các phương pháp suy luận và sáng tạo

Nguồn:vietsciences.free.fr
Tácgiả:VõQuangNhânvàTrầnThếVỹ


CácPhươngPhápSuyLuậnvàSángTạo
BàiI:TậpKíchNão
Cácbạnthânmến,
Ngàynay,trongcácxứtiêntiếnthìcácphươngphápđểgiảiquyếtmaulẹvàhiệuquả
cáckhókhănvềtưduyđượcnghiêncứuvàgiảngdạykhákỹtrongnhiều“course”ởcác
truờng. Tuy nhiên, khi “trở về xứ Việt” thì chúng ta hầu như khơng thể tìm thấy một
hướngdẫnnàokhảdĩgiúptrangbichochúngtamộtsốphươngtiệnđểcóthể“quacầu”
(màkhơngbịgióbay).
Chúngtơiđãcốgăngsưutầm,dịchthuậtvàtrìnhbàylạivớicácbạnmộtsốphương
phápquantrọng.Hyvọngcácphươngphápnàysẽcungcấpthêmnhững“ánhsángcuối
đườnghầm”cóthểgiúpcácbạngiảiquyếtđượccácvấnđềkhókhăngặpphảitrongmơi
trườngnghiêncứucũngnhưtronghọcvấn.Tronglúcđọccácbạnkhơngnhấtthiếtphải
“bám” theo một phương cách nào hết mà chỉ cần rút tỉa ra xem phương pháp nào có
dunvớibạnđểcóthểxửdụngthíchhợpnhằmgiảiquyếtvấnđềcácbàitốncủamình
vàdođó,bạncũngkhơngnhấtthiếtphảinghiềnngẫmhếttấtcảcácphươngphápđược
trình làng ở đây. (Trừ khi bạn thấy có hứng thú muốn tìm hiểu cặn kẽ).Tuynhiên,các
phươngphápnàycũngcóthểsửdụngkếthợpvớinhauđểgiúptatìmđếnnhữnglờigiải
đẹp.
Đầutiênxinđềcậpđếncácphươngpháptậndụngđượckhảnăngtổchứcvàlàmviệc
củacánhânhaymộtnhómcácnhàchunmơn(cóthểkhơngcùngmộtlãnhvựcvàcó
tầmnhìnkhácnhautrongcáchtiếpcậnvấnđề).Vìcácphươngphápnàycịnnhiềumớilạ
sovớinhữngphươngphápđãđượcdạytrongtrườngnêncácbạnhãycốgắngđọc,hiểuvà
làmquenvớicáchxửdụngchúng.Chắcchắncácphươngphápnàysẽđemlạinhiềuích
lợichoviệcsuynghĩvàgiảiquyếtkhókhănchocácbạn.
1.Brainstorming:(Tập kích não): Đây là một phương pháp suất sắc dùng để phát
triểnnhiềugiảiđápsángtạochomộtvấnđề.Phươngphápnàyhoạtđộngbằngcáchtập

trungtrênvấnđề,vàrútrarấtnhiềuđápáncănbảnchonó.Cácýniệm/hìnhảnhvềvấn
đềtrướchếtđượcnêuramộtcáchrấtphóngkhốngvàngẫunhiêntheodịngsuynghĩ
càngnhiềucàngđủcàngtốt.Chúngcóthểrấtrộngvàsâucũngnhưkhơnggiớihạnbởi
cáckhiácạnhnhỏnhặtnhấtcuảvấnđề.Trong“tậpkíchnão”thìvấnđềđượcđàobớitừ
nhiềukhíacạnhvanhiềucách(nhìn)khácnhau.Saucùngcácýkiếnsẽđượcphânnhóm


vàđánhgiá.
Phươngphápnàycóthểtiếnhànhbởitừ1đếnnhiềungười.sốlượngngườithamgia
nhiềusẽgiúpchophươngpháptìmralờigiảiđượcnhanhhơnhaytồndiệnhơnnhờvao
nhiềugócnhìnkhácnhaubởicáctrìnhđộ,trìnhtựkhácnhaucuảmỗingười.
Lịchsửpháttriển:Chữtậpkíchnão(brainstorming)đượcđềcậpđầutiênbởiAlex
Osbornnăm1941.Ơngđãmơtảtậpkíchnãonhưlà“Mộtkĩthuậthộiýbaogồmmột
nhómngườinhằmtìmralờigiảichovấnđềđặctrưngbằngcáchgópnhặttấtcảýkiến
cuảnhómngườiđónảysinhtrongcùngmộtthờigiantheomộtnguntắcnhấtđịnh(mà
sẽđượcmơtảtrongphầntiếptheo).Ngàynay,phươngphápnàykhơngnhấtthiếtphảicần
cónhiềungườimàmộtngườicũngcóthểtiếnhành(Mộtmaimộtcuốcmộtcầncâu—
ThơcuảcụTamNgun)
Cácđặcđiểmchínhkhisửdụngtậpkíchnão:
a)Địnhnghiãvấnđềmộtcáchthậtrõràngphảiđưarađượccácchuẩnmựccầnđạt
đượccuả1lờigiải.Trongbướcnàythìvấnđềsẽđượccơlậphốvớimơitrườngvàcác
nhiễuloạn.
b)Tậptrungvàovấnđề.Tránhcácýkiếnhaycácđiềukiệnbênngồicóthểlàmlạc
hướngbuổilàmviệc.Tronggiaiđoạnnàyngườitathuthậptấtcảcácýniệm,ýkiếnvà
ngaycảcáctừchunmơncóliênquantrựctiếpđếnvấnđềcầngiảiquyết.(thườngcó
thểviếtlêngiấyhoặcbảngtấtcả)
c) Khơng được phép đưa bất kì một bình luận hay phê phán gì về các ý kiến hay ý
niệmtronglúcthuthập.Nhữngýtưởngthốngquatrongđầunếubịcácthànhkiếnhay
phêbìnhsẽdểbịgạtbỏvànhưthếsẽlàmmấtsựtổngquancuảbuổitậpkíchnão
d) Khuyến khích tinh thần tích cực. Mỗi thành viên đều cố gắng dóng góp và phát

triểncácýkiến
e)Hãydưaracàngnhiềuýcàngtốtvềmọimặtcuảvấnđềkểcảnhữngýkiếnkhơng
thựctiễnhayýkiếnhồntồnlạlẫmsángtạo.
Cácbướctiếnhành:
a)Trongnhómlựara1ngườiđầunhóm(đểđiềukhiển)và1ngườithưkí(đểghilại
tấtcảýkiến)(cảhaicơngviệccóthểdocùng1ngườitiếnhành)
b)Xácđịnhvấđềhayýkiếnsẽđượctậpkích.Phảilàmchomọithànhviênhiểuthấu
đáovềđềtàisẽđượctìmhiểu.
c)Thiếtlậpcác“luậtchơi”chobuổitậpkíchnão.Chúngnênbaogồm
•Ngườiđầunhómcóquyềnđiềukhiểnbuổilàmviệc.
• khơngmộtthànhviênnàocóquyềnđịihỏihaycảntrở,đánhgiáhayphêbìnhhay

“xiámũi”vàoýkiếnhaygiảiđápcuảthànhviênkhác
•Xácminhrằngkhơngcócâutrảlờinàolàsai!


