Sang kien kinh nghiem 2009

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (294.5 KB, 18 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

LỜI MỞ ĐẦU

Sau mỗi kì thi ĐH-CĐ, gặp lại các em học sinh, được nghe một số em học sinh
tâm sự “…không phải em không làm được, mà thời gian ngắn quá, em làm không
xong…”, tôi luôn trăn trở làm như thế nào để giúp các em có thể nhanh hơn, chính
xác hơn trong thi cử, từ đó tơi đã xây dựng được một số phương pháp giải nhanh bài
tập trắc nghiệm Hóa học và Phương pháp đồ thị là một trong những phương pháp tôi
tâm đắc nhất.

Tôi viết sang kiến kinh nghiệm này trong thời gian năm học 2008-2009 gần kết
thúc, các kì thi đang đến gần, với mong muốn chia sẻ những kinh nghiệm của mình
với bạn bè đồng nghiệp. Tơi hy vọng sáng kiến kinh nghiệm của tơi sẽ đóng góp
một phần nhỏ trong việc giảng dạy để giúp các em học sinh đạt kết quả cao hơn
trong học tập, đạt kết quả cao trong các kỳ thi và đóng góp phần nhỏ bé kinh nghiệm
của mình với các bạn bè đồng nghiệp trong công tác giảng dạy.

Là một giáo viên trẻ, tuy đã có nhiều nỗ lực và cố gắng trong cơng việc, nhưng
với kinh nghiệm cơng tác cịn thiếu chắc chắn sẽ khơng tránh khỏi những sai sót.
Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp, xây dựng của các thầy cơ và của các
bạn bè đồng nghiệp

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

A. PHẦN MỞ ĐẦU

I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Những năm gần đây, với xu thế “đổi mới phương pháp dạy học”, hình thức thi
trắc nghiệm khách quan (TNKQ) đã được đưa vào để thay thế hình thức thi tự luận
trong một số mơn học, trong đó có mơn Hóa học. Với hình thức thi trắc nghiệm,
trong một khoảng thời gian ngắn học sinh phải giải quyết được một lượng khá lớn
các câu hỏi, bài tập. Điều này không những yêu cầu học sinh phải nắm vững, hiểu rõ
kiến thức mà còn phải thành thạo trong kĩ năng giải bài tập và đặc biệt phải có

phương pháp giải bài tập trắc nghiệm hợp lí. Thực tế cho thấy có nhiều học sinh có
kiến thức vững vàng nhưng trong các kì thi vẫn khơng giải quyết hết các yêu cầu
của đề ra. Lí do chủ yếu là các em vẫn tiến hành giải bài tập hóa học theo cách
truyền thống, việc này làm mất rất nhiều thời gian nên từ đấy không tạo được hiệu
quả cao trong việc làm bài thi trắc nghiệm. Vì vậy việc xây dựng “các phương pháp
giải nhanh bài tập hóa học” là một việc rất cần thiết để giúp các em học sinh đạt
hiệu quả cao trong các kì thi. Tuy nhiên, hóa học là một mơn khoa học thực nghiệm,
sử dụng các phương pháp toán học để giải quyết các bài tốn hóa học một cách
nhanh gọn và đơn giản nhưng vẫn giúp học sinh hiểu được sâu sắc bản chất hóa học
là một điều khơng phải dễ dàng.

Trong q trình giảng dạy, tơi đã thấy các em học sinh gặp phải rất nhiều khó
khăn trong việc giải quyết các dạng bài toán: “Sục CO2 vào dung dịch hỗn hợp

Ca(OH)2 và NaOH”, “dung dịch H+ tác dụng với dung dịch hỗn hợp CO32 và



HCO ”… thực sự đây là những dạng bài tập khó và cũng là một dạng tốn thường

gặp trong các kì thi ĐH-CĐ. Là một giáo viên, khi hướng dẫn cho học sinh sử dụng
các phương pháp truyền thống để giải những bài tập dạng này mất rất nhiều thời
gian vì học sinh rất dễ nhầm lẫn thứ tự của các phản ứng xẩy ra dẫn đến việc lựa
chọn đáp án sai.

Phương pháp đồ thị là một phương pháp đã được sử dụng và viết trong khá
nhiều tài liệu, tuy nhiên qua tham khảo các tài liệu tôi thấy phương pháp đồ thị chỉ
dừng lại ở việc áp dụng cho các bài toán đơn giản, những bài toán dung dịch chỉ

gồm một chất. Những dạng bài toán phức tạp như trên (sẽ được đề cập đến trong đề
tài sáng kiến kinh nghiệm này) thì chưa có tài liệu tham khảo hoặc tác giả nào đề
cập đến.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

sử dụng các phép toán đơn giản về tỉ lệ trong tam giác đồng dạng. Khi làm theo
phương pháp này, các em có thể nhìn vào đồ thị và hiểu ngay được các quá trình
phản ứng xảy ra mà trước đó cịn rất mơ hồ và khơng hiểu rõ.

