sống - nxb văn học

MụcLục
Ngoàilề
Phần1
Phần2
Phần3
PhầnKết


Ngồilề:
-SốngđượcgiảiMườicuốnsáchhaycủaThờibáoTrungquốc(ĐàiLoan),
giảiMườicuốnsáchhaycủatạpchí“Bácích”(HồngKơng)vàgiảithưởngVăn
họcGelinthânkapocủaÝ.
-TácphẩmnàyđãđượcTrươngNghệMưudựngthànhphimcùngtên.
- Ngồi Sống hiện Dư Hoa cịn có tiểu thuyết Huynh Đệ đã được dịch ra
tiếngViệtnhưngchỉmớiđượctập1và“ChuyệnHứaTamQuanbánmáu”.
-Đánhmáyhồnthànhlúc9h55’ngày23tháng7năm2006bởiCaoĐăng
LưuvàHồLêTuấnAnh
Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com


Phần1
Lúc cịn trẻ hơn bây giờ mười tuổi, tơi được giao cho một nghề rong chơi
nhànlắm:Vềcácvùngquêthuthậpcaodaodângian.Cảmùahènămấy,tôi
như một con chim sẻ bay tung tăng, rong ruổi trên đồng q thơn xóm ăm ắp
tiếngvesầuvàánhnắng.Tơithíchuốngnướctràcóvịđắngcủanơngdân.Họ
đểthùngnướctràởdướibongcâybênbờruộng.Tơicứviệccầmcáibátbám
cáutràđennhẻmmúcnướcuốngtựnhiên,lạicịnrótđầymộtbìnhtoongcủa
mình, nói với cánh đàn ơng trên ruộng dăm ba câu vớ vẩn, rồi đi thẳng trong
tiếngcườikhúckhíchvìtơicủacáccơgái.Tơiđãtừngnóichuyệnvớimộtơng
giàcoiruộngdưacảmộtbuổichiều.Đâylàlầntơiđượcăndưanhiềunhấttrong

đời.Khitơiđứnglênchàotạmbiệt,độtnhiênpháthiệnmìnhbướcđikhókhăn
nhưngườiđànbàchửa.Sauđó,tơingồiởngưỡngcửavớimộtngườiphụnữđã
lênchứcbànội.Bàvừabệngiàycỏ,vừahátchotơinghebà“Thángmườimang
thai”. Tơi thích nhất là vào lúc chiều tối, ngồi trước nhà nông dân, nhìn họ té
nướcgiếnglênsânchobụikhỏibaylên,ánhnắngcuốingàylunglaynhènhẹ
trênngọncây;tơicầmcáiquạthọđưacho,nếmmiếngdưanéncủahọmằnmặn
nhưmuối,nhìncơgáinàođó,nghemấybàgiàkểchuyệnngàyxửangàyxưa.
Mùahèấystnữatơicịnlaovàomộtchuyệntình.Tơigặpmộtcơthơnnữ
xinhxinhthinhthích,mãibâygiờkhnmặttráixoanbánhmậtcủacơấyvẫn
cịnlấplánhtrướcmắttơi.Lúctơigặpchơấy,thìcơấyđangxắnốngquầnngồi
trên bãi cỏ xanh bên bờ song, tay cầm một cái roi tre, chăn đàn vịt béo mùm
mĩm.Cơgáimườisáumườibảytuổinàyđãethẹnnóichuyệnvớitơisuốtmột
buổichiềunóngnực.Tơinhìncơấylenlénbỏốngquầnxuống,giấuchẽngón
chânđiđấtcủamìnhvàolùmcỏ.Chiềuhơmấytơitándóclắm,rêuraokếhoạc
sẽđưacơấyđichơiởcácnơinhưthếnào.Cơấyvừangạcnhiênvừamừng.Lúc
đangcơnsaysưa,quảlàtơicũngđãnóinhữngcâuthậtlong.Cóđiềuởbêncơ
ấy,chỉcảmthấythâmtâmmìnhvuivẻ,chứkhơngsuynghĩsaynàysẽrasao.
Nhưngsauđó,bangườianhtrailựclưỡngkhỏenhưtrâucủacơấyđiđến,tơi
mới giật nảy người, cảm thấy mình nên vĩnh biệt cơ gái đáng u này; nếu
khơng,tơisẽchẳngthểtránhkhỏiviệclấycơấylàmvợ.
Tơibỏđivớidángdấpthếnày:Đầuđộimũlárộngvành,chânđidéplê,một
cáikhănmặtgiắtvàothắtlưngdaởđằngsaunhưcáiđiđậpvàomơng.Tơihá
tomồmngápmộtcái,bướctảnmạntrênconđườngmịn.Đơidéplêcủatơicứ
lạchbạchlạchbạch,hấttungbụiđường,ynhưcảnhlúcbánhxelănqua.
Một hơm sau buổi trưa, tôi đến dưới một cây cành lá sum suê, bỏ mũ lá
xuống,rútchiếckhănmặtđằngsaulaumồhơitrênmặt.Tơiđưamắtnhìnbốn
phía,lúcđócáccánhđồngđãháihếtbơng,cómấyngườiđànbàkhăntayđội


đầuđangnhổcâybơngtrongruộng,họchốcchốclạirungngườirũsạchbùnđất

ởrễcây.Đằngsautơilàmộtcáiao,ánhnắngdátvànglênmặtnước.Tơingồi
dựavàogốccâynhìnraao.Tơilụctrongbalơcủamình,đangdodựtrướcmấy
cuốnsáchcùngtụtramộtlúc,thìrơiramộtbứcthư;tơiliềnchohếtsáchvào
trongbalơ,cầmbứcthưbốtơigửimàtơinhậnđượctrướckhiđicơngtác.Bố
tơichỉviếtcóhaicâunhưthếnày:“Nhậnđượcthưcủacon,bốmẹvuivẻcảmột
ngày.Nhưnglúcđóbốmẹconđềucịntrẻ,dễxúcđộng”.Bốtơichâmbiếmmột
cáchcóthiệnchí,làmchotơicảmthấyhếtsứcvuivẻkhiđọclại.Đãhơnmột
nămtơikhơnggửithưvềnhà;saukhiđọcbứcthưnày,tơivẫncảmthấykhơng
có việc gì đáng kể để viết thư nói với bố mẹ. Tơi bỏ thư vào ba lơ và nhanh
chóngqnbốmẹ.Tơicảmthấymìnhbuồnngủ,liềnnằmtrênbãicỏxanhdưới
bóngcây,úpchiếcmũlálênmặt,gốichiếcbalơvàođầu,nhắmmắtlại.
Trênconđườngđivàogiấcngủ,khimànđêmbngxuống,tơinhìnthấybố
mẹ mình ngồi trong chăn trên giường, chiếc radio kiểu cũ để ở nóc tủ đầu
giườngphủmộttấmvảilụacóhìnhvẽlátre.Bốmẹtơibànluậnvềtơivớimột
giọngnhưkhibànluậnvềchiếcmáyradio.Trênmặtbốmẹtơinởnụcườinhàn
nhạt.Cảnhtượngnàykhiếntơibừngtỉnh,tơimởmắt,cảmthấyánhnắnglọtqua
kẽlávàkhenanmũchiếuvàomình.
Trẻhơnbâygiờmườituổi,tơinằmgiữabãicỏvàlácâyngủliềnhaitiếng
đồnghồ.Tronglúcnằmngủ,cómấyconkiếnbịlênchân;tuyngủsaytơivẫn
búngtrúngnhữngconkiếnấy.Sauđóhìnhnhưtơiđãđếngầnbờsơng,mộtơng
giàchốngbènứatừxaqtlanhlảnh.Tơigiậtmìnhngồidậy,nhìnthấymộtơng
giàđangdạybảocontrâugiàởthửaruộngbêncạnh.
Cólẽcontrâugiàcàyruộngđãthấmmệt,nócứcúigằmđầuxuốngđứngì
tạichỗ.Ơnggiàlưngtrầncầmcàyởđằngsau,hìnhnhưbấtbìnhtrướctháiđộlì
lợmcủacontrâu.Tơingherõcáigiọngsangsảngcủaơngnóivớinó:
-Làmthâncontrâuthìphảikéocày,làmthânconchóthìphảigiữnhà,làm
ơng hịa thượng thì phải đi xin của bố thí, làm thân con gà sống thì phải gáy
sáng,làmthânđànbàthìphảidệtcửi.Thửhỏicócontrâunàokhơngphảikéo
cày?Cáilýnàycótừngàyxửangàyxưa.Đi!Đinào!
Saukhingheơnggiànóivậy,hìnhnhưcontrâugiàmệtmỏiđãbiếtsai.Nó

ngẩngđầukéocáicàyđilênphíatrước.
Tơithấylưngơnggiàđenthủiđenthuinhưlưngtrâu.Haicáimạngsốnggià
nualậttừngluốngđấtcủathửaruộngkhơcứnglênkêusầnsật,trơngnhưnhững
consóngnổilêntrênmặtnước.Tiếptheođó,tơinghegiọngơnggiàhátkhan
khanthơthơmàhếtsứccảmđộng.Ơnghátmộtbàicadaocổ,đầutiênlàmột
chuỗilờidâníaíơi,sauđólàhaicâu:
Hồngđểchotalàmconrể.
Đườngxavờivợitakhơngđi.


