Bài giảng về Xây dựng Văn hóa Doanh nghiệp - Tiến sĩ Phạm Văn Phổ

XÂY DỰNG
VĂN HOÁ DOANH NGHIỆP
TS. PHẠM VĂN PHỔ
Chuyên gia EduViet Consultancy
Nguyên Viện trưởng viện nghiên cứu kinh tế và kinh
doanh Hà Nội


HỌC VẤN – VĂN HỐ
• Được sống giữa những con người có
văn hố bao giờ cũng là một cuộc sống
dễ chịu, hạnh phúc và đáng mơ ước.
• Có người học vấn cao nhưng chưa chắc
đã có văn hố, ngược lại, có người tuy
học ít nhưng sống có văn hố.
• (Sống có văn hố. Báo Phụ nữ Thế
Giới)


HỌC VẤN – VĂN HỐ
• VÀNG TRẮNG NHA TRANG (1)
•
...Tạo hố sinh ra mn lồi, nhưng chẳng có lồi
nào làm nhà bằng máu thịt của chính mình như yến
Hàng.
•
Suốt một năm, chúng đi sớm về khuya để tích luỹ
thứ nhựa sống kỳ diệu. Đông y gọi thứ nhựa ấy là
“Tâm dịch”, “Ngọc dịch” hay “Huyền tương”, ta gọi
thứ nhựa ấy là nước dãi. Trước tết Nguyên đán, chim
yến “rút ruột” làm tổ. Chúng nhả ra dòng “Tâm dịch”

trong suốt, “đan” thành chiếc tổ xinh xắn, trắng ngà.
•
Yến Hàng sống với nhau tử tế và có “văn hố
cao”: chim đực, chim mái cùng nhau làm tổ, ấp trứng,
nuôI con. Đặc biệt, yến Hàng không bao giờ tranh
giành tổ của nhau, bởi vậy, trong xã hội lồi yến
khơng có xung đột, khiếu kiện về đất đai, nhà cửa.


HỌC VẤN – VĂN HỐ
• VÀNG TRẮNG NHA TRANG (2)
•
Có người bảo chim yến “dạy" con
tình yêu quê hương từ nhỏ. Những tiếng kêu
“chíp chíp” của chim con phát ra, đập vào
vách đá, dội lại tai chúng, tạo nên trong não
tín hiệu “q hương”.
•
Con người đã thử nghiệm mang
chim yến đến một nơi đầy “hoa thơm, mật
ngọt”, nhưng chúng vẫn tìm về nơi “chơn
rau, cắt rốn” của mình. Con người có thể lạc
lối, cịn chim yến thì khơng.
• (“Thanh Niên”. 6/5/2005)


VĂN HỐ
•

Một dân tộc sống, nếu văn hố của dân

tộc đó sống.
(Dịng chữ tại bảo tàng Kabul, Afganistan)
•
Làm thầy thuốc mà lầm, thì giết một
người.
•
Làm thầy địa lý mà lầm, thì giết một họ.
•
Làm chính trị mà lầm, thì giết một nước.
•
Làm văn hố mà lầm, thì giết cả một thế
hệ.
• (Lão Tử – Khoảng 369 – 286 trước Cơng
ngun, thời Xuân Thu - Chiến Quốc)


• Cái gì cịn lại khi
tất cả những thứ
khác bị qn đi.
Cái đó chính là
văn hố.
(E. Heriot)


VĂN HỐ
•

Văn hố phản ánh và thể hiện
một cách tổng quát, sống động mọi
mặt của cuộc sống (của mỗi cá nhân

và của mỗi cộng đồng), đã diễn ra
trong quá khứ, cũng như đang diễn ra
trong hiện tại, qua hàng bao nhiều
thế kỷ nó đã cấu thành nên một hệ
thống các giá trị, truyền thống, thẩm
mỹ và lối sống, và dựa trên đó, từng
dân tộc khẳng định bản sắc riêng của
mình.
UNESCO


