Tác động của nền công nghiệp cơ khí xã hội chủ nghĩa đối với đời sống xã hội nông thôn Cộng hòa Dân chủ Đức

Xã h i h c, s 3 - 1986

Tác đ ng c a n n cơng nghi p c khí
xã h i ch ngh a đ i v i đ i s ng xã h i
nơng thơn C ng hịa Dân ch

c.

KURT KAMBACH

Cùng v i s phát tri n t ng b c theo ph ng pháp s n xu t cơng nghi p hóa b ng con đ ng liên
h p giai c p nông dân t p th , C ng hòa Dân ch
c b t đ u m t giai đo n m i trong công cu c
xây d ng xã h i xã h i ch ngh a phát tri n.
c tr ng cho s n xu t cơng nghi p hóa trong nơng nghi p là n n s n xu t hàng lo t m t s n ph m
nào đó trong nh ng đ n v s n xu t chuyên bi t và nh ng xí nghi p th ng g n ch t v i s liên t c
cao đ c a vi c s n xu t (c ng nh là v i các quá trình s n xu t và lao đ ng riêng r ) và v i s n
đ nh c a các k t qu s n xu t. S n xu t công nghi p hóa trong n n nơng nghi p xã h i ch ngh a đ c
bi u hi n rõ r t b i s phân chia lao đ ng trong và gi a các xí nghi p c ng nh m c đ cao c a s t p
tr ng và chun mơn hóa. Và nh v y d n đ n nh ng biên đ i c b n trong tính ch t và n i dung c a
lao đ ng. S ph thu c vào nhau trong lao đ ng và cùng v i nó là trách nhi m đ i v i nhau trong lao
đ ng ngày càng l n. Trong m i quan h này, lao đ ng nơng nghi p ngày càng mang tính ch t m t lao
đ ng xã h i hóa, trong đó nh ng ng i nơng dân t p th phát tri n đ c nh ng quan h xã h i, nâng
cao tính t ch c xã h i và tinh th n trách nhi m c a h h n. Nh v y, vi c s n xu t tr ng tr t và ch n
nuôi theo mô hình s n xu t l n cơng nghi p mang đ n cho các đ n v s n xu t h p tác xã và giai c p
nông dân t p th m t b c phát tri n m i v ch t l ng. Nh ng thay đ i v tính ch t c a lao đ ng và
nâng cao ngh nghi p d n đ n nh ng bi n đ i c c u xã h i trong giai c p nông dân t p th . Tr c h t
là s hình thành m t ki u ng i s n xu t m i: cơng nhân đi u khi n máy móc trong s n xu t tr ng tr t
và ch n ni (ví d nh : lái máy kéo, k thu t viên tr ng tr t, ng i v t s a, nhân viên thú y...). ây là
m t quá trình ph c t p và khác bi t. Nh ng ki u ng i s n xu t m i này ph n l n tr c h t là nh ng
nông dân t p th và công nhân đã làm vi c t lâu nay và sau khi tr i qua nh ng l p nâng cao ngh

nghi p mà thích ng đ c v i địi h i c a n n s n xu t cơng nghi p hóa này. Ngồi ra, ph n cịn l i là
nh ng thanh niên đã t t nghi p h đào t o hi n đ i v các ngh nghi p khác nhau trong s n xu t nông
nghi p. Nh ng ng i s n xu t m i này ph i v a có ý th c chính tr cao, v a có trình đ ngh nghi p,
v a có nh ng kh n ng s d ng nhi u chuyên môn (ch ng h n nh : m t k thu t viên tr ng tr t ph i
có kh n ng chun mơn c v hóa nơng nghi p, v k thu t, v k thu t nông nghi p và v kinh t ).
Vi c ti p t c nâng cao chuyên môn cho nh ng ki u ng i s n xu t m i, vi c s d ng nh ng kh n ng
đào t o

