Một số công thức và phương pháp giải bài tập Nguyên phân Sinh học lớp 10

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (561.54 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Trang | 1

MỘT SỐ CÔNG THỨC VÀ

PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP

NGUYÊN PHÂN SINH HỌC LỚP 10

A. Một số kí hiệu và cơng thức:

- Bộ NST lưỡng bội của loài là 2n, số lần nguyên phân là k, số tế bào ban đầu là a

Số tế bào con tạo thành sau k lần nguyên phân là: 2k

Tổng số NST sau cùng ở tất cả các tế bào con là : 2k. 2n. a

Tổng số NST đơn tương đương với số nguyên liệu được cung cấp cho 1 tế bào 2n trải qua k đợt

nguyên phân là: (2k – 1) 2n.

Số tê sbào con có NST đơn nguyên liệu mới hoàn toàn: (2k – 2) 2n

B. Một số dạng bài tập:

Dạng 1: Xác định số lượng NST, cromatit, tâm động ở các kì của nguyên phân:

1/ Phương pháp: để giải được dạng bài tập này, yêu cầu học sinh phải nắm được sự biến đổi 
hình thái NST qua các kì của phân bào, trạng thái đơn kép của NST

Bảng tổng hợp:
 Các kì 
Chỉ tiêu

Kì trung 
gian

Kì đầu Kì giữa Kì sau Kì cuối

Số NST 2n kép 2n kép 2n kép 4n đơn 2n đơn

Số crômatit 4n 4n 4n 0 0

Số tâm động 2n 2n 2n 4n 2n

2/ Bài tập mẫu:

Bài 1/ Một tế bào cà chua có 2n = 24 NST. Hãy xác định những thành phần sau có trong 1 tế bào:

a. Số tâm động kì trước nguyên phân

b. Số cromatit kì giữa nguyên phân

c. Số NST đơn kì sau nguyên phân

Giải:

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Trang | 2

- Số cromatit kì giữa nguyên phân : 48

- Số NST đơn kì sau nguyên phân : 48

Bài 2/ Ở ruồi giấm 2n = 8. Hãy cho biết:

- Số tâm động ở kì sau của nguyên phân

- Số cromati ở kì giữa của nguyên phân

- Số cromatit ở kì sau của nguyên phân

- Số NST ở kì sau của nguyên phân

Giải :

- Số tâm động ở kì sau của nguyên phân: 16

- Số cromati ở kì giữa của nguyên phân: 16

- Số cromatit ở kì sau của nguyên phân: 0

- Số NST ở kì sau của nguyên phân :16 đơn

Dạng 2: Xác định số tế bào mới tạo thành, xác định số lần nguyên phân của tế bào: 
1/ Phương pháp: áp dụng công thức

Số tế bào con tạo thành sau k lần nguyên phân là: 2k

Tổng số NST sau cùng ở tất cả các tế bào con là : 2k. 2n. a

Tổng số NST đơn tương đương với số nguyên liệu được cung cấp cho 1 tế bào 2n trải qua k đợt

nguyên phân là: (2k – 1) 2n.

Số tê sbào con có NST đơn nguyên liệu mới hoàn toàn: (2k – 2) 2n

2/ Bài tập mẫu:

Bài 1: Một hợp tử của 1 loài nguyene phân liên tiếp 1 số lần tạo ra 32 tế bào ở thế hệ cuối cùng 
với 576 NST đơn ở trạng thái chưa nhân đổi. Xác định số lần ngun phân. Bộ NST lưỡng bội
của lồi có bao nhiêu NST?

Giải: 
Gọi k là số đọt nguynên phân của hợp tử, ta có:

2k = 32, k = 5

Vậy hợp tử đã nguyên phân liên tiếp 5 lần
Số NST trong 1 tế bào là:

576/ 32 = 18 NST

Vậy bộ NST lưỡng bội của loaig là 2n = 18 NST

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Trang | 3
con sinh ra từ hợp tử 1 so với hợp tử 2 là 1/4 . Số tế bào con sinh ra từ hợp tử 3 gấp 1/6 lần số tế
bào con sinh ra từ hợp tử 1 và 2.

a/ Tìm số lượng tế bào con sinh ra từ mỗi hợp tử
b/ Tính số lần nguyên phân liên tiếp của mỗi hợp tử

c/ Tính số NST mơi trường cung cấp cho 3 hợp tử thực hiện các lần nguyên phân
Giải:

a/ Số lượng tế bào con trong hợp tử : 8112 : 78 = 104 tế bào
Gọi x,y, z số tế bào của các hợp tử lần lượt là 1, 2, 3

