Vai trò trợ giúp pháp lý đối với việc thúc đẩy tiếp cận và bảo đảm quyền của nhóm người yếu thế trong xã hội

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (288 KB, 5 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Vai trò trợ giúp pháp lý đối với việc thúc đẩy tiếp

cận và bảo đảm quyền của nhóm người yếu thế

trong xã hội

Lê Thị Minh

Khoa Luật

Luận văn Thạc sĩ ngành: Pháp luật về quyền con người

(Chuyên ngành đào tạo thí điểm)

Người hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Ngọc Chí

Năm bảo vệ: 2014

Keywords. Trợ giúp pháp lý; Nhóm người yếu thế; Quyền con người; Luật Hiến pháp

Content

1. Tính cấp thiết của đề tài

Xuất hiện từ khá lâu nhưng chỉ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay “Trợ giúp pháp
lý” mới trở nên phổ biến. Với vai trò quan trọng trong việc bảo đảm tiếp cận và thúc đẩy quyền con
người, nó là nhu cầu tất yếu của đời sống xã hội hiện đại. Vì vậy, quyền được trợ giúp pháp lý là một
trong những quyền con người được quy định trong luật quốc tế về nhân quyền mà Việt Nam là thành
viên của các công ước này.

Trợ giúp pháp lý ra đời ở Việt Nam vào những năm cuối của thế kỷ XX trên nền tảng là
những thành tựu của quá trình Đổi Mới. Là lĩnh vực pháp lý mới mẻ song kết quả đạt được hơn 15
năm cho thấy, trợ giúp pháp lý đã góp phần bảo đảm pháp chế Xã hội Chủ nghĩa, quyền con người
nói chung và quyền của các nhóm người yếu thế trong xã hội nói riêng. Để đáp ứng tốt hơn nhu cầu
trợ giúp pháp lý của người dân, ngày 29/06/2006, Quốc hội khóa XI tại kỳ họp thứ 9 đã thông qua

Luật trợ giúp pháp lý, đánh dấu bước ngoặt mới trong lịch sử phát triển trợ giúp pháp lý Việt Nam,
đưa hoạt động này phát triển cả về chất và lượng. Tuy nhiên, thực tiễn cũng phản ánh những tồn tại
trong hoạt động trợ giúp pháp lý như sự tham gia hạn chế của cả chủ thể thực hiện trợ giúp pháp lý
và đối tượng thụ hưởng quyền; sự mất cân đối giữa các phương thức trợ giúp pháp lý; số lượng vụ
việc được trợ giúp pháp lý hằng năm chưa nhiều; nhiều chủ thể thực hiện trợ giúp pháp lý còn hạn
chế về năng lực, kỹ năng giải quyết vụ việc… Trong khi đó nhu cầu được trợ giúp pháp lý của người
dân, đặc biệt là nhóm người yếu thế, ngày càng tăng dẫn đến tình trạng q tải, khơng đảm bảo đáp
ứng đầy đủ nhu cầu trợ giúp pháp lý.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

lý được Đảng và Nhà nước ta xác định không chỉ là một trong những giải pháp của chương trình
“xóa đói, giảm nghèo”, thu hẹp các khoảng cách trong xã hội mà còn là biện pháp hỗ trợ cho các
thiết chế thực thi pháp luật, bảo đảm bảo vệ quyền con người nói chung và quyền con người của các
nhóm yếu thế nói riêng, đảm bảo cơng bằng xã hội và pháp chế Xã hội Chủ nghĩa.

Trong tình hình hiện nay, việc nghiên cứu, đánh giá và hoàn thiện pháp luật về trợ giúp pháp
lý cho nhóm người yếu thế càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài
“Vai trị trợ giúp pháp lý đối với việc thúc đẩy tiếp cận và bảo đảm quyền của nhóm người yếu thế 
trong xã hội” khơng chỉ có tính cấp thiết về mặt lý luận mà còn là đòi hỏi thực tiễn nhằm khắc phục 
những hạn chế còn tồn tại của hệ thống trợ giúp pháp lý Việt Nam đồng thời có ý nghĩa to lớn trong
việc bảo vệ, bảo đảm thực thi và thúc đẩy các quyền con người của nhóm người yếu thế trong xã hội
góp phần phát triển kinh tế xã hội cũng như xây dựng thành công nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ
nghĩa.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Trong những năm gần đây, trợ giúp pháp lý và quyền của nhóm người yếu thế là hai trong số
các chủ đề ngày càng nhận được nhiều sự quan tâm. Do đó, có khá nhiều cơng trình nghiên cứu tiêu
biểu như “Luật quốc tế về quyền của các nhóm người dễ bị tổn thương” Trung tâm nghiên cứu
quyền con người và quyền công dân, Khoa Luật, Đại học Quốc Gia Hà Nội; “Bảo vệ các nhóm dễ bị
tổn thương trong tố tụng hình sự” của Trung tâm nghiên cứu quyền con người và quyền công dân