Bờivìđườngxathămthẳm,khơngmuốnđilàmconrểvua.Lờihátđắcý
củaơnggiàkhiếntơicườikhơngthànhtiếng.Cólẽcontrâuđãđichậmlại,ơng
giànóito:
-NhịHỷ,HữuKhánh,khơngđượcchâylười.GiaTrân,PhượngHàcàytốt
lắm.KhổCăncũngđược.
Mộtcontrâulạicónhiềutêngọithếsao?Tơihiếukỳđiđếnbờruộng,hỏi
ơnggiàđangđếngần:
-Contrâunàyrútcuộccóbaonhiêutên,thưaơng?
Ơnggiàvịncàyđứnglại,ngắmngíatơitừđầuđếnchânmộtlúcrồihỏi:
-Cậulàngườiởtỉnhphảikhơng?
-Vângạ!-Tơigậtgậtđầu.
Ơnggiàđắcý:
-Tơinhìnmộtcáilànhậnrangay.
-Contrâunàycóbaonhiêutên,thưaơng?-Tơihỏilại.
-Nóchỉcómộttên,gọilàPhúQ.-Ơnggiàtrảlời.
-Vừagiờơnggọinhữngmấytêncơmà?
-Ồ!-Ơnggiàcườihềnhhệch,vẫyvẫytayvớitơitỏvẻbímật.
Khitơibướcđếngần,ơngđịnhnóilạithơi.Ơngnhìncontrâuđangngẩng
đầunghengóng,liềnqt:
-Màyđừngcónghetrộm,cúixuống!

Contrâuquảnhiêncúixuống.Lúcnày,ơnggiàmớikhekhẽbảotơi:
-Tơisợnóbiếtchỉcómìnhnókéocày,nênđãgọiravàicáitênđểđánhlừa
nó.Nghethấycịncónhữngcontrâukháccũngđangkéocày,nósẽvuilên,kéo
khỏehơn.
Trongánhnắng,nụcườitrênkhnmặtđensạmcủaơnggiàtrơngrấttươi,
những nếp nhăn trên mặt uốn lượn một cách vui vẻ, bám đầy bùn đất ở bên
trong,trơngnhưnhữngconđườngmịnngangdọctrênđồngruộng.
…Bốnmươinămtrước,bốmẹtơithườngđiđilạilạiởđây.Thờiđó,cảnh
nhàcịnchưalụnbại,giađìnhhọTừchúngtơicóhơnmộttrămmẫuruộng;từ
đâychomãiđếnchỗốngkhóicủanhàmáyđằngkiađềulàđấtcủagiađìnhtơi.
Bốtơivàtơilàơngbốvàơngcongiàucónứctiếnggầnxa.Khichúngtơiđi
đường,tiếnggiàyvanglênnhưtiềnđồngkêuxủngxoảng.VợtơilàGiaTrân,
congáiơngchủbngạoởthànhphố;cơấycũngxuấtthântừgiađìnhcótiền
của,nghĩalàxếptiềnlên,tiềnrơitrêntiềnkêulengkeng.Đãbốnmươinămnay
tơikhơngcịnnghenhữngtiếngkêuấy.
TơilàđứaconhưhỏngcủagiađìnhhọTừ.Nóitheolốinóicủabốtơi,thìtơi
làđứaconnghiệpchướngcủaơng.Tơiđãhọcmấynămtrườngtưthục.Thầy
giáotrườngtưthụcmặcáodài,khithầygọitơiđọcmộtđoạnsáchlàlúctơivui
vẻnhất.Tơiđứngdậy,cầmquyển“Vănngànchữ”đóngbằngchỉ,nóivớithầy


giáo:
-Chúýlắngnghe,bốđọcchoconnghemộtđoạnnhé!
Thầygiáotưthụcmáitócđãhoarâm,bảovớibốtơi:
-Cậucontrainhàơnglớnlênchắcchắnsẽlàmộttênlưumanh.
Ngaytừlúccịnbétơiđãhếtphươngcứuchữa.Bốtơibảothế.Thầygiáo
trườngtưthụcbảotơilàgỗmụckhơngchạmtrổđược.Bâygiờnghĩlại,bốtơi
vàthầygiáođềunóiđúng.Thờiđótơikhơngnghĩthế,tơinghĩtơicótiền,hơn
nữabốtơichỉcótơilàđứacontraiduynhất.
Lúchọctrườngtưthục,tơikhơngbaogiờđibộ,ngàynàocũngcómộtngười

làmthcõngđếntrường.Lúctanhọc,anhtađãngồixổmconglưngcungkính
chờsẵnởđó.Saukhicưỡilên,tơivỗvỗvàođầuanhta,bảo:
-TrưởngCăn,chạyđi.
KẻđiởcótênlàTrưởngCăncochânchạy.Tơingồitrênlưngcứngậtngà
ngậtngưỡng,ýnhưconchimsẽđậutrênngọncây,tơigiụcanhta:
-Bayđichứ!
Anhtaliềnnhảyquớtừngbướcravẻđangbay.
Saukhilớn,tơithíchlêntỉnhchơi,thườngmườingàynửathángkhơngvề
nhà. Tơi mặc áo lụa trắng, mái tóc bơi va-dơ-lin bong loảng; đứng soi trước
gương,tơinhìnthấyđầutócmìnhbóngnhãymượtmà,radángconnhàlắmtiền.
Thời gian đầu tơi ưa vào các lầu xanh, nghe những cơ gái ngứa nghề chơi
suốtđêmcườicợtchíchóe;nhữngâmthanhấynghenhưđanggãingứachotơi.
Vềsau,tơithíchđánhbạchơn.Đếnnhàchứachỉlàđểthưgiãn,cịnđánhbạcthì
hồn tồn khác, tơi vừa sung sướng vừa căng thẳng, nhất là khoản căng thẳng
hồihộpthìkhơngthểmiêutảnổi.
Trướcđây,tơisốngngàynàohayngàyấy,suốtngàyuểoải,sangsớmnào
thứcdậycũngbuồntìnhkhơngbiếthơmnaysốngrasao.Bốtơithườngthởdài,
mắngtơikhơngbiếtlàmvẻvangchotổtơnghọhàng.Tơinghĩbụng,việcqi
gì phải lo chuyện rạng rỡ tổ tơng; tại sao phải bắt mình từ bỏ cuộc sống sung
sướngđilochuyệnrạngrỡtổtơngchomệtxác.Hơnnữalúccịntrẻ,bốtơicũng
nhưtơi,ơngbànộitơicóhơnhaitrămmẫuruộng,khichuyểnsangtaybốtơi
quảnlý,thếqinàochỉcịnhơnmộttrămmẫu.Tơinóivớibố:
-Bốđừngbuồn,consẽlàmrạngrỡtổtơng.
Cũngnênđểchođờiconcháuchútítvẻvangchứ!Mẹtơinghenóithếcười
hì hì. Bà len lén bảo tơi, lúc cịn trẻ bố tơi cũng nói với ơng nội như thế. Tơi
thâmnghĩ,phảirồi,việcbốkhơnglàmnổilạibắtconphảilàm,conlàmthếnào
được?Thờiđó,contraitơiHữuKhánhchưarađời,congáitơiPhượngHàvừa
trịnbốntuổi.GiaTrânmangthaiHữuKhánhđươngnhiênnomcóphầnơnớn,
tơichêcơấy:
-Cơấyà,hễgióthổimộtcáilàbụngphưỡngra.

GianTrânchưabaogiờđốichọilạivớitơi,nghetơigằnhắtthế,tronglịng
khơngvui,nhưngcơấycũngchỉthủthỉmộtcâu:
-Đâucóphảicógióthổimàtođược?
Từ sau khi lao vào cờ bạc, đúng là tơi đã nghĩ đến chuyện làm rạng rỡ tổ
tơng,địnhlấylạihơnmộttrămmẫuruộngbốtơiđãđểtuộtkhỏitay.Trongthời
gianấy,bốtơihỏitơi:
-Conlàmnhữngtrịgìởtỉnhthế?
Tơitrảlời:
-Conkhơnglàmtrịmagìđâu,hiệngiờconđibn.
-Bncáigì?-Bốtơihỏi.
Tơiđáp:
-Bntiềnđồng.
Vừanghexong,ơngđãnổigiận.Lúccịntrẻ,bốtơicũngđãtừngtrảlờiơng
tơinhưthế.Bốtơibiếttơiđangđánhbạc,liềntụtgiàyvảirađánhtơi.Tơitránh
bên này nấp bên kia, thầm nghĩ cứ để ông ấy đánh mấy cái cho xong chuyện.
Nhữngơngbốbìnhthườngchỉcóhomớicósứclựcnày,càngđánhcàngdữ.Tơi
cũngđâuchỉlàconruồi,cứđểbốđánhđiđánhlạimãi.Tơichộplntaybố,
nói:
-Mẹkiếp,thơiđibốơi!Tanểơngđẻratamàtanhườngnhịnơngđó.Thơi
điơngơi,mẹkiếp!
Tơibópchặttayphảicủabố,ơnglạigiơtaytráitụtgiàyvảiởchânphảira
địnhđánhtiếp.Tơilạibópchặttaytráicủaơng,thếlàbốtơihếtđộngđậy,ơng
tứcđếnmứccứúớmãimớinóiđượcmộttiếng:
-Thằngmấtdạy!
-Mẹkiếp!
Tơiđẩymạnhhaitaymộtcái,bốtơiliềnngãbổchửngngồivàogóctường.
Thờicịntrẻ,rượuchè,cờbạc,gáitrai…việcgìtơicũnglàm.Nhàchứamà
tơi thường lui tới cịn gọi là lầu xanh. Ở đấy có một con điểm béo phốp pháp

khiếntơiưathích.Khicơtađi,haicáimơngtonhưcáiđènlồngtreoởtrướccửa
nhà,cứvặtbênnọvặtbênkia.Khicơtanằmngửatênhhênhkhơngđộngđậy
trêngiường,tơinằmsấplêntrênnhưnằmtrênthuyền,cứtrịngtràtrịngtrành
trongnước.Tơithườngsaicơtacõngtơiđidạophố,tơicườilênngườicơtanhư
cườitrênlưngngựa.
Bốvợtơi-ơngchủhãnggạo-mặcáolụađenđứngởsauquầy.Mỗilầnđi
quađây,tơiđềutúmtócconđiếmbảonódừnglại,bỏmũchàobốvợ:
-Gầnđâycókhỏekhơng?
Khnmặtcủabốvợtơilúcấynhưquảtrừngmuối,cịntơithìcườihahađi
qua.Sauđóbốtơibảo,bốvợtơiđãbịtơilàmchomấylầnphátốm.Tơinóivới
bốtơi:


-Đừngcónóidóc,bốlàbốconmàkhơngtứcgiậnđếnphátốm,thìbảnthân
ơngấyốmđaulạiđẩylênthâncon?
Ơngấysợtơi,tơibiếtlắmchứ.Từđótrởđi,lầnnàotơicưỡilưnggáiđiếm
đi qua cửa hàng gạo, bố vợ tơi cũng vội vàng chuồn vào trong nhà ý như con
chuộtchạytrốn.Ơngấykhơngdámgặptơi.Nhưnglàmthânthằngconrểđiqua
cửahàngcủabốvợcũngphảitỏralễđộchứ,tơiliềncấttiếngrõtochàoơngbố
vợbỏtrốn.
Gia Trân, vợ tôi đương nhiên biết rõ những chuyện lăng nhăng của tơi ở
thànhphố.Cơấylàmộtngườiđànbàtửtế,đờitơikiếmđượcmộtngườivợthảo
hiềnnhưvậy,cólẽdokiếptrướclàmchósủamộtđờiđánhđổilại.GiaTrânxưa
nay bao giờ cũng chịu nhịn chồng; tơi ra ngồi ăn chơi bậy bạ như thế, cơ ấy
chưa khi nào ca cẩm tôi một lời. Giống mẹ tôi, cô ấy chỉ nuốt nước mắt vào
bụng.
Ởtỉnhthànhtơilàmnhữngviệcquảthậtqquắt,đươngnhiêntronglịng
GiaTrânrốinhưtơvị,hếtsứcphiềnmuộnkhơngthểnàon.Mộthơmtơitừ
tỉnhvề,vừangồixuống,GiaTrântươicườibưngrabốnmónthứcănbàytrước
mặttơi,lạicịnrótchotơimộtchénrượuđầyămắp,rồingồilnởbêncạnh

hầuhạtơiănuống.Nụcườitươiróicủavợkhiếntơicảmthấylàlạ,khơngbiết
cơấygặpchuyệntốtlànhgì;tơinghĩmãikhơngrahơmnaylàngàygì,hỏithì
cơấycứimlặng,chỉtươicườinhìntơi.Bốnmónthứcănkiađềulàrauxanh.
GiaTrânlàmmỗimónmộtkhác,nhưngănxuốngdướithìbátnàocũngcómột
miếngthịtlợntogầnbằngnhau.Lúcđầutơikhơngđểýlắm,ănđếnmóncuối
cùngthìởdướibátlạilàmộtmiếngthịtlợn.Tơingầnngườimộtlát,sauđócười
hìhì.TơihiểuýcủaGiaTrân.Cơấyđanggợiýchotơi,đànhbàtrơngvàothìai
chảgiốngai,nhưngbêndướithìđềuthếcả.TơinóivớiGiaTrân:
-Anhcũngbiếtcáilýnày.
Lý lẽ tơi cũng biết, nhìn thấy đàn bà ở trên khác nhau thì điều tơi nghĩ ở
tronglịngcũngkhácnhau.Đâylàviệcquảthậtkhơngbiếtlàmthếnào.
GiaTrânlàmộtngườiđànbànhưvậy,tronglịngrấtbấtmãnvớitơi,song
khơngđểtơinhìnthấytrênnétmặt,đãbàyracáitrịquanhcovịngvèoấyđể
uốnnắntơi.Tơicứthếđấy,mềmchẳngchịu,rắnkhơngnghe;giàyvảicủabố,
mónăncủavợđềukhơnggiữnổichântơi.Tơicứthíchlêntỉnh,tơicứmịvào
lầu xanh. Vẫn là mẹ tơi hiểu tâm địa cánh đàn ơng chúng tơi. Mẹ tơi bảo Gia
Trân:
-Đànơngđềulàconmèothèmăn.
Mẹtơinóithếkhơngchỉđểgỡtộichotơi,màcịnlàvạchrõtimđencủabố
tơi.Bốtơingồitrongghế,vừanghenóithếđãcườitítmắt.Bốtơithờitraitrẻ
cũngkhơngtỉnhngộ,ơnggiàrồikhơngcịnlàmănđược,mớithậtthàđóthơi.
Tơiđánhbạccũngởlầuxanh,thườngchơimạtchược,xúcxắcvàtổtơm.


Tơiđánhbạclầnnàocũngthua,càngthuatơicàngmuốnlấylạihơnmộttrăm
mẫuruộngthờitrẻbốtơiđãđểmất.Lúcđầuthuatơitrảtạichỗ,khơngcótiền
thìđilấytrộmđồtrangsứccủamẹtơi,củaGiaTrân,ngayđếndâychuyềnvàng
củacongáiPhượngHàtơicũnglấyđi.Sauđótơikhấtnợ,cácchủnợđềubiết
giacảnhcủatơinênchonợ.Từsaukhichonợ,tơikhơngbiếtmìnhđãthuabao
nhiêu, chủ nợ cũng khơng nhắc, ngày nào cũng ngấm ngầm tính vào hơn một

trămmẫuruộngcủanhàtơi.
KhitơiđánhbạclầncuốicùngthìGiaTrânđến.Lúcấytrờiđãchạngvạng,
saunàyvợtơinóilại,chứlúcđầutơihồntồnkhơngbiếttrờicịnsanghaysắp
tối.GiaTrânváccáibụngchửađếntìm,nămấycongáiPhượngHàđãlênbốn,
contraiHữuKhánhđangcịntrongbụngmẹmớiđượchơnsáutháng.Tìmđược
tơi,GiaTrânkhơngnóigì,qngayxuốngtrướcmặt.Lúcđầutơikhơngnhìn
thấyvợ.Hơmấytơirấtmay,mườiconxúcxắcnémrathìcóđếntámchinconlà
sốđiểmcủatơi.NgồiđốidiệntơilàmộtconbạccótiếngtămtênlàLongNhị.
Anhtarấtbiếtchơinémxúcxắc,ngườitrongcuộcđềugọianhtalàsưphụxúc
xắc.Songanh tacũngđãđổvàotaytơi,mồmanhtangậmthuốclácuốn,hai
mắtlimdimnhưchẳngxảyrachuyệngì,haicánhtayxươngxương,khiđẩytiền
racứrunbầnbật.Tơinghĩbụng,LongNhịơi,màycũngphảithuathảmhạimột
lầnchứ.Ngườitaaicũngthế,khithịtayvàotúingườikhácmóctiềnrathìai
nấycũnghớnhahớnhở;đếnlượtmìnhbỏtiềnra,thìaiaicũngmếumáonhư
đưađám.Tơiđangvuivẻthìcóngườikéoáo,cúixuốngnhìnthìralàvợmình.
ThấyGiaTrânđangq,tơiliềnnổigiận,nghĩbụngcontraimìnhchưachàođời
màđãqthếnàythìkhơngtốtlànhlắm.TơiliềngiụcGiaTrân:
-Đứngdậy,đứngdậy!Mẹkiếp,đứngdậychotaxemnào!
GiaTrâncịnbiếtnghelời,đứngdậyngay.Tơibảo:
-Đếnđâylàmgì?Khơngmaumauxéovềđi.
Nóixongtơiphớttỉnhcơấy,nhìnLongNhịcầmconxúcxắctrênlịngbàn
taylắclưmấycáinhưlạyPhật,vừahấtxuốngsắcmặtanhtađãtáiđi.Nhìnthấy
mìnhlạithắng,tơibảoLongNhị:
-LongNhịơi,cậurửatayđiđã.
LongNhịtayđãnhũnnhưngmiệnghãycịncứng,anhtanghiêngnghiêncái
đầuđáp:
-Cậuhãylausạchmồmrồihẵngnói.
GiaTrânlạikéoáotơi.Tơinhìnxuốngthìthấycơấyđãlạiqdướiđất.Gia
Trânkhekhẽnói:
-Mìnhvềvớitơiđi.

