Doi moi phuong phap giang day ngu van

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. Phần một: đặt vấn đề. 1. Lý do chọn đề tài a, C¬ së lý luËn Nghị quyết trung ương IV về tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ " Đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả câc cấp học, các bậc học cần áp dụng những phương pháp giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực và tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề, phải thường xuyên khơi dạy, rèn luyện và phát triÓn n¨ng lùc tù häc, tù nghiÖn cøu n¨ng lùc nghÜa vµ lµm mét c¸ch tù chñ. N¨ng lùc tự đặt và giải quyết vấn đề ngay trong quá trình học tập ở nhà trường đi đôi với vai trò mới của thầy là người hướng dẫn cho người học biết tự mình tìm kiến thức, xử lí nh÷ng tïnh huèng, biÕt lµm viÖc c¸ nh©n, víi b¹n víi thÇy, víi tËp thÓ, biÕt chuyÓn quá trình đào tạo của mình, là người trọng tài đánh giá, kết quả học tập, là người cố vấn giúp người học tự đánh giá, tự điều chỉnh theo yêu cầu của mục tiêu người học. Thực tế của quá trình dạy và học trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay đòi hỏi người dạy nói chung và dạy Văn nói riêng cần phải có những đổi mới về mặt phương pháp dạy học sao cho phù hợp với yêu cầu lấy học sinh làm trung tâm. Do vậy đổi mới phương pháp giảng dạy Văn đang là yêu cầu cấp bách và nhiệm vụ nặng nề đối với người thầy không chỉ để thực hiện những chỉ thị mà là nhằm đáp ứng được nhu cầu chính đáng của người học và của công tác đào tạo trong tình hình hiện nay. b, C¬ së thùc tiÔn: Qua 5 năm thực hiện chương trình theo hướng đổi mới, qua tìm hiểu thực tế giảng dạy bộ môn ngữ văn ở trường THCS Nguyên Lý, tôi nhận thấy: Phần chuẩn bị giáo viên và học sinh còn sơ sài, đơn điệu, không rõ ràng. Thậm chÝ cã nhiÒu häc sinh kh«ng chuÈn bÞ bµi( thùc chÊt lµ kh«ng biÕt c¸ch chuÈn bÞ bµi ) hoặc chuẩn bị một cách chống đối . Khi gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh th¶o luËn nhãm th× nhiÒu häc sinh l¹i ho¹t động cá nhân . Số lần tham gia hoạt động nhóm trong các giờ học còn hạn chế , giáo viên chưa kích thích được những học sinh yếu, kém hoạt động nhóm . C¬ së vËt chÊt líp häc ch­a hîp lý nªn viÖc tiÕn hµnh th¶o luËn nhãm cßn khã kh¨n. Việc giới thiệu bài của giáo viên ( để kích thích trí tò mò, sự hứng thú của học sinh ) lại diễn ra không thường xuyên nếu có thì phần giới thiệu đó ít cuốn hút học sinh Khi d¹y phÇn truyÖn kÝ , gi¸o viªn cßn bá sãt mét sè thao t¸c. Cách kiểm tra đánh giá việc nắm bài của học sinh chủ yếu là yêu cầu học sinh trình bầy dưới hình thức khái niệm chưa tổng hợp . Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. Những vấn đề trên đã dẫn đến tình trạng: - Häc sinh ch­a thùc sù ®­îc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc trong c¸c giê häc. - Gi¸o viªn lµm viÖc cßn qu¸ vÊt v¶. Giê häc nÆng nÒ. Bản thân là một giáo viên dạy văn, hết sức trăn trở trước những vấn đề nêu trên, tôi đã hết sức cố gắng sưu tầm qua sách vở, học hỏi kinh nghiệm qua các giờ giảng mẫu ở tổ chuyên môn, ở truyền hình, ở các đợt thao giảng, hội giảng cụm, huyện và đã tự rút ra được một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giờ lên lớp theo hướng ''Hai tích'' 2. Mục đích nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu . - ViÖc chuÈn bÞ bµi cña gi¸o viªn vµ häc sinh - C¸ch tiÕn hµnh th¶o luËn nhãm - C¸ch giíi thiÖu bµi trong §äc - hiÓu v¨n b¶n - C¸ch d¹y truyÖn kÝ. Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. Phần hai: Giải quyết vấn đề: A Qu¸ tr×nh nghiªn cøu:. I. Việc triển khai thực hiện chương trình và sách giáo khoa: .¦u ®iÓm: - Thực chất đổi mới PPDH là đổi mới về quan niệm dạy học toàn diện,từ chỗ thày dạy thụ động đến chỗ trò chủ động tích cực, từ chỗ thày độc thoại đến chỗ thầy trò đối thoại, trò - trò đối thoại, từ chỗ thầy áp đặt cho học sinh đến chỗ học theo nhu cầu, từ chỗ chỉ tập trung vào giáo viên đến chỗ chỗ tập trung vào học sinh, từ chỗ tập trung vào nội dung đến quá trình nhận thức, từ chỗ dạy đến chỗ học, từ chỗ kiến thức của thày đến cách học của trò. - Sách giáo khoa viết theo lối đồng tâm, tích hợp và lối mở nên mục tiêu của người học là: Học để biết, học để làm, học để tồn tại và chung sống với mọi người. Vì vậy, mà qua các bài học, H/s đã biết hành động, biết thích ứng, biết giao tiếp ứng xử, biết tự khẳng định mình. - Phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Đồng thời đã đổi mới được PP theo hướng tăng cường sự tương tác giữa thày và trò; trò - trò; trò - thầy; thầy,trò - tài liệu và ngược lại. - §æi míi viÖc lùa chän hÖ thèng v¨n b¶n rót ng¾n h¬n so víi CT cò, cã nhiÒu văn bản mới được đưa vào ở các lĩnh vực khác nhau, học theo từng cụm bài, số lượng bài ôn tập tăng, số lượng bài chương trình địa phương có ở cả 3 phân môn. Đặc biệt, c¸c bµi tæng kÕt, «n tËp ë líp 9 gióp häc sinh hÖ thèng hãa kiÕn thøc toµn cÊp. - Bám sát vào tiến trình lịch sử VH để lựa chọn các tác phẩm tiêu biểu cho các thÓ lo¹i cña mçi giai ®o¹n v¨n häc. LÊy VHVN lµm trôc chÝnh vµ bæ xung c¸c t¸c phẩm VHVN cùng thể loại một cách tương ứng để học sinh tiện so sánh đối chiếu. - VÒ h×nh thøc: ChØ cßn mét cuèn ng÷ v¨n, gi¶m bít sù cång kÒnh, nÆng nÒ. Trong mỗi bài, học sinh đều được học cả 3 phân môn đan xen nhau để đảm bảo tính tích hợp. Tất cả các tri thức và kỹ năngcủa các phân môn đều tập trung hình thành và rèn luyện cho học sinh năng lực đọc văn, làm văn. Bên cạnh đó thì cấu trúc một bài học cũng khác trước(Kết quả cần đạt, tên bài, tên tác giả, ảnh tác giả, chú thích, hệ thèng c©u hái, ghi nhí, luyÖn tËp). . H¹n chÕ: Có nhiều bài hay được đưa vào bài học thì thời lượng quá ít (Đặc biệt ở lớp 9), còn một số bài hướng dẫn đọc thêm thì thời lượng lại đến hai tiết. Các bài về cụm từ còn khó đối với học sinh lớp 6. Trong các bài đọc hiểu văn bản thì tranh ảnh về chân dung tác giả còn hạn chÕ. Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. 2. Thực tế chất lượng học sinh qua những năm thực hiện đổi mới chương trình: Theo dõi chất lượng bộ môn văn của trường qua 4 năm thực hiện đổi mới chương trình, tôi có số liệu sau: - Năm học 2002-2003: Học sinh đạt yêu cầu là 60% - Năm học 2003-2004: Học sinh đạt yêu cầu là 60% - Năm học 2004-2005: Học sinh đạt yêu cầu là 70% - Năm học 2005-2006: Học sinh đạt yêu cầu là 75% II. Nh÷ng s¸ng kiÕn ®­îc ¸p dông trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y II.1. §Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh trong c¸c giê häc:. 