hợp tác cùng Trung tâm nghiên cứu tội phạm học và tư pháp hình sự, Khoa Luật, Đại học Quốc Gia
Hà Nội; Luận án tiến sĩ “Điều chỉnh pháp luật về trợ giúp pháp lý ở Việt Nam trong điều kiện đổi
mới” của Tạ Thị Minh Lý; Luận án tiến sĩ luật học “Quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với hoạt 
động trợ giúp pháp lý ở Việt Nam hiện nay” của Nguyễn Văn Tùng; Đề tài cấp Bộ “Mơ hình tổ chức 
và hoạt động trợ giúp pháp lý, phương hướng thực hiện trong điều kiện hiện nay”; “Legal aid and 
human rights” của Don Fleming; “Guide on Article 6 – Rights to fair trial (Criminal climb)” của 
European Court of Human Rights, Council of Europe…

Những cơng trình trên đã cung cấp một lượng tri thức, thông tin khá lớn về hoạt động trợ
giúp pháp lý. Tuy nhiên, chưa có cơng trình nào phân tích một cách tồn diện về hoạt động trợ giúp
pháp lý đối với việc bảo đảm và thúc đẩy quyền con người của các nhóm yếu thế trong xã hội. Vì
vậy, việc nghiên cứu đề tài “Vai trò trợ giúp pháp lý đối với việc thúc đẩy tiếp cận và bảo đảm 
quyền của nhóm người yếu thế trong xã hội” là rất cần thiết. Luận văn có ý nghĩa cả về lí luận và 
thực tiễn, góp phần làm rõ mối quan hệ giữa hoạt động trợ giúp pháp lý với việc đảm bảo quyền của
các nhóm yếu thế cũng như đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động này.

3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn

3.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở phân tích, làm sáng tỏ các tiêu chí quốc tế,
quy định quốc gia về hỗ trợ pháp lý cho nhóm người yếu thế trong xã hội, từ đó đánh giá mức độ
phù hợp của trợ giúp pháp lý ở Việt Nam với tiêu chuẩn quốc tế và đưa ra các giải pháp nhằm nâng
cao vai trò của trợ giúp pháp lý trong việc bảo đảm tiếp cận và thúc đẩy quyền của các nhóm yếu thế
tại Việt Nam.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Với mục đích trên, tác giả luận văn đặt ra cho mình một số nhiệm vụ nghiên cứu sau đây:
- Phân tích các đặc điểm của trợ giúp pháp lý từ đó đúc rút khái niệm cơ bản về trợ giúp pháp

lý và nhóm người yếu thế trong xã hội;

- Làm sáng tỏ vai trò của trợ giúp pháp lý đối với việc bảo vệ, bảo đảm thực thi và thúc đẩy
quyền con người của các nhóm yếu thế;

- Phân tích vị trí của quyền trợ giúp pháp lý trong luật nhân quyền quốc tế và mối quan hệ
tương hỗ giữa quyền này với quyền tiếp cận công lý;

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

các hạn chế còn tồn tại.

3.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Luận văn có đối tượng và phạm vi nghiên cứu là các văn bản pháp luật quốc tế và quốc gia về trợ
giúp pháp lý cho nhóm người yếu thế trong xã hội và thực tiễn hoạt động trợ giúp pháp lý trong việc bảo
vệ, bảo đảm và thúc đẩy các quyền con người của nhóm người yếu thế trong xã hội ở Việt Nam những
năm gần đây (1997 đến 2013).

4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu đề tài

Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận là hệ thống các quan điểm của chủ nghĩa
Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam về bảo vệ,
bảo đảm và thúc đẩy các quyền con người, đặc biệt là nhóm người yếu thế trong xã hội.

Cơ sở thực tiễn của luận văn là các văn kiện quốc tế, văn bản pháp luật quốc gia về trợ giúp
pháp lý cũng như kết quả đạt được của hoạt động trợ giúp pháp lý ở nước ta từ khi thành lập đến
nay.

Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật
lịch sử, phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu và khai thác các tư liệu thực tiễn để các đánh giá, kết
luận của đề tài được khách quan, công bằng và minh bạch.

