Xây dựng e book hỗ trợ dạy và học hóa học phi kim lớp 10 chuẩn trường trung học phổ thông

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA HÓA


HỒ THỊ PHƯƠNG

XÂY DỰNG E-BOOK HỖ TRỢ DẠY VÀ HỌC HÓA HỌC PHI KIM LỚP
10 CHUẨN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
CỬ NHÂN SƯ PHẠM

Đà Nẵng, 2017


ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA HÓA


KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
CỬ NHÂN SƯ PHẠM
XÂY DỰNG E-BOOK HỖ TRỢ DẠY VÀ HỌC HÓA HỌC PHI KIM LỚP
10 CHUẨN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

Sinh viên thực hiện: HỒ THỊ PHƯƠNG
Lớp : 13SHH
Giáo viên hướng dẫn: ThS. Nguyễn Thị Lan Anh

Đà Nẵng, 2017

Đại học Đà Nẵng

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Trường Đại học Sư Phạm

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

Khoa Hóa Học

NHIỆM VỤ KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP
Họ và tên sinh viên: HỒ THỊ PHƯƠNG
Lớp

: 13SHH

1. Tên đề tài: “Xây dựng e-book hỗ trợ dạy và học hóa học phi kim lớp 10
chuẩn trường trung học phổ thông.”
2. Nội dung nghiên cứu:
- Nghiên cứu các cơ sở lý luận của đề tài
- Nghiên cứu các phần mềm tin học để xây dựng ebook
4. Giáo viên hướng dẫn: ThS. Nguyễn Thị Lan Anh
5. Ngày giao đề tài: 06/08/2016
6. Ngày hoàn thành: 06/05/2017
Chủ nhiệm khoa

Giáo viên hướng dẫn

Sinh viên đã hoàn thành và nộp báo cáo về cho Khoa ngày…tháng…năm…
Kết quả điểm đánh giá:………….
Ngày…tháng…năm 2017
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG


LỜI CẢM ƠN
Trong q trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp, tôi được sự giúp đỡ,
động viên của rất nhiều người, là nguồn khích lệ lớn lao đã giúp tơi hồn
thành khóa luận này.
Trước hết, tơi xin gởi lời tri ân sâu sắc đến ThS. Nguyễn Thị Lan Anh.
Cô đã rất tận tình góp ý chun mơn, vạch ra định hướng, ý tưởng, động viên
tơi trong những lúc khó khăn.
Tơi xin chân thành cảm ơn tập thể quý thầy cô giáo đã giảng dạy tơi trong
suốt q trình học, các thầy cô trong tổ phương pháp và giáo viên phụ trách phịng thí
nghiệm đã tạo điều kiện thuận lợi cho tơi trong suốt q trình học và nghiên cứu.
Tơi cũng cảm ơn các bạn sinh viên lớp 13SHH đã giúp đỡ tơi có trong q trình
hồn thành bài khóa luận của mình.
Tơi xin hết lịng biết ơn sự quan tâm và ủng hộ của gia đình và bạn bè.
Đó là nguồn động viên tinh thần rất lớn để tơi hồn thành luận văn này.

Đà Nẵng, ngày… tháng… năm 2017
Sinh viên thực hiện

Hồ Thị Phương


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài. .................................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu:............................................................................................... 2
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .......................................................................... 2
3.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 2
3.2. Khách thể nghiên cứu ................................................................................. 2
4. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................. 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 2
6. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 3
7. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................... 3
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận ......................................................... 3
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn ....................................................... 3
7.3. Phương pháp thống kê toán học ................................................................. 3
Chương 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI ................................................... 4
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .............................................................................. 4
1.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tích cực ........................................ 5
1.2.1. Phương pháp dạy học tích cực và vai trị của phương tiện dạy học ......... 5
1.2.2. Vai trị của cơng nghệ thơng tin trong việc nâng cao tính tích cực của
học sinh 6
1.3. E-book ................................................................................................................. 9
1.3.1. Khái niệm ................................................................................................. 9
1.3.2. Ưu, nhược điểm của e-book ..................................................................... 9
1.3.2.1. Ưu điểm: ................................................................................................ 9
1.3.2.2. Nhược điểm: ........................................................................................ 11
1.4. Tự học ............................................................................................................... 12
1.4.1. Sự cần thiết của tự học ........................................................................... 12


1.4.2. Khái niệm tự học .................................................................................... 13
1.4.3. Các hình thức của tự học ....................................................................... 13
1.4.4. Cách hướng dẫn học sinh tự học ........................................................... 14
1.4.5. Cách tự học của HS ............................................................................... 15

1.5. Tự học qua E-book và lợi ích ............................................................................ 15
1.5.1. Tự học qua E-Book ................................................................................ 15
1.5.2. Lợi ích của tự học qua E-Book .............................................................. 16
Chương 2. QUI TRÌNH THIẾT KẾ E-BOOK..................................................... 17
2.1. Ý tưởng thiết kế E-Book .................................................................................... 17
2.2. Nguyên tắc thiết kế E-Book ............................................................................. 18
2.2.1. Đảm bảo tính khoa học .......................................................................... 18
2.2.2. Đảm bảo tính sư phạm ........................................................................... 18
2.2.3. Đảm bảo tính khả thi .............................................................................. 18
2.2.4. Đảm bảo tính thẩm mỹ ........................................................................... 19
2.3. Các phần mềm được sử dụng để thiết kế e-book ............................................... 19
2.3.1. Phần mềm Microsoft Word ................................................................... 19
2.3.2. Phần mềm SnagIT .................................................................................. 19
2.3.3. Phần mềm Pocket CHM ........................................................................ 20
2.3.4. Phần mềm Imindmap 8 .......................................................................... 20
2.4. Quy trình thiết kế e-book ................................................................................... 21
Chương 3: XÂY DỰNG E-BOOK HƯỚNG DẪN DẠY VÀ HỌC HÓA HỌC
PHI KIM LỚP 10 CHUẨN CHO GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH CÁC
TRƯỜNG THPT ..................................................................................................... 23
3.1 Những nội dung cơ bản của chương trình hóa phi kim lớp 10 ........................... 23
3.1.1. Vị trí........................................................................................................ 23
3.1.2 Cấu trúc ................................................................................................... 23
3.1.3. Những điểm chú ý về phương pháp dạy ................................................ 24