•Thuthậplạitấtcảcâutrảlờingoạitrừnóđãđượclậplại.
•Vạchđịnhthờigianchobuổilàmviệcvàngưngkhihếtgiờ.

d)Bắtđầutậpkíchnão:Ngườilãnhđạochỉđịnhhaylựachọnthànhviệnchiasẻý
kiếntrảlời(haynhữngýniệmrờirạc).Ngườithưkíphảiviếtxuốngtấtcảcáccâutrảlời,
nếucóthểcơngkhaihóachomọingườithấy(viếtlênbảngchẳnghạn).Khơngchophép
bấtkìmộtýkiếnđánhgiáhaybìnhluậnnàovềbấtkìcâutrảlờinàochođếnkhichấm
dứtbuổitậpkích
e)Saukhikếtthúctậpkích,hãylượtlạitấtcảvàbắtđầuđánhgiácáccâutrảlời.Một
sốlưuývềchấtlượngcâutrảlờibaogồm:
•Kiếmnhữngcâuýtrùnglặphaytươngtự
•Nhómcáccâutrảlờicósưtươngtựhaytươngđồngvềnguntắchayngunlí
•Xóabỏnhũngýkiếnhồntồnkhơngthíchhợp
•Saukhiđãcơlậpđượcdanhsáchcácýkiến,hãybàncãithêmvềcâutrảlờichung

Vídu:
Mộtvídụđơngiảndùngtậpkíchnãolàvấnđề“thiếtkếmáychuyểnngâncủanhà
băng”(ATM-AutomatedTellerMachine)
Thànhviênmờithamdựbuổitậpkíchnãocóthểbaogồm:1ngườicógửitiềnnhà
băng,1nhânviênlàmviệcchuyểnngânhàngngày,1nhàthiếtkếphầnmềm,mộtngười
khơngcógửitiềntrongnhàbăng.
Câuhỏichínhđượccơlậplạithành:“Thaotácnàomáychuyểnngâncóthểphụcvụ
đượcchokháchhàng?”(haymáychuyểnngânđảmđươngnhiệmvụgì?)
SaukhitậpkíchthìcácýkiếnđãđượcthuthậpvềmáyATMđưọcđặttronghìnhvẽ
sau:


Saukhicóbảngcácýniệmthìnhómlàmviệcsẽphânloạitheo“gócnhìn”cuảngười
dùngmáy.Nhưvậymộtsốýkiếnnhưlà“khámmáytừxa”,“nângcấpchomáytừxa”
hay“bảotrìmáy”chỉdùngchongườikĩsưbảotrì.
Nếuđứngtrênquanđiểmcácdịchvụmàmáycungcấpthìcóthểrútthành3nhóm
dùngmáy:

Nhưvậydựavàocácthơngtinthunhậpđượcngườithiếtkếcóthểnắmđượcnhững
tínhnăngchínhcuảmộtATMmàtiếnhành.

CácPhươngPhápSuyLuậnvàSángTạo
BàiII:ThâuThậpNgẫuNhiên
RandomInput(ThâuNhậpNgẫuNhiên):Phươngphápnàyrấthữuíchkhibạncần
nhữngýkiếnsángrõhaynhữngtầmnhìnmớitrongqtrìnhgiảiquyếtvấnđề.Đâylà
phươngphápbổxungthêmchoqtrìnhtậpkíchnão.
Xuhướngchungvềsựsuynghĩcuảconngườilàtưduybởisưnhậnracáckiểumẫu
(hayhiểunơmnalà“phươngpháp”hay“nềnnếpsuynghĩ”).Chúngtaphảnứnglạicác
mẫuđódưạtrênnhữngkinhnghiêmtrongqkhứvàmởrộngcáckinhnghiệmnày.Mặc

dù vậy, đơi khi, chúng ta sẽ bị giam bên trong lối tư duy cuả mình. Với một nền nếp
(phươngpháp)tưduyđặcthùcóthểsẽkhơngđủđểkiếntạomộtlờigiảitốtchomộtloạt
cácvấnđềđặctrưng.
MộtvídụđiểnhìnhlàtrườnghợpcuảcáchọcsinhPTTH,chúngtabiếtrấtrõ,đasố
khigiảicácbàitốntíchphânhaycácbàitốnhốhọcđịnhtính,cácemdãđược“gạo
sẵn”cácdạngtốntheomộtloại“cơngthứchaymẫumã”đãđượccungcấpbởicácthầy
dạy(ởcáctrungtâmluyệnthi)vàcứnhưthế“nhắmmắt”màgiảicácđềbàichođếnkhi
gặpnhữngbàitưởngchừngdùngcơngthứcnàyhaycơngthứcnọcóthểlàmranhưnglại
layhoaymãimàkhơngtìmrađược1giảithuậtđúngđắn
RandomInputlàkĩthuậtchophépliênkếtmộtkiểutưduymớivớikiểutưduymà


chúngtađangsửdụng.Cùngvớisựcómặtcuảkiểutưduymớinàythìtấtcảcáckinh
nghiệmsẵncócùngsẽđượcnốivàovớinhau.
Cácbướctiếnhành:Nếuthấycácbướcnàycóphầnkhóhiểu,thìxinhãyđọctiếp
phầnvídụsauđó.
Chọn ra ngẫu nhiên một danh từ trong một tự điển hay trong một danh mục các từ
vựngđãđượcchuẩnbịtừtrước.Thườngdanhtừđượcchọnlàdanhtừcụthểsẽgiúpích
hơn(tứclànhữngdanhtừchỉvậtmàmìnhcóthểnhậnbiếtbằnggiácquanhaysờmó
được)hơnlachọnmộtdanhtừtrừutượnghaymộtkháiniệmtổngqt.Dùngdanhtừ
naynhưlàdiểmkhởiđầuchogiảiquyếtvấnđềbằngtậpkíchnão.
Bạn có thể thấy ra mình có thêm nhiều tri thức sáng suốt nếu như chữ được chọn
khơngnằmtrongphầnchunmơncuảbạn
Nếunhưđólàchữthíchhợp,bạnsẽthêmđượcmộtdãynhữngýkiếnvàkháiniệm
vàoqtrìnhtậpkíchnão.Trongkhimộtsốtừlưạratrởnênvơdụng,thìhyvọngbạnsẽ
tìmrachútánhsángchovấnđề.Nếubạnkiêntrìnhiềulần,thìítnhấtbạncóthểtìmra
bướcđộtphá.
VíDụ:
Giảsửvấnđềmuốngiảiquyếtlà“giảmơnhiểmtừcácloạixelưuđộng”.Theolối
nghĩthơngthườngchúngtađềuthấycáchgiảithơngthườnglàxửdụngthiếtbị“xúctác

đểchuyểnhốcácchấtthảigắntrongốngkhóixehơi”vàdùngcácloạixang“sạch”hơn
(vàcókhảnăngcháygầnnhưhồntồntrongbuồngđốt)
Baygiờlưangẫunhiênmộtdanhtừtríchtừtưạcuảnhữngcuốnsáchtrêntủ,bạncó
thểtìmthấychữ“câycỏ”(thựcvật).Tậpkíchnãotừchữnàybạncóthể“đào”ramột
“mớ”ýmới:
CâyxanhtrêncácvệđườngcóthểchuyểnhốCO thànhO
Tương tự, nếu thổi khí thảy ra từ máy xe một dung mơi cuả tảo (algae) thì cũng
chuyểhốđượcCO sangO Vàcólẽ,bộlọckhơngkhítừcácphithuyềnkhơnggian
dùngcáchnày?
Chưávitrùng“sulfur-metabolizing”vàobộchuyểnhóakhíthảyđểlàmsạchchúng.
CóphảihợpchấtcuảNitơ(Nitrogen)sẽlàm“giàu”giốngvitrùngnày?
Sảnphẩmcuảcácloạicâycỏlàgiấy.Giấycóthểdùnglàmmànglọccuảcácbộlọc
khơng khí (air filter) ở các máy điều hoà nhiệt độ, các động cơ nổ (xe hơi, xe gắn
máy)
Sảnphẩmcuảcâycaosulànhưạcóthểlàmngunliệuchếtaobộlọckhơngkhí
thaỷra.
…
2

2

2.

2.

Trênđâylànhữngýkiếnthơthiểnnảysinh.Mộtsốcóthểsaivàkhơngthựctế.Tuy
nhiên,mộttrongchúngcóthểdùnglàmcơsởchonhữngpháttriểnlợiích.