5. Những đóng góp mới của luận văn

Đây là cơng trình chun khảo đầu tiên trong lĩnh vực pháp luật về quyền con người nghiên
cứu tương đối đầy đủ, tồn diện và có hệ thống về vai trò của trợ giúp pháp lý trong việc bảo vệ,
đảm bảo và thúc đẩy quyền của nhóm người yếu thế trong xã hội. Các đề xuất giải pháp nhằm khắc
phục những hạn chế còn tồn tại cũng như nâng cao hiệu quả hoạt động trợ giúp pháp lý cho nhóm
người yếu thế.

Những đóng góp mới về mặt khoa học của luận văn thể hiện trong các điểm sau:

1. Khái quát, phân tích, làm sáng tỏ được các vấn đề cơ bản liên quan đến vai trò của trợ
giúp pháp lý đối với việc bảo đảm tiếp cận và thúc đẩy quyền con người của nhóm người yếu thế;

2. Nêu bật những quy định về vai trò trợ giúp pháp lý đối với việc bảo đảm tiếp cận và thúc
đẩy quyền con người của nhóm người yếu thế trong luật nhân quyền quốc tế;

3. Làm rõ thực trạng pháp lý và thực tiễn về vai trò trợ giúp pháp lý đối với việc bảo đảm
tiếp cận và thúc đẩy quyền con người của nhóm người yếu thế tại Việt Nam hiện nay;

4. Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và những giải pháp khác nâng cao vai trò trợ
giúp pháp lý đối với việc bảo đảm tiếp cận và thúc đẩy quyền con người của nhóm người yếu thế tại
Việt Nam.

6. Ý nghĩa của luận văn

Những tổng hợp, phân tích, đánh giá và kiến nghị của luận văn có ý nghĩa thiết thực về lý
luận và thực tiễn trong việc bảo vệ, bảo đảm thực thi và thúc đẩy quyền con người của nhóm yếu thế
thơng qua trợ giúp pháp lý. Qua kế quả đề xuất, tác giả mong muốn góp phần nhỏ bé vào việc phát
triển hoạt động trợ giúp pháp lý nói chung và trợ giúp pháp lý cho nhóm yếu thế nói riêng.

Luận văn có thể được sử dụng như một tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu,
giảng dạy, đào tạo ở Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội và các cơ sở đào tạo khác ở Việt
Nam trong lĩnh vực pháp luật về quyền con người và trợ giúp pháp lý.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3
chương:

Chương 1: Một số vấn đề lí luận về vai trò trợ giúp pháp lý đối với việc bảo đảm và thúc đẩy 
quyền của nhóm người yếu thế trong xã hội

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

References 
Tiếng Việt

1. Bộ tư pháp (2014), Dự thảo đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý gia đoạn 2015 – 2025 
định hướng đến năm 2030, Hà Nội.

2. Cao ủy Liên Hợp Quốc/Trung tâm Quyền con người và Chương trình về HIV/AIDS của Liên
Hợp Quốc (1996), Các chỉ dẫn quốc tế về HIV/AIDS và quyền con người, Giơ-ne-vơ.

3. Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1949), Sắc lệnh số 69 – ST về việc những bị can
có thể nhờ một cơng dân không phải là luật sư bào chữa cho, trước các tòa án thường và tòa 
án đặc biệt xử việc tiểu hình và đại hình, ngày ban hành 18/06/1949, Hà Nội.

4. Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Huế, Tổ chức JUSBUS, Trung tâm nhân quyền
Na Uy – Đại học Oslo (2014), Tài liệu hội nghị tổng kết dự án giáo dục và hỗ trợ pháp luật 
cho phạm nhân năm 2013, tr.38-49, Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh.

5. Vũ Công Giao (2009), “Tiếp cận công lý và các nguyên lý của nhà nước pháp quyền”, Tạp chí
khoa học đại học Quốc gia (25), tr.188,194.

6. Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội (2010), Quyền con người, tập hợp tài liệu chuyên đề của
Liên Hợp Quốc, NXB Công An Nhân Dân.

7. Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội (2010), “Bình luận chung số 32 – Quyền bình đẳng trước
tịa án và quyền được xét xử công bằng”, Quyền con người – Tập hợp những bình luận/khuyến
nghị chung của ủy ban công ước Liên Hợp Quốc, NXB Công An Nhân Dân.

8. Trần Huy Liệu (2010), Trợ giúp pháp lý, quan niệm và mơ hình một số nước trên thế giới,
(Ngày truy
cập: 20/6/2014).

9. Tạ Thị Minh Lý (2005), “Bàn về khái niệm trợ giúp pháp lý”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật
(210), tháng 10.

10. Tạ Thị Minh Lý (2007), Điều chỉnh pháp luật về trợ giúp pháp lý ở Việt Nam trong điều kiện đổi
mới, Luận án Tiến sĩ luật học, Đại học Luật, Hà Nội.