3.1.4. Mục tiêu và định hướng phuong pháp giảng dạy ................................... 25
3.1.4.1. Giảng dạy chương 5: Halogen ............................................................. 25
3.1.4.2. Giảng dạy chương 6: Oxi – Lưu huỳnh............................................... 29
3.2. Cấu trúc, giao diện ebook................................................................................... 32
3.2.1. Cấu trúc của ebook ................................................................................. 32

3.2.2. Giao diện ebook...................................................................................... 32
3.3. Nội dung ebook .................................................................................................. 35
3.3.1. Trang chủ ............................................................................................... 35
3.3.2. Trang “Giới thiệu E-Book ..................................................................... 36
3.3.3. Trang “Hướng dẫn sử dụng e-book” ..................................................... 36
3.3.4. Trang chương 5: nhóm halogen và chương 6: oxi – lưu huỳnh ............. 37
3.3.4.1 Trang “Phần bài học” ........................................................................... 38
3.3.4.2 Trang “Ôn tập chương” ....................................................................... 45
3.3.4.3 Trang “Đề kiểm tra” ............................................................................. 46
3.3.5. Trang “Mở rộng” ................................................................................... 47
3.3.5.1 Trang “Các thí nghiệm chương 5, 6” ................................................... 47
3.3.5.2 Trang “Tài liệu tham khảo” .................................................................. 51
3.3.5.3 Trang “Vui học” ................................................................................... 54
3.4. Sử dụng E – Book ............................................................................................... 55
3.4.1. Sử dụng E-book chuẩn bị bài trước khi đến lớp..................................... 55
3.4.2. Củng cố kiến thức sau khi học bài trên lớp ............................................ 56
3.5. Khảo sát đánh giá của HS về hiệu quả của E-book........................................... 56
3.5.1. Mục đích khảo sát ................................................................................... 56
3.5.2. Nội dung khảo sát ................................................................................... 56
3.5.3. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 56
3.5.4. Tiến hành thực nghiệm ........................................................................... 57


3.5.5. Kết quả khảo sát: .................................................................................... 57
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 60
1. Kết luận ................................................................................................................. 60
1.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài ....................................... 60
1.2. Xây dựng các định hướng cho việc thiết kế E-Book bao gồm ý tưởng
thiết kế, nguyên tắc thiết kế, quy trình thiết kế........................................................ 60
1.3. Thiết kế E−Book ....................................................................................... 60

1.4. Khảo sát ý kiến học sinh để đánh giá đề tài.............................................. 61
2. Kiến nghị ............................................................................................................... 62
2.1. Đối với sở giáo dục và đào tạo .................................................................. 62
2.2. Đối với các trường THPT .......................................................................... 62


DANH MỤC HÌNH ẢNH
Hình 1.1. Kho sách ........................................................................................................ 10
Hình 1.2. Thiết bị điện tử 1 ........................................................................................... 11
Hình 2. 1. Nội dung của ebook ở dạng hmt 1 ............................................................... 19
Hình 2. 2. Giao diện phần mềm SNAGIT 1.................................................................. 20
Hình 2. 3. Giao diện phần mềm PocketCHM 1 ........................................................... 20
Hình 2. 4. Giao diện phần mềm imindmap 8 ................................................................ 21
Hình 3. 1. Giao diện cấu trúc của ebook ....................................................................... 32
Hình 3. 2. Chức năng thanh cơng cụ E-Book ............................................................... 33
Hình 3. 3. Nội dung thể “Contents” .............................................................................. 33
Hình 3. 4. Chức năng thẻ “Search” .............................................................................. 34
Hình 3. 5. Chức năng thẻ “Favorites” .......................................................................... 34
Hình 3. 6. Giao diện trang chủ ebook ........................................................................... 35
Hình 3. 7. Giao diện trang “Giới thiệu E-Book” .......................................................... 36
Hình 3. 8. Giao diện trang “Cấu trúc ebook” ................................................................ 36
Hình 3. 9. Giao diện trang “Hướng dẫn sử dụng ebook” .............................................. 37
Hình 3. 10. Giao diện trang “Chương 5: Nhóm halogen” ............................................ 37
Hình 3. 11. Giao diện trang “Chương 6: Oxi - Lưu huỳnh” ......................................... 38
Hình 3. 12. Giao diện trang “Phần bài học”................................................................. 38
Hình 3. 13. Giao diện trang “Bài 22 clo” ...................................................................... 39
Hình 3. 14. Giao diện trang “Bài 27 bài thực hành số 2” ............................................. 39
Hình 3. 15. Giao diện trang “Bài tập bài 22: Clo” ........................................................ 44
Hình 3. 16. Giao diện trang “Đọc thêm bài 23” ............................................................ 45