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org


Xã h i h c, s 3 - 1986

Tác đ ng c a…

61

s n có c a ch ngh a xã h i nh m luôn c ng c và phát tri n hi u bi t và kh n ng là nh ng nhân t
quan tr ng cho s phát tri n c a giai c p nông dân t p th .
Ngoài ra, xét v c c u bên trong giai c p, nh ng nông dân t p th còn khác bi t nhau b i n i dung
công vi c c a h . M c khác bi t c a s phát tri n tính ch t và n i dung công vi c là m t nguyên nhân
và tiêu chí quan tr ng cho c c u xã h i trong chính giai c p nông dân t p th . S phân chia theo các
nhóm khác nhau này tr c h t b i m c đ khác nhau c a s c khí hóa, chun mơn hóa cơng vi c và
c a nh ng đòi h i khác nhau v kh n ng c th và trí tu . Nh ng m i s phân chia theo nh ng nhóm
xã h i th c ra ch là t ng đ i, b i vì nh ng nhóm này ch khác bi t nhau b i ch c n ng phân chia lao
đ ng c n thi t trong quá trình tái s n xu t, nh ng l i th ng nh t v i nhau v quy n s h u xã h i ch
ngh a và có cùng nh ng quy n l i và nhi m v ; ngoài ra gi i h n gi a các nhóm này ln b phá v .
Trong q trình hình thành n n s n xu t cơng nghi p hóa trong nông nghi p, nh ng y u t nh thay

đ i công vi c, làm vi c theo ca và không ng ng khai thác kh n ng nâng cao chuyên môn đã làm bi n
đ i không ch ph ng th c lao đ ng, mà còn nh h ng l n lao đ n tình tr ng xã h i và nh ng thói
quen. Vi c phát tri n có k ho ch nh ng q trình này có tác d ng làm gi m b t nh ng khác bi t xã
h i, đ c bi t là gi a thành th và nông thôn.
Vi c b c vào n n s n xu t công nghi p hóa trong nơng nghi p là m t b c ti n quan tr ng cho
vi c xóa b có k ho ch nh ng khác bi t c b n gi a thành th và nông thôn v tình tr ng phát tri n
l c l ng s n xu t, trình đ khoa h c - k thu t c ng nh m c đ xã h i hóa c a n n s n xu t, và qua
đó s d n đ n vi c xố b nh ng khác bi t nhi u m t v đi u ki n s ng. Tr c h t, vi c s n xu t l n
b ng máy móc nh
thành ph đã tr thành ch y u trong s n xu t nông nghi p. i u đó có ngh a là
m t phát tri n l n lao v l c l ng s n xu t trong ngành lao đ ng này đã d n đ n nh ng bi n đ i l n
lao v m c s ng v t ch t và v n hóa c a giai c p nơng dân t p th , h n ch nh ng khác bi t trong đi u
ki n lao đ ng và đi u ki n s ng gi a thành th và nông thôn.
S n xu t nông nghi p theo ph ng pháp công nghi p, lao đ ng theo ca kíp đã tr thành t t y u
khách quan đ s d ng m t cách h p lý nh ng công c s n xu t nh m nâng cao hi u su t lao đ ng và
ch t l ng s n ph m c ng nh h giá thành s n ph m. Vi c th c hi n ch đ ca kíp này địi h i ý th c
s n sàng c a ng i nông dân t p th trong t t ng và hành đ ng đ đáp ng đ c v i nh ng nhu c u
c a xã h i. Nó là con đ ng c c k quan tr ng đ s d ng đúng kh n ng lao đ ng xã h i và thay đ i
quan h gi a th i gian lao đ ng và th i gian t do. Vì th , trong vi c th c hi n ch đ làm vi c này,
c n ph i chú ý đ n nh ng v n đ sau:
M t là: Làm vi c theo ca kíp có nh h ng l n t i quan h gi a th i gian lao đ ng và th i gian t
do. Trong c hai l nh v c tr ng tr t và ch n nuôi, v n đ đ c đ t ra là s rút ng n th i gian lao đ ng
và th i gian có liên quan t i lao đ ng (th i gian đi l i, n u ng, v sinh). Vì th , ph i có đ y đ các
bi n pháp nh m đ t đ c vi c t ng th i gian t do, và ph i t ch c quá trình s n xu t sao cho th i gian
lao đ ng đ c s d ng h t.
Hai là: Vi c phát tri n m i quan h t p th trong đi u ki n làm vi c theo ca là m t v n đ r t quan
tr ng, nó địi h i m i thành viên ý th c trách nhi m đ i v i t p th , xí nghi p và xã h i. Vi c tham
gia c a các thành viên vào vi c k ho ch hoá và qu n lý c n đ c đ m b o và nh ng đi u ki n cho
vi c s d ng t p th th i gian r i c n ph i đ c hình thành.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org