CácPhươngPhápSuyLuậnvàSángTạo

BàiIII:NớiRộngKháiNiệm
ConceptFan(tạmdichNớiRộngKháiNiệm):
ConceptFanlàmộtcáchđểtìmracáctiếpcậnmớivềmộtvấnđềkhimàtấtcảcác
phươngángiảiquyếthiểnnhiênkháckhơngcịndùngđược.Phươngphápnàytriểnkhai
nguntắc“luimộtbước”(khihổvồmồithìchúngcũngluilaiđểcóthếnhảyvọt?!!!)để
nhậnđượctầmnhìnrộnghơn.Nhưvậy,phươngphápnàykhơngkhácgìmộtngườikhi
đứngqgầnvớimộtbứctranhthìsẽkhólãnhhơiđươctồnbộnộidungcuảnómàcách
tốtnhấtlàđứngluiraxahơnđểtầmngắmnhìnđượcxavàrộnghơn.
LịchsửcuảKháiniệm:
KháiniệmvềconceptfanđầutiênđượcnêulênbởiEdwarddeBonotrongquyểnsách
“SeriousCreativity:UsingthePowerofLateralThinkingtoCreateNewIdeas”(tạmdịch
—Sángtạothựcsự:XửdụngTưDuyDịnhHướngđểTạocácPhátKiến)xuấtbảnlần
đầutiênvàothángnăm1992ấnbảnAnhngữ)
Cácbướctiếnhành:
Khibắtđầu,vẽ1khungkhépkínởgiưãcuảmộtmiếnggiấykhổlớn.viếtxuống(một
cáchngắngọn)vấnđềmàbạnđangtìmcáchgiảiquyết.Bênphảicuảkhungvẽranhững
nửađườngthẳng(nốivớikhungvàhướngraxanhưcácrẽquạt—đâycũnglàlídotên
gọicuảphươngpháplàconceptfan).Mỗinửađườngthẳngnhưvậysẽđạidiệnchomột
lờigiảikhảdĩchovấnđềnày.(Xemvídubằnghình)

Hình1:Bướcthứnhất
Cóthểrằngcácýkiếnmàbạncóthìkhơngkhảthihaychưahồntồngiảiquyếttriệt
đểvấnđề.Nếuthế,cóthểlùilạimộtbướcđểtạocáinhìntổngqthơnchovấnđề
Bướcnàytiếnhànhbằngcáchvẽthêm1khungkhépkínởngaybêntráicuảvịngtrịn
đầutiên,vàviếtvàođóđịnhnghiãrộnghơn.Liênkếthaikhungbằngmộtmùitênchỉ
vàokhungmớilậpnên


Hình2:Nớirộngđịnhnghiãcuảvấnđềdùngconceptfan

Sửdụngýmớinàynhưlàđiểmxuấtphátchocácýkiếnmới


Hình3:Pháttriểncácýmớitừđịnhnghiãđượcnớirộnghơncuảvấnđề
Nếunhưýniệmmớinàycũngchưađủ,bạncóthểbướcluithêmmộtlầnnưãđểnới
rộnghơnýkiến(vàcóthểlậplạinhiềulần,…)



Hình4:MởRộngKháiniệmlầnthứnhì



CácPhươngPhápSuyLuậnvàSángTạo
BàiIV:KíchHoạt


Provocation(TạmdịchKíchHoạt)
Tương tự như phương pháp Random Input, đây là một kĩ thuật tư duy khá quang
trọng.Tácđộngchínhcuảphươngpháplàđưasựsuynghĩrakhỏicácnềnnếpsuynghĩ
cũmàbạndùngđểgiảiquyếtvấnđề.
Như đã giải thích trưóc đây, chúng ta tư duy bằng cách nhận thức các kiểu và phản
ứnglạichúng.Cácphảnứngđáptrảnàydựatrênkinhnghiệmtrongquákhứvàcácmở
rộng “có lý” cho các kinh nghiệm này. Suy nghĩ cuả chúng ta thường ít vượt qua hay
đứngbênngồicuảcáckiểumẫucũ.Trongkhichúngtacóthểtìmracâutrảlờinhưlà
một“kiểukhác”cuảvấnđề,cấutrúcnãobộsẽgâykhókhănchochúngtađểliênkếtcác
lờigiảinày.
Kíchhoạtlàmộtphươngphápdùngđểliênkếtcáckiểutưduynàyvớinhau.
PhươngphápnàyđượcnghiêncứubởiEdwarddeBono,tiếnsĩTâmlýhọc.Giáosư
tại các trường đại học Oxford, Cambridge, và Harvard. Đây là trang WEB cuả ông

/>CácBướctiếnHành:
Hãy viết xuống nhiều mệnh đề ngớ ngẩn (không hợp lý lẽ, không dựạ trên lập luận
khoahọcvàcóthểphảnkhoahọchayđinguợcvớithựctếthườngnhật)mộtcáchchủý,
trongđóchúngtachophépcáctìnhhuốngkhơngthực.Cácmệnhđềnàycầnthiếtphải
“nguxuẩn”đểtạocú“sốc”(kíchhoạt)chohệthốngtưtưởnglàmnóthốtrangồinhững
cungcácsuynghĩhiệncó.Mộtkhichúngtađãtạoracácmệnhđềkíchhoạtnày,chúngsẽ
làmngưngcácđánhgiáphánquyếtdểmàtạonênýkiếnmới.Kíchhoạtcungcấpnhững
điểmkhởiđầungunthuỷchosựsángtạo.Cácýtưỏngcuảphươngphápnàythuờnglà
cácbướcmởđầuchonhữngýtưởngmới.
Cáchxếpđặtranhữngmệnhđềkíchhoạtnhưvậyđãđượcthấyrấtnhiềutrongcác
cơngánthiền(Zenkoans)vàcácthơhaiku(Nhật).Kĩthuậtnày,làmgiảmcácsứcỳtâm
lýtrìtrệtrongbộóc,đãđượcphổdụngởĐơngPhươngtừlâunhưngđơikhilàmkhó
khăncholốisuynghĩkiểuTâyphương.
Chẳnghạnnhưchúngtađưaracâu:“Nhàkhơngnêncónóc!”.thơngthườngthìđiều
nàykhơngphảilàýkiếnhay.Mặcdùvậy,ýnàydẫnđếnsuynghĩvềcácngơinhà“mở
nóc”haycácngơinhànóctrongsuốt.Vàbạncóthểvưàngủvưà…ngắmtrăng.Cịnnếu
như bạn đã xem qua bộ phim “Xích Lơ” thì hẳn bạn sẽ nhớ đến câu “người ta thì ngủ
kháchsạn5saocịntaothingủkháchsạn…ngànsao”—bạncũngđãbiếncâunàythành
thựctếvậy!
Khiđãtạonênsựkíchhoạt,bạncóthểdùngnótrongnhiềuphươngcáchkhácnhau
bởikiểmnghiệm:
•Cáchậuquả,hiệuứngcuảmệnhđề
•Cáclợiíchcóthểnhậnđược
•Tìnhhuốngđặcthùnàocóthểlàmchonótrởthànhlờigiảibénnhạy


•Cácnguntắc,ngunlýnàocầndùngđểlàmviệcnàyvàđểnóhoạtđộng
•Làmsaođểnóhoạtđộngtrongmọithờiđiểm
•Cáigìsẽxãyranếunhư1dãycácbiếncốbịthayđổi
•vânvân