Hình 3. 17. Giao diện trang “Ơn tập chương 5” ........................................................... 45
Hình 3. 18. Giao diện trang “Đề kiểm tra” ................................................................... 46
Hình 3. 19. Giao diện trang “Đề kiểm tra 15 phút” ...................................................... 46
Hình 3. 20. Giao diện trang “Đề kiểm tra 1 tiết” .......................................................... 47
Hình 3. 21. Giao diện trang “Tư liệu tham khảo........................................................... 51
Hình 3. 22. Giao diện trang “Hóa học và đời sống” ..................................................... 54
Hình 3. 23. Giao diện trang “Vui học” ......................................................................... 55
DANH MỤC BẢNG
Bảng 3. 1. Phân phối chương trình nội dung các chương 5: Halogen .......................... 23
Bảng 3. 2. Phân phối chương trình nội dung các chương 6: Oxi – Lưu huỳnh ............ 24

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CNTT: Công nghệ thông tin
GV: Giáo viên
PPDHHH: Phương pháp dạy học hóa học
HS: Học sinh
THPT: Trung học phổ thông
Dd: Dung dịch


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Trong xã hội hiện đại đang biến đổi nhanh – với sự bùng nổ của công nghệ
thông tin, khoa học, kĩ thuật, công nghệ phát triển như vũ bão – thì người giáo viên
khơng thể truyền đạt hết cho học sinh khối lượng kiến thức ngày càng nhiều; phải
quan tâm dạy cho học sinh phương pháp ngay từ cấp tiểu học và càng lên cấp học
cao hơn càng phải được chú trọng.
Trong các phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu rèn luyện
cho người học có những phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự học thì sẽ tạo cho

họ lịng ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi người, kết quả học tập sẽ được
nhân lên gấp bội. Vì vậy, người ta nhấn mạnh mặt hoạt động trong quá trình dạy
học, nỗ lực tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ động, đặt vấn
đề phát triển tự học có sự hướng dẫn của giáo viên.
Sách giáo khoa điện tử là một trong những tài liệu hỗ trợ việc tự học của học
sinh, đó là nguồn cung cấp tri thức quan trọng, nguồn tư liệu cốt lõi, cơ bản để tra
cứu, tìm tịi. Do đó trong q trình làm việc với sách giáo khoa, học sinh không
những nắm vững kiến thức mà cịn rèn luyện thao tác tư duy, hình thành kĩ năng, kĩ
xảo đọc sách.
Ngoài ra, sách giáo khoa điện tử cũng là một trong những tài liệu hỗ trợ việc
tự học của học sinh, đó là nguồn cung cấp hệ thống kiến thức hóa học với những
hình ảnh, phim minh họa sinh động, hấp dẫn nhằm phát huy tính tự giác, chủ động,
sáng tạo, giúp học sinh sớm làm quen dẫn với những ứng dụng của công nghệ
thông tin, hình thành hứng thú học tập và niềm say mê bộ mơn hóa học cho học
sinh.
Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin như hiện nay, tin học đã xâm
nhập vào các ngành nghề và trong mọi lĩnh vực. Viêc ứng dụng công nghệ thông tin
trong giáo dục và đào tạo ở các cấp học, bậc học và ngành học là cần thiết.

1


Để giúp học sinh có cơ hội làm quen với hình thức tự học qua sách điện tử,
tơi đã chọn đề tài: “ Xây dựng ebook hỗ trợ dạy và học hóa học phi kim lớp 10
chuẩn trường trung học phổ thông” với mong muốn hỗ trợ việc dạy và học, góp
phần vào việc đổi mới phương pháp dạy và học hiện nay.
2. Mục tiêu nghiên cứu:
Xây dựng E-book hỗ trợ hoạt động tự học và phát triển tư duy của học sinh
phần hóa học phi kim lớp 10 THPT (chương trình chuẩn) nhằm nâng cao chất lượng
giảng dạy.

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Việc xây dựng E-Book phần hóa học phi kim lớp 10 THPT (chương trình
chuẩn) cho giáo viên và học sinh các trường THPT.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Q trình dạy học hóa học ở trường THPT
4. Phạm vi nghiên cứu
Phần hóa học phi kim lớp 10 THPT chương trình chuẩn (chương 5,6).
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài:
+ Quá trình dạy học.
+ Q trình tự học.
+ Phân tích chương trình, nội dung kiến thức phần hóa học phi kim lớp 10
THPT (chương trình chuẩn).
- Nghiên cứu các phần mền cần thiết cho việc xây dựng E-book.
- Vận dụng cơ sở lí luận và sử dụng các phần mền để thiết kế E-book hóa phi
kim lớp 10 (chương 5,6) THPT.

2


- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm chất lượng của E-book đã
thiết kế.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu thiết kế sách giáo khoa điện tử có nội dung hấp dẫn, giao diện đẹp sẽ
kích thích ứng thú học tập của học sinh, phát triển năng lực tư duy, niềm say mê
đọc sách, góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
- Đọc và nghiên cứu tài liệu

- Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ
thống hóa trong nghiên cứu các tài liệu lý thuyết có liên quan.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Khảo sát ý kiến học sinh và một số giáo viên về tính cực cực cũng như những
mặt còn hạn chế của E-book hỗ trợ dạy và học hóa học phi kim lớp 10 chuẩn.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
- Dùng các phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu, các kết
quả điều tra và các kết quả thực nghiệm để có những nhận xét, đánh giá xác thực.
- Sử dụng các phần mềm và công thức để xử lý kết quả thực nghiệm