Với các lí do trên, tơi chọn đề tài “Phát triển phương pháp đồ thị để giải nhanh
các bài tập trắc nghiệm Hóa học” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình.

II. NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI

* Xây dựng dạng đồ thị và phương pháp sử dụng phương pháp đồ thị cho 4
dạng bài toán

1. Sục CO2 vào dung dịch hỗn hợp Ca(OH)2 và NaOH

2. Dung dịch H+ tác dụng với dung dịch hỗn hợp CO2

3 và HCO3
3. Dung dịch OH- tác dụng với dung dịch hỗn hợp Al3+ và H+

4. Dung dịch H+ tác dụng với dung dịch hỗn hợp AlO

2 và OH

* Bằng thực nghiệm sư phạm đánh giá kiểm tra hiệu quả của phương pháp
III. PHẠM VI ÁP DỤNG

Phương pháp trong đề tài được áp dụng vào các tiết dạy tự chọn phần kim loại
kiềm, kiềm thổ, nhôm ở lớp 12 và áp dụng cho các lớp ôn thi ĐH

IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

B. NỘI DUNG CỦA PHƯƠNG PHÁP ĐỒ THỊ

I. CỞ SỞ CỦA PHƯƠNG PHÁP

Phương pháp đồ thị trong giải toán hóa học là phương pháp dựa vào đồ thị mơ
tả sự phụ thuộc của sản phẩm (thường là số mol chất kết tủa, chất bay hơi) vào chất
tham gia phản ứng để xác định các yêu cầu của bài toán.

Từ đồ thị có nhiều phương pháp khác nhau để xác định các giá trị cần tính,
nhưng có lẽ đơn giản nhất là sử dụng tỉ lệ của tam giác đồng dạng ( Định lý Talet đã
được học ở môn tốn cấp 2). Từ đó học sinh chỉ cần sử dụng những phép tính rất
đơn giản là có thể tìm ra kết quả.

Phương pháp này đã được sử dụng rất hiệu quả vào một số dạng bài tập như:
- Sục CO2 vào dung dịch chứa a mol Ca(OH)2

- Dung dịch OH- tác dụng với dung dịch hỗn hợp a mol Al3+

- Dung dịch H+ tác dụng với dung dịch hỗn hợp a mol AlO 
2

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Khi học sinh đã nắm vững dạng đồ thị của bài toán, thì việc xác định kết quả
được thực hiện nhanh chóng và dễ dàng, phương pháp đồ thị không những không
làm mất đi bản chất Hóa học mà nó cịn giúp học sinh giải thích được và dự đốn
một cách chính xác hơn các hiện tượng thực nghiệm. Nó khơng những có hiệu quả

trong các bài tập định lượng mà cịn rất hiệu quả trong một số bài tập định tính về
giải thích hiện tượng hoặc dự đốn hiện tượng.

II. PHÁT TRIỂN PHƯƠNG PHÁP ĐỒ THỊ VÀO MỘT SỐ DẠNG BÀI TOÁN KHÁC
Dùng phương pháp đồ thị để giải các dạng bài tập trên đã được một số tác giả
khai thác và được viết khá phổ biến trong các tài liệu tham khảo. Với phương châm
thừa kế và phát triển, tôi mạnh dạn đưa phương pháp đồ thị vào các dạng bài tập
phức tạp hơn.

II.1. Dung dịch H+ tác dụng với dung dịch hỗn hợp chứa a mol CO2

3 và b mol HCO



1. Cho từ từ dung dịch H+ vào dung dịch hỗn hợp chứa a mol CO2

3 và b mol HCO



Trường hợp này do H+ thiếu nên các phản ứng lần lượt xẩy ra là:

H+ + CO2

3  HCO3 (1.1)

a a a

H+ + HCO

3  CO2 + H2O (1.2)

(a+b) (a+b) (a+b)

Hiện tượng: Ban đầu chưa có khí bay lên (xẩy ra phương trình (1.1)), sau đó
có khí bay lên (xẩy ra phương trình (1.2)). Số mol khí thốt ra cực đại là (a+b) mol
khi số mol H+ bằng (2a+b). Đồ thị là đường số (1)

