Gián án Tiết 15 Công nghệ 12

Giáo án công nghệ lớp 12 Trường THPT Cam Lộ
Tiết thứ: 15 Ngày soạn: 21/11/2009
Ngày giảng: 23/11/2009
MẠCH ĐIỀU KHIỂN TỐC ĐỘ ĐỘNG CƠ
XOAY CHIỀU MỘT PHA
A. MỤC TIÊU
1. Kiến thức:
- Biết được công dụng của mạch điều khiển tốc độ động cơ xoay chiều một pha.
- Hiểu được mạch điều khiển tốc độ quạt điện bằng triac.
2. Kỷ năng: Vẽ được sơ đồ mạch điện tử động cơ một pha.
3. Thái độ: Nghiêm túc, có ý thức nghiên cứu và tìm hiểu mạch điều khiển tốc
độ động cơ xoay chiều một pha.
B. PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY: Đàm thoại + ứng dụng CNTT.
C. CHUẨN BỊ GIÁO CỤ:
* Giáo viên: Nghiên cứu trước bài 15, tìm hiểu các tài liệu liên quan, chuẩn bị
bài giảng power point.
* Học sinh: Học bài cũ, nghiên cứu trước bài 15.
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp - kiểm tra sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ:
Câu 1: Thế nào là mạch điều khiển tín hiệu? Nêu công dụng của mạch điều
khiển tín hiệu? Lấy ví dụ minh họa?
Câu 2: Vẽ sơ đồ khối và giải thích nguyên lí làm việc của mạch điều khiển tín hiệu?
3. Nội dung bài mới:
a. Đặt vấn đề: Ở tiết trước chúng ta đã nghiên cứu về một loại mạch điều khiển tín
hiệu đơn giản. Bài hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu thêm một loại mạch điều khiển tốc
độ động cơ điện xoay chiều một pha.
b. Triển khai bài dạy:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Tìm công dụng của mạch
điều khiển tốc độ động cơ xoay chiều

I. Công dụng của mạch điều khiển
tốc độ động cơ xoay chiều một
Giáo viên: Lê Thị Thành Năm học: 2009 - 2010
Giáo án công nghệ lớp 12 Trường THPT Cam Lộ
một pha.
GV: Giới thiệu về động cơ xoay chiều
một pha được sử dụng rộng rãi như: máy
bơm nước, quạt trần….
? Cho biết những động cơ đó thay đổi
tốc độ bằng cách nào?
HS: Trả lời
GV: Kết luận: Thay đổi số vòng dây của
stato.
GV: Ngày nay để thay đổi tốc độ của
động cơ một pha ngày ta sử dụng những
phương pháp nào?
HS: Trả lời
GV: Kết luận , ghi bảng.
Hoạt động 2: Tìm hiểu nguyên lí điều
khiển tốc độ động cơ một pha.
GV: Yêu cầu HS quan sát hình ảnh và
hãy cho biết người ta điều khiển tốc độ
động cơ điện bằng cách nào?
HS: Trả lời
GV: Nhận xét, kết luận và ghi bảng.
GV: Yêu cầu HS vẽ hình vào vỡ.
GV: Giới thiệu 2 loại mạch điều khiển
được dùng phổ biến đó là: điều khiển tốc
độ bằng cách thay đổi điện áp và điều
khiển tốc độ bằng cách thay đổi điện áp,

tần số.
HS: Lắng nghe, ghi chép.
Hoạt động 3: Tìm hiểu một số mạch
pha.
- Động cơ một pha được sử dụng
phổ biến như: quạt điện, máy bơm
nước…..
- Phương pháp thay đổi tốc độ động
cơ một pha:
3pp Thay đổi số vòng dây stato.
Thay đổi U vào động cơ.
Thay đổi f vào động cơ.
II. Nguyên lí điều khiển tốc độ
động cơ một pha.
- Điều khiển tốc độ bằng cách thay
đổi điện áp:
- Điều khiển tốc độ bằng cách thay
đổi tần số và điện áp:
III. Một số mạch điều khiển động
cơ một pha.
1. Sơ đồ
* Chức năng của các linh kiện
Giáo viên: Lê Thị Thành Năm học: 2009 - 2010
Điều khiển
tần số
ĐC
U
1
, f
1