1. Chuẩn bị bài dạy chu đáo cả ở hai phía thày và trò (Khắc phục hạn chế về viÖc bè trÝ thêi gian cho mét tiÕt häc cña CT) Víi gi¸o viªn: Đây là một trong những khâu quan trọng để quyết định sự thành công của một giờ học, bởi vậy trong khâu này, giáo viên cần xây dựng kế hoạch hoạt động của thày và trò một cách khoa học, rõ ràng, hợp lý. Giáo viên phải đọc, nghiên cứu kỹ nội dung bài học, yêu cầu cần đạt của bài học để có được một quy trình soạn bài với các bước hợp lý, nhằm định ra các hoạt động và dự kiến thực hiện các hoạt động đó. - Trước hết là xác định mục tiêu của bài học: Từ trước chúng ta vẫn quan niệm đó là mục tiêu của thầy nhưng không đó còn phải là mục tiêu của trò. + Mục tiêu cần xác định cụ thể, rõ ràng thì giáo viên mới dễ dàng hình dung ra các hoạt động của giáo viên và học sinh. + Cụ thể hóa mục tiêu dưới dạng các động từ như hiểu, phân tích, cảm nhận, rÌn luyÖn... VD: Sau bài học..., học sinh hiểu rõ được sức mạnh của tình yêu thương con người, hiểu được đặc sắc nghệ thuật của văn bản, rèn các kĩ năng đọc, kể chuyện diÔn c¶m, ph©n tÝch c¸c nh©n vËt vµ t×nh huèng truyÖn. Xác định các kiến thức trọng tâm, mối liên hệ giữa các kiến thức, những vấn đề khó cần giải quyết, yếu tố tích hợp (Hoặc có cần tích hợp hay không, tích hợp ngang hay tÝch hîp däc, tÝch hîp víi m«n häc nµo kh¸c...). §ång thêi cßn ph¶i x¸c định phương tiện dạy học cần thiết, các phương tiện dạy học đó làm thế nào cho khoa häc. Trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc träng t©m cïng víi môc tiªu cña bµi häc vµ c¸c ĐDDH có được, giáo viên xem xét cân nhắc các nội dung, các hoạt động có thể tổ chức cho học sinh làm việc dưới hình thức nào để tự phát hiện và lĩnh hội kiến thức míi. VD: Khi d¹y bµi ''Sang thu'' ë líp 9 Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. Khæ 3: Nh÷ng biÕn chuyÓn trong lßng c¶nh vËt Giáo viên cần định hướng ở mục này nên cho h/s thảo luận nhóm. Giáo viên cần dự kiến nội dung cụ thể cho học sinh tự tìm tòi và đi đến nhận thức kiến thức míi. Hay trong môc 2 cña bµi ''KiÒu ë lÇu Ng­ng bÝch'' SGK líp 9. Gi¸o viªn cã thÓ cho h/s tự tìm hiểu nỗi lòng thương nhớ của Kiều từ đó cảm nhận được tấm lòng thủy chung, hiÕu th¶o, vÞ tha cña nµng. Së dÜ t«i chän môc nµy cho häc sinh lµm viÖc v× ®©y lµ kiÕn thøc träng t©m cña bµi lµ kiÕn thøc mµ sau bµi häc h/s ph¶i c¶m nhËn được. Mặt khác, kiến thức này lại liên quan đến yếu tố miêu tả nội tâm trong văn bản tù sù, t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh cã thÓ lµm viÖc tù ph¸t hiÖn ra kiÕn thøc míi. Những kiến thức đó cần được nêu lên thành vấn đề, các câu hỏi hoặc bài tập dưới dạng các nhiệm vụ để giao cho học sinh thực hiện. ở VD trên các yêu cầu để học sinh tìm hiểu phẩm chất của Thúy Kiều được thể hiện dưới dạng các câu hỏi sau: ? Trong cảnh ngộ của mình, nàng Kiều đã nhớ tới ai? Nàng nhớ ai trước, ai sau? Nỗi nhớ nêu lên như thế có hợp với đạo lý của người phương Đông không? ? Tác giả đã chọn từ nào để diễn tả nỗi nhớ của Kiều với Kim Trọng, của Kiều với cha mẹ? Từ đó có hợp lý không? ? Nh÷ng biÖn ph¸p NT nµo ®­îc sö dông? ? Em cảm nhận được điều tốt đẹp nào trong tâm hồn của Thúy Kiều qua những c©u th¬ trªn? G/v dự kiến những gợi ý để học sinh có thể tiếp cận và tự phát hiện kiến thức míi. G/v gîi ý cho h/s cÇn biÕt c¨n cø vµo c©u th¬, c©u v¨n nµo, biÖn ph¸t tu tõ nµo, kiến thức nào, môn học nào... để trả lời câu hỏi VD: Khi tìm