2. Cho từ từ dung dịch hỗn hợp chứa a mol CO2

3 và b mol HCO3 vào dung dịch

H+

Trường hợp này H+ dư nên các phản ứng đồng thời xẩy ra là:

2H+ + CO2

3  CO2 + H2O

2a a a

H+ + HCO

3  CO2 + H2O

b b b

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

3. Trộn nhanh dung dịch H+ với dung dịch hỗn hợp chứa a mol CO2

3 và b mol HCO



Trường hợp này lượng khí CO2 thốt ra sẽ nằm trong một khoảng, lượng khí

thốt ra bé nhất khi các phản ứng xẩy ra như trường hợp 1. Lượng khí thốt ra lớn
nhất khi HCO

3 tác dụng hồn tồn với H+ sau đó CO



3 mới phản ứng. Để lượng
khí thốt ra cực đại thì các phản ứng lần lượt xẩy ra là:

H+ + HCO

3  CO2 + H2O

b b b

2H+ + CO2

3  CO2 + H2O

2a a a
Đồ thị là đường số (3)

*Áp dụng

Dung dịch A là dung dịch HCl 0,25M. Dung dịch B là dung dịch hỗn hợp
Na2CO3 0,1M và NaHCO3 0,2M. Tính thể tích CO2(đktc) thốt ra trong các trường

hợp sau:

a. Cho từ từ và khuấy đều 100ml dung dịch A vào 100ml dung dịch B

A. 0,448 B. 0,504 C. 0,336 D. 0,4032

b. Cho từ từ và khuấy đều 100ml dung dịch B vào 100ml dung dịch A

A. 0,56 B. 0,504 C. 0,3808 D. 0, 42
c. Trộn nhanh 100ml dung dịch A với 100ml dung dịch B

A. 0,336 ≤ VCO2 ≤ 0,504 B. 0,336 ≤ VCO2 ≤ 0,56

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Giải: Ta có nH=0,025 mol; a = n
3
2CO

Na =0,01 mol; b = nNaHCO3=0,02 mol

Từ đó ta có đồ thị như hình vẽ:

a. Xét 2 tam giác đồng dạng ABC và ADE ta có:

AC
AE
BC
DE
 =>
01
,
0
04
,
0
01
,
0
025
,
0
03
.
0
1



x

=> x1 = 0,015 (mol) => V1 = 0,336(lít) => Đáp án

b. 2 tam giác đồng dạng OBC và AEF ta có:

OC
OE
BC
EF
 =>
04
,
0
025
,
0
03
.
0
2 
x

=> x2 = 0,01875 (mol) => V2 = 0,42 (lít) => Đáp án D

c. x1 ≤ nCO2 ≤ x3; 0,04 0,02
02
,
0

025
,
0
02
,
0
03
,
0
02
,
0
3





x

=>x3 = 0,0225(mol) =>V3 = 0,504(lít)

Vậy 0,336 ≤ VCO2 ≤ 0,504 => Đáp án A

* Bài tập áp dụng

Dung dịch A là dung dịch HCl 2,7M, dung dịch B là dung dịch hỗn hợp Na2CO3 và

NaHCO3.

- Cho từ từ 100ml dung dịch A vào 100ml dung dịch B được 3,808 lít khí
- Cho từ từ 100ml dung dịch B vào 100ml dung dịch A được 4,536 lít khí

a. Tính CM của dung dịch A

A. [Na2CO3] = 1M và [NaHCO3] =1M
B. [Na2CO3] = 1M và [NaHCO3] =2M
C. [Na2CO3] = 2M và [NaHCO3] =1M
D. [Na2CO3] = 1,5M và [NaHCO3] =1,5M

b. Trộn nhanh 100ml dung dịch A với 100ml B thì thể tích khí (lít) thốt ra lớn nhất là
bao nhiêu?

A. 5,264 B. 4,536 C. 6,048 D. 6,72

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

II.2. Sục CO2 vào dung dịch hỗn hợp chứa a mol Ca(OH)2 và b mol NaOH
Các phản ứng lần lượt xẩy ra là:

CO2 + Ca(OH)2  CaCO3 + H2O (2.1)

a a a

CO2 + 2NaOH  Na2CO3 + H2O (2.2)

b

b 2b

CO2 + Na2CO3 + H2O 2NaHCO3 (2.3)

b

2b

CaCO3+ CO2 + H2O  Ca(HCO3)2 (2.4)

a a

Đồ thị của bài toán dạng này như sau: (Hình II.2)

*Áp dụng định tính:

VD1: Nêu hiện tượng xẩy ra khi sục từ từ đến dư CO2 vào dung dịch hỗn hợp

Ca(OH)2 và NaOH?