U
2
, f
2
Điều khiển
điện áp
ĐC
U
1
, f
1
U
2
, f
1
Giáo án công nghệ lớp 12 Trường THPT Cam Lộ
điều khiển động cơ một pha.
GV: Yêu cầu học sinh quan sát sơ đồ
hình 15-2 (a và b) chỉ ra sự khác nhau?
HS: Trả lời
GV: Kể tên các linh kiện có trên 2 sơ đồ
đó và nêu chức năng nó?
HS: Trả lời
GV: Nhận xét, kết luận
GV: Dùng hình ảnh giới thiệu nguyên lí
làm việc của mạch điều khiển quạt chỉ
dùng triac cho HS quan sát. Sau đó yêu
cầu HS nhắc lại.
HS: Trả lời
GV: Kết luận và ghi bảng

GV: Vậy triac dẫn phụ thuộc vào cái gì?
Nếu tăng VR thì điều gì xảy ra? Mạch sử
dụng triac có nhược điểm gì? Theo em
nên khắc phục như thế nào?
HS: Nhược điểm triac: dùng lâu → thiếu
chính xác → Khắc phục: mắc thêm điac
vào mạch.
GV: Dựa vào hình vẽ nêu nguyên lí làm
việc của mạch điều khiển quạt dùng triac
- T
a
: Triac điều khiển điện áp trên
quạt
VR: Biến trở để điều chỉnh khoảng
thời gian dẫn của triac.
R: Điện trở hạn chế.
Đ
a
: Điac định ngưỡng điện áp để
triac dẫn.
C: Tụ điện tạo thiên áp để mở thông
triac và điac
K: Công tắc
2. Nguyên lí làm việc
* Khi chỉ dùng triac:
Khi khóa K đóng → triac chưa
dẫn → tụ C được nạp → điện áp
trên tụ tăng dần. Khi nào đủ điều
kiện→ triac được dẫn → động cơ
hoạt động. Việc dẫn của triac phụ

thuộc vào sự biến thiên điện áp u
c
và đặc tính của triac.
Khi thay đổi điện trở VR→ hằng
số thời gian nạp tụ thay đổi→ thời
điểm mở triac thay đổi → khoảng
thời gian dẫn dòng điện của triac
thay đổi → điện áp và dòng điện
đưa vào động cơ được điều chỉnh.
* Dùng triac và điac
Khi u
c
tăng tới ngưỡng điện
áp thông (U
DA
) của D
a
→ có dòng
điều khiển chạy vào cực G của
triac → triac được mở từ thời
điểm đó tới khi dòng điện của nó
bằng 0. Khi triac dẫn → động cơ
hoạt động.
* Ưu điểm: Sử dụng rộng rãi cho
Giáo viên: Lê Thị Thành Năm học: 2009 - 2010
Giáo án công nghệ lớp 12 Trường THPT Cam Lộ
và điac?
HS: Trả lời.
GV: Nhận xét, kết luận.
GV: Mạch điều khiển quạt có ưu và

nhược điểm như thế nào?
HS: Trả lời.
GV: Kết luận và ghi bảng
các tải khác nhau như: đèn sợi đốt,
điều khiển bếp điện….. Tuỳ theo tải
mà sử dụng triac khác nhau.
* Nhược điểm:
- Chất lượng điều khiển không tốt.
- Điện áp có thể thay đổi do thông
số của triac và điac.
- Khó tự động hoá.
- Khi cần điều khiển U
tải
có chất
lượng cao đòi hỏi một mạch điều
khiển phức tạp.
4. Củng cố:
- Để điều khiển tốc độ động cơ một pha người ta sử dụng phương pháp nào?
- Nêu nguyên lí điều khiển quạt điện khi chỉ dùng triac?
5. Dặn dò:
- Về nhà học bài cũ, trả lời các câu hỏi trong sgk.
- Nghiên cứu trước bài thực hành 16.
Giáo viên: Lê Thị Thành Năm học: 2009 - 2010