VĂN HỐ
•

Trách nhiệm của mỗi dân tộc là thể
hiện rõ bản sắc của mình trước thế
giới.
•
Nếu một dân tộc khơng mang lại
cho thế giới điều gì, điều đó thật tệ
hại, nó cịn xấu hơn sự diệt vong và sẽ
khơng được lịch sử tha thứ.
(R. Tagor, nhà văn Ấn Độ, 1861 - 1941)


VĂN HỐ DÂN TỘC VÀ HỘI NHẬP
• “Tất cả những sản phẩm của con
người mà chúng ta hiểu được và
hưởng thụ được đều trở thành của
chúng ta, bất kể xuất xứ của chúng.

Tôi tự hào về nhân loại của tôi khi tơi
có thể cơng nhận thi sĩ và nghệ sĩ các
nước khác như là của mình. Tơi vui
mừng vơ bờ bến rằng mọi vinh quang
vĩ đại của con người đều thuộc về
tôi”.
(R. Tagor, nhà văn Ấn Độ, 1861 - 1941)


CÁC ĐẶC TÍNH CỦA VĂN HỐ
• Là sản phẩm của con người (con người
là chủ thể của văn hố).
• Có thể học hỏi.
• Có thể lưu truyền.
• Nhằm đáp ứng nhu cầu của con người.
• Thường gắn với một xã hội nhất định


VĂN HỐ
•

Văn hố là một bộ phận
của mơi trường mà bộ phận
đó thuộc về con người. Tất cả
những gì khơng thuộc về tự
nhiên, thì đều là văn hố.
Herskovits


•

Văn hoá là sự tổng hợp của
mọi phương thức sinh hoạt
cùng với biểu hiện của nó mà
lồi người đã sản sinh ra
nhằm thích ứng những nhu
cầu đời sống và địi hỏi của
sinh tồn.
Hồ Chí Minh


CÁC BỘ PHẬN CẤU THÀNH VĂN HỐ
•
•
•
•
•
•
•
•
•

Các thơng tục
Các phong tục tập quán.
Ngôn ngữ.
Tôn giáo.
Các chuẩn mực đạo đức.
Các giá trị, quan điểm và lối sống.
Giáo dục.
Nghệ thuật (Kiến trúc, điêu khắc, hội hoạ, âm nhạc, dân ca,

ca kịch...).
Các thể chế xã hội
- Gia đình.
- Nhà trường.
- Cơ sở tơn giáo, nhà thờ, nhà chùa.
- Công sở.
- Cơ sở kinh doanh.
- Thể chế chính trị


HỌC VẤN – VĂN HĨA
• VĂN HĨA khác HỌC VẤN về khái niệm và
bản chất.
• HỌC VẤN là bằng cấp, cịn VĂN HĨA là
tầng ứng xử, là đối nhân xử thế.
(Nguồn: “TS. Thế Hùng” Cẩm nang ứng xử”)


VĂN HĨA (PHƯƠNG ĐƠNG)
• Văn hóa là Từ Hán
•
Một trong những người đầu tiên quan tâm
đến khái niệm văn hóa là triết gia Lưu
Hướng (thời Tây Hán)
•
Theo Lưu Hướng, VĂN là đẹp, HĨA là giáo
hóa.
•
Văn hóa là dùng văn để hóa
•

Văn hóa nghĩa là lấy cái đẹp để giáo hóa
con người.


VĂN HOÁ (PHƯƠNG TÂY)
Xuất phát từ tiếng La Tinh: CULTUS
CULTUS: Trồng trọt, gieo trồng, vun xới
•Trồng trọt, vun xới cây cối, thảo mộc ⇒ xanh tươi,
tươi tốt.
•Trồng trọt, vun xới tinh thần (tâm hồn): Giáo dục,
đào tạo con người hay một cộng đồng người để họ
trở nên tốt đẹp hơn, sống với nhau tử tế, tôn
trọng, thương yêu, không làm tổn thương và
khơng xúc phạm.
VĂN HỐ ⇒ TỐT, ĐẸP trong 2 mối quan hệ: Con
người và thiên nhiên, con người và con người ⇒
Chân, Thiện, Mỹ.