- Đầu tiên xuất hiện kết tủa, kết tủa tăng dần đến cực đại (xẩy ra phản ứng
(2.1), đồ thị là đoạn OA)

- Khi đạt đến cực đại, lượng kết tủa giữ nguyên trong một khoảng thời gian
(xẩy ra phản ứng (2.2)+(2.3), đồ thị là đoạn AB)

- Cuối cùng kết tủa tan dần cho đến hết (xẩy ra phản ứng (2.4), đồ thị là đoạn BC)
VD2: Hấp thụ hoàn toàn x mol CO2 vào dung dịch hỗn hợp chứa a mol Ca(OH)2

và b mol NaOH. Điều kiện để xuất hiện kết tủa cực đại là:

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

C. b ≤ x ≤ (a+b) D. a ≤ x ≤ (a+b)

Nếu học sinh dung phương pháp tính theo phương trình phản ứng để giải quyết
bài tập này thì mất khá nhiều thời gian và có thể dẫn đến nhầm lẫn, Nhưng nếu sử dụng
đồ thị thì kết tủa cực đại sẽ ứng với đoạn AB trên hình II.2. Từ đó học sinh dễ dàng
xác định được đáp án đúng là đáp án D

*Áp dụng định lượng

VD1: Hấp thụ hồn tồn 4,48 lít CO2(đktc) vào 500ml dung dịch hỗn

hợp gồm NaOH 0,1M và Ba(OH)2 0,2M. Thu được m(g) kết tủa. Giá trị m là:

(Đề TSĐH khối A-2008)

A. 11,82 B. 9,85 C. 17,73 D. 19,70

Giải: nCO2 = 0,2 mol; nNaOH = 0,05 mol; nBa(OH)2 = 0,1 mol

Đồ thị như sau:

Dựa vào tỉ lệ đồng dạng của 2 tam giác CBA và CDE ta có:

AB
ED
CA
CE

 =>

15
,
0
25
,
0

2
,
0
25
,
0
1
,

0 




x

=> x= 0,05 => m= 0,05.197 = 9,85(g) =>Đáp án B
VD2: Hấp thụ hồn tồn V(lít) CO2 (đktc) vào 300ml dung dịch hỗn hợp

NaOH 0,2M và Ca(OH)2 0,1M thu được 2(g) kết tủa. Giá trị của V là:
A. 0,448 hoặc 2,24 B. 0,448 hoặc 1,12

C. 1,12 hoặc 2,24 D. 0,896 hoặc 1,12

Giải: nCa(OH)2 =0,03 mol; nNaOH =0,06 mol; nCaCO3 =0,02 mol

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

Ta có: 00,,0302 0,n031

=> n1 = 0,02 mol => V1= 0,448 lít

09
,
0
012
,
0

12
,
0
03
,
0

02
,

0 2




 n => n2 =0,1 mol => V2 = 2,24 lít
=> Đáp án A

* Bài tập áp dụng

Câu 1: Hấp thụ hồn tồn V(lít) CO2 (đktc) vào 300ml dung dịch hỗn hợp NaOH

0,2M và Ca(OH)2 0,1M. Điều kiện chính xác nhất để thu được kết tủa cực đại là:
A. 0,672 ≤ V ≤ 1,344 B. 0,672 ≤ V ≤ 2,016

C. V = 1,344 D. 1,344 ≤ V ≤ 2,016

Câu 2: Hấp thụ hoàn toàn 8,288 lít CO2 (đktc) vào 2,5 lít dung dịch hỗn hợp

Ba(OH)2 nồng độ aM và NaOH 0,1M, thu được 15,76 gam kết tủa. Giá trị của a là:

A. 0,06 B. 0,04 C. 0,048 D. 0,032

Câu 3: Đốt cháy hoàn toàn 8 gam bột lưu huỳnh rồi cho sản phẩm cháy hấp thụ
hoàn toàn vào 200ml dung dịch hỗn hợp Ba(OH)2 0,5M và NaOH 0,5M. Khối lượng

kết tủa thu được là:

A. 54,25 B. 43,40 C. 32,55 D. 10,85

II.3. Cho từ từ dung dịch OH- vào dung dịch hỗn hợp chứa a mol Al3+ và b mol H+
Các phản ứng lần lượt xẩy ra là:

OH- + H+  H

2O (3.1)

b b

3OH- + Al3+  Al(OH)

3 (3.2)

3a a a

OH- + Al(OH)

3  AlO2 + 2H2O (3.3)

a a

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

* Áp dụng định tính

VD1: Nêu hiện tượng xẩy ra khi cho từ từ đến dư dung dịch NaOH vào dung
dịch hỗn hợp AlCl3 và HCl