3


Chương 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu[7]
Cùng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin và truyền thông,
việc tự học qua mạng, qua hệ thống E-learning và các E-book đang được phổ biến
rộng rãi. Người học có thể học bất cứ lúc nào, bất kì ở đâu, với bất kì ai, học những
vấn đề mà bản thân quan tâm, phù hợp với năng lực và sở thích, phù hợp với u
cầu cơng việc…mà chỉ cần có máy tính và mạng Internet. Việc học trở nên linh hoạt
và mở.
Chính vì thế, các đề tài nghiên cứu về thiết kế website tự học, xây dựng Elearnig, thiết kế E-book đang được mọi người quan tâm nhiều hơn. Sau đây là một
số khoá luận và luận văn tốt nghiệp chuyên ngành hóa học:
Đỗ Ngọc Linh (2005), Nghiên cứu xây dựng giáo trình điện tử hóa học lớp
10, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP Hà Nội.
Phạm Dương Hoàng Anh (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia
Dreamweaver MX và Macromedia Flash MX 2004 để thiết kế website hỗ trợ cho
việc học tập và củng cố kiến thức mơn Hóa học phần Hiđrocacbon khơng no mạch
hở dành cho học sinh THPT, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.
Nguyễn Thị Thanh Hà (2006), Ứng dụng phần mềm Macromedia Flash và

Macromedia Dreamver để thiết kế website về lịch sử hóa học 10 góp phần nâng cao
chất lượng dạy học, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.
Nguyễn Thị Yến (2015), Xây dựng E-book học phần thí nghiệm thực hành
phương pháp dạy học hóa học (phần những thí nghiệm phi kim) cho sinh viên sư
phạm hóa trường đại học sư phạm Đà nẵng, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP Đà Nẵng.
Phạm Thị Phương Uyên (2006), Phối hợp phần mềm Macromedia
Dreamweaver MX 2004 và Macromedia Flash MX 2004 thiết kế website hỗ trợ cho
việc học tập và củng cố kiến thức cho học sinh mơn hố học nhóm oxi – lưu huỳnh
chương trình cải cách, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP Hồ Chí Minh.

4


Lê Thị Xuân Hương (2007), Thiết kế website hỗ trợ việc dạy và tự học
chương Halogen lớp 10 THPT, Khóa luận tốt nghiệp, ĐHSP TP.HCM.
- Các website, E-learning và E-book đều có đặc điểm chung là góp phần
nâng cao hiệu quả cho việc tự học, tự nghiên cứu kiến thức của HS. Tuy nhiên một
số tác giả chưa quan tâm đến một số vấn đề sau:
+ Một số website đòi hỏi phải truy cập Internet mới sử dụng được.
+ Nguồn tư liệu gắn liền nội dung bài học và thực tiễn cuộc sống, hóa học và
mơi trường chưa được phong phú.
+ Các phim thí nghiệm được đưa trực tiếp vào trang nội dung bài học gây
khó khăn trong việc trình bày bố cục bài học. Đơi khi các phim thí nghiệm phải
download về máy mới xem được.
+ Phần vui học giúp HS thư giãn chưa được phong phú và hấp dẫn.
1.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tích cực[6]
1.2.1. Phương pháp dạy học tích cực và vai trò của phương tiện dạy học
Trong thời đại hiện nay, tốc độ phát triển của công nghệ thông tin khiến
cho nhà giáo không thể dạy hết mọi điều cho học trị, mà dù có kéo dài thời
gian để dạy hết mọi điều thì rồi các kiến thức đó cũng nhanh chóng trở nên lạc

hậu. Do đó, người thầy cần phải tìm ra phương pháp dạy học tích cực hơn để
tăng hiệu quả dạy và học. Dạy cho học sinh cách học chủ động, cách học suốt
đời, cách học những điều mà thực tế địi hỏi thay vì việc phải chuyển tải một
lượng kiến thức quá nhiều đến mức chúng không nhớ nổi hoặc cố nhớ lúc học,
còn lúc thi và cần vận dụng thì quên sạch.
Quan niệm và tiêu chuẩn dạy tốt thường thay đổi theo thời gian và được
chính xác hoá dần. Trước đây, “dạy tốt” thuần tuý là nghệ thuật cá nhân,
với cách giảng truyền thống “thầy nói, trò ghi”, chủ yếu vẫn là theo hướng làm
cho học sinh dễ tiếp thu những gì thầy “độc thoại” ở lớp. Nó đã bộc lộ nhiều
nhược điểm, trong đó hai nhược điểm lớn nhất là:

5


– Đặt học sinh vào vị trí thụ động, chờ đợi. Cách dạy này chưa thể giúp
cho người học “biến quá trình được đào tạo thành tự đào tạo”.
– Chưa kiểm sốt được nội dung có phù hợp với mục tiêu đào tạo thực
hành hay khơng.
Do đó, đến nay dạy tốt còn phải đáp ứng những đòi hỏi mới do thực
tiễn đặt ra.
1.2.2. Vai trị của cơng nghệ thơng tin trong việc nâng cao tính tích cực của học sinh
Xuất phát từ các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước nhất là chỉ thị 58CT/UW của Bộ Chính Trị [3] ngày 07 tháng 10 năm 2000 về việc đẩy mạnh ứng
dụng công nghệ thông tin phục vụ sự nghiệp Cơng nghiệp hóa và Hiện đại hóa đã
chỉ rõ trọng tâm của ngành giáo dục là đào tạo nguồn nhân lực về công nghệ thông
tin và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giáo dục và đào tạo,
đây là nhiệm vụ mà Thủ tướng Chính phủ đã giao cho ngành giáo dục giai
đoạn 2001–2005 thông qua quyết định số 81/2001/QĐ-TTg.
Hiện nay các trường đại học, cao đẳng và trường phổ thơng đều trang bị
phịng máy tính, phịng đa năng, kết nối Internet và Tin học được giảng dạy chính
thức. Một số trường cịn trang bị thêm thiết bị ghi âm, chụp hình, quay phim