Bạncóthểdùngdanhsáchcáccâuhỏitrênnhưlà1khnmẫu.
Vídụ:(Thídụnàyđượclàmratừcácnướcgiàunênkhơngchắcápdụngnổichođất
An-Namta)
ChủtiệmchothbăngvideomuốntìmraphươngphápđểcạnhtranhvớiInternet.
Cơchủbắtđầuvớimệnhđề“kháchhàngkhơngnêntrảtiềnđểmướnbăngvideo”
Sauđócơtakiểmnghiệmcác“kíchhoạt”sauđây:
•Cáchậuquả:Cưảtiệmsẽkhơngcótiềnthunhậpquathbăngvàdođóphảicómột

nguồnthunhậpkháchơn.Phảilàmchoviệcmuợnbăngtạicưảtiệmthìrẻhơnlàtảivề
máycácphimmướntrênInternethayđặtcọcnóquacatalog.
•Cáclợiích:Cónhiềungườiđếnmượnbăngvideohơn.Nhiềungườihơnsẽghév

tiệm.Cưảtiệmsẽthuhútkháchhàngtừcáctiệmchothkháctrongđiạphương
• Tìnhhuống:Cuảhàngcầncónguồnthunhậpthaythế.Cóthểchửtiệmsẽbáncác

quảngcáotrongtiệm,haylàbánthêm“đồnhắm”,bánbia,nướcngọt,kẹobánh,rượu
vàthứcănnhanh.Điềunàysẽbiếncưảhàngthành“tiệmtạphốkiểumới”.Cólẽchỉ
chongươìtamượnbăngsaukhiđãphải“ngấm”qua30-giâycácmặthàngquảngcáo
haylàsaukhihồntấtcácbảncâuhỏinghiêncứuthịtrường.
Saukhidùngkíchhoạt,chủtiệmquyếtdịnh“thửnghiệm”trongnhiềutháng.Cơta
chophépkháchhàngmượnmiễnphícác“top-ten”băngmớiralị.(nhưngdĩnhiênkhách
hàng sẽ bị phạt tiền nếu họ trả băng trể) Cô chủ sẽ đặt các băng video phiá đàng trong
cùngcuảcưảtiệm.Phiátrướcsẽđậpvàomắtkháchhàngnhữngthứhàng“hấpdẫn”khác
(đểdẫndụkháchmuahàng)nhưlàcácmặthàngkểtrên.Nhưvậy1ngườikháchmuốn
mượnbăngsẽphảiđingangquavàngắmcácmónkháctrướckhitớiđượcquầyvideo.
Ngồira,bêncạnhquầytrảbăng,cơchủchưngbáncácmặthàng“model”thấyđượcqua
cácphimnày.

CácPhươngPhápSuyLuậnvàSángTạo

BàiV:SixThinkingHats(TạmDịch:LụcMạoTưDuy)
SixThinkingHats
-Làmộtkĩthuậtđượcthiếtkếnhằmgiúpcáccáthểcóđượcnhiềucáinhìnvềmộtđối
tượngmànhữngcáinhìnnàysẽkhácnhiềusovớimộtngườithơngthườngcóthểthấy
được.Đâylàmộtkhnmẫuchosựsuynghĩvànócóthểkếthợpthànhlốisuynghĩđịnh
hướng(lateralthinking).Trongphươngphápnàythìcácphánxétcógiátrịsẽcóchỗđứng
riêngcủanónhưngcácphêphánđósẽkhơngđượcphépthốngtrịnhưlàthườngthấylối


suynghĩthơngthường.
SixthinkingHatsđượcdùngchủyếulàđể:
-Kíchthíchsuynghĩsongsong
-Kíchthíchsuynghĩtồndiện
-Táchriêngcátính(nhưlàbảnngã,cácthànhkiến…)vàchấtlượng

LịchSửcuảPhươngPháp:
ĐâylàphátkiếncuảTiếnsĩEdwarddeBono()trong
năm1980.Năm1985nóđãđượcmơtảchitiếttrongcuốn“SixThinkingHats”cuảde
Bono.
Phươngphápnàyđãđượcpháttriễnvagiảngdạyởnhiềunơitrênthếgiới(ngoạitrừXứ
ĐạiCồViệtcuảta??!!)NhiềutổchứclớnnhưlàIBM,FederalExpress,BrtishAirways,
Pepsi,Polaroid,Prudential,Dupont,…cũngdùngphươngphápnày.

Cáchthứctiếnhành:
(Bạnnênxemthêmphầnvídụđểcómộthìnhdungcụthểvềnó)
Dùng6cáinónđạidiệncho6dạngthứccuảsuynghĩ.Nóđềcậpđếnchiềuhướngsuy
nghĩhơnlàtêngọi.Mỗinóncómộtmàu(màmàunàychỉđạidiệnchoduynhất1dạng
thứcduynhấtcuảsuynghĩ).
Mọingườiđềusẽthamgiagópý.Tuỳtheokiểuýkiếnmàngườiđósẽđềnghịđội
nónmàugì.

Cácnónkhơngđượcdùngđểphânloạicánhânmặcdùhànhvihaythóiquencuảcá
nhânđó“dườngnhư”haycóvẻthuộcvềloạinàođó.Nóchỉcótácdụngđịnhhướngsuy
nghĩtrongkhithànhviêntrongnhómchoýkiếnđộilênmàthơi
Cácđặctínhcuảnónmàu:
Nóntrắng: trung tính - tập trung trên thơng tin rút ra được, các dẫn liệu cứ liệu và
nhữngthứcầnthiết,làmsaođểnhậnđượcchúng
Nón Đỏ: Nóng, tình cảm, cảm giác, cảm nhận, trực quan, những ý kiến khơng có
chứngminhhaygiảithích,lílẽ
NónĐen:Phêphán,Bìnhluận,Tạisaosựkiệnlàsai,tấtcảnhữngcảmýtiêucựchay
biquan
NónVàng:Tíchcực,lacquan,nhữngcáinhìnsánglạng,tìmđếnnhữnglợiích,cáigì
tốtđẹp
NónLục:Sángtạo,khảnăngxảyravàcácgiảthuyết,nhữngýmới
NónXanhDương: Ðiều khiển, chi phối q trình, các bước, tổ chức lãnh đạo, suy
nghĩvềcácsuynghĩhaykếtluận



Sauđâylàmộtcáchtiếnhànhquacácbước:
Mọingườitrongnhómlàmviệcsẽcùngthamgiagópý—tùytheotínhchấtcuảýđó
màngườiđó(hayngườitrưởngnhóm)sẽđềnghịđộinónmàugì.Ngườitrưỏngnhómsẽ
lầnlượcchiathờigiantậptrungýchomỗinónmàu…Tuynhiên,mộtsốtrườnghợpđặc
biệtnếucầnbấtkìthànhviênnàocũngcóthểđềnghigópthêmývàocho1nónmàunào
đó(tuyvậyphảigiữđủthờilượngchomỗinónmàu)
•Bước1:

Nóntrắng:Tấtcảcácýkiếnnàochỉchưásựthật,bằngchứng,haydữkiện,thơngtin.
Độinónnàycónghiãlà“hãycởibỏmọithànhkiến,mọitranhcãi,cởibỏmọidựđịnhvà
hãynhìnvàocơsởdữliệu”
•Bước2:

Nónlục:Tạoracácýkiếnlàmsaođểgiảiquyết.Cácsángtạo,cáccáchthứckhác
nhau,cáckếhoạch,cácsựthayđổi
•Buớc3:

-Đánhgiácácgiátrịcuảcácýkiếntrongnónlục
-Viếtradanhmụccáclợiíchdùngnónvàng

Nónvàng:Tạisaovàiýkiếnsẽchạytốtvàtạisaonómanglạilợiích.Ỏđâycũngcó
thểdùngvềcáckếtquảcuảcáchànhđộngđượcđềxuấthaycácđềán.Nócịndùngđể
tìmranhữngvậthayhiệuquảcógiátrịcuảnhữnggìđãxãyra.
-Viếtcácđánhgiá,vàcáclưuýtrongnónđen

Đâylànóncógiátrịnhất.Dùngđểchỉrataisaocácđềnghịhayýkiếnkhơngthích
hợp (hay khơng hoạt động được) cùng với các dữ kiện, với kinh nghiệm sẵn có, với hệ
thốngđanghoạtđộng,hoặcvớichếđộđangđượctheo.Nónđenlúcnàocũngphảitính
đếnsựhợplí
•Bước4:Viếtcácphảnứng,trựcgiáctựnhiênvàcáccảmgiácxuống.