- Đầu tiên chưa xuất hiện kết tủa (xẩy ra phản ứng (3.1), đồ thị là đoạn OA)
- Một lúc sau xuất hiện kết tủa và kết tủa tăng dần đến cực đại (xẩy ra phản ứng
(3.2), đồ thị là đoạn AB)

- Cuối cùng kết tủa tan dần đến hết (xẩy ra phản ứng (3.3), đồ thị là đoạn BC)
VD2: Cho dung dịch chứa x mol NaOH vào dung dịch hỗn hợp chứa a mol
AlCl3 và b mol HCl, khuấy đều để phản ứng xẩy ra hồn tồn. Điều kiện chính xác

nhất để có kết tủa là:

A. x (4a + b) B. b < x < (3a + b)

C. b < x < (4a + b) D. x < (4a + b)

Dựa vào đồ thị hình II.3, học sinh đễ dàng nhận ra để có kết tủa thì nOH nằm

trong khoảng AC và chọn được đáp án đúng là C
* Áp dụng định lượng

VD1: Cho V lít dung dịch NaOH 2M vào dung dịch chứa 0,1 mol Al2(SO4)3 và

0,1 mol H2SO4 đến khi phản ứng hoàn toàn thu được 7,8(g) kết tủa. Giá trị lớn nhất

của V để thu được lượng kết tủa trên là: (Đề TSĐH khối A-2008)

A. 0,05 B. 0,25 C. 0,35 D. 0,45

Giải: nAl3 = 0,2 mol; nH=0,2 mol; n 
3

)
(OH

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Yêu cầu xác định V lớn nhất nên chúng ta chỉ xác định n2 . Xét 2 tam giác đồng

dạng ABC và DEC ta có:DEAB CBCE=>

8
,
0
0
,
1
0
,
1
2
,
0
1
,
0 2



 n => n2=0,9
Vậy V=

2
9
,
0

=0,045 => Đáp án D

VD2: Cho từ từ 400ml dung dịch NaOH 2M vào 200ml dung dịch hỗn hợp
H2SO4 xM và Al2(SO4)3 0,5M thì thu được 11,7 gam kết tủa. Xác định x

A. 0,375 hoặc 0,875 B. 0,75 hoặc 1,75

C. 0,175 hoặc 0,875 D. 0,375 hoặc 0,175

Giải: nNaOH =0,8 mol; nAl3 =0,2 mol; n
3

)
(OH

Al =0,15 mol; gọi nH=b mol.

Ta có đồ thị

* Xét trường hợp 1: nNaOH =0,8 mol = n1

6
,
0
8
,
0
)
6
,
0
(
2
,

0
15
,

0 1 b

b
b
b
n 





 => b = 0,35mol => x1 = [H2SO4] =

2
,
0
*
2
35
,
0
=0,875M
* Xét trường hợp 2: nNaOH =0,8 mol = n2

2
,

0
8
,
0
)
8
,
0
(
)
6
,
0
(
)
8
,
0
(
)
8
,
0
(
2
,
0
15
,

0 2  







 b
b
b
n
b

=> b=0,15mol => x2 = [H2SO4]= 2*0,2

15
,
0

=0,375M

=> Chọn đáp án A

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Câu 1: Cho dung dịch chứa 0,8 mol NaOH vào dung dịch hỗn hợp chứa a mol AlCl3

và 0,2 mol HCl, khuấy đều để phản ứng xẩy ra hồn tồn thì thu được dung dịch trong
suốt. điều kiện của a là:

A. a ≤ 0,2 B. a ≤ 0,15 C. a ≤ 0,4 D. a ≤ 0,6

Câu 2: Cho V lít dung dịch NaOH 0,5M tác dụng với 200ml dung dịch hỗn hợp AlCl3

1,5M và HCl 1M, lượng kết tủa thu được là 15,6 gam, giá trị lớn nhất của V là:

A. 1,2 B. 2 C. 2,4 D. 1,8

Câu 3: Cho 400ml dung dịch NaOH aM vào dung dịch hỗn hợp chứa 0,1 mol HCl
và 0,15 mol AlCl3 thì thu được 9,36(g) kết tủa. Giá trị của a là:

A. 0,36 hoặc 0,58 B. 0,9 hoặc 1,45

C. 1,15 hoặc 1,45 D. 0,46 hoặc 0,58

II.4. Cho từ từ dung dịch H+ vào dung dịch hỗn hợp chứa a mol AlO

2 và b mol
OH

-Các phản ứng lần lượt xẩy ra như sau:
H+ + OH-  H

2O (4.1)

b b

H + AlO

2 + H2O Al(OH)3 (4.2)

a a a

3H + Al(OH)