(Sound Recorder, Camera, Camcorder), máy quét hình (Scanner), và một số thiết
bị khác, tạo cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin cho giáo viên sử dụng vào quá
trình dạy học của mình. Cơng nghệ thơng tin mở ra triển vọng to lớn trong việc
đổi mới các phương pháp và hình thức dạy học. Những phương pháp dạy học theo
cách tiếp cận kiến tạo, phương pháp dạy học theo dự án, dạy học phát hiện và giải
quyết vấn đề càng có nhiều điều kiện để ứng dụng rộng rãi [5]. Các hình thức dạy
học như dạy học đồng loạt, dạy theo nhóm, dạy học cá nhân cũng có những đổi
mới trong mơi trường công nghệ thông tin và truyền thông. Chẳng hạn, cá nhân
làm việc tự lực với máy tính, với Internet, dạy học theo hình thức lớp học phân
tán qua mạng, dạy học qua cầu truyền hình. Nếu trước kia người ta nhấn mạnh tới
phương pháp dạy sao cho người học nhớ lâu, dễ hiểu, thì nay phải đặt trọng tâm là

6


hình thành và phát triển cho người học các phương pháp học chủ động. Nếu
trước kia người ta thường quan tâm nhiều đến khả năng ghi nhớ kiến thức và
thực hành kỹ năng vận dụng, thì nay chú trọng đặc biệt đến phát triển năng lực
sáng tạo của người học. Như vậy, việc chuyển từ “lấy giáo viên làm trung tâm”
sang “lấy người học làm trung tâm” sẽ trở nên dễ dàng hơn.
Sử dụng máy tính như cơng cụ dạy học hay như là phương tiện góp
phần nâng cao tính tích cực trong dạy - học là để khai thác điểm mạnh của kỹ
thuật hiện đại hỗ trợ cho quá trình dạy - học. Máy tính có thể mơ phỏng
những hiện tượng không thể hoặc không nên để xảy ra trong nhà trường,
khơng thể hoặc khó thể hiện nhờ những phương tiện khác. Việc mơ phỏng có
thể tránh được những thí nghiệm nguy hiểm, vượt quá những hạn chế về thời
gian, khơng gian và kinh phí.
Máy tính có khả năng lưu giữ một lượng thông tin rất lớn và tái
hiện chúng dưới những dạng khác nhau trong thời gian hạn chế. Máy tính
có thể được dùng như một máy soạn thảo văn bản tuyệt vời. Người giáo viên

có thể dùng nó để chuẩn bị bài giảng, nội dung giảng dạy,… và chỉnh sửa, bổ
sung, cập nhật thông tin cho bài giảng ln mới, ln phong phú và sinh động.
Máy tính cũng được dùng để tạo ra các bảng tính với những cơng thức hoặc
chương trình cài đặt sẵn và do đó có thể giúp người học trong việc điều tra,
nghiên cứu… và máy tính có thể hỗ trợ tốt cho những người học khác nhau từ
người có tài năng đến người bị khuyết tật…
Máy tính cịn cho phép người học học theo từng bước riêng của
mình, do đó tiết kiệm được nhiều thời gian giảng bài trên lớp, tạo nên khả năng
cá thể hoá trong học tập của người học. Các chương trình dạy học trên máy
cịn tạo điều kiện cho người học tự củng cố những kiến thức mà mình chưa
nắm vững. Mơ phỏng trên máy tính giúp người học tự rèn luyện kỹ năng
thực hành, làm các bài thí nghiệm mà khơng cần có trang thiết bị thực.
Dạy học bằng máy tính nói riêng cũng như sử dụng các phương tiện
hiện đại nói chung có ưu điểm nổi bật là: Hàm lượng thông tin truyền đạt cao
7


trong thời gian ngắn, cách truyền đạt thông tin sinh động tạo điều kiện cho người
học dễ tiếp thu kiến thức được truyền đạt, gây hứng thú trong học tập; thơng
tin được truyền đạt cho người học bằng nhiều hình thức, bài giảng được chắt lọc
từ các bài mẫu và từ nhiều nguồn tư liệu tổng hợp. Giáo viên khi đó tiết kiệm
được thời gian “chết” (thời gian để vẽ các sơ đồ, hình vẽ, kẻ bảng, viết cơng
thức,…) trên lớp. Do đó, chất lượng bài giảng rất cao và hiệu quả sử dụng giờ
giảng cũng rất cao.
Dạy học, xét về hình thức tiến hành là một quá trình truyền thơng
hai chiều. Vì vậy, việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy học nói chung,
vào nâng cao tính tích cực trong dạy - học nói riêng là xu hướng tất yếu của thời
đại. Sở dĩ như vậy là vì cơng nghệ thơng tin có những những thế mạnh mang lại
cho con người sử dụng nó là: tốc độ cao, nhất qn, chính xác và ổn định.
Ứng dụng cơng nghệ thơng tin để nâng cao tính tích cực trong dạy- học

là xu hướng tất yếu còn được lý giải qua các chức năng của công nghệ thông tin
mang lại cho con người như thu thập, xử lý, lưu giữ và truyền dữ liệu.
Công nghệ thông tin sẽ làm thay đổi không chỉ nội dung và cả phương pháp
truyền đạt của người thầy trong dạy học:
– Có thể minh hoạ bài giảng một cách sinh động thơng qua hình ảnh, âm
thanh.
– Có thể tiến hành các thí nghiệm minh hoạ trực tiếp trong khi giảng.
– Có thể chỉ ra các tài liệu tham khảo, cần thiết ngay trong lúc giảng.
– Nguồn thơng tin đa dạng, phong phú, sinh động và có cả yếu tố bất ngờ.
– Có thể làm tăng hàng chục, hàng trăm lần lượng thông tin trong một
giờ giảng bài.
– Có thể hướng dẫn học sinh tự học, tự nghiên cứu.
Trong dạy học hiện đại, người thầy dạy những tri thức mà người học
cần và xã hội đang đòi hỏi, người dạy quản lý, tổ chức quá trình nhận thức,