hiểu yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự để trả lời được câu hỏi: T×m vµ chØ ra yÕu tè nghÞ luËn trong 2 ®o¹n trÝch (cña Nam Cao vµ NguyÔn Du)? Vai trß cña yÕu tè nghÞ luËn trong v¨n b¶n tù sù? Thì giáo viên cần có một số câu hỏi để gợi ý: Trong mỗi đoạn trích, nhà văn đã nêu ra những luận điểm gì? Để làm rõ luận điểm đó, người nói đã đưa ra những luận cứ gì và lập luận như thÕ nµo? Các câu văn trong hai đoạn trích trên thường là loại câu gì (Miêu tả, trần thuật, khẳng định, phủ định hay câu ghép có cặp quan hệ từ)? Các từ lập luận thường được dùng ở đây là gì? Hay khi đặt câu hỏi: Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. Câu thơ ''Mặt trời xuống biển như hòn lửa'' (Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận) v« lÝ ë chç nµo? Để trả lời được câu hỏi này, giáo viên gợi ý học sinh vận dụng kiến thức địa lý để giải thích. Giáo viên cũng cần hình dung ra những khó khăn vướng mắc mà học sinh mình sẽ gặp phải khi tự lực tiếp cận tri thức mới và dự kiến giải đáp cho các em. + Dự kiến hình thức tổ chức và thời gian làm việc cho học sinh. Những vấn đề, bài tập hoặc câu hỏi dễ và đơn giản, giáo viên nên tổ chức cho học sinh làm việc cá nh©n, trong kho¶ng thêi gian lµ hai phót råi tæ chøc cho c¸c em b¸o c¸o kÕt qu¶ lµm viÖc, bæ sung ý kiÕn cho nhau theo h×nh thøc häc tËp c¶ líp. Với những vấn đề những bài tập tương đối khó và phức tạp, h/s cần phải liên hệ kiến thức đã học, vốn hiểu biết, suy nghĩ, tranh luận mới có thể tìm ra kết luận đúng, giáo viên nên tổ chức cho h/s làm việc theo nhóm. Nh­ ë VD trªn, gi¸o viªn cÇn tæ chøc cho h/s: ?T×m vµ chØ ra yÕu tè nghÞ luËn trong hai ®o¹n trÝch: H/s lµm viÖc c¸ nh©n ? Vai trß cña yÕu tè nghÞ luËn trong v¨n b¶n tù sù: H/s lµm viÖc theo nhãm. - Lập kế hoạch chi tiết về hoạt động của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học trên lớp theo tinh thần ''Thầy là người hướng dẫn, trò hoạt động''. Cụ thể: Hoạt động 1: Chuẩn bị vào bài mới: Học sinh nhắc lại kiến thức cũ có liên quanđến nội dung bài mới, giáo viên tóm tắt các ý chính sau khi h/s phát biểu và dÉn d¾t häc sinh vµo bµi míi. Hoạt động 2: Cả lớp cùng làm việc dưới sự hướng dẫn của giáo viên để tìm ra kiÕn thøc qua hÖ thèng c©u hái theo tr×nh tù: C©u hái nhËn biÕt -> C©u hái ph©n tÝch, gi¶i thÝch -> C©u hái tæng kÕt, b×nh. Tãm l¹i: C«ng viÖc chuÈn bÞ cña gi¸o viªn ®­îc thùc hiÖn trong gi¸o ¸n cã 3 phần mà mọi đồng nghiệp đã tiến hành: - Mục tiêu bài học: Hoạt động học sinh cần thực hiện và kiến thức kỹ năng h/s có thể đạt được sau bài học. - Phương tiện dạy học trong đó có sách giáo khoa. - Hoạt động trên lớp của giáo viên và học sinh. Vì một tiết học chỉ giới hạn trong 45 phút nên chỉ chọn 1 hoặc 2 vấn đề cho häc sinh tù lµm viÖc, cßn c¸c néi dung kh¸c gi¸o viªn vÉn tiÕn hµnh d¹y häc theo c¸c phương pháp thông thường. Mặt khác, giáo viên cũng có thể chọn lọc những bài tập cơ bản nhất; Cơ bản nhất nhưng lại có thể tích hợp để thực hiện trên lớp, còn những bµi tËp kh¸c cho h/s tù t×m hiÓu vµ lµm ë nhµ. 2. Lùa chän PP th¶o luËn nhãm phï hîp víi tiÕt häc. Khi tiến hành thảo luận, người hướng dẫn có thể là h/s (Khi dạy các bài ôn tập, chương trình địa phương) hoặc là giáo viên (Khi dạy bài mới). Bởi vậy giáo viên nên Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 6.