3  Al3+ + 3H2O (4.3)

3a a

Từ đấy đồ thị của dạng bài tập này như sau: (Hình II.4)

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

VD1: Nêu hiện tượng xẩy ra khi cho từ từ đến dư dung dịch HCl vào dung dịch
hỗn hợp NaAO2 và NaOH

- Đầu tiên chưa xuất hiện kết tủa (xẩy ra phản ứng (4.1), đồ thị là đoạn OA)
- Một lúc sau xuất hiện kết tủa và kết tủa tăng dần đến cực đại (xẩy ra phản ứng
(4.2), đồ thị là đoạn AB)

- Cuối cùng kết tủa tan dần đến hết (xẩy ra phản ứng (4.3), đồ thị là đoạn BC)
VD2: Cho dung dịch chứa x mol HCl vào dung dịch hỗn hợp chứa a mol
NaAlO2 và b mol NaOH. Khuấy đều để phản ứng xẩy ra hồn tồn thì thu được

dung dịch trong suốt. Điều kiện chính xác nhất của x là:

A. x ≤ b hoặc x ≥ (4a + b) B. b ≤ x ≤ (4a + b)

C. x ≤ b D. x ≥ (4a + b)

Dựa vào đồ thị hình II.4. Học sinh dễ dàng nhận thấy để thu được dung dịch trong suốt
(không có kết tủa) thì nH nằm ngồi khoảng AC. Từ đấy chọn được đáp án chính xác A

* Áp dụng định lượng

VD1: Cho 200ml dung dịch HCl vào 100ml dung dịch hỗn hợp NaAlO2 0,15M

và NaOH 0,1M thì thu được 0,78 (g) kết tủa. Nồng độ M của dung dịch HCl là:

A. 0,01 hoặc 0,03 B. 0,01 hoặc 0,02

C. 0,02 hoặc 0,03 D. 0,01 hoặc 0,04

Giải: nAlO2 0,015; nOH =0,01; nAl(OH)3 =0,01. Đồ thị như sau

* BCEF ACAF =>

01
,
0
025
,
0
01
,
0
015
,
0
01
,
0 1




 n =>n

1 =0,02 => C1 = 0,2
02
,
0

= 0,1 (M)
* GHBC DHDC

025
,
0
07
,
0
07
,
0
015
,
0
01
,
0 2



 n => n

2 = 0,04 => C2 = 0,2

04
,
0

= 0,2 (M)
=> Đáp án B

*Bài tập áp dụng

Câu 1: Cho từ từ 200ml dung dịch H2SO4 1M vào 400ml dung dịch hỗn hợp NaOH

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

A. 0,625 hoặc 0,125 B. 0,25 hoặc 0,05

C. 0,625 hoặc 0,25 D. 0,25 hoặc 0,125

Câu 2: Cho 300ml dung dịch HCl 2M vào 200ml dung dịch NaAlO2 1M và NaOH

aM thì thu được 7,8 gam kết tủa. Xác định a

A. 0,5 hoặc 2 B. 0,2 hoặc 2,5 C. 0,5 hoặc 2,5 D. 0,1 hoặc 0,5

Câu 3: Cho 200ml dung dịch HCl vào 300ml dung dịch hỗn hợp NaAlO2 1M và

NaOH 0,5M thu được 15,6 gam kết tủa keo. Nồng độ M của dung dịch HCl là:

A. 0,35 hoặc 0,75 B. 1 hoặc 3,75 C. 1,75 hoặc 3 D. 1,75 hoặc

III. THỰC NGHIỆM

III. 1. Mục đích thực nghiệm sư pham.

Mục đích của thực nghiệm sư phạm nhằm giải quyết các vấn đề sau:

1. Khẳng định hướng đi đúng đắn và cần thiết của đề tài trên cơ sở lý luận và thực tiễn.
2. Kiểm chứng tính ưu việt của phương pháp đồ thị trong việc giải một số dạng bài
tập trắc nghiệm ở các chương kim loại kiềm, kiềm thổ, nhôm...

3. Góp phần đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng dạy học hiện nay ở phổ thông

III.2. Chọn lớp thực nghiệm

Để có số liệu khách quan và chính xác, tôi chọn dạy 2 lớp 12A2 và 12A3 . Lớp

thực nghiệm (TN) là lớp 12A2 và lớp đối chứng (ĐC) là lớp 12A2. Hai lớp này có

trình độ tương đương nhau về các mặt:

- Số lượng học sinh, độ tuổi, nam , nữ.