Xã h i h c, s 3 - 1986

62

KURT KRAMBACH

Ba là: Vi c lao đ ng theo ca ch ng nh ng làm bi n đ i đi u ki n lao đ ng, mà nó cịn làm thay đ i
c b n cu c s ng gia đình và l i s ng c a ng i nông dân t p th . Vì v y, trong khi t ch c và th c
hi n ch đ làm ca, c n ph i chú tr ng t i nhu c u gia đình, cá nhân và xã h i.
S thay đ i trong quan h gi a th i gian lao đ ng và th i gian t do là s c i thi n đi u ki n s ng
nh m nâng cao m c s ng v t ch t và v n hóa. S liên t c trong quá trình lao đ ng và làm vi c theo ca
trong s n xu t theo ph ng pháp công nghi p mang l i cho các nông trang viên nhi u th i gian t do
h n. Thay th cho th i gian ngh ng i m t cách th đ ng là nhu c u ho t đ ng cân b ng b i th thao
và v n hóa. Cùng v i s nâng cao trình đ h c v n và ho t đ ng xã h i là nh ng đòi h i ngày càng
m nh m v thơng tin và v n hóa. Thu nh p đ m b o c a lao đ ng h p tác xã và nhu c u v n hóa địi
h i m t l ng l n các s n ph m ph c v cho ho t đ ng trong th i gian t do (máy quay d a, ch p nh,
thu b ng...). Nhu c u v đi ngh phép xa ngày càng l n; nhu c u v ô tô c ng r t l n, vì nó g n li n v i
vi c ngh ng i cu i tu n trong các khu ngh ng i g n nhà .
Vi c s n xu t nông nghi p theo ph ng pháp công nghi p đã t o đi u ki n v t ch t cho vi c th a
mãn ngày càng t t nh ng nhu c u v t ch t và v n hóa c a ng i nông dân, nh ng ng c l i, s phát
tri n đ i s ng v n hóa tinh th n nơng thơn đóng góp r t quan tr ng vào vi c th c hi n quá trình đó.
Trong vi c xây d ng cu c s ng v n hóa các vùng nơng thơn, các câu l c b c a xã có r t nhi u c
g ng th a mãn các nhu c u v n hóa qua nh ng ho t đ ng và ti p xúc v i ngh thu t thích h p v i kh
n ng đ a ph ng: nh ng h i truy n th ng, h i làng xã h i ch ngh a. Ngoài ra, các th vi n, các bu i
bi u di n ngh thu t, chi u phim và nh t là các câu l c b thanh niên đóng vai trị r t quan tr ng trong
cu c s ng v n hóa nơng thơn. Ngồi ra n a, nh ng ho t đ ng c a các đoàn ngh thu t qu n chúng

c ng chi m m t v trí r t quan tr ng. Trong vi c th a mãn nh ng nhu c u v n hóa:tinh th n ngày càng
l n c a nông dân, m i liên h thành th và nông thôn ngày m t t ng, vì các thành ph tr thành trung
tâm c a n n v n hóa xã h i ch ngh a và có vai trị quan tr ng trong vi c th a mãn nh ng nhu c u v n
hóa c a nhân dân các vùng nơng thơn.
S phát tri n ti p t c c a ý th c xã h i ch ngh a, s hình thành và phát tri n nh ng tính ch t xã
h i c b n và l i s ng xã h i ch ngh a c a ng i nông dân t p th đã th hi n rõ trong n n s n xu t
nông nghi p theo ph ng nháp công nghi p.
Nh ng ti n b l ch s trong s phát tri n ý th c xã h i ch ngh a là đi u ki n quan tr ng cho quá
trình s n xu t cơng nghi p hóa trong nơng nghi p. Ch có m t nh n th c xã h i ch ngh a., m t trình
đ h c v n và kh n ng chun mơn cao thì m i có th th c hi n đ c nh ng ti n b khoa h c - k
thu t trong nông nghi p. Nh ng k t qu đi u tra xã h i h c cho th y ng i nông dân nh n th c r t rõ
s thi t y u c a vi c s n xu t cơng nghi p hóa. ó là đi u ki n vô cùng quan tr ng trong hành đ ng và
gi i quy t nh ng nhi m v xã h i ch ngh a trong nông nghi p và cho s phát tri n c a giai c p nông
dân t p th . Trong t t ng và hành đ ng c a ng i nông dân, nh ng nhu c u xã h i ngày càng chi m
v trí quan tr ng, ý th c c a h đ c th hi n cách nhìn nh n v lao đ ng theo ca, trách nhi m kinh
t cao h n, có m i quan h ch t ch h n v i t p th , gi v ng k lu t lao đ ng bên c nh kh n ng làm
cho k thu t. V i s bi n đ i c a đi u ki n lao đ ng trong q trình cơng nghi p hố s n xu t nơng
nghi p, quan ni m v lao đ ng xã h i ch ngh a c a ng i nông dân t p th ti p t c đ c phát tri n,
trong
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org