Nónnàychophépngườisuynghĩđặtxuốngcáctrựccảmmàkhơngcầnbàochữa
•Bước5:Tổngkếtvàkếtthúcbuổilàmviệc

Nónnàylàsựnhìnlạicácbướctrênhoặclàqtrìnhđiềukhiển.Nósẽkhơngnhìn
đếnđốitượngmàlànghĩvềđốitượng(thídụnhưýkiến“độichotơicáinónlục,tơicảm
giácrằngcóthểlàmđươcnhiềuhơnvềcáinónxanhnày”)
Lưuý:cácbướctrênkhơnghồntồnnhấtthiếtphảitheođúngthứtựnhưnêu
trênmàởnhiềutrườnghợpnênchỉnhlạitheothứtựnhưsau:
Trắng->Đỏ->Đen->Vàng->Lục->XanhDương

Vídụ:Giảiquyếtvầnđềsauđâytronglớphọc“Họcsinhnóichuyệntronglớp”
Dùngphươngpháp6nónđểchocáchọcsinhnhìnvàovấnđềởcácgóccạnhkhác
nhau.Cóthểdùng6phấnmàukhácnhauđểrahiệu(thaychonón).Họcsinhchủđộng
choýkiếnvàgiáoviênsẽđiềukhiểntồnbuổiquacácbướcnhưsau:
1.Nóntrắng:Cácsựkiện
-CácHSnóichuyệntrongkhicơgiáođangnói
-Cósựồnàolàmchocáchọcsinhkhácbịxaolãnghoặckhơngngheđươc(cơgiáonói
gì)
-Họcsinhkhơngbiếtlàmgìsaukhicơgiáođãhướngdẫncáchthức
-Nhiềuhọcsinhbựcmìnhhaykhơngmuốnhọcnữa.
2:Nónđỏ:cảmtính
-Cơgiáocảmgiácbịxúcphạm
-CácHSnảnchívìkhơngngheđượchướngdẫn(cuảcơ)
-Ngườinóichuyệntronglớpvuivẻđượctándócvànghedóc
3.NónĐen:Cácmặttiêucực
-Lãngphíthìgiờ
-Buổihọcbịlàmtổnthương
-Nhiềungườibịxúcphạmrằngnhữngngườinghekhơngbấtcầnđếnnhữnggìđượcnói
-Mấttrậttựtronglớp
4.Nónvàng:Cácmặttíchcựccuảtìnhtrạngđượckiểmnghiệm
-Mọingườiđượcnóinhữnggìhọnghĩ
-Cóthểvuithú
-Mọingườikhơngphảiđợitớilượtcuảmìnhđểnóinênsẽkhơngbịqncáigìmình


muốnnói
-KhơngchỉnhữngHSgiỏimớiđượcnói
5.NónLục:Nhữngcáchgiảiquyếtđếntừcáchnhìnvấnđềtheotrên
-Cơgiáosẽnhậnthứchơnvề“thờilượng”màcơnói
-Cơgiáosẽcốgắngtácđộngqualại(đểýchophépnhiềuđốitượngthamgia)vớinhiêù

HSkhơngchỉvớicácHS“giỏi”
-HSsẽphảilàmviêcđểkhơngphảiphácbiểulinhtinh.HSsẽtựhỏi“điềumuốnnóicó
liênhệđếnbàihọchaykhơng?”vàcócầnđểchiasẻýkiếnvóicácbạnkháchaykhơng?
SẽcầnthêmbànthảolàmsaoHSvượtquakhókhănnày!
-HSsẽsuynghĩrằngcónênchenvàophásựhọccuảngườikháchaykhơng?
-Sẽgiữbảntườngtrìnhnàylạilàmtliệusaunàyxemxétcótiếnbộhaykhơng?
6.NónXanhDương:tổngkếtnhữngthứđạtđược
-Cơgiáorútkinhnghiệmrằngcầnphảigiớihạnthờigiandùngđểnói
-CơgiáocầnthamgiabànluậnvớitấtcảHSvàcầnphảiưutiênhơnđếnnhữngHSítkhi
thamgiaphátbiểuhaylàcácHSchỉthụđộngimlặngchờđượcgọitrảlời
-CơgiáocầnđểHScóthờigiansuynghĩtrướckhihọthamgiavàobànluận.Thìgiờcho
HSsuynghĩtrongbuổihọcquantrọngrấtcầnthiết.
-HShiểurằng“nóichuyệnlàmồntronglớp”sẽlàmchocácHSkhácbịảnhhưởngvà
bựcmình.
-HShiểurằngchỉcầncườigiỡntrongmộttíthìcũngđủpháhỏngsựhọccuảngườikhác.
-HSýthứcrằngnóibấtkìlúcnàomìnhmuốnlàhànhđơngthiếukỷluậtvớichínhnhững
giátrịkiếnthứccuảbảnthân
-HSvàgiáoviêncầnxemlạiđềtàinàyđểkiểmxemcótiếnbộhaykhơng
(BàivídụnàydựatheoýcuảBrendaDyck,Master’sAcademiyandCollege,Calgary,
Alberta, Cananda và được viết lại cho hợp với tình hình giảng dạy và ngơn ngữ dùng
tronglớphọccuảViệtNam)

CácPhươngPhápSuyLuậnvàSángTạo
BàiVI:DOIT
DOIT-MộtTrìnhTựĐơnGiảnđểSángTạo
Cáckỹthuậtđãnêutrongcácchươngtruớctậptrungtrêncáckhiácạnhđặcbiệtcuả
tưduysángtạo.DOITsẽ“góighém”chúnglạivớinhau,vàdẫnracácphươngphápvề
sựxácnghiãvàđánhgiácuảvấnđề.DOITgiúpbạntìmrakỹthuậtsángtạonàolàtốt
nhất.
ChữDOITlàchữviếttắtbaogồm:

D-DefineProblem(Xácđịnhvấnđề)
O - Open Mind and Apply Creative Techniques (Cởi Mở Ý Tưởng và Áp Dụng Các Kỹ
ThuậtSángTạo)


I-IdentifythebestSolution(XácĐịnhlờigiảihaynhất)
T-Transform(ChuyểnBước)
Lịch sử cuả Phương Pháp: Kĩ thuật này đã được mô tả trong quyển “The Art of
CreativeThinking”(tạmdịchNghệThuậtTưDuySángTạo)cuảRobertW.Olsonnăm
1980
Cáchtiếnhành
1.XácĐịnhVấnĐề
- Phần này tập trung vào phân tích vấn đề để đoan chắc rằng vấn đề được đặt ra là
đúng.
Nhữngbướcsauđâysẽgiúpbạnkhẳngđịnhnó:
• Kiểmlạirằngbạnnắmvữngvấnđề,khơngchỉthấydấuhiệucuảnó.Hãyhỏilậpđi

lậplạirằngtạisaovấnđềtồntại,chotớikhinàobạnnhậnracộirểcuảvấnđề.
• Đặtcâuhỏitạisaovấnđềnảysinh.Điềunàycóthểdẫntớimệnhđềtổngqthơn

cuảvấnđề.
• Hãynắmrõcácgiớihạn,biêngiớicuảvấnđề.Rútratừcácđốitượngcáigìbạn

muốnđạttớivàcáigìràngbuộcnhữnghoạtđộng/thaotáccuảbạn
• Ghixuốngcácmụchđích,cácđốitượngvà/hoặccáctiêuchuẩnmàmộtlờigiảicuả

vấnđềphảithoảmản.SauđóhÀy“kéodãn”mỗimụchđích,mỗiđốitượngvàtiêu
chuẩnravàviếtxuốngtấtcảnhữngýtưởngmànócóthểđược“đểmắttới”.
• Khimàvấnđềtưỏngchừngrấtlớn,thìhãychianhỏhaybẽgãynórathànhnhiều

phần.Tiếptụcnhưvậychotớikhitấtcảcácphầnchiarađềucóthểgiảiđốnđược
trongđúngphạmvicuảnó,haylàphảixácđịnhmộtcáchchínhxácnhữngvùngn
cầnnghiêncứuđểtìmra.(*xemthêmvềkỹthuậtđàobới1vấnđề)
• Tổngkếtvấnđềtrongmộtdạngcàngngắngọnsúchtíchcàngtốt.tácgiảchorằng

cáchtốtnhấtđểlàmviệcnàylàviếtxuốngmộtsốmệnhđềmơtảvấnđềbằnghaitừvà
lựachọnmệnhđềnàorõnhất




hình1:Cónhừngthứ“phátminhngược”nhàphátminhnàyđãkhơngquantâmđến
yếutố“ngộpthở”