11. Tạ Thị Minh Lý (2009), “Bảo đảm quyền con người cho người nghèo trong lĩnh vực trợ giúp
pháp lý”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp (13), tr.40- 46, 54.

12. Nhà pháp luật Việt – Pháp, Organisation international de La Francophonie (2009), Từ điển 
thuật ngữ pháp luật Pháp – Việt, NXB Từ điển Bách khoa.

13. Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2006), Luật trợ giúp pháp lý năm 2006, 
ngày ban hành 29/06/2006, ngày có hiệu lực 01/01/2007, Hà Nội.

14. Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2012), Luật sửa đổi bổ sung một số

điều của Luật luật sư năm 2006, ngày ban hành 20/11/2012, ngày có hiệu lực 01/07/2013, Hà 
Nội.

15. Quỹ phát triển Liên Hợp Quốc (2009), Quyền của người thiểu số và các dân tộc bản địa, 
na.gov.vn/.../Quyen_cua_nguoi_thieu_so%20va%20ban%20dia.p… (Ngày truy cập 07/07/2014).
16. Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc Gia, Viện ngôn ngữ học (2002), Từ điển Anh –

Việt (English – Vietnamese dictionary), NXB Khoa học Xã hội.

17. Trung tâm Nghiên cứu Quyền con người và Quyền công dân, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà
Nội (2011), Giới thiệu các văn kiện quốc tế về quyền con người, NXB Lao động – Xã hội.
18. Trung tâm Nghiên cứu Quyền con người và Quyền công dân, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà

Nội (2011), Luật quốc tế về quyền của nhóm người dễ bị tổn thương, NXB Lao động – Xã hội.
19. Nguyễn Văn Tùng (2008), “Nhận thức về vai trị, trách nhiệm, hình thức, phương thức tham

gia của luật sư đối với hoạt động trợ giúp pháp lý theo quy định của luật trợ giúp pháp lý năm
2006”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật (237), tháng 1, tr.63-66.

Tiếng anh

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

fundamental freedoms, came into force on 03 September 1953.

21. European Court of Human Rights, Council of Europe (2014), Guide on Article 6 – Rights to 
fair trial (Criminal climb) (Tr.45 – 46).

22. Don Fleming (2007), “Legal aid and human rights”, Paper presented to the International 
Legal Aid Group Conference, Antwerp, 6-8 June 2007.

23. General Assembly of the United Nation (1945), Charter of the United Nation, signed on 26

June 1945, came into force on 24 October 1945.

24. General Assembly of the United Nation (1948), Universal Declaration of Human Rights, 
adopted on 10 December 1948.

25. General Assembly of the United Nation (1966), International Convenant on Civil and Political
Rights, adopted on 16 December 1966.

26. General Assembly of the United Nation (1989), Convention on the Rights of the Child, adopted
on 20 November 1989.

27. General Assembly of the United Nation (1990), International Convention on the Protection of 
the Rights of All Migrant Workers and Members of the Families, adopted on 18 December 
1990.

28. General Assembly of the United Nation (1990), United Nation Rules for the Protection of 
Juveniles Deprived their Liberty, adopted on 14 December 1990.

29. General Assembly of the United Nation (1993), Vienna Declaration and Programme of Action,
adopted on 25 June1993.

30. General Assembly of the United Nation (2007), Convention on the Rights of Persons with 
Disabilities, adopted on 13 December 2006.

31. General Assembly of the United Nation (2012), United Nations Principles and Guidelines on 
Access to Legal Aid in Criminal Justice Systems, adopted in December 2012.

32. Global Health Observatory (GHO), (Date access 02 July
2014).

33. International Gay and Lessbian Human Rights Commission, Information by countries, 
(Date access 20 June 2014).

34. The United Nations Conference of Plenipotentiaries on the Status of Refugees and Stateless
Persons (1951), Convention relating to the Status of Refugees, adopted on 28 July 1951.

35. The United Nation Refugees Agency, Facts and figures about Refugees, 
(Date access 04 July 2014).
36. The United Nation Refugees Agency, Who is stateless and where?

(Date access 07 July 2014).

37. United Nation (1954), Convention relating to the Status of Stateless persons, adopted on 28 
September 1954.

38. United Nation (2013), International Migration Report 2013, 
(Date access on 15 June
2014).

39. United Nations Human Rights Office of The High Commissioner (2010), Minority right: 
International standards and guidance for implementation, tr.1-4.

</div>

Vai trò trợ giúp pháp lý đối với việc thúc đẩy tiếp cận và bảo đảm quyền của nhóm người yếu thế trong xã hội