Phảitheomộtngườiđànbàvềnhàư?GiaTrânlàmthếchẳngphảicốýbơi
trotráttrấuvàomặttơihaysao?Tơisơimáulên,nhìnLongNhị,anhtacườigằn
mộtcái,tơiqtGiaTrân:


-Cơcútvềđi!
GiaTrânvẫnnói:
-Mìnhvềvớitơiđi.
Tơitátvợliềnhaicái,đầuvợtơilắclalắclưmấycáinhưtrốngbỏi.Bịtơi
đánh,cơấyvẫnqtạichỗ,nói:
-Mìnhkhơngvề,tơisẽkhơngđứngdậyđâu.
Bâygiờnghĩlạitơithấyxótxa,lúccịntrẻtơiđúnglàthằngmấtdạy.Một
ngườiđànbàtốtđếnvậy,màtơivừađánhvừađácơấy.Tơiđánhthếnào,cơấy
cũngcứqkhơngđứngdậy,đánhtớicuốicùngngayđếnbảnthântơicũngcảm
thấymấthứng.GiaTrânđầutócrốibung,nướcmắtrịngrịng,haitayơmmặt.
Tơibốcmộtnắmtiềntrongđốngtiềnthắngcuộcđưachohaingườiđứngbên
cạnhvàbảohọ:
-Lơiđicàngxacàngtốt.
Khibịlơiđi,GiaTrânhaitayơmchặtcáibụngchửa,trongđócóthằngcon
tơi.GiaTrânkhơngkêukhóc,bịlơiraphốlớn,hayngườikiaquăngcơấyđi,cơ
ấyliềnvịntườngđứngdậy,lúcđótrờiđãtốihẳn,cơấylầnmịquayvề.Saunày
tơihỏivợ:“Lúcấymìnhcóhậntơikhơng?”,cơấylắcđầutrảlờikhơng.
Vợtơigạtnướcmắtvềđếncửahàngbángạocủabốđểđứngmộtlúcrấtlâu.
Nhìnthấymáiđầubốinhắtlêntườngbởiánhđèndầu,cơấybiếtơngđangkiểm
kêsổsách.Cơấyđứngởđấykhóchuhumộtlúcrồibỏđi.Cơấykhơngvào
nhà,điđêmhơnmườidặmvềnhàtơi.Thângáimộtmình,bụngmangdạchửa
thằng Hữu Khánh mới hơn sáu tháng, chó sủa suốt dọc đường, trời lại vừa đổ
mộttrậnmưato,đườngtrơn,lắmổgà…
Mớingàynào,Gia trâncịnlànữsinh.Hồiấy,ởthànhphốcótrườnghọc
buổitối,GiaTrânmặcáodàitrắng,xáchmộtcáiđèndầucùngmấybạngáiđi

học.Tơinhìnthấycơấyởmộtchỗngoặt,cơấythoănthoắtđitới,mắttơicứ
nhìnchằmchằm.LúcấygiaTrânxinhlắm,vừanhìnthấycơấy,tơinghĩbụng,
mìnhphảilấycơgáinàylàmvợ.Hơmấysaukhivềnhà,tơiliềnbảovớimẹ:
“ConđịnhlấycongáiơngTrầnchủcửahànggạoởtỉnh,maumauđitìmngười
làmmối”.
TốihơmấysaukhiGiaTrânđi,tơibắtđầurủiro,thualiềnmấyván,đống
tiềnxếpbênbàngiốngmộtdốcnúinhỏbịnướcrửachânhắttrơiđi.LongNhị
thì nét mặt rạng rỡ, cười hì hì. Lần ấy tơi đánh cho tới lúc trời sáng, đánh tới
mứcđầuchốngmắthoa,mùihơitừdạdàyxộcracảđằngmồm.Váncuốicùng
tơiđặtcượcvớisốtiềnlớnnhấtsovớingàythường.Nhổbọtvàolịngbàntay
xoaxoarồicầmlấyconxúcxắcnémra,tơinghĩthầmcơnghiệpngànthudồn
vàocảcúnémnày;cịnđược,sốđiểmcũngrấtlớn.
KhiđếnlượtLongNhị,anhtađặtconxúcxắcởconsốbảy,giơlịngbàntay
vềmộtcáithậtmạnh,hétmộttiếng:


-Bảyđiểm.
LongNhịcầmlấyconxúcxắchấtmộtphát,quảnhiênbảyđiểmthật.Tơi
nhìnvào,đầuchốngváng,lầnnàythuathảmhại,songliềnnghĩdùsaothìcũng
cứkhấtnợcáiđã,saunàythếnàocũngcódịpthắngtrởlạinênvuivẻđứnglên
bảoLongNhị:
-Cứghivàonhé!
LongNhịvẫyvẫytaybảotơingồixuốngrồinói:
-Khơngthểchoanhkhấtnợđượcnữa,anhđãthuasạchsànhsanhhơnmột
trămmẫuruộngnhàmìnhrồi,cịnnợtiếpthìlấygìđểtrả?
Tơinghexonglạnhtốtcảngười,rốirítbảo:
-Đâucó,đâucó.
LongNhịvàhaichủnợkhácliềnđemsổra,tínhvớitơitừngkhoản.Long
Nhịvỗvỗvàođầutơiđangchúixuốngquyểnsổnợ:
-PhúQnày,nhìnrõrồichứ?Khoảnnàocũngcóchữkýthếchấpcủacậu

cơđấy.
Lúcnàytơimớibiếtmìnhđãnợbọnhọtừnửanămtrước,trongvịngsáu
thángnaytơiđãthuasạchsốtàisảnơngnộitơiđểlại.Tínhđượcnửachừng,tơi
nóivớiLongNhị:
-Đừngtínhnữa!
Tơiđứngdậyđirakhỏilầuxanhnhưmộtcongàrù.Lúcấytrờiđãsánghẳn,
tơiđứngtrênphốkhơngbiếtnênđivềđâu.Cómộtngườiquenxáchtúiđậuphụ
nhìnthấytơi,cấttiếngchàosangsảng:
-XinchàocậucontrainhàhọTừ.
Tơigiậtmình,ngơngácnhìnanhta.Anhtacườitítmắt:
-Trơngdángcậuthànhbãthuốcmấtrồi.
Anhtacứtưởngtơibịcáccơgáikiahànhhạ,anhtakhơngbiếttơiđãphá
sản,tơiđãnghèonhưmộtngườiđiở.Tơinhănnhónhìnanhtađixa,nghĩbụng,
đithơi,đừngđứngởđâynữa.Lầnnàykhiđiquacửahàngbángạocủabốvợ,
tơiđâucịndámlêntiếngchàomàrụtcổđiquathậtnhanh.Tơinghethấybốvợ
đanghoởbêntrong,sauđónhổđờmrađấtđánhtoẹtmộttiếng.
Tơinghĩbiếtlàmsaođây?Lấyơngquầnthắtcổchếtđichoxongchuyện.
Thậtratơihồntồnkhơngmuốnchết,chỉđịnhtìmcáchgiậndỗivớimình.Tơi
nghĩ,mìnhchếtđithìmónnợkiađâucóchếttheomình,vànhủthầm:
-Thơi,đừngcóchết.
Mónnợấysẽđểbốtơitrả.Hễnghĩđếnbốtơi,lịngtơilạitêtáiđi,chuyến
nàyơngấysẽđánhtơichếtmấtthơi.Tơivừađivừanghĩ,nghĩthếnàothìcũng
chỉcómộtconđườngchết.Thơithìcứvềnhàđểbốđánhchết,cịnhơntreocổ
chếtởngồinhưmộtconchóhoang.
Chỉ có trong ngần ấy thời gian, tơi đã gầy xọp đi, nhưng bản thân nào có


biết.Lúcvềđếnnhà,mẹtơivừanhìnthấyđãngạcnhiênkêulên.Bànhìnvào
mặttơi,hỏi:
-ConlàPhúQđấyà?

Tơikhơngtrảlờimẹ,đẩycửavàobuồngriêng.GiaTrânđangchảiđầu,thấy
tơi cơ ấy cũng ngạc nhiên, há hốc mồm. Nghĩ đến chuyện tối qua cơ ấy đến
khuntơivềnhà,songtơivừađánhvừaqtcơấy,tơiliềnqsụpxuốngtrước
mặtvợbảo:
-GiaTrânơi,anhđiđứtrồi!
Nói xong, tơi khóc hu hu. Gia Trân vội vàng đỡ tôi dậy. Cô ấy mang thai
HữuKhánhđâucóđỡnổitơi.Cơấygọimẹtơi.Haingườiđànbàcùngkhiêng
tơilêngiường.Nằmtrêngiường,tơisùibọtméptrơngynhưsắpchết,làmhai
mẹ con sợ hết hồn, vừa đám vai vừa lắc lắc cái đầu tôi. Tôi đưa tay đẩy hai
ngườira,bảo:
-Conđãthuasạchcủacảicủagiađình.
Nghetơinóivậy,lúcđầumẹtơingớngườira,bàcứtrântrânnhìntơi.Bộ
dạngcủatơikhiếnbàngồibệtxuốngđấtgạtnướcmắtnói:
-Bốnàoconnấy,nhàdộttừnócdộtxuốngmà!
Lúcấymẹtơicịnthươngtơi,mẹkhơngtráchconlạiđitráchchồng.
GiaTrâncũngkhóc.Cốấyvừađấmlưngchotơivừanói:
-Chỉcầntừnàyvềsauanhkhơngcờbạcnữalàđược.
Tơiđãthuasạch,sauđấycómuốnđánhcũngkhơngcóvốn.Tơinghethấy
bốmắngnhiếctơiởnhàbên;ơngvẫnchưabiếtmìnhđãnghèorớtmồngtơi,ơng
chêtiếngkhóccủahaingườiđànbàquấyrầyơng.Nghethấytiếngbốtơi,mẹtơi
nínkhóc,bàđứngdậyđirangồi,GiaTrâncũngđitheo.Tơibiếtmẹvàvợđi
sangbuồngbố.Mộtlátsauthấybốmắngởbênkia:
-Thằngmấtdạy!
Lúcnày,đứacongáilênbốnPhượngHàđẩycửađivàorồihấptahấptấp
khépcửalại,PhượngHàkhekhẽmáchtơi:
-Bốơi,bốmaumaunấpđi,ơngsẽsangđánhbốbâygiờđấy.
Tơi nhìn con gái khơng nhúc nhích, Phượng Hà liền chạy đến kéo tay tơi,
kéokhơngnổinóịakhóc.Nhìncongáikhóc,lịngtơiđaunhưcắt.Conbémới
títuổiđãbiếtbênhvựcbố;chỉnhìnđứatrẻnày,tơicũngđángxẻothànhtrăm
thànhngànmiếng.