2.CởiMởÝTưởngvàÁpDụngCácKỹThuậtSángTạo
-Mộtkhiđãnắmrõvấnđềmuốngiảiquyết,bạnđãcóđủdiềukiệnđểbắtđầuđềra
cáclờigiảikhảdĩ.Hãychấpnhậntấtcảnhữngýtưởnghaynảysinhtrongóc.
Ởgiaiđoạnnàychúngtakhơngcầnđánhgiávềcácýtưởngđượcđưara(cởimởý
tưởng).Thayvđó,hàycốđưaracàngnhiềucàngtốtcácýkiếncóthểdùng.Ngaycả
nhữngýtồicóthểlàmngịinổchocácýtốtvềsau.
Kíchthíchnhữngýmớibằngcách“lơira”(mộtcáchbắtbuộc)nhữngsưtươngđồng,
tươngtựgiữavấnđềđangsuynghĩvớinhữngvấnđềkháctưởngchừngkhơnghềcómột
liênhệnàovớinhau.Chẳnghạnnhư(dùngphươngphápThâuNhậpngẫunhiên):
1-Viếtxuốngtêncuảcácđốitươngvậtchất,hìnhảnh,thưcvật,hayđộngvật
2-Lậpdanhsáchchitiếtcácđặctínhcuảnó.
3-Xửdụngdanhsáchnàyđểlàmmồikíchthíchtrựcgiácnảysinhcácýmớichoviệcgiải
quyếtvấnđề.
Bạncóthểdùngđếntấtcảcácphươngpháptưduyđãđềcậptrướcđâyđểtìmtấtcả
cácýcóthểlàlờigiảiđúngchovấnđề.Mỗiphươngphápsẽchotanhữngđiểmmạnhvà
nhữngđiềulợiích.

Hãyhỏinhiềungươìcónềntảnghọcvấn,cóhiểubiết,vàcómứcđộthơngminhkhác
nhauchoýkiếnvềcáclờigiải.Trongkhiđưaracáclờigiải,hãynhớchorằngmỗicá
nhânkhácnhausẽcómộtcáchtiếpcậnkhácnhauvàcáinhìnkhácnhauvềcùng1vấn
đề,vàgầnnhưchắcchắnrằngcácýkiếndịbiệtđósẽgópphầnvàoqtrìnhchung



3.XácĐịnhLờiGiảiHayNhất
- Chỉ có trong bước này bạn mới lưạ ra ý tưởng hay nhất trong các ý đã nêu ra.
Thườngthìýtưởngtốtnhấtđượcnhậnramộtcáchiểnnhiên.Nhưngnhiềulúc,mộtcách
cógiátrịlàkiểmnghiệmvàpháttriểnchitiếthơnnhũngýkiếnđãđềratrướckhilưạ
chọnýnàohayhơn.
Khilưạchọnlờigiảiphảilnbámsátvàocácmụchđíchcuảbạn.Việcquyếtđịnhsẽ
trởnêndểdàngkhimàbạnhiểurõcácmụcđíchnày
Ghiratấtcảnhững“mặttrái”hayyếuđiểmcuảýkiếncuảbạn.Hãythậtsựnghiêm
khắc!Cốgắngđểlàmtốtlên(mỹhố)cácmặtxấunày.Sauđóhãyđiềuchỉnhlờigiảiđể
giảmcáckhiácạnhyếukémtrên.
Hãynhấnmạnhcáchậuquảtiềmtàng—xấunhấtcũngnhưtốtnhấtcóthểxãyđến
khithựcthilờigiảicuảbạn.Điềuchỉnhlạilờigiảiđểgiảmnhẹhếtsứchậuquảxấuvà
tăngcườngtốiđanhữngảnhhưởngtíchcực.Tiếnhành“ChuyểnBước”nếubạncóđủ
sức.


hình2:cịnđâylàloại“phátkiếng”đơimắtEmcũngtođennhưaichớbộ!

4.ChuyểnBước
-Saukhixácđịnhvàđưaralờigiảichovấnđề,thìbướccuốicùnglàthựchiệnlời
giải.Biếnlờigiảithànhhànhđộng.Bướcnàykhơngchỉbaogồmsựpháttriểnsảnphẩm
bềnvữngcuảcácýkiếncuảbạnmàcịnbaogồmcảcácmặtkhác(nhưlàthịtrườngvà
giaothươngnêuvấnđềcóliênquanđếnsảnxuất).Điềunàycóthểcầnnhiềuthìgiờvà

cơngsức.
Mộtlờinhắcnhởkháquantrọng:Khimàthìgiờchophép,hãylợidụngtìmhiểuthêm
những q trình nghiên cứu và những dự định khác xem các ý kiến nào đã được thử
nghiệm


Córấtnhiềunhàsángtạothấtbạitronggiaiđoạnnày.Họsẽcónhiềuvuisướngđể
sángchếranhiềusảnphẩmvàdịchvụmớilànhữngthứcóthểđitrướcthịtrườnghiêntại
trong nhiều năm. Họ lại thất bại để phát triển chúng và đành bó tay ngắm nhìn những
ngườikháchưởnglợitrênnhữngýtưởngsángtạonàytrongrấtnhiềunăm(nhưtrường
hợp cuả người sáng lập ra thương hiệu Mc Donald, Penicillin người tìm ra chất kháng
sinhđầutiên,máychụpảnh…HãyxemchươngTảngđábênđường)

CácPhươngPhápSuyLuậnvàSángTạo
BàiVII:Simplex(TạmDịch:ĐơnVận)
Simplex-Mộtphươngphápmạnhgiảiquyếtvấnđềlàđemnóvàosựvậnchuyển
đơnnhất
Khácvớicácbaitrước,bàinàycólẽcầnthiếtchonhữngailàmviệctrongmơitrường
kỳnghệsảnxuất.
Kĩ thuật sáng tạo này là cơng cụ quan trong cho các ngành cơng-kỹ-nghệ. Nó đưa
phươngphápDOIT(xinxemthêmbàiDOIT)lênmộtmứcđộtinhtếhơn.Thayvìnhìnsự
sángtạonhưlàmộtqtrìnhtuyếntínhthìcáinhìncuảSimplexđưaqtrìnhnàyvào
một vịng khép kín khơng đứt đoạn; nghià là, sự hồn tất và sự thực hiện sáng tạo lập
thành1chukìdẫntớichukìmớinângcaohơncuảsựsángtạo.(Đểsosánh,bạncóthể
xemthêmcáctriếtlívịngxoắnốcvềsựpháttriểncuảxãhội)
Dướiđâylàminhhoạcuả8giaiđoạntrong1chukìcuảSimplex

Lichsửcuảphươngpháp:
PhươngphápnàyđượcpháttriểnbởitiếnsĩMinBasadur.ƠngđềcậptớiSimplexqua
cuốn “Simplex: a Fly to Creativity” trong năm 1994. WEB site cuả ông

/>

Cáchtiếnhành
1.Tìmhiểuvấnđề:
Pháthiệnđúngvấnđềđểgiảiquyếtlàphầnkhónhấtcuảqtrìnhsángtạo(vạnsự
khởiđầunanmàlị)Vấnđềcóthê7hiểnnhiênhayphảiđượclượcquahệthốngcâuhỏiđể
làmsángtỏhơnnhưlà:
•Kháchhàngmuốnthaydổichứcnănggì?
•Kháchhàngsẽlàmtốthơnvềmặtnàonếuchúngtagiúphọ?
•Gìớinàochúngtacóthểnớirộngrakhidùngnănglựcchínhcuảchúngta
•Nhữngvấnđềnhỏnàohiệncóselớnlêntrởthànhvấnđềlớn?
•Chỗnàochậmchạptrongcơngviệcgâythêmkhókhăn?Cáigìthườnggâythấtbại?
•Làmsaođểnângcấpchấtlượng?
•Nhữnggìđốithủcạnhtranhđanglàmmàchúngtacùngcóthểlàm?
•Cáigìđanglàmnảnlịnghayđangchọctiếtchúngta?
•…