8


dẫn dắt học viên tiếp cận khai thác kho tài nguyên tri thức của nhân loại, để
người học tự tìm kiếm tri thức, tự sáng tạo. Công nghệ thông tin là phương
tiện hữu hiệu giúp người thầy thực hiện được mục tiêu trên.
1.3. E-book [9]
1.3.1. Khái niệm
E-Book là từ viết tắt của electronic book (sách điện tử). Hiểu một cách
đơn giản, E-book là sản phẩm “số hóa” cuốn sách in, là một hình thức văn bản, mà
để đọc được, cần phải có máy tính điện tử (computer) hoặc máy đọc sách điện tử (EBook readers, smartbook). Một số điện thoại di động (smartphone) cũng có thể dùng
để đọc E-book .
Như vậy E-Book là toàn bộ kịch bản dạy học của người thầy được số hóa,
tạo nên một phần mềm dạy học hồn chỉnh có tương tác và khả năng quản lý.
Đặc biệt là nó có thể thay thế vai trị của người thầy ở một số thời điểm nhất

định. Toàn bộ hoạt động dạy học được chương trình hóa thơng qua môi trường
multimedia, thông tin được truyền dưới các dạng: văn bản (text), đồ họa
(graphics), hoạt cảnh (animation), ảnh chụp (image), âm thanh (audio) và phim
video (video clip).
1.3.2. Ưu, nhược điểm của e-book
1.3.2.1. Ưu điểm:
- Là sản phẩm của công nghệ, e-book có nhiều ưu điểm so với sách in giấy
truyền thống như:
- Dễ dàng chia sẻ.
- Gọn nhẹ nhưng có khả năng lưu trữ tốt (chỉ một tập tin có thể lưu trữ được
thơng tin của những cuốn sách lên tới hàng trăm trang).
Đơn giản trong việc chỉnh sửa (đây là điểm mà sách in giấy khơng có được).
- Ngồi ra, e-book cịn bao gồm cả những video hướng dẫn (training video)
hoặc những file âm thanh (audio book hay cịn gọi là “sách nghe”), chính vì vậy e-

9


book đem đến cho người đọc những trải nghiệm sinh động và hấp dẫn, giúp người
đọc dễ tiếp cận được với thông tin.
- Thiết bị đọc e-book nhiều chức năng: Có thể được đọc trong ánh sáng
thấp hoặc thậm chí cả bóng tối. Có nhiều chế độ đọc khác nhau, có thể chỉnh sửa
nội dung sách điện tử hay ghi chú, đánh dấu trên sách mà không làm hư hại gì đến
sách. Có chức năng tìm kiếm nhanh một từ bất kì trong sách… Ngồi chức năng
đọc văn bản và hình ảnh, thiết bị đọc e-book có thể đọc được cả file âm thanh và
video. Do đó, nếu người đọc khơng thích đọc văn bản thì có thể chọn chức năng
nghe phiên bản âm thanh. Một số e-book cịn có những ứng dụng flash cho phép
người đọc tương tác với các nội dung trong e-book.
- Khơng tốn chi phí vận chuyển: Chỉ cần tải e-book từ trang web, không
cần phương tiện vận chuyển và không mất thời gian vận chuyển.

- Chức năng tìm kiếm tiện lợi: Phần mềm đọc e-book có chức năng tìm
kiếm, chỉ cần nhập một từ cần tìm trong ơ tìm kiếm, lập tức sẽ nhảy đến trang có
chứa từ cần tìm. Điều này đặc biệt hữu ích khi cần tra cứu tài liệu, chẳng hạn khi
tra từ điển.
- Nguồn tài liệu rộng lớn: Hiện có sẵn một kho e-book khổng lồ để người
đọc có thể tải về và lưu trữ trong các thiết bị số cầm tay như điện thoại di động,
pocket PC, thiết bị đọc e-book…
– Khả năng lưu trữ và di chuyển: Với một thiết bị
đọc e-book nhỏ gọn như kích thước của một cuốn sách thơng
thường nhưng có thể lưu hàng ngàn sách điện tử tùy thuộc
vào dung lượng bộ nhớ của nó. Và e-book tồn tại trên môi
trường mạng nên cũng không cần tốn diện tích nhà kho
Hình 1.1. Kho sách

để chứa như sách in.
- Đa ngôn ngữ: Hiện nay, một cuốn sách điện tử

có thể được dịch ra nhiều thứ tiếng khác nhau. Người đọc có thể lên trang web và
chọn mua một cuốn sách phù hợp với ngôn ngữ của mình. Điều này rất thuận lợi
cho người đọc ở mọi quốc gia trên thế giới, giúp cuốn sách đến được với nhiều đối
tượng khác nhau.
10