Tơinghethấytiếngbốtơixồngxộcđivào.Ơngqt:
-Thằngmấtdạy,taophảixẻomày,thiếnmày,xéxácmàyra!
Tơithầmnghĩ,bốcứvàođi,cứrócxácconra.Nhưngbốtơibướcđếncửa
thìlảođảomộtcáirồingãvậtxuốngđất,tứcngấtđi.MẹtơivàGiaTrângào
khócnângbốdậy,dìuvàogiườngcủabố.Mộtlúcsau,tơinghethấytiếngbố
khócnhưthổikènởbênkia.


Bốtơiđãnằmlêngiườnglànằmbangàyliền.Ngàyđầutiênơngkhóchu
hu,sauđókhơngkhócnữa,bắtđầuthởdài,vọngsangbuồngtơitừngtiếngnão
nuột.Tơingheơngthanthở:
-Báoứngđấymà,thếlàbáoứngđấy!
Ngàythứnhất,bốtơitiếpkháchởtrongbuồngriêng.Ơngcứhosùsụ,mỗi
khinóilạithấpgiọngnghekhơngrõ.Đếntối,mẹtơisangchỗtơibảo“Bốgọi
con”.Tơiđứngkhỏigiường,thầmnghĩlầnnàythìdứtkhốtđiđời.Bốtơinằm
trêngiườngbangày,bâygiờđãcósứcchọctiếttơi,ítnhấtthìcũngđánhtơibị
lêbịlết.Tơithầmbảomình,cứđểbốđánhthếnàothìđánh,mìnhcũngkhơng
đánhlại.Tơiđisangchỗbố,ơngkhơngcịnmộtchútsứclực,cơthểmềmnhũn
nhùnnhùn,haichânnhưchângiả.Tơibướcvàobuồngbố,đứngởsaulưngmẹ,
lenlénnhìndángdấpbốtơinằmtrêngiường.Ơngtrợnmắtnhìntơi,chịmrâu
bạccứrunrun.Ơngbảomẹ:
-Bàcứrađi.
Mẹtơiđiquacạnhtơi,mẹvừađikhỏitơiđãthấyrờnrợn,chưabiếtchừng
bốtơisẽnhảykhỏigiườngliềuchếtvớitơi.Bốtơivẫnnằmn,cáichănđắpở
ngựcđãtuộtrơixuốngđất.
-PhúQnày,-bốgọitêntơi,vỗvỗvàocáithànhgiường-conngồixuống.
Tơihồihộpngồixuốngmépgiường.Bốtơisờvàotaytơi,tayơnglạnhnhư
băng,lạnhthẳngvàotimtơi.Bốtơikhekhẽnói:
-PhúQnày,nợcờbạccũnglànợ,xưanaykhơngcócáilýnàokhơngtrả
nợ.Bốđãthếchấphơnmộttrămmẫuruộngvàcảngơinhànày,ngàymaihọsẽ

đemtiềnđồngđến.Bốgiàrồi,khơnggánhđượcnữa,consẽtựgánhtiềnđitrả
nợ.
Nóixongbốtơilạithởdàimộttiếng.Nghehếtlờibố,mắttơicaycay,tơi
biếtơngkhơngliềumạngvớitơi.Nhưnglờicủaơngthìnhưmộtcondaocùn
cứavàocổtơi,cổkhơngđứthẳnmàđauđớntớimứcchếtđisốnglại.Bốvỗvỗ
vàotaytơi:
-Convềbuồngmàngủđi.
Sánghơmsau,tơivừathứcdậyđãnhìnthấybốnngườiđivàosânnhàmình,
ngườiđiđầumặcquầnáolụalàơngchủ.Ơngtachỉtaybảobangườigánhmặc
quầnáovảithơđiởđằngsau:
-Đặtxuống.
Bangườigánhbỏđịngánhxuống,kéovạtáolaumồhơi.Ơngchủkianhìn
tơi,songlạigọibốtơi:
-ThưaơngTừ,hàngơngcầnđãđến.
Bốtơicầmkhếướcruộngvàkhếướcnhàhosùsụbướcra,ơngđưahaitờ
khếướcchongườikia,cúilưngnói:
-Vấtvảnhỉ!


Ngườikiachỉvàobagánhtiềnđồng,nóivớibốtơi:
-Ởcảđấy,ơngđếmđi.
Bốtơihồntồnkhơngcócáioaicủangườicótiềnnữa,bốtơikínhcẩnnói
nhưmộtkẻnghèohèn:
-Khỏicần,khỏicần,mờivàonhàuốngchéntrà.
Ngườikiađáp:
-Xinmiễn.
Nóixong,ơngtanhìntơi,hỏibốtơi:
-Đâylàcậunhàư?
Bốtơigậtđầulialịa,ơngcườihìhìnóivớitơi:
-Khiđưahàngđinhớcấumấylábíngơđậylêntrên,đừngđểngườitacướp

mất.
Bắtđầutừhơmnay,tơigánhtiềnđồngđihơnmườidặmlêntỉnhtrảnợ.Lá
bíngơđậytrêntiềnđồngdomẹtơivàGiaTrânhái.Nhìnthấytơigánhtiềnđến,
Longnhịhớnhởchào:
-A,cậuấmnhàhọTừ,đếnđấyhả!
Anhtamởlábíra,chaychaumày,nóivớitơi:
-Cậulàmthếnàychẳnghóaratựchuốckhổvàothân,saokhơngđổiramột
íttiềnbạcchotiện?
Saukhitơigánhgánhtiềnđồngcuốicùngđến,thìanhtakhơngcịngọitơi
làcậunữa.Anhtagậtđầubảo:
-PhúQơi,đểởchỗnàynày.
Mộtchủnợkháctỏrathânmậthơn,anhtavỗvỗvàovaitơi:
-PhúQơi,điuốngmộtấmnhé!
LongNhịnghexongrốirítnói:
-Phải,phải,điuốngmộtấmnhé,tơibỏtiền.
Tơilắclắcđầu,nghĩbụngtavềthơi,cảngàynaychiếcáolụabịcọsátcũng
đãsờn,daởvaibịthấmmáu.Tơilủithủiđivềnhà,đilạikhóc,khóclạiđi.Tơi
thầmnghĩ,mìnhmớigánhcómộtngàytiềnmàngườiđãrãrờicảra,đờiơngnội
kiếmrangầnấytiềnkhơngbiếtbaonhiêungườichếtmệt.Đếnbâygiờtơimới
biếttạisaobốtơikhơnglấytiềnbạcmàlấytiềnđồng,bốtơimuốntơibiếtcáilý
này,muốntơihiểulàmrađồngtiềnlàhếtsứckhókhăn.Nghĩthế,tơikhơngsao
bướcđiđượcnữa,tơingồixổmcạnhđườngkhócnứcnở.Lúcnày,ngườiởcũ
của nhà tơi, tức anh Trưởng Căn cũng tơi đi học thời cịn bé, đeo một cái bọc
ráchđangđitới;anhtalàmchonhàtơiđãmấychụcnăm,bâygiờcũngphảira
đi.Anhtamồcơibốmẹtừlúccịnrấtnhỏ.Ơngnộitơidẫnanhtavề,saunày
cũngchẳnglấyvợđẻcon.Cũngnhưtơi,anhtakhócnứcnở,haibànchânđiđất
nứtnẻ;anhtabướctới,nhìnthấytơingồixổmởcạnhđường,anhtacấttiếng
chào:

-Chàoơngtrẻ.
Tơibảoanhta:
-Đừnggọitơilàơngtrẻnữa,cứgọilàđồsúcvật.
Anhtalắcđầunói:
-HồngđếanxincũnglàHồngđế,ơngtrẻkhơngcótiềncũngvẫnlàơng
trẻ.
Nghenóivậy,nướcmắttơilạirịngrịng.Anhtacũngngồixổmbêncạnh
tơi,tayúpmặtkhóchuhu.Chúngtơikhócmộttrận,rồitơibảoanhta:
-Trờisắptốirồi,TrưởngCănvềnhàtơiđi.
TrưởngCănđứnglên,lêtừngbước.Tơinghethấyanhtanóiồmồm:
-Tơilàmgìcịncónhàmàvề,thưaơngtrẻ.
SaukhiTrưởngCănđi,tơicũngđứnglênđivềnhà.Khitơivềđếnnhàthì
trờiđãtốimịt.Ngườiởvàconhầutrongnhàtrướckiađềuđihết.MẹtơivàGia
Trânđangởtrongbếp,mộtngườiđốtlửa,mộtngườinấucơm.Bốtơivẫncịn
nằmtrêngiường,chỉcócongáiPhượngHàvẫnvuivẻnhưngàythường.Nóđâu
cóbiếttừnaytrởđisẽphảikhổphảinghèo.Nóhớnhởchạyđếnsàvàolịngtơi
hỏi:
-Tạisaobọnhọbảoconkhơngphảilàtiểuthưnữahảbố?
Tơi vuốt ve khn mặt bé nhỏ của nó, khơng nói nổi câu nào. Được cái
PhượngHàkhơnghỏinữa,nólấymóngtaycạyhếtvếtbùntrênquầntơi,vuivẻ
nói:
-Congiặtquầnchobốnhé!
Đếngiờăncơm,mẹtơiđếncửabuồngbốtơihỏi:
-Tơibưngcơmvàobuồngchoơngnhé?
Bốtơiđáp:
-Tơiraăn.
Bố tơi xách cây đèn dầu trong ba ngón tay từ trong buồng đi ra, ánh đèn
chiếuvàomặtơngnửasángnửatối.Ơngcịnglưnghosùsụ,ngồixuốnghỏitơi:
-Trảhếtnợrồichứ?
Tơicúiđầutrảlời:

-Trảhếtrồi.
Bốtơibảo:
-Thếlàtốt.Thếlàtốt.
Nhìnthấyvaitơirớmmáu,bốtơilạihỏi:
-Vaicũngtoạcraư?
Tơiimlặng,lenlénnhìnmẹtơivàGiaTrân.Cảhaingườiđềunhìnvaitơi,
rơmrớmnướcmắt.Bốtơiănchậmrãi,mớiănđượcmấymiếngđãbỏđũabát
xuốngkhơngănnữa.Mộtlúcsau,bốtơinói:
-Ngàytrước,ơngbàtổtiênhọTừnhàmìnhchẳngqualànimộtcongà


con,nitorồibiếnthànhngỗng,ngỗngnitorồibiếnthànhdê,dênitorồi
dêbiếnthànhtrâu.GiađìnhhọTừnhàmìnhphấtlênnhưthếđấy.
Giọngbốtơikhịkhè,ơngdừngmộtlátrồinóitiếp:
- Đến tay tơi, thì con trâu nhà họ Từ biến thành con dê, dê lại biến thành
ngỗng;truyềnđếnanh,thìngỗngbiếnthànhgà,bâygiờthìngayđến gàcũng
khơngcó.
Nóiđếnđâybốcườihìhì,cứcười,cứcườirồikhóchuhu.Bốtơigiơhai
ngóntaynóivớitơi:
-NhàhọTừđẻrahaithằngconhưđốn.
Chưađầyhaingày,LongNhịđếnnhà.Dánganhtakháchẳn.Trong mồm
anhtađãgắnhaicáirăngvàng,hárõto,cườikhì khì.Anhtađãmuanhàvà
ruộng đất chúng tơi thế chấp, anh ta đến xem tài sản của mình. Long Nhị giơ
chânđáđávàochântường,lạidísáttaivàotường,giơlịngbàntayvỗvỗ,nói
rốirít:
-Chắclắm,chắclắm!
Long Nhị đến một cái là chúng tôi phải dọn khỏi ngôi nhà đã từng ở mấy
đời,dọnralềutranh.
Hơmdọnđi,bốtơichắphaitayrađằngsau,điđilạilạitrongmấygiannhà,
sauđónóivớimẹtơi:

-Tơivẫncứmuốnsẽchếtởtrongngơinhànày.
Nóixong,bốtơiphủibụitrênáolụa,vươncổbướcrangồi.Chưabướcra
khỏingưỡngcửa,bốtơiđãđâmđầuxuốngđất.Bốtơitắtthởtrướckhitrờitối.
ƠnglàngườicuốicùngchếttrongngơinhànàycủagiađìnhhọTừchúngtơi.
Saukhibốtơichết,mẹtơivàGiaTrânđềukhơngdámkhócto,sợtơikhơng
chịunổicũngđitheobố.Thỉnhthoảngtơivơývavàocáigìđó,haimẹconlại
giậtnẩyngười;thấytơikhơngngãgụcrađấtnhưbố,mẹtơivàvợtơimớin
tâmlêntiếnghỏi:
-Khơngsaođấychứ?
Nhữngngàyấytơirãrờitồnthânnhưbịơndịch,suốtngàyngơitrênđất
trướclềutranh,khóclócchánlạithởdàithườnthượt.Mẹtơibướcđếnbảo:
-Chỉcầncịnngườilàvuirồi,nghèocũngkhơngsợ.
Mẹanủitơi,mẹcứtưởngtơibịcảnhnghèohànhhạthànhrathếnày.Thậtra
tronglịngtơiđangnghĩđếnngườibốđãchết.Bốtơiđãchếttrongtaytơi.Mẹ
tơi,GiaTrân,cảcháuPhượngHànữasốngkhổsốngsởtheotơi.
Ngàythứbasaukhibốtơichết,bốvợtơiđãđến.Ơngthmộtcáikiệubốn
ngườikhiêngtừngồiđườngxồngxộcđivào.Lúcấytơiđanglàmviệcởngồi
đồng,vừanhìnthấyđơichâncủabốvợtơibướclậpcập,tơiđãbiếtngayơngấy
đếnđónGiaTrânvềnhà.Ơngbảongườikhiêngđặtkiệutrướclềutranhnhàtơi,
tayphảinhấcáodàibướcvào.Đầutiêntơinghethấytiếngơnggiậndữ,sauđó


làtiếngkhóccủaGiaTrân,khơngnghethấytiếngcủamẹtơi.ChẳngbaolâuGia
Trânưỡncáibụngtođira.Cơấyđứngởbênkiệunhìntơi.Bốvợtơinóivớicon
gái mấy câu, cơ ấy bước lên kiệu. Người mẹ đáng thương của tơi đứng ở một
bên,khơngnóisao.Khikiệulênvaikhiêngđi,mẹtơivẹovọbướcđơichânbé
xíuđitheoramãiđầulàng,đứngởngồiđólâulắm.
Bốvợtơitaynhấcáodài,đinhanhnhưkiệu.Saukhihọđixa,mẹtơilau
nướcmắttậptễnhquayvề.
LúcnàyPhượngHàchạyđến,mởtomắtnóivớitơi:

-Bốơi,mẹconngồikiệucơđấy.
CáidánghớnhởcủaPhượngHàkhiếntơiđaukhổ.Tơibảocongái:
-PhượngHàơi,conđừngqnbốlàbốcủaconđấynhé!
Nghetơinóivậy,PhượngHàcườikhanhkhách,nói:
-BốcũngđừngqnconlàPhượngHà.
SaukhiGiaTrânđi,mẹtơithườngngồiởmộtbênlenlénlaunướcmắt.Tơi
muốnnóimấycâuanủimẹ,nhưngcứnhìnbóngdángbànhưthế,tơichẳngnói
đượccâunào.Ngượclại,mẹthườngbảotơi:
- Gia Trân là vợ của con, không phải của ai cả, chẳng người nào cướp đi
được.
LongNhịtrởthànhđịachủởđây,tơiliềnđicàythcấyrẽchoanhta.
Ngồiởtrênghếtháisưtrongnhàtơi,LongNhịhámồmcócáirăngvàng,
cườitítmắthỏitơi:
-Anhcầnmấymẫu?(GhichúlnlàmỗimẫuTQbằng667m2)
Tơiđáp:
-Thnămmẫu.
-Nămmẫuà?-Anhtarướnlongmàymấycái,hỏi-Sứcanhthếnày,đượcư?
Tơiđáp:
-Rènluyệnthìsẽđược.
Anhtasuynghĩrồibảo:
-Chúngtalàchỗquenbiếtcũ,tơiđểchoanhnămmẫuruộngtốt.
Long Nhị vẫn cịn giữ chút ít tình bạn cũ, anh ta cho tơi cấy rẽ năm mẫu
ruộngtốtthật.Mộtmìnhtơicàycấynămmẫuruộng.Lúcnàocịnnhìnthấy,tơi
đềuởngồiruộng.PhượngHàngàynàocũngtheotơirangồiởbờruộng.Nó
háinhữngbơnghoadạicàilênđầu,lnmồmhỏibốnógiốngcáigì.Lúcmùa
vụbậnrộn,mẹtơicũngrađồnglàmgiúptơimộtsốviệc.
LongNhịthườngmặcáotơlụa,tayphảicầmấmtràđiđilạilạiởbờruộng,
trơngravẻlắm.Lúcnàoanhtacũngcười,khinhìnthấyngườinơngdânkhơng
ưngý,mẹkiếp,anhtacũngcười.Lúcđầu,tơicứtưởnganhtađốixửthânmật
vớimọingười,dầndầntơimớibiếtanhtamuốnaiaicũngnhìnthấycáirăng

vàngcủamình.


