò giá về kinh và bài Sơng núi
nước Nam có gì giống nhau ? (Nhận
xét 2 bài thơ Sơng núi nước Nam và
Phị giá về kinh: - Hai bài thơ đều
thể hiện 1 chân lí lớn lao và thiêng
liêng đó là : Nước VN là của người
VN, không ai được xâm phạm, nếu
xâm phạm sẽ bị thất bại (bài 1).

=> Ca ngợi chiến thắng hào hùng của
dân tộc trong cuộc chiến chống quân
Mông-Nguyên xâm lược.
- Thể hiện niềm tự hào dân tộc.

- bài 2 là ngợi ca khí thế hào hùng
của dân tộc qua chiến đấu và khát b, Hai câu cuối : Khát vọng thái bình
vọng XD phát triển đất nước trong

hồ bình. -Hai bài thơ đều là thể thịnh trị của dân tộc.
Đường luật. Một theo thể thất ngơn
Thái bình tu trí lực,
tứ tuyệt, 1 theo thể ngũ ngơn tứ
tuyệt. Cả 2 bài thơ đều diễn đạt ngắn
Vạn cổ thử giang san.
gọn, xúc tích, cảm xúc và ý tưởng
hồ làm một
-> Nói về việc xây dựng đất nước
- Em có biết 2 Văn bản được coi là trong thời bình với 1 niềm tin sắt đá
tuyên ngôn độc lập lần thứ 2 và 3 vào sự bền vững muôn đời của đất
của dân tộc VN ta tên là gì ? Do ai nước.
viết và xuất hiện bao giờ ?

=> Thể hiện niềm tin sắt đá vào sự bền
vững muôn đời của đất nước.

* Ghi nhớ: sgk(68)

III- Tổng kết:

* Luyện tập:
- Tun ngơn lần thứ 2: Cáo bình Ngơ
của Nguyễn Trãi (TK XV)
- Tuyên ngôn lần thứ 3: Tuyên ngôn
độc lập của Hồ Chí Minh (2.9.1945)

IV- Hướng dẫn học bài:
- Học thuộc lòng 2 bài thơ (phiên âm, dịch thơ).

- Học thuộc 2 ghi nhớ.
- Soạn bài: Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường..., Bài ca
Côn Sơn.

D-Rút kinh nghiệm: