SKKN: Hướng dẫn học sinh ôn thi tốt nghiệp môn Địa Lý

S GIÁO D C VÀ ÀO T O LÀO CAI
TR
NG THPT S 2 TP LÀO CAI

Tên sáng ki n:

NG QUANG VINH
Lào Cai, n m 2011


A. PH N M

U.

I. LÍ DO CH N
TÀI:
Xu t phát t th c t gi ng d y đ a lí l p 12, đ c bi t là vi c h ng d n h c
sinh ôn t p và thi t t nghi p THPT môn đ a lí trong nh ng n m qua cịn đ t hi u
qu ch a cao, có th th y rõ qua k t qu th ng kê đi m thi mơn đ a lí kh i THPT
n m 2010 nh sau:
Th ng kê đi m thi môn
i m

s con đi m

a lí n m 2010 c a Lào Cai kh i THPT
i m

s con đi m

0

0

5

770

0.5

0

5.5

772

1

1

6

631

1.5

15

6.5

592

2

19

7

326

2.5

64

7.5

226

3

125

8

96

3.5
4
4.5

251

434
534

8.5
9
9.5
10

46
8
0
0

1443

3467

29,4%
T ng

4910

Bi u thông kê trên cho th y t l h c sinh d i trung bình chi m g n 1/3
(29,4%), đây là m t t l cao m c dù môn đ a lí v n đ c coi là mơn d h c.
i m trên trung bình ph n l n m c t 5,0 đ n 6,5 đi m, s h c sinh đ t đi m
lo i gi i t 8,0 tr lên cịn ít, khơng có h c sinh đ t t 9,5 đ n 10 đi m. T i sao
m t b môn v n đ c coi là khơng khó, có th đ t đi m cao khi thi l i có k t qu
nh v y, đó là lí do c p thi t khi n tơi ch n đ tài này.
II. TÌNH HÌNH NGHIÊN C U:
Trong quá trình gi ng d y đ a lí l p 12, các giáo viên đ u quan tâm đ n

v n đ h ng d n h c sinh cách ôn t p đ thi t t nghi p đ t k t qu cao. ây là
m t v n đ khó, trong nhi u h i th o chuyên môn theo chuyên đ ôn thi t t
nghi p THPT đã đ c S Giáo d c và ào t o t ch c, các giáo viên th ng ch
đ c p đ n nh ng gi i pháp c th đ giúp h c sinh ôn t p và thi t t nghi p, nh :
Rèn luy n k n ng khai thác Atlat đ a lí Vi t Nam; k n ng v bi u đ ; k n ng
khai thác b ng s li u; k n ng v n d ng ki n th c đ gi i thích nh ng v n đ đ a
lí t nhiên, kinh t -xã h i ……….. Tuy nhiên ch a có s t ng k t chung, đ rút
ra nh ng kinh nghi m mang tính t ng th v các bi n pháp h ng d n h c sinh


ôn thi và làm bài thi môn đ a lí nh th nào đ đ t k t qu t t nh t. Do v y vi c
t ng k t nh ng kinh nghi m chung đã nêu trên là v n đ có ý ngh a quan trong
v lí lu n và th c ti n c p bách, nh m gíup h c sinh d ơn t p, đ m t th i gian,
công s c nh ng v n đ t đi m cao khi thi t t nghi p mơn đ a lí.
III. M C ÍCH C A SÁNG KI N KINH NGHI M:
- H ng d n h c sinh n m đ c các k n ng đ a lí c n có nh : K n ng khai thác
Atlat đ a lí Vi t Nam, k n ng v bi u đ , k n ng khai thác b ng s li u, k n ng
v n d ng ki n th c đ gi i thích nh ng v n đ đ a lí t nhiên, kinh t -xã h i
………..
- H ng d n h c sinh cách h c đ n m v ng nh ng ki n th c-k n ng c b n t i
thi u (chu n ki n th c-k n ng đ a lí) v lí thuy t c a mơn đ a lí
- Giúp h c sinh d ôn t p, đ t k t qu t t h n khi làm bài thi đ a lí t t nghi p
THPT c ng nh thi vào các tr ng đ a h c và cao đ ng kh i C.
IV.
IT
NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U:
1. í t ng nghiên c u:
- Giáo viên trong gi ng d y đ c bi t là trong vi c d y h c sinh ôn t p.
- H c sinh trong ôn t p và làm bài thi mơn đ a lí.
2. Ph m vi nghiên c u:

- Ch ng trình đ a lí l p 12, liên quan t i thi t t nghi p THPT và thi đ i h c.
- Gi i h n trong các ph ng pháp d y h c sinh n m ch c các k n ng và kh
n ng v n d ng các k n ng: Khai thác Atlat đ a lí Vi t Nam, k n ng v bi u đ ,
k n ng khai thác b ng s li u, k n ng v n d ng ki n th c đ gi i thích nh ng
v n đ đ a lí t nhiên, kinh t -xã h i ……….. đ c bi t là k n ng h c và n m
nh ng ki n th c lí thuy t đ a lí c b n t i thi u vào vi c làm bài thi đ a lí.
V. PH
NG PHÁP NGHIÊN C U.
- S d ng các ph ng pháp d y h c tích c c, giúp h c sinh n m v ng và v n
d ng thành th o các k n ng đ a lí trong q trình ơn t p và làm bài thi.
- H ng d n h c sinh h c cách h c đ n m nh ng ki n th c lí thuy t c b n và
t i thi u c a mơn đ a lí.
- Xây d ng h th ng câu h i và bài t p cho h c sinh rèn luy n các k n ng ôn
t p, qua đó đánh giá k t qu nghiên c u v a đ tài.
- T ng k t thành chuyên đ chung v d y h c sinh ôn t p và làm bài thi t t
nghi p mơn đ a lí đ có th giúp các đ ng nghi p làm t t nhi m v ôn t p cho
h c sinh khi ph i thi môn đ a lí.

B. N I DUNG SÁNG KI N KINH NGHI M


I. NH NG V N

CHUNG:

- Trong quá trình h ng d n h c sinh ôn t p môn đ a lí, giáo viên c n nh n th c
đ c nh ng k n ng đ a lí h c sinh c n có đ ơn t p và làm bài thi đ a lí cho t t
là nh ng k n ng sau:
+ K n ng s d ng và khai thác Atlat đ a lí Vi t Nam trong q trình ơn t p và
làm bài thi.

+ K n ng ch n và v các d ng bi u đ hình c t, bi u đ hình tròn, bi u đ
đ ng, bi u đ mi n, bi u đ k t h p c t và đ ng, …….
+ K n ng phân tích, khai thác thông tin t các b ng s li u đ rút ra nh ng v n
đ v đ a lí t nhiên, đ a lí kinh t -xã h i Vi t Nam.
- H ng d n h c sinh cách h c đ n m v ng nh ng ki n th c-k n ng c b n t i
thi u (chu n ki n th c-k n ng đ a lí) v lí thuy t c a mơn đ a lí, đây là m t v n
đ cịn ít đ c giáo viên quan tâm, m t ph n c ng do th i gian cho ôn t p mơn
đ a lí khơng nhi u th ng t p trung vào giai đo n t sau khi đã thông báo môn
thi t t nghi p.
- H ng d n h c sinh cách v n d ng ki n th c, k n ng và Atlat đ a lí Vi t Nam
vào làm bài thi, trong th i gian 90 phút nh th nào đ đ t k t qu cao nh t theo
kh n ng c a t ng h c sinh.
II. N I DUNG C TH C A SÁNG KI N KINH NGHI M:
1. K n ng s d ng và khai thác Atlat đ a lí Vi t Nam.
- Atlat đ a lí Vi t Nam là tài li u quan tr ng mà h c sinh đ c phép s d ng
trong khi thi t t nghi p mơn đ a lí. Bi t s d ng Atlat giúp h c sinh đ ph i ghi
nh máy móc, có th tái hi n l i nh ng ki n th c đ a lí c n thi t đ làm bài thi.
khai thác đ c Atlat h c sinh ph i bi t cách s d ng Atlat: N m đ c c u
trúc c a Atlat ngay trang bìa có ph n kí hi u chung, n i dung c a Atlat đ c
s p x p theo trình t sách giáo khoa v i 3 ph n: a lí t nhiên, đ a lí kinh t -xã
h i, đ a lí vùng kinh t .
Bi t khai thác các bi u đ , các b ng s li u và l c đ có trong Atlat đ trình
bày v tình hình phát tri n và phân b c a các s v t hi n t ng đ a lí t nhiên,
đ a lí kinh t - xã h i Vi t Nam.
Bi t s d ng s trang b n đ Atlat c n thi t đ gi i quy t các câu h i khác
nhau. Ví d :
đánh giá ti m n ng t nhiên cho phát tri n công nghi p ch y u
khai thác trang khoáng s n; nh ng đánh giá ti m n ng t nhiên cho phát tri n
nông nghi p c n khai thác nhi u trang nh : Trang đ a hình, đ t đai, khí h u, sơng
ngịi, nh ng khơng c n trang khống s n.

2. K n ng phân tích và nh n xét b ng s li u th ng kê.
Tr c khi phân tích b ng s li u h c sinh ph i n m v ng tên b ng s li u,
các tiêu đ c a b ng, đ n v tính, yêu c u c th c a bài t p.


Nguyên tác chung khi khai thác b ng s li u là:
- Khơng đ c b sót d ki n. Gi ng nh khi gi i toán, các d ki n đ c đ a vào
b ng s li u đ u đ c ch n l c, có ý đ t tr c. B i v y vi c b sót có th d n
đ n c t ngh a sai, ho c nêu không đ nh ng nh n xét c n thi t.
- N u b ng s li u là các s các s li u tuy t đ i (ví d : Tri u t n, t kw/h ….), thì
c n tính tốn ra m t s đ i l ng t ng đ i ( ví d t tr ng c a ngành trong c
c u, t c đ t ng tr ng ………), nh ng khi phân tích ph i s d ng linh ho t các
ch tiêu tuy t đ i và các ch tiêu t ng đ i.
- Phân tích các s li u có t m t ng quát cao (phân tích khái qt), sau đó m i đi
sâu vào các thành ph n chi ti t (ho c các y u t ) c th .
- Phân tích các m i liên h gi a các s li u theo c t và theo hàng, chú ý đ n các
giá tr n i b t nh giá tr l n nh t, nh nh t, giá tr trung bình, nh ng đi m đ t
bi n (t ng, gi m đ t ng t). Chú ý so sánh c s li u tuy t đ i và t ng đ i.
- Khi nh n xét nên theo trình t t khái quát đ n c th , t chung đ n riêng, t
cao xu ng th p, …… bám sát các yêu c u c a câu h i và k t qu x lí s li u.
M i nh n xét c n có d n ch ng c th đ t ng tính thuy t ph c.
3. K n ng ch n và v các d ng bi u đ :
3.1 K n ng ch n d ng bi u đ thích h p nh t đ v : Trong đ a lí có r t nhi u
lo i bi u đ khác nhau, tr c h t h c sinh c n bi t c n c vào yêu c u c a bài thi
đ ch n các d ng bi u đ phù h p, n u câu h i ch a nêu rõ ph i v lo i bi u đ
gì.
- N u câu h i yêu c u v bi u đ th hi n tình hình t ng tr ng, phát tri n thì
d ng bi u đ thích h p là bi u đ hình c t, bi u đ đ ng.
- N u câu h i yêu c u v bi u đ th hi n t c đ t ng tr ng, thì d ng bi u đ
thích h p bi u đ đ ng.

- N u câu h i yêu c u v bi u đ th hi n c c u thì d ng bi u đ thích h p là
bi u đ hình trịn, bi u đ mi n (v i s li u t 4 n m tr lên).
- N u câu h i yêu c u v bi u đ th hi n tình hình t ng tr ng, phát tri n v i 2
đ i t ng đ a lí có s khác nhau v đ n v tính, thì d ng bi u đ thích h p là k t
h p 2 lo i bi u đ hình c t, bi u đ đ ng.
- C n l u ý có tr ng h p ph i x lí b ng s li u tr c khi v bi u đ , n u b ng
s li u cho tr c ch a thích ng v i ki u bi u đ c n v .
3. 2 K n ng v bi u đ :
- V bi u đ ph i đ m b o đ c các yêu c u sau:
+ Có tên bi u đ , đ m b o t ng đ i chính xác, s li u đ c ghi trên bi u đ ,
bi u đ ph i đ m b o tính th m m .
+ N u có các tr c tung, tr c hồnh thì t i các đ u tr c ph i có chú d n, ví d
tri u t n, ho c n m ………
+ Trên bi u đ n u có kí hi u cho các đ i t ng đ a lí khác nhau, thì ph i có
b ng chú gi i đ gi i thích các kí hi u đó.


4. Cách h c đ n m v ng nh ng ki n th c-k n ng c b n t i thi u v lí
thuy t c a mơn đ a lí:
- Các ki n th c lí thuy t c n có c a mơn đ a lí đ thi t t nghi p THPT, đ c th
hi n trong các bài h c c a ch ng trình đ a lí l p 12, v i g n 40 ti t h c trong c
n m h c. S l ng ki n th c c n nh không nh , nh t là v i nh ng h c sinh h c
trung bình và y u.
h c sinh n m ch c đ c nh ng ki n th c này, trong quá
trình d y h c giáo viên c n bám sát các chu n ki n th c và k n ng môn h c đ
gi ng d y, làm sao giúp h c sinh ch c n ghi nh nh ng ki n th c c b n nh t
t ng bài.
- Khi h ng d n h c sinh ôn t p đ thi t t nghi p, giáo viên nên tham kh o các
tài li u ôn t p khác nhau đ giúp h c sinh làm đ c ng, h th ng đ c nh ng
ki n th c lí thuy t c n thi t. Không nên vi t dài dòng, nan mam, mà ph i nêu

ra đ c các ý chính t đó có th suy ra các ý khác.
- Trong q trình ơn t p c n l u ý h c sinh cách t duy liên h , đ tái hi n l i
ki n th c trong m i liên h gi a các bài, các ch ng và trong ngay trong t ng
bài, có nh v y các em m i gi m đ c th i gian ôn ôn t p, d nh và d tái hi n
l i ki n th c khi làm bài.
5. H ng d n h c sinh cách v n d ng ki n th c, k n ng và Atlat đ a lí Vi t
Nam vào làm bài thi.
- Khi làm bài thi đ a lí h c sinh c n bi t s d ng k t h p gi a Atlat đ a lí và v n
ki n th c đã h c. D a vào Atlat đ a lí s th y đ c nh ng ki n th c v s phân
b c th , m i quan h v không gian lãnh th c a các s v t hi n t ng đ a lí ...
và các em đ ph i m t cơng ghi nh máy móc.
- Nh ng n u ch d a vào Atlat đ a lí thì nhi u ki n th c v tình hình phát tri n,
nguyên nhân phát tri n, v đ ng l i, chính sách, kinh nghi m và truy n th ng
s n xu t c a dân c …. không đ c đ c p m t cách đ y đ và h p lí.
- Khi làm bài c n phân chia th i gian h p lí cho t ng câu, t ng ph n trong câu;
tr c h t c n l p dàn ý s l c c a bài làm đ khi làm bài kh i sót ý. Trong q
trình làm bài ph i b sung nh ng ý còn quên vào dàn ý, đ bài làm đ c hồn
thi n khơng thi u ý so v i đáp án.
- Trong quá trình h c c ng nh làm bài thi đ a lí, v i các câu h i gi i thích c n
l u ý đây là nh ng câu h i theo d ng ngu n l c.
gi i thích b t c m t hi n
t ng đ a lí nào đó ta đ u ph i c n c vào các ngu n l c t nhiên, kinh t -xã h i.
Các ngu n l c t nhiên đó là: V trí đ a lí, các đi u ki n t nhiên và tài ngun
thiên nhiên (đ a hình, khống s n, đ t đai, ngu n n c ……..); đi u ki n kinh t xã h i (dân c , lao đ ng, đ ng l i, chính sách, ngu n v n, c s v t ch t k
thu t, th tr ng ……….). Tuy nhiên vi c v n d ng c th vào gi i thích t ng
câu h i c th có s khác nhau. Ví d khi gi i thích s phát tri n và phân b
cơng nghi p khai thác thì nhân t khoáng s n ph i đ c quan tâm, nh ng v i
phát tri n và phân b nông nghi p thì khơng c n đ a vào.

III.. ÁNH GIÁ K T QU TH C HI N C A

TÀI:

- Trong nhi u n m qua, trong quá trình gi ng d y c a mình tơi đã áp d ng sáng
ki n này đ rèn luy n k n ng cho h c sinh và giúp các em làm bài ki m tra, làm
bài thi môn đ a lí. Tơi nh n th y vi c áp d ng sáng ki n này đã mang l i hi u
qu thi t th c.
- V i s h ng d n c a tôi các em đã đ m t nhi u th i gian ghi nh ki n th c
máy móc, n m ch c và thành th o các k n ng ch n d ng, v các d ng bi u đ ; k
n ng h c ơn các ki n th c lí thuy t, k n ng v n d ng ki n th c vào làm bài
ki m tra đ t k t qu cao.
- Các l p 12 h c sinh tôi đ c phân công gi ng d y, các em đ u n m đ c
nh ng ki n th c c b n c a môn đ a lý và nh ng k n ng c b n trong s d ng
b n đ , Atlat…….. C th là: 100% h c sinh l p 12 tôi gi ng d y đ u bi t ch n
d ng bi u đ thích h p, bi t v các d ng bi u đ khác nhau. Có th s d ng
thành th o Atlat đ làm bài thi t t nghi p THPT, và bi t cách s d ng các ng
d ng c a b n đ , bi t cách v n d ng các ki n th c đ a lí đã h c vào gi i quy t
các v n đ trong cu c s ng th c ti n hàng ngày.
- Trong kì thi th t t nghi p đ u tháng 04 n m 2011, m c dù th i gian ôn t p
ch a nhi u nh ng k t qu t l h c sinh đ t đi m t trung bình tr lên khá cao,
trong đó có nhi u h c sinh đ t k t qu khá, gi i. Tơi hi v ng trong kì thi t t
nghi p này nh áp d ng sáng ki n kinh nghi m trên, k t qu thi t t nghi p c a
các l p 12 s t t h n, t l h c sinh đ t đi m khá, gi i mơn đ a lí s cao h n n m
h c tr c.