Mộthơmtơiđanggặtlúa,PhượngHàđimótởđằngsau,LongNhịkhệnh
khạngbướcđếnbảo:
-PhúQơi,tơichừađánhbạcrồi,đểsaunàykhỏiphảiđếnnỗinhưanh.
Tơikhomlưngkínhcẩn:
-Vâng,thưaơngtrẻLong.
LongNhịchỉvàoPhượngHà,hỏi:
-Congáianhđâyà?
Tơilạikhomlưnglễphépđáp:
-Vâng,thưaơngtrẻLong.
TơinhìnthấyPhượngHàđứngởđó,cầmbơngthóctrongtay,mắtcứnhìn
chịngchọcvàoLongNhị,liềnvộivànggiụccon:
-PhượngHà,maumauchàoơngtrẻLongđicon.
PhượngHàcũnghọctơilomkhomlưngcấttiếng:
-Vâng,thưaơngtrẻLong.
TơithườngnhớGiaTrân,nhớcảđứaconởtrongbụngvợ.GiaTrânđiđược
batháng,nhờngườinhắntinvề,bảolàđãởcữ,đẻmộtcậucontrai,bốvợtơi
đặtchonócáitênlàHữuKhánh.Mẹtơikhẽhỏingườinhắntin:
-HữuKhánhhọgì?
Ngườikiađáp:
-HọTừ.
Lúcấytơiđangởngồiruộng,mẹtơilậtđậtbướchaibànchânnhỏxíudặt
dẹorađồngbáotin.Mẹchưanóihếtđãđưavạtáolaunướcmắt,sauđócứrối
rít bảo phải ra tỉnh thăm cháu nội. Vài ngày sau khơng thấy mẹ đi, tơi cũng
khơngtiệnhỏi.Theotụclệởđịaphươngchúngtơi,giaTrânbịngườinhàmẹđẻ
bắtépphảiđithìcũngnêndongườinhàmẹđẻđưavề.Mẹtơibảo:
-HữuKhánhhọTừthìGiaTrâncũngvềnaymaithơi.
Mẹtơicịnnói:

-GiaTrânhiệngiờcịnđangyếu,vẫnnênởtrêntỉnhthìhơn.GiaTrânphải
đượctẩmbổtửtế.
KhiHữuKhánhđượcsáuthángthìGiaTrântrởvề.Khitrởvềcơấykhơng
ngồikiệu,cơấyđịuHữuKhánhởsaulưngđibộhơnmườidặmvềnhà.Hữu
Khánhnhắmmắt,cáiđầubétítẹotựavàolưngmẹ,lắcbênnàylưbênkia,trở
vềnhậnbố.
GiaTrânmặcáodàimàuđỏtươi,xinhxắntrởvề.Điđếncửalềutranhnhà
tơi,cơấykhơngbướcvàongaymàđứngởngồitươicườinhìnmẹtơi.
Mẹ tơi ngồi đan giày cỏ ở trong nhà, khi ngẩng mặt lên thì nhìn thấy một
ngườiđànbàxinhđẹpđứngởcửa.NgườiGiaTrânđãchemấtánhsáng,mẹtơi
khơngnhậnracondâu,cũngkhơngnhìnthấyHữuKhánhởsaulưng.Mẹhỏi:
-Tiểuthưnhànàovậy,cơtìmai?


Nghevậy,GiaTrâncườikhanhkhách,nói:
-Conđây,GiaTrânđây,thưamẹ!
Lúcấy,tơivàPhượngHàđangởngồiđồng.PhượngHàngồiởbờruộng
xem tơi cấy. Tơi nghe thấy có tiếng gọi mình, giống tiếng mẹ tơi mà cũng có
phầnkhơnggiống.Tơibảocongái:
-Aiđanggọithếcon?
PhượngHàquayngườinhìn,rồiđáp:
-Bànội,bốạ.
Tơiđứngthẳnglênnhìnthấymẹđangđứngởcửalềutranhcịnglưnggọito,
GiaTrânmặcáodàimàuđỏtươibếHữuKhánhđứngbêncạnh.PhượngHàvừa
nhìnthấymẹđãcocẳngchạyđi.Tơiđứnggiữaruộngnước,nhìndángmẹlưng
cịng gọi con, mẹ gọi khỏe quá, hai tay chống vào đùi để khỏi ngã gập người
xuống.PhượngHàchạythụcmạng,đứacongáilênnămcủatơicứchaochao
đảo đảo trên bờ ruộng, rồi nó sà vào lịng mẹ. Gia Trân bế Hữu Khánh ngồi
xuốngơmPhượngHà.Lúcnàytơimớilênbờ,mẹtơivẫnđanggọi,càngđến
gầnnhà,đầutơicàngchoangchống.TơiđếntrướcmặtGiaTrânmỉmcườivới

vợ.GiaTrânđứnglên,cứchằmchằmnhìntơi.LúcnàytơiđãkhơngcịnlàPhú
Qmặcáolụa,tơiđangmặcquầnáovảithơráchrưới,tồnthânlấmbêlấm
bết.Nhìndángtơinhưvậy,GiaTrâncúiđầusụtsịtkhóc.
GiaTrântrởvề,giađìnhlạiđơngđủ,tơiđilàmcũngcóngườigiúpviệc.Tơi
bắtđầuthươngvợmình.GiaTrânbảotơinhưvậy,chứtơicócảmthấygìđâu.
TơithườngnóivớiGiaTrân:
-Emlênbờnghỉmộtlúcđi.
GiaTrânlàcơgáithànhthị,damịnthịtnon,chânyếutaymềm,nhìncơấy
làmviệcđồngáng,tơicứthấythươngthương.Nghetơigiụcđinghỉ,GiaTrân
vuivẻcườivàbảo:
-Emkhơngmệt.
Mẹtơinóiđúng,chỉcầnconngườisốngvuivẻlàkhơngsợnghèo.GiaTrân
cởi bỏ áo dài, cũng mặc áo vải thô như tôi, suốt ngày cơ ấy làm việc mệt thở
khơngrahơi,màvẫncứtươicười.PhượngHàlàconbéngoan,chúngtơitừnhà
ngóidọnraởlềutranh,màcháuvẫnvuivẻ,ămcơmđộnngơđộnkhoaimàcũng
khơngnhổđi.Saukhiemtraivề,nócàngvuihớnhở,khơngcịntheobốrađồng
nữa,cứlnlnởnhàbếem.HữuKhánhmớiởtỉnhđượcsáuthángđãphảivề
bênbốchịukhổ.Tơicảmthấymìnhrấtcólỗivớicontrai.
Cứnhưthếsốngđượcmộtnămthìmẹtơibịốm.Mớiđầuchỉlàchóngmặt,
mẹtơibảonhìnconcháucứlờmờ;tơicũngkhơngđểýlắm,nghĩbụngmẹđã
caotuổi,mắtmờlàchuyệnđươngnhiên.Sauđócómộthơm,lúcđunbếpđột
nhiên mẹ tơi gục đầu vào tường như đang ngủ. Khi hai vợ chồng tơi từ ngồi
đồngvề,mẹtơivẫngụcnhưvậy.GiaTrângọimẹ,mẹcũngkhơngđáp;đưatay


layngườimẹ,thìmẹtrượttheobờtường.GiaTrânsợqgọitơi,khitơivào
bếp thì mẹ đã tỉnh, mẹ trân trân nhìn chúng tơi. Chúng tơi hỏi mẹ, mẹ cũng
khơngtrảlời.Mộtlúcsau,mẹngửithấymùikhét,biếtnồicơmđãcháy,mớicất
tiếng:
-Áichà,saomẹlạingủthếnhỉ?

Mẹtơihốthoảngđịnhđứnglên,mớiđứngđượcnửangườithìchânthõngra,
ngườingãxuống.Tơivộivàngbếmẹlêngiường,mẹtơicứlnmồmnóimình
đãngủsay,mẹsợchúngtơikhơngtin.GiaTrânkéotơiramộtbên,bảo:
-Anhlêntỉnhmờithầylangvềxemsao.
Mờithầylangthìphảicótiền,tơicứđứnglặngthinh.GiaTrânlậtnệmlấyra
haiđồngbạcgóitrongkhănmùixoa.Nhìnhaiđồngtiềnbằngbạc,tơicóphần
đaulịng,đólàsốtiềnGiaTrânđemtừtỉnhvề,chỉcịnlạihaiđồngnày.Sức
khỏecủamẹtơicàngkhiếntơilolắng,tơiliềncầmlấytiền.GiaTrângấpngay
ngắnchiếckhănmùixoalạinhétvàodướinệm,lấyramộtbộquầnáosạchsẽ
bảotơimặcvào.Tơibảovợ:
-Anhđinhé.
GiaTrânkhơngđáp,cơấyđitheotơiracửa.Điđượcmấybướctơiquayđầu
nhìnvợ,vợtơivuốtvuốttócvềđằngsaugậtgậtđầuchàotơi.TừsaukhiGia
Trântrởvề,đâylàlầnđầutiêntơixanhà.Tơimặcbộquầnáotuyráchnhưng
sạch sẽ, chân đi giày cỏ mẹ tôi bện để vào thành phố. Phượng Hà ngồi ở sân
trướccửabếHữuKhánhđangngủ.Nhìnthấybốmặcgọngàngsạchsẽ,nóhỏi:
-Bốơi,bốrađồngđấyà?
Tơiđinhanhlắm,chưađầynửatiếngđồnghồđãđếntỉnh.Đãhơnmộtnăm
rồitơikhơnglêntỉnh,bâygiờvàothànhphốtronglịngcóphầnngỡngàng.Tơi
liềnnghĩđếnGiaTrân,nghĩđếnvợcũngkhơngsợgặpngườiquennữa.Tơiăn
mặccóráchrướimộtchút,nhưngGiaTrânvẫntốtvớitơinhưtrước.Tơibiết
hếtmấythầythuốctrongthànhphốtrìnhđộkhámchữathếnào,ailấyđắt,ailấy
vừaphải.Suynghĩmộtlát,tơiquyếtđịnhvẫnnênđếntìmthầylangLâmởcạnh
cửahànglụa.Ơnglangnàylàbạncủabốvợtơi,thấyngườinhàcủaGiaTrâncó
lẽơngtacũngkhơngnỡlấyqđắt.
Khi đi qua phủ cụ huyện, tơi nhìn thấy một em bé mặc áo lụa đang kiễng
châncốsứcđịnhnắmlấycáivịngđồnggõcổng.Cậubéstsốttuổicongái
tơi,tơibảonó:
-Đểtagõgiúpcháu.
Cậubévuivẻgậtđầu,tơiliềnmóctaycầmvịngđồnggõthậtmạnhmấycái,

ởbêntrongcóngườinóivọngra:
-Cóđây.
Lúcnàycậubémớinóivớitơi:
-Chúngtamaumauchạyđithơi.