- Chất lượng học tập nói chung và mơn Hố nói riêng.

Đặc điểm và kết quả học tập học kỳ I ở 2 lớp được chọn như sau.
Đặc

điểm

Lớp
TN

Lớp
ĐC

Học lực
TBCHK I

Lớp
TN

Lớp
ĐC

Học lực
Mơn hố

Lớp
TN

Lớp
ĐC
Sĩ số 45 42 Khá giỏi 71,4% 78,6% Khá giỏi 84,5% 83,3%

Nam 27 27 T.Bình 28,6% 21,4% T.Bình 15,5% 16,7%

Nữ 18 15 Yếu 0% 0% Yếu 0% 0%

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Trong các tiết dạy tự chọn hoặc các buổi dạy khối (ôn thi ĐH), khi hướng dẫn

học sinh giải bài tập ở các chương kim loại kiềm, kiềm thổ, Nhôm. Tôi tiến hành
thực nghiệm cùng một nội dung bài tập theo hai phương pháp khác nhau

- Hướng dẫn cho học sinh giải theo phương pháp thơng thường (tính theo phương
trình phản ứng, áp dụng các định luật bảo tồn trong Hóa học…) ở lớp ĐC 12A3

- Hướng dẫn cho học sinh giải theo phương pháp đồ thị ở lớp TN 12A2

III.4. Kiểm tra kết quả thực nghiệm và thảo luận

Để xác định hiệu quả, tính khả thi của phương pháp. Việc kiểm tra, đánh giá
chất lượng nắm bắt kiến thức của học sinh ở lớp thực nghiệm và lớp đối chứng được
tiến hành bằng các bài kiểm tra, kết quả của một trong các bài kiểm tra đó (đề kiểm
ở phần phụ lục) như sau

Kết quả Lớp thực nghiệm 12A2 Lớp đối chứng 12A3

Học sinh đạt điểm 9,10 47,6% 4,4%

Học sinh đạt điểm 7,8 28,6% 46,7%

Học sinh đạt điểm 5,6 19,0% 42,2%

Học sinh đạt điểm ≤ 4 4,8% 6,7%

Từ kết quả các bài kiểm tra cho thấy:

- Khi không dùng phương pháp đồ thị số học sinh hoàn thành tất cả các câu hỏi
rất ít (đa số các em khơng làm hết bài trong 20 phút), nhiều em lựa chọn đáp án sai

- Khi sử dụng phương pháp đồ thị tỉ lệ học sinh hồn thành chính xác ≥ 90%
u cầu đề ra khá cao (≈ 50%)

Từ kết quả trên cho thấy phương pháp đồ thị rất có hiệu quả trong việc giải
các dạng bài tập trên

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Đổi mới phương pháp để nâng cao chất lượng dạy học, không những giúp học
sinh nhanh chóng nắm vững kiến thức, hiểu rõ bản chất và hứng thú với việc học mà
còn giúp học sinh đạt kết quả cao hơn trong thi cử là một điều trăn trở của một giáo
viên trẻ chỉ với 5 năm cơng tác như tơi. Trong q trình cơng tác tơi cũng đã tìm tịi
và mạnh dạn đưa vào một số phương pháp mới trong hoạt động giảng dạy của mình.

Tơi xây dựng phương pháp đồ thị này với mong muốn giúp các em học sinh có
được phương pháp giải một số dạng bài tập một cách nhanh chóng. Phương pháp
khơng mới, đã được nhiều tác giả đề cập đến nhưng tôi đã xây dựng lại phương
pháp dựa trên quan điểm Hóa học và đã phát triển và mở rộng phương pháp này cho
nhiều dạng bài tập khác nhau, phức tạp hơn

Phương pháp đồ thị mà tôi nêu ra trên đây là kết quả của một thời gian giảng
dạy các lớp học khối, các lớp ôn thi ĐH và tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi ở
trường THPT Nguyễn Đức Mậu. Sau khi trao đổi với các đồng nghiệp về phương
pháp này, tôi cũng đã nhận được những sự đóng góp quý báu và sự ủng hộ của các
đồng nghiệp trong và ngồi trường. Tơi đã đưa phương pháp này vào giảng dạy cho
các em học sinh và bước đầu thu được kết quả tốt được thể hiện qua các bài kiểm tra
cũng như trong các kì thi thử ĐH mà trường tổ chức. Những kết quả chính của đề tài
cũng đã được nhận đăng trên tạp chí Hóa học & Ứng dụng dưới dạng một bài báo.