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. chỉ định, bồi dưỡng 1->2 em trong tổ có khả năng hướng dẫn thảo luận nhóm. Kinh nghiệm này giúp cho học sinh có điều kiện bồi dưỡng cho mình năng lực tổ chức nhóm, chỉ đạo điều khiển hoạt động và nâng cao hứng thú tìm tòi, nghiên cứu. Song muốn vậy, giáo viên phải tính đến loại câu hỏi, bài tập nào để dành cho h/s hướng dẫn thảo luận một cách vừa sức. Giáo viên nên để cho học sinh bầu ra nhóm trưởng, thư ký của mình cố định -> Cách để cho h/s hướng dẫn thảo luận nên để cho học sinh lớp 8,9; còn đối với học sinh khối 6,7 thì người hướng dẫn thảo luận là giáo viên. C¸ch thøc tiÕn hµnh: - Më ®Çu th¶o luËn: Gi¸o viªn th«ng b¸o vÒ néi dung th¶o luËn, quy tr×nh vµ quy định thảo luận. - Hướng dẫn thảo luận: Cần có quan hệ tốt giữa giáo viên và học sinh như thái độ cư sử, gương mặt, lời bình luận của giáo viên làm cho hứng thú của h/s tăng lên trước và trong khi thảo luận. Vì vậy, trong quá trình thảo luận cần chú ý: + Gi¸o viªn lµm nhiÖm vô quan s¸t, theo dâi mµ kh«ng tham gia ý kiÕn, kh«ng cắt ngang lời học sinh, không tỏ vẻ phản ứng nếu câu trả lời, tranh luận không đúng víi ý m×nh. NÕu nhãm häc sinh th¶o luËn trÇm, cã vÎ ng¾c ngø, gi¸o viªn cã thÓ gîi ý để tạo không khí sôi nổi. + Nên tiếp xúc với học sinh bằng ánh mắt, nụ cười, cử chỉ thân mật với những học sinh đang trả lời để khuyến khích học sinh nói. + Khuyến khích bằng điểm hay phần thưởng(tính ưu) mỗi học sinh tham gia tr¶ lêi, biÓu thÞ sù hµi lßng, thÝch thó víi c©u tr¶ lêi, b×nh luËn chÝnh x¸c cña häc sinh. + Khi học sinh đưa ra những câu trả lời ngờ nghệch, không đúng, giáo viên nên nhanh chóng làm cho học sinh nhận thức được sự không đúng của thông tin đó mà không làm ảnh hưởng đến cảm xúc, lòng tự trọng của học sinh. + Khi häc sinh tr×nh bµy, gi¸o viªn ph¶i nghe cÈn thËn nh÷ng ®iÒu häc sinh nói để hiểu các em định nói gì hoặc ghi chép nhanh lại những điểm cơ bản của mỗi ý kiến để chuẩn xác kiến thức. + Khi th¶o luËn gi¸o viªn ph¶i biÕt khi nµo kÕt thóc th¶o luËn sau khi phÇn lín h/s đã trao đổi ý kiến. Giáo viên thông báo cho học sinh việc kết thúc thảo luận bằng câu hỏi: Còn có ý kiến nào khác không trước khi chúng ta cùng thống nhất ý kiến nµy? §Ó cho nh÷ng häc sinh ch­a bao giê ®­îc nãi biÕt r»ng m×nh cÇn ®­îc nãi ngay lúc đó. - Sau khi th¶o luËn: + Gi¸o viªn ph¶i tæng kÕt nh÷ng ý kiÕn ph¸t biÓu thèng nhÊt vµ ch­a thèng nhất để mình tham gia vào những ý kiến chưa thống nhất và bổ xung thêm những ý cÇn thiÕt. Nh÷ng ý kiÕn ch­a thèng nhÊt cã thÓ s¾p xÕp cho häc sinh th¶o luËn vµo lóc kh¸c(tiÕt «n tËp). Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 7.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. + Đánh giá các ý kiến phát biểu, nhận xét tinh thần, thái độ làm việc của học sinh để thưởng điểm hoặc trừ điểm cho cá nhân của nhóm. 3. ThÊy ®­îc vai trß cña viÖc giíi thiÖu bµi míi trong tiÕt häc Giíi thiÖu bµi lµ giíi thiÖu tri thøc míi mµ häc sinh ®ang kh¸t väng. §èi víi giê gi¶ng v¨n th× nh÷ng phót vµo bµi rÊt quan träng, nã thu hót häc sinh ngay vµo c«ng viÖc. Trong thùc tÕ hiÖn nay, trong giê d¹y v¨n cã gi¸o viªn kh«ng giíi thiÖu bµi míi, cã gi¸o viªn sau khi kiÓm tra miÖng viÕt ngay lªn b¶ng tªn bµi häc míi. Cã gi¸o viªn giíi thiÖu bµi mét c¸ch tïy tiÖn. Cã