- Chi phí thấp: Chi phí cho một cuốn e-book rẻ hơn nhiều lần so với sách in
thông thường. Hơn nữa, phần lớn sách điện tử là miễn phí. Một phiên bản e-book có
giá thành sản xuất chỉ bằng 2/3, thậm chí là 1/3 so với giá thành một phiên bản sách
in. Đã vậy, thời gian cho ra đời một phiên bản e-book nhanh hơn so với sách in và
không tốn bột giấy nên có tác động tốt tới mơi trường tự nhiên.
- Phân phối: So với cách xuất bản sách dạng bản in trên giấy, xuất bản

sách dưới dạng e-book rẻ hơn và dễ dàng hơn, đặc biệt thuận lợi cho các tác giả
tự xuất bản sách điện tử.
1.3.2.2. Nhược điểm:
- Thiết bị đọc e-book đắt tiền: Sách điện tử yêu cầu
một thiết bị điện tử để hiển thị nó. Nhiều định dạng ebook
yêu cầu phần mềm chuyên dụng để hiển thị chúng. Một
cuốn sách điện tử phụ thuộc vào thiết bị để đọc nó, nếu
thiết bị hay phần mềm đọc e-book bị lỗi thì sẽ gây ảnh Hình 1.2. Thiết bị điện tử
hưởng đến nó. Giá cả đắt đỏ cũng là trở ngại với việc phổ
biến e-book đến với nhiều đối tượng. Tuy nhiên nếu coi đây là sự đầu tư lâu dài thì
với chi phí mua một thiết bị đọc e-book và e-book vẫn tiết kiệm hơn so với đầu tư
một kho sách in khổng lồ.
- Tính phổ cập thấp: Hiện nay, phần lớn độc giả lại thích đọc sách in bình
thường hơn so với đọc sách trên màn hình vi tính. Ngồi ra việc sử dụng E-book
thời gian dài liên tục cũng có thể ảnh hưởng đến thị lực.
- Vi phạm tác quyền: Trong một vài trường hợp, sách điện tử có thể được
phổ biến mà khơng có sự chấp thuận của tác giả hoặc nhà sản xuất.
Tóm lại, ngồi ưu điểm thì e-book cũng có những khuyết điểm riêng. Nhưng
cân nhắc giữa lợi và hại thì e-book vẫn là lựa chọn hàng đầu, phù hợp với xu
hướng phát triển cơng nghệ và trí tuệ con người.

11


1.4. Tự học [4]
1.4.1. Sự cần thiết của tự học
Tự học có ý nghĩa quyết định quan trọng đối với sự thành đạt của mỗi người.
Tự học là con đường tự khẳng định của mỗi người. Tự học giúp cho con
người giải quyết mâu thuẫn giữa khát vọng cao đẹp về học vấn với hồn cảnh khó
khăn của cuộc sống cá nhân.

Tự học khắc phục nghịch lý: Học vấn thì vơ hạn mà tuổi học đường thì có
hạn. Sự bùng nổ thơng tin làm cho người thầy khơng có cách nào truyền thụ hết
kiến thức cho trò, trò phải học cách học, tự học, tự đào tạo để không bị rơi vào tình
trạng “tụt hậu”. Đối với học sinh THPT, quỹ thời gian 3 năm được đào tạo ở bậc
học này chắc chắn sẽ không thể nào tiếp thu được hết khối lượng kiến thức khổng lồ
trong chương trình. Vì vậy, tự học là một giải pháp khoa học giúp giải quyết mâu
thuẫn giữa khối lượng kiến thức đồ sộ với quỹ thời gian ít ỏi ở nhà trường.
Tự học là con đường tạo ra tri thức bền vững cho mỗi người. Quá trình tự
học khác hẳn với quá trình học tập thụ động, nhồi nhét, áp đặt. Quá trình tự học
diễn ra theo đúng quy luật của hoạt động nhận thức. Kiến thức có được do tự học là
kết quả của sự hứng thú, của sự tìm tịi, lựa chọn nên bao giờ cũng vững chắc bền
lâu. Có phương pháp tự học tốt sẽ đem lại kết quả học tập cao hơn. Khi học sinh
biết cách tự học, học sinh sẽ “có ý thức và xây dựng thời gian tự học, tự nghiên cứu
giáo trình, tài liệu, gắn lý thuyết với thực hành, phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo, biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo”.
Người học phải biết cách tự học vì học tập là một quá trình suốt đời. Đối với
học sinh THPT, nếu khơng có khả năng và phương pháp tự học, tự nghiên cứu thì
khi lên đến các bậc học cao hơn như đại học, cao đẳng… học sinh sẽ khó thích ứng
với cách học địi hỏi phải tự học tập, tự nghiên cứu thường xuyên do đó khó có thể
thu được một kết quả học tập tốt.
Tự học của học sinh THPT cịn có vai trị quan trọng đối với yêu cầu đổi mới
giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo tại các trường phổ thông. Với lối

12


dạy theo hướng “nhồi nhét” trong các nhà trường phổ thơng hiện nay, học sinh khó
có thể có thời gian để tự học và tự học có hiệu quả. Đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng tích cực hóa người học sẽ phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng
tạo của người học trong việc lĩnh hội tri thức khoa học. Vì vậy, tự học chính là con