Tơi viết nên ý tưởng với mong muốn được chia sẻ sáng kiến của bản thân với
các đồng nghiệp, mong các bạn đồng nghiệp phát huy một cách hiệu quả những cái
được của đề tài này nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, góp phần vào sự nghiệp trồng

người của nước ta hiện nay. Đồng thời, bản thân tôi cũng mong muốn nhận được sự
góp ý của các bạn để tơi có thể hồn thiện hơn nữa phương pháp dạy học của mình

PHỤ LỤC

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

MƠN HĨA HỌC

Thời gian làm bài:20 phút; 
(10 câu trắc nghiệm)

Họ, tên thí sinh:...Lớp ………

Câu 1: Hấp thụ hồn tồn V(lít) CO2 (đktc) vào 300ml dung dịch hỗn hợp NaOH 0,2M và

Ca(OH)2 0,1M. Điều kiện chính xác nhất để thu được kết tủa cực đại là:

A. 0,672 ≤ V ≤ 1,344 B. 0,672 ≤ V ≤ 2,016 C. V = 1,344 D. 1,344 ≤ V ≤ 2,016

Câu 2: Cho V lít dung dịch NaOH 0,5M tác dụng với 200ml dung dịch hỗn hợp AlCl3 1,5M và

HCl 1M, lượng kết tủa thu được là 15,6 gam, giá trị lớn nhất của V là:

A. 1,2 B. 2 C. 2,4 D. 1,8

Câu 3: Dung dịch A là dung dịch HCl 2,7M, dung dịch B là dung dịch hỗn hợp Na2CO3 và NaHCO3.

- Cho từ từ 100ml dung dịch A vào 100ml dung dịch B được 3,808 lít khí
- Cho từ từ 100ml dung dịch B vào 100ml dung dịch A được 4,536 lít khí
Tính CM của dung dịch A

A. [Na2CO3] = 1,5M và [NaHCO3] =1,5M B. [Na2CO3] = 1M và [NaHCO3] =2M
C. [Na2CO3] = 2M và [NaHCO3] =1M D. [Na2CO3] = 1M và [NaHCO3] =1M

Câu 4: Cho dung dịch chứa 0,8 mol NaOH vào dung dịch hỗn hợp chứa a mol AlCl3 và 0,2 mol HCl,

khuấy đều để phản ứng xẩy ra hồn tồn thì thu được dung dịch trong suốt. điều kiện của a là:

A. a ≤ 0,2 B. a ≤ 0,15 C. a ≤ 0,4 D. a ≤ 0,6

Câu 5: Hấp thụ hồn tồn 8,288 lít CO2 (đktc) vào 2,5 lít dung dịch hỗn hợp Ba(OH)2 nồng độ aM

và NaOH 0,1M, thu được 15,76 gam kết tủa. Giá trị của a là:

A. 0,06 B. 0,04 C. 0,048 D. 0,032

Câu 6: Đốt cháy hoàn toàn 8 gam bột lưu huỳnh rồi cho sản phẩm cháy hấp thụ hoàn toàn vào
200ml dung dịch hỗn hợp Ba(OH)2 0,5M và NaOH 0,5M. Khối lượng kết tủa thu được là:

A. 54,25 B. 43,40 C. 32,55 D. 10,85

Câu 7: Cho 300ml dung dịch HCl 2M vào 200ml dung dịch NaAlO2 1M và NaOH aM thì thu

được 7,8 gam kết tủa. Xác định a

A. 0,5 hoặc 2 B. 0,2 hoặc 2,5 C. 0,5 hoặc 2,5 D. 0,1 hoặc 0,5

Câu 8: Cho từ từ 200ml dung dịch HCl 2 M vào 200ml dung dịch hỗn hợp NaOH 0,5 M và
NaAlO2 xM thu được 7,8(g) kết tủa. Giá trị của x là:

A. 0,75 B. 0,175 C. 1,75 D. 0,15

Câu 9: Cho từ từ 400ml dung dịch NaOH 2M vào 200ml dung dịch hỗn hợp H2SO4 xM và

Al2(SO4)3 0,5M thì thu được 11,7 gam kết tủa. Xác định x

A. 0,375 hoặc 0,875 B. 0,75 hoặc 1,75 C. 0,175 hoặc 0,875 D. 0,375 hoặc 0,175

Câu 10: Cho 200ml dung dịch HCl vào 300ml dung dịch hỗn hợp NaAlO2 1M và NaOH 0,5M thu

được 15,6 gam kết tủa keo. Nồng độ M của dung dịch HCl là:

A. 0,35 hoặc 0,75 B. 1 hoặc 3,75 C. 1,75 hoặc 3 D. 1,75 hoặc 3,75