nhiÒu c¸ch giíi thiÖu bµi míi nh»m kh¬i gîi, cuèn hót häc sinh, kÝch thÝch n¨ng lùc t­ duy, n¨ng lùc ph¸n ®o¸n cña häc sinh. Víi nh÷ng c¸ch giíi thiÖu bµi t«i đã và đang áp dụng, xin trình bày để các bạn đồng nghiệp cùng tham khảo và trao đổi: C¸ch 1: §­a bµi míi vµo hÖ thèng kiÕn thøc cò. C¸ch giíi thiÖu nµy kh¾c s©u ®­îc kiÕn thøc c¬ b¶n, gióp häc sinh dÔ «n, dÔ nhí, ph¸t triÓn t­ duy l«gic, cã kh¶ n¨ng hÖ thèng hãa kiÕn thøc. VD: Khi d¹y ''TruyÖn KiÒu-NguyÔn Du'' Ng÷ v¨n 9, t«i giíi thiÖu bµi míi nh­ sau: Các em đã tiếp xúc với vẻ đẹp,số phận con người và xã hội PK ở trong các văn bản''Truyện người con gái Nam Xương, Hoàng lê nhất thống chí''. Hôm nay cô trò ta lại cùng nhau đến với ''Truyện Kiều của Nguyễn Du'' để thấy được bản chất của xã hội PK và vẻ đẹp của con người. C¸ch 2:§­a bµi míi vµo thÓ lo¹i hoÆc mèi quan hÖ giai ®o¹n. VD: Khi d¹y v¨n b¶n''BÕp löa - B»ng ViÖt'' ng÷ v¨n 9, t«i giíi thiÖu: Chóng ta h¼n kh«ng quªn h×nh ¶nh anh lÝnh trÎ trªn ®­êng hµnh qu©n, nghe tiÕng gµ g¸y tr­a l¹i nhí tíi bµ m×nh trong ''TiÕng gµ tr­a cña Xu©n Quúnh'' ng÷ v¨n 7. Tình bà cháu thật cảm động. Cũng qua văn bản này các em đã biết thế nào là biểu cảm. Giờ học hôm nay, cô trò chúng ta cùng đến với một tình bà cháu thiêng liêng và không kém phần xúc động. Văn bản''Bếp lửa của Bằng Việt''. C¸ch 3: §­a bµi míi vµo giai ®o¹n v¨n häc. VD: Khi giới thiệu đoạn trích''Tức nước vỡ bờ'' và ''Lão Hạc'': Xã hội PK xưa, người ta bắt gặp nhan nhản cái cảnh địa chủ, quan lại bóc lột tận xương tủy người nông dân, làm cho họ bần cùng kiệt quệ. Người ta cũng dễ thấy những phẩm chất tốt đẹp,tinh thần phản kháng trước áp bức của những người nông d©n Êy qua c¸c t¸c phÈm cña Nam Cao, Nguyªn Hång, NguyÔn C«ng Hoan, Ng« TÊt Tè.Bµi häc h«m nay, sÏ gióp c¸c em thÊy ®­îc nh÷ng ®iÒu c« võa nªu trªn. Cách 4: Hấp dẫn học sinh bằng một hình tượng mới mẻ. Đối với mỗi lứa tuổi, h/s đều có khát vọng khám phá cái đẹp trong cuộc sống. Giới thiệu bằng cách này sẽ kích thích được trí tưởng tượng của các em. Trong những Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 8.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. trường hợp này, cần đối lập cái gần với cái xa lạ, cái tầm thường, thấp kém với cái cao thượng, cái hùng tráng tài giỏi, thông minh với cái ngu dốt, khờ khạo. VD: Khi giíi thiÖu bµi''Bµn luËn vÒ phÐp häc'' ng÷ v¨n 8: Học để làm gì? Học cái gì? Học như thế nào? Vấn đề học đã được ông cha ta bàn đến từ lâu. Một trong những ý kiến tuy ngắn gọn nhưng rất sâu sắc và thấu tình đạt lý là đoạn trích:''Bàn luận về phép học của La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp. Khi giíi thiÖu bµi ''Th¸nh Giãng'': Con người Việt Nam bé nhỏ nhưng đã đánh thắng đế quốc Mĩ khổng lồ. Sức mạnh vô địch ấy của dân tộc ta đã có truyền thống từ khi Thánh Gióng ra đời. Hôm nay, chúng ta trở về dĩ vãng để xem Thánh Gióng của chúng ta đánh thắng giặc Ân nh­ thÕ nµo? C¸ch 5: T¹o nªn m©u thuÉn gi÷a vèn hiÓu biÕt vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt vÊn đề của cuộc sống. Nhờ văn học, các em hiểu và thực hiện được mối quan hệ giữa con người và xã hội, giữa con người và thiên nhiên. Bởi vậy, giới thiệu bài mới theo hướng này vừa kích thích được hoạt động ý chí vừa hình thành quan điểm thực tiễn cho học sinh. VD: Với văn