Nhữngcâuhỏitrênsẽlàmrõhơnvấnđề.Cóthểsẽkhơngcóđủthơngtinđểmơtả
chínhxácvấnđềthìhãytiếptụccácbướctới
2.Thuthậpdữliệu:
Giaiđoạnnàynhằmchỉracàngnhiềuthơngtincóliênhệtớivấnđềcàngtốt.Hãytìm
hiểuthấuvàcóđủkiếnthứcchocácmặtsau:
•Việcxửdụngcácýkiếnhaynhấtmàngưịicạnhtranhđangcó.
•Hiểumộtcáchchitiếthơnnhucầucuảngườitiêuthụ
•Biếtrõnhữngbiệnphápđãđượcthửnghiệm
• Nắmhồntồntấtcảcácqtrình,cácbộphận,cácdịchvụ,haycáckỹthuậtmà

bạncóthểcầntới
•Lượngđịnhđượcrõràngíchlợikhigiảiquyếtvấnđềphảixứngđángvớicáigiámà

mìnhbỏcơngra
•…

Giaidoạnnàycũnggópphầnchoviệcđịnhmứcchấtlượngcuảthơngtinmàtahiện
có(nhưlàđộtincậy,trịgiá,tínhđầyđủ,hiệunăng…cuảlượngthơngtin).Sẽrấtcólợi
nếubạntổngkếtvàkiểmnghiệmlạisựchínhxáccuảthơngtin
3.Xácđịnhvấnđề:
Lúcnàybạncũngđãnắmđượcvấnđềmộtcáchthơthiển.Cũngnhưcósựhieubiết


khárõvềcácdữliệuliênquan.Bâygiờbạnnênđưavấnđềlênmộtcáchchínhxácvàcác
khókhănmàbạnmuốngiảiquyết
Giảiquyếtdúngmựcvấnđềthìrấtquantrọng.Nếuvấnđềnêuraqrộngthìbạnsẽ
khơng có đủ tài lực để trả lời nó một cách hiệu quả. Ngược lại, sẽ dẫn tới việc chỉ sưã
chưãmộtbiểuhiệnhay1phầncuảvấnđề.
Tácgiảchorằngdùnghaichữ“tạisao?”đểmởrộngvấnđề,vàcâu“Cáigìngăntrở
bạn?”đểthuhẹpvấnđềđó.
Đốivơínhữngvấnđềlớnthườngcóthể“bẽ”nórathànhnhững“mảnhvụn”hơn.Từ
đógiảiquyếttừngphần.
4.Tìmý:
Trongbướcnàybạnsẽnêulêncàngnhiềuýcàngtốt.Cáchthứclàđặtramộtloạtcác
câu hỏi với những người khác nhau để họ cho ý kiến qua các phưong tiện về sáng tạo
(dùngsoftware,dùngbảngcâuhỏigợiý,…)vàquacáchsuynghĩđịnhhướngđểtậpkích
não.
Khơngđưọcđánhgiáphêbìnhcácýkiếntronggiaiđoạnnày.Thayvàođótậptrung
vàoviệctạoratấtcảcácýkiếnkhảdĩ.Nhữngýtồithườnglàmnảysinhcácýtốt.
5.Lưạchọnvàđánhgiá:
Khiđãcónhiềulờigiảikhảdĩ,thìbạncóthểtìmralờigiảitốtnhất(xemthêmbài
DOIT)
Saukhiđãlựađượclờigiảithìđánhgiáxemnócóđánggiáđểđemraxàihaykhơng.

Điều quan trọng là không để cho sự thuận lợi cuả riêng mình ảnh hưởng vào sự hợp lí
chung.Nếulờigiảiđềrachưađủbõcơngthìhàytạothêmcácýmớivabắtđầuqtrình
Simplexlạitừđầu.Nếukhơngcókhibạnuổngphírấtnhiềuthìgiờđểlàmcáimàkhơng
aithèm.
6.Hoạchđịnh:
Saukhiđãntârằnglờigiảiđưaralàđánggiáthìđâylàlúcđểlênkếhoạchthực
hiện.Mộtphưongpháphiệuquảlàxếplênthành“kếhoạchhànhđộng”trongđóphânrõ
raAi,Làmgì,Khinào,Ởđâu,TạiSao,vàlàmthếnàođểchonosngxẻ.Trongnhững
đềánlớncóthểcầncáckĩthuậtkếhoạchnghiêmchỉnhhơn.
7.Đềxuất:
Các giai đoạn trước có thể được bạn tự thực hiện hay tiến hành với 1 nhóm nhỏ
(nhữngthiếtkếgiađầunão!)Đâylàlúcphảiđềxuấtýkiếnvớigiớihữutráchcóthểlà
xếp cuả bạn, là chính quyền, là giới lành đạo cuả 1 hãng, hay những người nào có thể
thamgiavàođềán.


Trongkhiđềxuấtýkiếnbạncóthểdươngđầuvớivấnđềpheđảng,vấnđềchínhtrị
vàquanliêuhaylàcácsựchốngđốidothủcựugâyra.
8.Tiếnhành:
Sausựsángtạovàchuẩnbị,…thìhànhđộngthơi!Ðâylàthờiđiểmmàtấtcảkếhoạc
câ7nthậnđượctrảcơng.Hànhđộngantồntrênxalộ!Trởlạigiaidoạnđầutiêntìmcách
nângcấpcácýkiếncuảbạnlênthêm1lớpmới.



CácPhươngPhápSuyLuậnvàSángTạo
BàiVIII:KháiQtHốvàKháiNiệmHố
Cácbạnthânmến,
Trongcácbàigiảngtrước,chúngtađãlượcquamộtsốphươngpháp“hơilạtai”đối
vớiSV/HStrongnước.Naychúngtơiquaysangcácphươngpháp“cóvẻdễthấmhơn“.

Nói như vậy là vì, một phần rất sơ đẳng cuả các phương pháp này đã được trình bày
trong các sách giáo khoa về tốn (chẳng hạn như một ít thành tố có nhắc đến trong
chươngtrìnhPTTHlớp10).Tuynhiên,doqsơđẳngnênhầuhếtđãqnhaykhơngsử
dụngnổinhữnggìđãđượchọc.
Cácbàisaulànỗlựcrấtlớncuảchúngtơinhằmhệthốnglạinhữngđiểmcốtlõicần
nắmđểcácbạncóthểmàibénhơnnữacondaosuyluậnmàcácbạnđangxài(códaođã
bịcùnlụthaymẻgãyvìvachạmcuảthựctếvàthờigian).
BàiđầutiêntrongloạtbàinàylàKháiQtHốvàKháiNiệmhố:
KháiQtHố:
Trong những bài đầu chúng tơi đã trình bày với các bạn những hình thức chung để
nghiêncứumộtvấnđề.Vấnđềphảiđượcxéttrêntấtcảcácbìnhdiện.Tấtcảýkiếnđều
đượcđánhgiácơngbằngvàtiêuchuẩncaonhấtlàbằngmọicáchđểđềcậpđếnvấnđề
mộtcáchdễhiểuvàtồndiện.Từmộtvấnđềrấtkhó,nếuchúngtabiếtcáchtậptrung,
gỡrốitừngmảngthìchúngtacóthểđưavấnđềraánhsáng.Ítra,chúngtacóthểđặtvấn
đềmộtcáchdễhiểuhơn.Nóicáchkhác,chúngtađãđitừngbướcđểkháiqthóavấn
đề.
Vậykháiqthóalàgì?Kháiqthóalàdùngnhữngcâucúsúctích,đơngiảna,b,c,
d…đểcungcấpchongườikhácnộidungvấnđềtừmộthaynhiềukhíacạnhkhácnhau.
Càngđisâuvàcàngđirộngtacàngtạorakhungcảnhsátthựccủavấnđềhơn.