C. - K T LU N VÀ KI N NGH
I . K T LU N CHUNG:
Trong q trình gi ng d y đ a lí l p 12, đ c bi t là trong vi c h ng d n
h c sinh ôn thi t t nghi p mơn đ a lí, vi c rèn luy n các k n ng h t s c c n thi t

đ h c sinh đ t k t qu cao trong các kì thi là:


+ K n ng s d ng và khai thác Atlat đ a lí Vi t Nam trong q trình ôn t p và
làm bài thi.
+ K n ng ch n và v các d ng bi u đ hình c t, bi u đ hình trịn, bi u đ
đ ng, bi u đ mi n, bi u đ k t h p c t và đ ng, …….
+ K n ng phân tích, khai thác thơng tin t các b ng s li u đ rút ra nh ng v n
đ v đ a lí t nhiên, đ a lí kinh t -xã h i Vi t Nam.
+ K n ng h c và n m v ng nh ng ki n th c-k n ng c b n t i thi u (chu n
ki n th c-k n ng đ a lí) v lí thuy t c a mơn đ a lí.
+ K n ng v n d ng ki n th c, k n ng và Atlat đ a lí Vi t Nam vào làm bài thi,
trong th i gian 90 phút nh th nào đ đ t k t qu cao nh t theo kh n ng c a
t ng h c sinh.
Trong quá trình áp d ng sáng ki n tôi đã thu đ c nh ng k t qu đáng m ng,
qua k t qu bài thi t t nghi p c a h c sinh. T đó có th th y ràng trong q
trình gi ng d y đ a lí l p 12 vi c rèn luy n cho h c sinh các k n ng đ a lí v
bi u đ , Atlat, k n ng v ôn t p các ki n th c lí thuy t và v n d ng vào làm bài
thi là \vi c làm r t quan tr ng.
II. KI N NGH
- i v i giáo viên gi ng d y đ a lí c n t o m i đi u ki n v th i gian trên l p đ
h ng d n cho h c sinh các k n ng c n thi t s d ng b n đ , Atlat đ khai thác
ki n th c; k n ng v bi u đ , k n ng ôn tâp và v n d ng ki n th c k n ng vào
làm bài thi mơn đ a lí.
- Nhà tr ng c n đ u t mua thêm m t s b n đ còn thi u và b sung thêm
cu n Atlat m i đ t o đi u ki n cho giáo viên gi ng d y đ a lí đ t k t qu cao.
- Trên đây là toàn b nh ng n i dung sáng ki n kinh nghi m c a cá nhân tôi, r t
mong ý ki n đóng góp b sung c a các đ ng nghi p, đ sáng ki n có giá tr t t
h n đ i v i công tác gi ng d y h ng d n h c sinh ôn t p thi t t nghi p, thi đ i
h c và cao đ ng môn đ a lí.

TÀI LI U THAM KH O CHÍNH
1. H ng d n ôn t p và tr l i câu h i đ a lí – Lê Thơng.
2. Ơn t p đ a lí theo ch đi m - Nguy n Vi t th nh.
3. Tuy n ch n nh ng bài ôn luy n k n ng th c hành mơn đ a lí -

Ng c Ti n


4. a lí kinh t Vi t Nam – Lê Thụng
5. Những vấn đề chung về đổi mới giảng dạy trung học phổ thông môn địa lí
Nhà xuất bản Giáo dục.
6. Atlat địa lí Việt Nam.
7.H ng d n th c chu n ki n th c, k n ng mơn đ a lí - B Giáod c và ào t o.
8. H ng d n ôn t p thi t t nghi p mơn đ a lí - Ph m Th Sen .........