đường phát triển phù hợp với quy luật tiến hóa của nhân loại và là biện pháp sư
phạm đúng đắn cần được phát huy ở các trường phổ thông.
1.4.2. Khái niệm tự học
Theo từ điển Giáo dục học − NXB Từ điển Bách khoa 2001, tự học là “quá
trình tự mình hoạt động lĩnh hội tri thức khoa học và rèn luyện kỹ năng thực hành
khơng có sự hướng dẫn trực tiếp của giáo viên và sự quản lý trực tiếp của cơ sở
giáo dục, đào tạo”.
Theo TS. Võ Quang Phúc: “Tự học là một bộ phận của học, nó cũng
được hình thành bởi những thao tác, cử chỉ, ngơn ngữ, hành động của người học
trong hệ thống tương tác của hoạt động dạy học. Tự học phản ánh rõ nhất nhu cầu
bức xúc về học tập của người học, phản ánh tính tự giác và sự nỗ lực của người
học, phản ánh năng lực tổ chức và tự điều khiển của người học nhằm đạt được kết
quả nhất định trong hoàn cảnh nhất định với nồng độ học tập nhất định”.
1.4.3. Các hình thức của tự học
Theo PGS.TS Trịnh Văn Biều, có 3 kiểu tự học:
− Tự học khơng có hướng dẫn: Người học tự tìm lấy tài liệu để đọc, hiểu,
vận dụng các kiến thức trong đó. Đối tượng dùng kiểu tự học này khá đa dạng, có
thể là những người đã trưởng thành, những nhà khoa học; cũng có thể là học sinh
phổ thơng có sự đam mê về một lĩnh vực hoặc bộ mơn nào đó (tự học tin học, tự
học đồ họa, …).
− Tự học có hướng dẫn: Có giáo viên ở xa hướng dẫn người học bằng tài
liệu hoặc bằng các phương tiện thông tin khác.
− Tự học có hướng dẫn trực tiếp: Có tài liệu và gặp trực tiếp thầy một số
tiết trong tuần, được thầy chỉ dẫn, giảng giải, sau đó về nhà tự học. Đây là hình
13


thức cần được đưa vào phổ biến trong nhà trường phổ thơng vì mức độ của nó
phù hợp với khả năng của học sinh.
Như vậy sự thuận lợi đối với người học tăng dần, nếu tự học khơng có

hướng dẫn thì người học gặp rất nhiều khó khăn, nếu gặp khó khăn, trở ngại thì
khơng biết hỏi ai và mất nhiều thời gian vì vậy hình thức tự học phù hợp với học
sinh là tự học có hướng dẫn vì hình thức này vừa tiết kiệm thời gian, việc tự học
của học sinh đã được định hướng đồng thời vừa giúp HS phát huy khả năng làm
việc độc lập.
1.4.4. Cách hướng dẫn học sinh tự học
– Xác định và giao nhiệm vụ tự học, tự nghiên cứu cho học sinh: Chọn
trong chương trình mơn học những nội dung, vấn đề (ngoài những nội dung, vấn
đề đã được thảo luận tại lớp, hoạt động theo nhóm) và chỉ rõ mục đích, yêu cầu,
cách thức thực hiện để giao cho học sinh tự học, tự nghiên cứu. Liệt kê đủ chi tiết
các công việc học sinh phải làm.
– Biên soạn các tiêu chí đánh giá, xác định thời gian nộp báo cáo kết quả tự
học, tự nghiên cứu của HS và thông báo cho HS ngay khi giao nhiệm vụ tự học, tự
nghiên cứu.
– Cung cấp tài liệu và giới thiệu địa chỉ tìm tài liệu tối thiểu HS cần đọc,
nghiên cứu. Hướng dẫn cách thức tìm kiếm, xử lí thơng tin khi tự học, tự nghiên
cứu (chỉ rõ cách tìm kiếm theo cấu trúc kiến thức của bài học, cụ thể đến từng
chương, mục, trang,... của các học liệu thông qua các phiếu học tập phát cho HS
trong giờ lên lớp của bài học đó).
– Tạo điều kiện cho HS được tiếp xúc dễ dàng và nhận các tư vấn cần thiết.
– Đánh giá, nhận xét kết quả tự học, tự nghiên cứu, tận dụng thời gian trả bài
như một giờ giải đáp và sửa lỗi cho HS.
– Đánh giá kết quả tự học, tự nghiên cứu của HS và tích lũy kết quả
cuối cùng của môn học.

14


1.4.5. Cách tự học của HS
– Nhận và xây dựng kế hoạch chi tiết thực hiện nhiệm vụ tự học, tự

nghiên cứu mà giáo viên đã giao cho.
– Thực hiện thật tốt kế hoạch nói trên (mạnh dạn liên hệ với giáo viên để
được tư vấn, hỗ trợ về vấn đề đang tự học, tự nghiên cứu).
– Làm bài thu hoạch theo các tiêu chí đánh giá của giáo viên, tranh thủ
những ý kiến góp ý của bạn, tư vấn của giáo viên trước khi nộp bài.
– Hệ thống hóa, lưu giữ tài liệu, kết quả tự học, tự nghiên cứu thuận tiện
cho việc tra cứu, sử dụng sau này.
– Học cách tự đọc tài liệu để hiểu sâu từng nội dung, từng chương và tiến
tới cả học phần.
– Tự triển khai những vấn đề cụ thể của bài học như giải bài tập, thiết kế,
chuẩn bị câu hỏi cho các giờ thảo luận trên lớp. Hãy đi từ dễ đến khó, từ đơn
giản đến phức tạp.
Như vậy, HS được tự học ngay trên lớp dưới sự hướng dẫn của giáo viên, từ
đó hình thành thói quen tự học, tự nghiên cứu. Khi đã thành thói quen tự học thì
HS sẽ luôn đào sâu suy nghĩ không những tự học ngay trên lớp, trong giờ tự học,
mà còn học ở mọi nơi, mọi lúc. Và điều quan trọng hơn cả là sau này HS có khả
năng tự học, tự nghiên cứu để tự hồn thiện mình đáp ứng được sự thay đổi do
yêu cầu của việc học tập, cũng như sự phát triển như vũ bão của các ngành khoa
học kỹ thuật.
1.5. Tự học qua E-book và lợi ích
1.5.1. Tự học qua E-Book
Ngày nay cùng với sự bùng nổ của cơng nghệ thơng tin thì việc học
qua mạng hay qua E-Book ngày càng trở nên phổ biến và vô cùng cần thiết. Với
hình thức học này người học sẽ chủ động tìm kiếm tri thức để thỏa mãn những

15