VĂN HĨA
• VĂN HĨA → TỐT, ĐẸP trong 2
mối quan hệ:
- CON NGƯỜI → THIÊN NHIÊN
- CON NGƯỜI → CON NGƯỜI
VĂN HÓA: CHÂN, THIỆN, MỸ


VĂN HỐ
• Tình u thiên nhiên là thước

đo văn hố của con người.
Chỉ có những con người hồn
chỉnh về nhân cách mới có
cách ứng xử đúng đắn với
thiên nhiên.
M. Prisvin (Nguồn: “Hà Nội mới
cuối tuần”, 16/12/2006


NỀN VĂN HỐ BỐI CẢNH YẾU
• - Luật pháp và văn bản được coi
trọng.
• - Đặc trưng: Bắc Âu và Hoa Kỳ.
• - Chiến lược: Hợp tác.


NỀN VĂN HỐ BỐI CẢNH MẠNH
• - “Lệ” được coi trọng.
Thí dụ: Ở Nhật Bản và Trung Quốc,
người mua có quyền hơn người bán.
• - Đặc trưng: Trung Quốc, Đài Loan.
• - Chiến lược cạnh tranh.


SO SÁNH VĂN HỐ ỨNG XỬ ĐƠNG – TÂY
PHƯƠNG TÂY

PHƯƠNG ĐƠNG

Duy lý: Lý tính, rõ, pháp trị ⇒ Phản

ứng thiên về Đúng - Sai; Phải - Trái.

-Duy cảm: Cảm tính, mơ hồ, đức trị
⇒ Phản ứng thiên về Nên - Không
nên; Hay - Dở.

Năng động: Khám phá, bộc lộ, tấn
công, chính thức.
Thế giới là gì trên cơ sở lấy cá nhân
làm tâm  dám chịu trách nhiệm,
ngoi lên, kiêu căng.
Khoa học chính xác  đề cao tư
tưởng.
Cứng: Loại trừ, lựa chọn đi đến cái
hợp lý.

Trầm tĩnh: An bài, dấu mình, phịng
thủ, phi chính thức.
Ta là ai trên cơ sở lấy cộng đồng
làm tâm  trách nhiệm mờ, dễ cơ
hội, lẩn lách.
Trọng văn: Tầm chương trích cú 
mơ ta tâm trạng, hướng nội.
Mềm: Tuỳ cơ, trung dung, bảo tồn


SỰ TƯƠNG PHẢN VỀ VĂN HOÁ VÀ PHONG CÁCH LÃNH ĐẠO (1)
TT

HOA KỲ

(Tiêu biểu cho phương Tây)

NHẬT BẢN
(Tiêu biểu cho các quốc gia Châu Á)

1

Theo chủ nghĩa cá nhân

Theo chủ nghĩa tập thể

2

Có quan điểm độc lập

Có quan điểm phụ thuộc

3

Có quyền đề ra quyết định một cách
độc lập

Có quyền tham gia vào việc ra quyết
định

4

Đề cao tinh thần cạnh tranh

Đề cao tinh thần hợp tác

5

Phong cách: Đấu tranh, đối đầu

Phong cách: Thoả hiệp, hoà nhã

6

Quyết định nhanh, thực hiện chậm

Quyết định chậm, thực hiện nhanh

7

Quan hệ cá nhân: Trực tiếp

Quan hệ cá nhân: Gián tiếp

8

Quan điểm toàn cầu, ngắn hạn

Quan điểm tồn cầu, dài hạn

9

Giao tiếp theo đường chính thức.