Theo giả thuyết số tế bào con sinh ra từ hợp tử 3 gấp 1/6 lần số tế bào con sinh ra từ hợp tử 1 và
2: nên có phương trình: z = 1.6(x + y)

Tổng số tế bào là 104 nên ta có phương trình: x + y + 1.6(x + y) = 104
từ đây ta có x = ¼ y

Vậy x= 8, y= 32, z= 64

b/ Từ số tế bào của từng hợp tử ta suy ra số lần nguyên phân của từng hợp tử như sau (nhờ áp

dụng công thức: Số tế bào con tạo thành sau k lần nguyên phân là: 2k )

Hợp tử 1 :nguyên phân 3 lần
Hợp tử 2: nguyên phân 5 lần
Hợp tử 3: nguyên phân 6 lần

c/ Áp dụng công thức: tổng số NST đơn tương đương với số nguyên liệu được cung cấp cho 1 tế

bào 2n trải qua k đợt nguyên phân là: (2k – 1) 2n.

(2k – 1) 2n = (23 – 1) 78 + (25 – 1) 78 + (26 – 1) 78 = 7878 NST

Bài 3: Ở cà chua 2n = 78, số lượng NST kép trong tế bào vào thời điểm tập trung trên mặt phẳng 
xích đạo ít hơn số lượng NST đơn của các tế bào đang có phân li về 2 cực là 1200. Tổng số NST
trong 2 nhóm tế bào là: 2640. Hãy xác định:

a/ Số tế bào con của từng nhóm trong nguyên phân

b/ Số tế bào con của cả nhóm khi kết thúc nguyên phân
c/ Số NST môi trường cung cấp trong nguyên phân

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Trang | 4
a/ Nhóm tế bào ở trạng thái có các NST kép tập trung trên mặt phẳng xích đạo: vậy nhóm tế bào
này đang ở kì giữa của ngun phân. Gọi sơ NST kép trong nhóm tế bào này là x

Nhóm tế bào ở trạng thái có các NST đơn phân li về 2 cực tế bào: vậy nhóm tế bào này đang ở
kì sau của nguyên phân. Gọi số NSTđơn trong nhóm tế bào là y

Theo đề bài cho: Tổng số NST trong 2 nhóm tế bào là: 2640, từ đây ta có phương trình :
x + y = 2640 (1)

Dựa vào số lượng NST kép trong tế bào vào thời điểm tập trung trên mặt phẳng xích đạo ít hơn
số lượng NST đơn của các tế bào đang có phân li về 2 cực là 1200 ta có phương trình: x – y =
1200 (2)

Giải 1 và 2 được: x = 720 NST kép, y = 1920 NST đơn
b/ Số tế bào ở kì giữa của nguyên phân là: 720 : 24 = 30
Số tế bào ở kì sau của nguyên phân là: 1920 : 48 = 40
c/ Tổng số tế bào con khi kết thúc nguyên phân:

40 x 2 + 30 x 2 = 140 (tế bào)

Bài 4/ Ở ngô 2n = 20, tổng số NST kép đang nằm ở mặt phẳng xích đạo và số NST đơn đang 
phân li về các cực của nhóm tế bào ngơ đang ngun phân là 640. Trong đó số NST đơn nhiều
hơn NST kép là 160.

a. Các nhóm tế bào đang nguyên phân ở kì nào ? Xác định số tế bào ở mỗi kì

b. Nếu nhóm tế bào hồn tất quá trình nguyên phân thì tạo ra bao nhiêu tế bào con

Giải:

a. Gọi số NST kép ở kì giữa là x

Gọi số NST đơn ở kì sau là y

Tổng số NST kép đang nằm ở mặt phẳng xích đạo và số NST đơn đang phân li về các cực của
nhóm tế bào ngơ đang ngun phân là 640. Ta có phương trình: x + y = 640(1)

Số NST đơn nhiều hơn NST kép là 160: x – y = 160 (2)
Giải 1 và 2 có x= 400, y = 240

Vậy số tế bào ở kì giữa là: 10
số tế bào ở kì sau là: 12

b. Số tế bào tạo ra khi kết thúc nguyên phân là: (12 + 10) = 44

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Trang | 5
TH1: Môi trường tế bào đã cung cấp nguyên liện tạo ra tương đương với 434 NST đơn

TH 2: Trong tổng số tế bào mới được tạo thành có 868 NST đơn được cấu tạo hoàn tồn từ
ngun liệu của mơi trường tế bào