bản'' Thông tin về trái đất năm 2000'' Ngữ văn 8, tôi giới thiệu: Hôm nay, trong tiết học này cô trò chúng ta sẽ biết vấn đề gì cần phải giải quyêt giữa con người và môi trường. Như vậy, có nhiều cách giới thiệu bài để gây hứng thú cho học sinh. Giáo viên kh«ng ®­îc bá qua hoÆc lµm tïy tiÖn phÇn nµy. 4.Hướng dẫn quá trình tự học cho học sinh §Ó mét giê häc trªn líp thµnh c«ng th× cÇn thùc hiÖn tèt c«ng viÖc chuÈn bÞ bài. Công việc này cần cả hai đối tượng: Thày và trò cùng tham gia. Víi häc sinh, gi¸o viªn ph¶i cung cÊp cho häc sinh c¸ch chuÈn bÞ bµi theo mét dµn ý bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n sau: - Đọc kỹ phần kết quả cần đạt và phần ghi nhớ, - Đọc kỹ văn bản nhiều lần(có thể là đọc thầm, đọc to hoặc đọc diễn cảm). Đối với thơ ckhi đọc cần chú ý tới nhịp thơ, - Tìm hiểu về tác giả, hoàn cảnh ra đời của văn bản, - Tìm hiểu chú thích(xem các chú thích đó có từ Hán Việt không, có từ địa phương không, có thành ngữ, điển tích, điển cố không...) để rút ra đặc sắc nghệ thuật cña v¨n b¶n, - Tóm tắt văn bản(nếu là truyện) học thuộc lòng trước(nếu là thơ), - Ph©n ®o¹n v¨n b¶n, Tìm chủ đề văn bản, - T×m c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt, Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 9.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. - Tr¶ lêi c©u hái phÇn ''§äc - HiÓu'', - Thö gi¶i c¸c bµi tËp (§èi víi tiÕng ViÖt, tËp lµm v¨n). Nh­ng nÕu gi¸o viªn kh«ng chó ý tíi h×nh thøc kiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµi cña học sinh thì coi như không có tác dụng cho hoạt động học trên lớp.Yêu cầu giáo viên ph¶i cã c¸ch kiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµi ë nhµ cña häc sinh. Lµm tèt ®iÒu nµy, tÊt c¶ các tiết học trên lớp đều khá thành công. II.2.Mét sè kinh nghiÖm vÒ d¹y truyÖn ký. Truyện, ký, thuộc tự phẩm tự sự ( văn xuôi trong nước, ngoài nước ) nhằm mục đích mở rộng và nâng cao tâm hồn , tình cảm và tư tưởng cho học sinh. Bởi vậy, bằng kinh nghiệm của bản thân tôi đã tiến hành như sau: - Trước hết , cần cho học sinh tóm tắt tác phẩm ngắn gọn để nắm được cốt truyÖn. PhÇn tãm t¾t nµy cã thÓ gäi mét häc sinh tãm t¾t toµn bé t¸c phÈm hoÆc mçi học sinh tóm tắt một sự việc. Đây là một hoạt động vừa giúp học sinh củng cố cách tãm t¾t mét v¨n b¶n tù sù võa lµ tÝch hîp víi tËp lµm v¨n. - Chú ý đến yếu tố nghệ thuật đặc trưng của truyện, ký để khai thác tác phẩm. Mét sè yÕu tè mµ häc sinh cÇn ph¸t hiÖn: + M©u thuÉn vµ kÞch tÝnh VD: Mâu thuẫn và kịch tính giữa bản chất tốt đẹp của Vũ Nương với sự đa nghi, nhẫm tâm, thô bạo của Trương Sinh ( Chuyện người con gái Nam Xương ), giữa cái tin làng chợ Dầu theo giặc với lòng yêu nước của ông Hai ( Làng ) + Chi tiÕt hµm chøa ý nghÜa VD: Chi tiÕt hµm chøa ý nghÜa lµ c¸i bãng vµ lêi nãi cña bÐ §¶n ( chuyÖn người con gái Nam Xương ), cái thẹo trên mặt người cha ( chiếc lược ngà ) + Ch©n dung vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt: nh­ Quang Trung, «ng Hai, anh S¸u, NhuËn Thæ. - Hướng dẫn học sinh tích hợp giữa phần truyện , ký với phần văn bản tự sự trong tập làm văn. Lấy các chất liệu trong tác phẩm truyện , ký để dạy văn bản tự sự ( tóm tắt tác phẩm tự sự, miêu tả trong văn bản tự sự, đối thoại và độc thoại trong văn bản tự sự, ngươì kể và ngôi kể trong văn bản tự sự ). III. Kết quả thu được qua áp dụng sáng kiến so với yêu cầu đặt ra và so víi n¨m häc ch­a ¸p dông s¸ng kiÕn.. Sau một thời gia áp dụng những kinh nghiệm trên, tôi thấy chất lượng giờ dạy t¨ng lªn râ rÖt. Thµy trß phèi hîp nhÞp nhµng trong giê häc. Về phía giáo viên: Hoàn toàn chủ động trong giờ học, không phải nói nhiều trong tiÕt häc. Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 10.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. VÒ phÝa häc sinh: C¸c em høng thó víi m«n häc, say mª kh¸m ph¸ kiÕn thức.Số học sinh đạt yêu cầu môn học ngày càng tăng. Qua khảo sát chất lượng 3 năm học, tôi có kết quả cụ thể sau: N¨m häc Sè häc sinh ®­îc kh¶o s¸t Số học sinh đạt yêu cầu Số học sinh đạt khá Số học sinh đạt giỏi. 2003-2004 20 10 2 1. 2004-2005 20 11 5 2. 2005-2006 20 10 6 3. Qua b¶ng thèng kª trªn t«i thÊy viÖc ¸p dông nh÷ng kinh nghiÖm d¹y häc theo quan ®iÓm tÝch cùc, tÝch hîp lµ hÕt søc cÇn thiÕt.. Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 11.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. B. Kết luận đề tài:. Trong nỗ lực tìm kiếm một phương pháp dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu của việc đổi mới công tác dạy và học thì dạy học theo sáng kiến là một việc làm tất yếu để đáp ứng tốt những yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng lấy người häc lµm trung t©m. Dạy học theo xu hướng sáng kiến không chỉ nâng cao khả năng tư duy độc lập, tăng cường khả năng sáng tạo trong học tập, kích thích lòng ham muốn, tìm tòi khám ph¸ nh÷ng kiÕn thøc míi cña häc sinh mµ cßn gãp phÇn lµm hoµn thiÖn kh¶ n¨ng chuyên môn và kỹ năng sư phạm của giáo viên trong quá trình chuẩn bị và đồng hµnh cïng häc sinh kh¸m ph¸ kiÕn thøc míi C. Những kiến nghị đề xuất.. Việc áp dụng có hiệu quả xu hướng dạy học theo sáng kiến trong điều kiện không thỏa mãn những yêu cầu tối thiểu. Vì vậy để đạt được hiệu quả cao hơn, tôi có một số kiến nghị đề xuất sau: - Trong nhà trường cần có phòng thư viện đủ về số lượng và phong phú sách tham kh¶o cho gi¸o viªn vµ häc sinh. VD: c¸c tËp th¬, tËp truyÖn, ch©n dung c¸c nhµ v¨n nhµ v¨n nhµ th¬.... vÒ c¸c t¸c gi¶, t¸c phÈm - Các phương tiện, thiết bị dạy học phải hoàn chỉnh về về phòng học, quy mô líp häc, c¬ së vËt chÊt .... - Yêu cầu người học phải có kỹ năng khám phá biết lục tìm tài liệu ở thư viện, phải biết đọc sách và ghi chép, biết thảo luận và biết bảo vệ vấn đề trước đám đông do vậy nhà trường, cần tổ chức các buổi hoạt động ngoại khóa cho học sinh để bàn vÒ c¸ch häc sao cho cã hiÖu qu¶.. Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 12.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn 9. PhÇn ba: KÕt luËn . Qua 4 năm được học theo hướng " Hai tích" với chương trình SGK mới phương pháp dạy học, của giáo viên thì học sinh đã có những dấu hiệu tích cực trong việc thay đổi cáh học: thích đóng vai kể truyện, thích lập kế hoạch cho từng bài, thích trao đổi tranh luận, thích đề xuất thắc mắc ...mong rằng sáng kiến kinh nghiệm này được đông đảo bạn đồng nghiệp đóng góp ý kiến, áp dụng vào việc giảng dạy sao cho cã hiÖu suÊt cao nhÊt.. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Nguyªn Lý, ngµy 24 th¸ng 11 n¨m 2007 Người viết. Sưu tầm bởi: Nguyễn Đức Dũng. Trang 13.

<span class='text_page_counter'>(14)</span>