Mở rộng giao tiếp nội bộ, kể cả phi

chính thức

10 Nhấn mạnh vào hiệu quả cuối cùng

Nhấn mạnh vào hiệu quả công việc


sự tơng phản về văn hoá và phong cách lÃnh đạo (1)
TT

Hoa Kỳ
(Tiêu biểu cho phơng Tây)

Nhật Bản
(Tiêu biểu cho các quốc gia
Châu á)

11

Chức năng chính của quản trị là Chức năng chính của quản trị là
điều khiển
phục vụ khách hàng

12

Thờng xuyên di chuyển nơi làm
việc, không gắn bó nhiều với
công ty

Làm việc lâu dài, trung thành

với công ty

13

Bất tài là một tai hoạ

Xấu hổ, thiếu tự trọng là một
tai hoạ

14

XÃ hội phức tạp, nhiều giai tầng

XÃ hội thuần nhất

15

Thái độ của cá nhân: Thoải mái, Thái độ của cá nhân: Nghiêm
tự do
túc, chân thành

16

Đề cao giỏi một nghề, chuyên
môn sâu

Đề cao giỏi nhiều nghề và kiến
thức tổng hợp

17SựTựkhác

do và
bình
đẳng
giá trị
TrậtHoa
tự, kỷ
và uỷBản
quyền
nhau
giữa
hailànền
văn hoá
Kỳcơng
và Nhật
cao
của cá
nhân
và tổcách
chứcgiữa hai
quản
trịThái
là giá
trị cao
cả
còn
rộng
hơn
khoảng
bờ
Bình

Dơng.


Văn minh Văn hoá
HÃy dành một phút để suy ngẫm về cuộc đời của chúng ta
Nghịch lý của thời đại chúng ta ngày nay, đó là:
- Đờng phố rộng hơn, quan điểm lại hẹp hòi hơn.
- Chúng ta giành nhiều hơn, nhng lại có ít hơn.
- Mua sắm nhiều hơn, nhng hởng thụ lại ít hơn.
- Chúng ta có những toà nhà đồ sộ hơn, nhng gia đình lại bÐ nhá
h¬n.
- Cc sèng tiƯn nghi h¬n, nhng Ýt thêi gian nhàn rỗi hơn.
- Bằng cấp nhiều hơn, nhng giá trị lại ít hơn.
- Hiểu biết nhiều hơn, nhng nhận xét lại kém hơn.
- Nhiều nhân tài hơn, nhng ít sáng tạo hơn.
- Chúng ta sở hữu nhiều hơn, nhng nhân cách giảm nhiều hơn.
- Chúng ta nói quá nhiều, yêu thơng thì quá ít và ghen ghét lại
nhiều hơn.
- Chúng ta biết cách mu sinh, nhng không biết tạo dùng cuéc sèng.


Chóng ta sèng thä h¬n, nhng sèng Ýt ý nghÜa hơn.
Chúng ta làm đợc những điều cao sang, nhng lại không làm đợc
điều đơn giản với đồng loại.
Chúng ta chinh phục đợc vũ trụ, nhng không thắng đợc cõi lòng.
Chúng ta thu nhập cao hơn, nhng đạo đức lại suy đồi hơn.
Chúng ta chuộng số lợng, nhng quên mất chất lợng.
Siêu lợi nhận, nhng ít đi những quan hệ.
Giải trí thì nhiều, mà niềm vui thì ít.
Nhiều thực phẩm hơn, nhng kém dinh dỡng hơn.

Đây là thời đại của thu nhập gấp đôi, nhng chia ly thì lại nhiều
hơn.
Thời đại của sự hào nhoáng bên ngoài, nhng bên trong thì rỗng
tuếch.
Thời đại mà công nghệ mang đến cho bạn thông điệp này và
cũng là thời đại mà bạn có thể phải chọn hoặc là sống khác đi
hoặc là chỉ buông xuôi...
(Nguồn: Tuổi Trẻ, 22/4/2001)