Xã h i h c, s 3 - 1986

Tác đ ng c a…

63

đó s quan tân v v t ch t c a cá nhân là m t khía c nh r t quan tr ng trong t ng th nh ng đ ng c ,
đ ng l c xã h i. S quan tâm v t ch t này không ph i ch d ng m c thu nh p cá nhân, mà còn là nâng
cao ch t l ng và hi u su t lao đ ng b ng các ph ng pháp s n xu t công nghi p, vi c t ch c lao đ ng
h p lý và khoa h c c ng nh t ng c ng s h u xã h i ch ngh a b ng vi c t ng v n tích l y. Vi c
quan tâm v t ch t g n li n và hòa nh p v i nh ng khuy n khích đ o đ c trong quan ni m xã h i ch
ngh a v lao đ ng. Theo các cu c đi u tra xã h i h c, m c tiêu v thu nh p t t không ph i là đ ng c
duy nh t cho lao đ ng t t, mà nó g n li n v i ý th c trách nhi m v t p th h p tác xã, v xã h i. Ý
th c xã h i ch ngh a ngày càng l n m nh ng i nông dân m t m t d n t i s nhìn nh n cao h n c a
xã h i đ i v i v trí xã h i c a m i ng i và t p th nông dân xã h i ch ngh a; m t khác, nh ng nhìn
nh n chính tr - t t ng và đ o đ c trong quan ni m xã h i ch ngh a v lao đ ng ngày càng có ý ngh a
to l n.
M t trong nh ng b c phát tri n quan tr ng v nhân cách và ý th c xã h i ch ngh a c a ng i
nông dân t p th là s hình thành và phát tri n ph ng th c t t ng và hành đ ng t p th ch ngh a.
S chun mơn hóa và liên h p gi a các t p th s n xu t cơng nghi p hóa đã t o c s v t ch t cho s
phát tri n tinh th n làm ch t p th trong các m i quan h xã h i, trong suy ngh và hành đ ng c a m i
thành viên; nó không ch nâng cao trách nhi m c a m i ng i đ i v i t p th và xã h i mà c trách
nhi m xã h i đ i v i m i thành viên c a t p th . Trên c s nh ng k ho ch c th và t ng k t, ki m tra
thì s phát tri n ý th c trách nhi m c a m i thành viên cho vi c gi i quy t nh ng nhi m v c a t p th
là m t vi c r t c n thi t.
Nh ng đòi h i, nhu c u m i v ph ng th c suy ngh và ng x t p th ch ngh a c a m i ng i
nông dân t p th không ph i ch n y sinh tè nh ng nhu c u làm ch quá trình s n xu t cơng nghi p hóa
trong nơng nghi p, mà tr c h t t nh ng đòi h i c a vi c xây d ng xã h i xã h i ch ngh a phát tri n
và h th ng các n c xã h i ch ngh a trong cu c đ u tranh v i ch ngh a đ qu c.
Q trình cơng nghi p hóa trong s n xu t nông nghi p đã làm bi n đ i c b n nh ng đi u ki n lao
đ ng và đi u ki n s ng nơng thơn, v trí và trách nhi m c a t p th h p tác xã đ i v i xã h i. Nó có ý
ngh a l n lao trong vi c xã h i hóa công c s n xu t và là m t b c ti n m i trong m i quan h s n xu t
c a ng i nông dân. Cùng v i q trình này, giai c p nơng dân t p th ngày càng l n m nh v ch t
l ng trong nh n th c c ng nh trách nhi m, và nh đó mà ngày m t xóa b đ c nh ng khác bi t xã
h i đ i v i các giai t ng khác trong xã h i.
Trích trong: Nơng dân t p th - hôm qua - hôm nay ngày mai c a t p th tác gi , Kurt Krambach ch biên.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org