Qtrìnhkhoahọccủakháiqthóathườngđitheocácbướcsau:
Bước1:Nêuvấnđề,nhiệmvụđặtracủavấnđề.Ngaytrongvídụtừbàibacủachúng
tơiđãđặtmộtvấnđề:“Chúngtacómộtbãitắm.Vàbãitắmcầnđạtđượctấtcảnhững
tiêuchuẩnvệsinhnhấtđịnh.”.Nhiệmvụđặtra:“Làmsaonướcbiểnởbãitắmlnsạch”.
Bước2:Thuthậpcácýkiến.Cáchthuthậpýkiếnchúngtơiđãtrìnhbàyởbài1.
Bước3:Tổnghợp,đánhgiávàsắpxếpcácloạiýkiếntheochiềusâuvàchiềurộng
nhưchúngtơiđãtrìnhbàyởbài3.
Bước4:Phânnhómcácloạiýkiến.Việcphânnhómthườngdựatrênhaitiêuchuẩn
cơbản:lĩnhvựckhoahọcvàtínhkhảthi(gồmcảviệcngườitađãcócáchgiảiquyếtvấn

đềnàyhữuhiệuchưa).


Vídụ:Phạttiềnthậtnặngvàbỏtùcácviphạmthuộclĩnhvựcphápluật.Trongnày
cịncónhữngnộiquycủabãibiển,nhữngquyđịnhđịaphươngvànhữngbộluậtnhà
nước.Trongsốcácluậtvàlệnàycógiảiphápđãthúcđẩytíchcực,cónhữnggiảipháp
khơngđemđếntiếnbộnàovàcónhữnggiảiphápcầnphảicóvănbảnhẳnhoithìbên
QuyềnLựcLậpPhápvẫnchưabanhành…
Hayvídụ:thayđổixuhướngxãhộivềmơisinhthìdínhdángđếnGiáodục,Tun
truyềnvàQuảngcáoxãhội.Hoặcnhư:Kiểmsốtơnhiễmdokỹnghệvànơngnghiệp,
kiềmchếrácrưởiđổrabiển,nângcấpchấtlượngnướcvàgiảmơnhiễmtừtàubè
lạiliênquanđếnKỹthuậtvàPhápluật.
CịnnhưlọcnướcbiểnlạiliênquanchínhđếnKỹthuật.
Nóichung,chúngtacầnphảiphânnhómđểchúngtabiếtsứcchúngtasẽlàmđược
đếnđâu.Chúngtacókếhoạchrõràngđểnghiêncứuvấnđềvàchúngtasẽphâncơng
cơngviệcchotừngngườihợpvớikhảnăngvàsởthíchcủahọhơn.
Bước 5: Tiến hành tra cứu những tài liệu có sẵn theo từng phân nhóm. Đánh giá
nhữngtàiliệunàyngaychínhtrênphânnhóm.Vídụ,cóýkiếnnàyđãcóngườigiảiquyết
trọnvẹnthìtađánhdấu1,cóýkiếnkhácchưahềđượcđảđộngtớitađánhdấu0.Nói
chungquabước4,bước5chúngtalậpđượcmơhìnhcụthểnhữngýkiếncảbềsâulẫnbề
rộngcủavấnđề.Vàchonhữngđánhgiácụthểđểtấtcảmọingườithamdựnghiêncứu
thấyviệcgìcấnlàm,việcgìcấpbách,việcgìthiếtthực…
Bước6:Lúcnày,tađãcótồncảnhcủavấnđề.Tabắtđầutổngkết.Đốivớivấnđề,


trênthựctếngườitađãgiảiquyếtđượcbaonhiêu,trênlýthuyếtngườitađãgiảiquyết
đượcnhữnggì.Đánhgiámặtmạnh,mặtyếucủacácgiảipháp.Đưaranhữngquanhệhỗ
tươnggiữacácnhómýkiếnvớinhau.Đưaragiảiphápcảithiệncủachúngta.Vàhiển
nhiên,đưaranhữngkếhoạchgiảiquyếtnhữngýkiến,tưtưởngmàcảtrênthựctếvàlý
thuyếtchưacóai(hoặcsơsài)đềcậpđến.

KháiNiệmhố
Dùởbấtkỳbướcnào,đểviệcnghiêncứurõràng,rànhmạchhơn,việcđầutiênnhà
khoahọccầnlàmlàđưaranhữngkháiniệmcơbảnxunsuốttrongtồnbộqtrình.
Nhữngkháiniệmnàyphảicótínhmodulcao,càngđộclậpvớinhaucàngtốtvàđượcsử
dụngmộtcáchthốngnhấttrongsuốtqtrìnhtìmhiểuvànghiêncứuvấnđề.Vậykhái
niệmhốlàgì?
Ngày ngày, chúng ta nghe khơng biết bao nhiêu câu dính dáng đến từ “Khái niệm”:
“Tơichảcómộttýkháiniệmvềvấnđềnàycả”,“Cậucóthểgiảithíchchotớvàikhái
niệmkhơng?”,…Nhữngcâuthườngngàychúngtahaynóihaynghe,chúngtacứngỡnó
vốndĩphảinhưthế…Nhưngkhơngphảivậy,hầuhếtnhữngtừngữtrongđóđãđượccác
tiềnnhânchúngtakháiniệmhốcảrồi.Vídụ,tanóichotậpsốtựnhiênN.Vậytậpsố
ngunlàgì?Chúngtatrảlời:“À,à.Tậpsốtựnhiênlàtập1,2,3,4…đómà”,ngườinói
rõ ràng hơn thì giải thích: “Tập tự nhiên là tập những số nguyên dương.”. Nếu thế tập
nhữngsốngunlàgì?…Dầndần,chúngtakhơnghiểuphảigiảithíchtừđâu,tạivìcác
kháiniệmcứxoắnvàonhau.Mặcdù,chúngtađãbiết,nhậnthức,cảmgiácđượcnónhư
làđiềuhiểnnhiênvậy.Thựcra,tậpsốtựnhiênlàtậpsốmàsốđầutiêna1=1,cácsốtiếp
theobằngsốkếnócộngthêm1.Đếnđây,cácbạnthửkháiniệmhốnhữngtậphợpkhác,
vídụnhưtậpcácsốngunZ,tậpcácsốhữutỷQ.
Đólàvớinhữngdanhtừ.Nhưngkháiniệmhố,nócịnbaotrùmlênmọilãnhvực.Ví
dụ,đốivớicácđộngtừthìmứcđộkháiniệmhốcịnphongphúhơn.Ngayởvídụbài3
củachúngtơicókháiniệm“lọcnướcbiển”.Nhưnglọcnướcbiểnlàcáigì?Chúngtacó
thểđưarađịnhnghĩanhưsau:lọcnướcbiểnlàsửdụngcácqtrìnhsinhlýhốsao
chonướcbiểnkhiđượcxửlýsaumộtthờigiansẽđạtđượcmộttiêuchuẩnnàođó(dĩ
nhiênlàtốthơn).
Đơngiảnhơn,chúngtalấyvídụsau:trênwebsiteCâulạcbộTốnLýHốcóbạnra
mộtđềtốnsau:“Ghinhữngsốtựnhiêntừ1đến2004lênbảng.Mộtngườichọnvàisố
trongnhữngsốtrênbảngcộnglạinhauchiacho11.Lấysốdưghilạilênbảngvàcác
sốđãchọntaxốđi.Ngườikiatiếptụcthựchiệnnhưthếđếnkhitrênbảngcịnhaisố.
Mộtsốlà1000.Bạnhãytìmsốcịnlại.”.Tơikhơngmuốnđềcậpđếnlờigiải.Tơichỉ
muốnphântíchxemcócáchgìkháiniệmhốbàiTốn.Độcgiảnhậnthấyngay,trongbài

tốnnóitrênthànhphầnquantrọngnhấtlàthaotác:“chọnvàisốtrongnhữngsốtrên
bảngcộnglạinhauchiacho11.Lấysốdư…”.Đểgọntatạmgọithaotáctrênlàthao
tácmod11vàkýhiệunóbằngQ.Cuốicùng,tatìmtínhchấtcủathaotácđóthựchiện
trêntrườngxácđịnhcủanó.TrongtrườnghợpQ:Q(a,b,c)=Q(Q(a,b),c).
Nhưvậy,ởtrênchúngtacóthểthấyđượckháiniệmhốcóbaphầnchính:
1. Địnhnghĩa.
2. Kýhiệu