Biết rằng ở thế hệ tế bào cuối cùng NST chưa nhân đôi
Giải: 
TH1: Số tế bào mới tạo ra là: nhờ áp dụng công thức

(2k – 1)2n = 434

(2k – 1)14 = 434 , số tế bào là 32

TH 2: Áp dụng công thưc số tế bào mới được cấu tạo hoàn toàn từ nguyên liệu môi trường :

(2k – 2)2n = 868, số tế bào là 64

Bài 6/ Một hợp tử của loài nguyên phân liên tiếp một số lần tạo ra 32 tế bào ở thế hệ cuối cùng 
với 576 NST đơn ở trạng thái chưa nhân đôi.

a. Xác định số lần nguyên phân

b. Bộ NST lưỡng bội của lồi có bao nhiêu NST
Giải: 
a. Áp dụng công thức:

Số tế bào con tạo thành sau k lần nguyên phân là: 2k = 32

Vậy số lần nguyên phân là 5

b. Tổng số tế bào cuối cùng là 32, tổng số NST cuối cùng là 576
Vậy mỗi tế bào có số NST là : 576 : 32 = 18 NST

Vậy 2n = 18

Bài 7/ Ba hợp tử cùng loài nguyên phân với số lần bằng nhau đã tạo ra số tế bào mới có 4800 
NST chưa nhân đơi. Mơi trường đã cung cấp nguyên liệu 4650 NST.

a. Bộ NST 2n của loài

b. Xác định số lần nguyên phân của mỗi hợp tử

Giải:

a. Số NST đơn của 3 hợp tử là:

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Trang | 6

150 : 3 = 50

2n = 50

c. Số tế bào được tạo ra từ mỗi hợp tử :

4800 : 150 = 32

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Trang | 7

Website HOC247 cung cấp một môi trường học trực tuyến sinh động, nhiều tiện ích thơng minh, nội
dung bài giảng được biên soạn công phu và giảng dạy bởi những giáo viên nhiều năm kinh nghiệm, 
giỏi về kiến thức chuyên môn lẫn kỹ năng sư phạm đến từ các trường Đại học và các trường chuyên
danh tiếng.

I. Luyện Thi Online

- Luyên thi ĐH, THPT QG: Đội ngũ GV Giỏi, Kinh nghiệm từ các Trường ĐH và THPT danh tiếng

xây dựng các khóa luyện thi THPTQG các mơn: Tốn, Ngữ Văn, Tiếng Anh, Vật Lý, Hóa Học và
Sinh Học.

- Luyện thi vào lớp 10 chun Tốn: Ơn thi HSG lớp 9 và luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán các
trường PTNK, Chuyên HCM (LHP-TĐN-NTH-GĐ), Chuyên Phan Bội Châu Nghệ An và các trường
Chuyên khác cùng TS.Tràn Nam Dũng, TS. Pham Sỹ Nam, TS. Trịnh Thanh Đèo và Thày Nguyễn 
Đức Tấn.

II. Khoá Học Nâng Cao và HSG

- Tốn Nâng Cao THCS: Cung cấp chương trình Tốn Nâng Cao, Toán Chuyên dành cho các em HS

THCS lớp 6, 7, 8, 9 u thích mơn Tốn phát triển tư duy, nâng cao thành tích học tập ở trường và đạt
điểm tốt ở các kỳ thi HSG.

- Bồi dưỡng HSG Tốn: Bồi dưỡng 5 phân mơn Đại Số, Số Học, Giải Tích, Hình Học và Tổ Hợp

dành cho học sinh các khối lớp 10, 11, 12. Đội ngũ Giảng Viên giàu kinh nghiệm: TS. Lê Bá Khánh 
Trình, TS. Tràn Nam Dũng, TS. Pham Sỹ Nam, TS. Lưu Bá Thắng, Thày Lê Phúc Lữ, Thày Võ Quốc 
Bá Cẩn cùng đơi HLV đạt thành tích cao HSG Quốc Gia.

III. Kênh học tập miễn phí

- HOC247 NET: Website hoc miễn phí các bài học theo chương trình SGK từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả
các môn học với nội dung bài giảng chi tiết, sửa bài tập SGK, luyện tập trắc nghiệm mễn phí, kho tư
liệu tham khảo phong phú và cộng đồng hỏi đáp sôi động nhất.

- HOC247 TV: Kênh Youtube cung cấp các Video bài giảng, chuyên đề, ôn tập, sửa bài tập, sửa đề thi
miễn phí từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả các mơn Tốn- Lý - Hố, Sinh- Sử - Địa, Ngữ Văn, Tin Học và
Tiếng Anh.