Tơi chưa hiểu ra sao, thì cậu bé nép sát bờ tường chuồn mất. Sau khi mở
cổng,mộtngườiđànơngănvậnkiểuđầytớvừanhìnthấybộquầnáocủatơi,
chẳngnóinăngchi,giơtayđẩytơimộtcái.Tơikhơngngờanhtalạilàmthế,
loạngchoạngngãtừbậcthềmxuống.Tơibịdậy,vốnđịnhchoqua,songthằng
chakialạibướcxuốngđátơimộtphát,cịnbảo:
-Điănmàythìcũngphảixemxemchỗnàylàchỗnàochứ.
Tơicáutiết,chửiln:
-Tacóphảigặmxươngmụctrongmộtổnhàngười,cũngkhơngthèmđến
ănxinnhàngươiđâunhé!
Hắnxơđếnđánhliền,tơibịmộtquảđấmvàomặt,hắncũngbịtơiđámộtcú,
haichúngtơitúmđánhnhautrongphố.Thằngnhãinàygớmraphết,xemchừng
khơngthắngnổitơi,liềntúmchặtđũngquầnnhấcchân,cịntơichohắnmấycái
đá đít.Cả hai đứa chúng tơikhơng biết đánhnhau, quầnđảonhaumộtlúc thì
nghecóaiđóởđằngsauqt:
-Ê,xấuq,haithằngsúcsinhnàyđánhnhautrơngngứamắtqthể.
Chúngtơibỏnhaura,nhìnvềphíađằngsau,thìthấymộtơngđộilínhQuốc
dân đảng mặc quần áo vàng đứng ở đó, mười cỗ pháo lớn đều do ngựa kéo.
Ngườiqtvừagiờđeosúnglụcởlưnglàmộtsĩquan.Tênngườihầukiaquảlà
linhhoạt,vừanhìnthấyviênsĩqua,hắnliềncúiđầukhomlưng:
-Thưaquanlớn,hìhì,thưaquanlớn.
Viênsĩquahuơhuơtaybảochúngtơi:
-Haiconlừanguxuẩn,khơngbiếtđánhnhauthìkéopháochota.
Tơi vừa nghe nói vậy đã rùng mình lạnh tốt người, ơng ta định bắt tơi đi
lính.Tênngườihầukiacũnghãi,bướclênnói:

-Thưaquanlớn,convốnlàngườitrongnhàcụhuyệncủahuyệnnày.
Viênsĩquannói:
-Cơngtửcủacụhuyệnlạicàngphảidốcsứcvìđảngvìnước.
-Khơng,khơng!–Tênđầytớsợhãirốirít–Conkhơngphảilàcơngtử,có
đánhchếtconcũngkhơngdám.Thưaơngtrungđộitrưởng,conlàđầytớcủacụ
huyện.
-Mẹkiếp!–Viênsĩquanchửito–Talàđạiđộitrưởng.
-Vâng,vâng,thưađạiđộitrưởng,conlàđầytớcủacụhuyện.
Tên đầy tớ kia có nói đến mấy cũng vơ ích, ngược lại cịn làm cho ơng sĩ
quanbựctức,ơngtagiờtaychohắnmộtcáitát.
-Mẹkiếp,nóiinítthơi,đikéopháo!–Ơngtanhìnđếntơi–Cảmàynữa!
Tơi đành phải bước tới kéo một dây cương ngựa đi theo họ về phía trước.
Tơinghĩ,đếnlúcấysẽtìmcơhộitrốnchạysau.Tênđầytớvẫncịnvannàicầu
xintrướcmặtđạiđộitrưởng;điđượcmộtđoạn,đạiđộitrưởngtựnhiênđồngý.
Ơngtabảo:


-Được,được,nhàngươivềđi,màylàmtaochánchếtđimất.
Tênđầytớhớnhởrunlên,hắntanhưmuốnqxuốngcúiđầulạyđạiđội
trưởng,songlạikhơngquỳ,chỉđứngtrướcmặtđạiđộitrưởngxoaxoatayliên
tục.Đạiđộitrưởngqt:
-Cịnchưacútđihả?
Tênđầytớthưa:
-Cút,cút,concútđâyạ!
Nóixonghắnquayngườiđiln.Bấygiờđạiđộitrưởngmớirútsúnglụcở
lưng ra, giơ tay ngang vai, ngắm một mắt vào nhằm trúng tên đầy tớ đang đi.
Tênđầytớđiđượchơnmườibướcquayđầulạinhìn,thấyvậyhắnsợtớimức
đứngngâyratạichỗkhơngnhúcnhích,giốngnhưconchimsẻbanđêmđểđại
độitrưởngngắmbắn.Lúcấyđạiđộitrưởngbảohắn:
-Điđi,điđi!

Tênđầytớqsụpxuốngđất,vừakhócvừanói:
-Thưađạiđộitrưởng,đạiđộitrưởng,đạiđộitrưởng…
Đạiđộitrưởngbắnhắnmộtphát,khơngbắntrúngmàbắncạnhhắn,viênđá
nhỏvăngvàolàmhắntoạcchảymáu.Đạiđộitrưởngcầmsúnghuơtaynói:
-Đứnglên,đứnglên!
Hắnđứngdậy,đạiđộitrưởnglạinói:
-Điđi,điđi!
Hắnkhóctahrmthiếtlắm,cứlắpbalắpbắp:
-Conxinkéopháo,thưađạiđộitrưởng.
Đạiđộitrưởnglạigiơsúngngangvaingắmvàohắnlầnnữa,mồmnói:
-Đinào,đinào!
Lúc này tên người hầu mới đột nhiên vỡ lẽ, hắn quay người chạy như bay
nhưbiến.Khiđạiđộitrưởngbắnphátthứhai,thìhắnvừavặntạtvàotrongngõ.
Đạiđộitrưởngnhìnkhẩusúnglụccủamình,chửimộttiếng:
-Mẹkiếp,talạinhắmsaimộtconmắt.
Đại đội trưởng quay lại nhìn tơi đứng ở đằng sau, giơ súng bước đến chĩa
nịngvàongựctơi,bảo:
-Màycũngvềchứ?
Haichân tơirunbầnbật, nghĩbụng lần này cho dùơng ta cónhắm cảhai
mắtcũngchotơimộtphátvềchầugiời.Tơirốirítnói:
-Conkéopháo,conkéopháo.
Tayphảitơinắmdâycương,taytráinắmchặthaiđồngbạcGiaTrânchotơi
để trong túi áo. Khi ra khỏi thành phố, nhìn thấy cánh đồng và cái lều tranh
giốngnhàmình,tơicúiđầurưngrưngnướcmắt.
TơiđitheođạiđộipháonàylênphíaBắc,càngđicàngxa.Hơnmộttháng
sauchúngtơiđếnAnHuy.Mấyhơmđầutơicứđịnhtrốn.Lúcbấygiờkhơng


phảichỉcótơimuốntrốn,cứhaingàytrongđạiđộilạithiếuđimộtvàikhn
mặtquenquen.TơiliềnhỏimộtlinhcũlàLãoTồn.LãoTồnbảo:

-Khơngaichạynổiđâu.
LúckhángchiếnLãoTồncũngbịbắtđilính,hànhqnđếnGiangTâyanh
tađãbỏtrốn,vàihơmsaulạibịqnđộiPhúcKiếnbắtđi.Đilínhhơnsáunăm,
chưađánhnhauvớiqnNhật,chỉđánhnhauvớidukíchcủaĐảngCộngsản.
Trongthờigianấy,LãoTồntrốnlínhbảylần,lầnnàocũngbịbắtlại.Lầncuối
cùng chỉ cách nhà hơn một trăm dặm, kết quả gặp phải đơn vị này. Lão Tồn
khơngđịnhtrốnlínhnữa.Anhtabảo:
-Mìnhđàongũchánrồi.
Sau khi chúng tơi vượt dịng Trường Giang thì bắt đầu mặc áo bơng. Qua
đượcTrườngGiangthìýđịnhđàongũcủatơicũngchếthẳn,cáchnhàcàngxa
thìtơicàngkhơngcóganđàongũnữa.Đạiđộicủatơicóđếnmườiđứacontrai
mớimườilămmườisáutuổi,trongđócómộtcậulínhchoaichoailàXnSinh,
ngườiGiangTơ,hắncứdịhỏitơiđilênphíaBắccóphảiđánhnhaukhơng,tơi
bảophải.Thậtratơicũngkhơngbiết.Tơinghĩ,đãđilínhthìtránhsaokhỏiđánh
nhau.XnSinhvàtơithânnhaulắm.Cậuấycứbámriếttơi,kéocánhtaytơi
hỏi:
-Liệuchúngmìnhcóbịđánhchếtkhơng?
Tơiđáp:
-Mìnhkhơngbiết.
Khinóiracâuấy,tronglịngtơicũngđauđớnkhóchịulắm.Saukhivượt
sơngTrườngGiang,chúngtơibắtđầunghethấytiếngsúng.Đầutiênnghevăng
vẳngtừxavọnglại,chúngtơiđitiếphaingàynữa,tiếngsúngtiếngpháocàng
ngày càng to. Hơm ấy, chúng tơi vào một làng, trong làng đừng nói chi đến
người, ngay đến con gà con lợn cũng khơng có. Đại đội trưởng ra lệnh cho
chúng tôi lắp đại bác, tôi biết chuyến này chắc là sắp đánh nhau thật sự. Có
ngườiđiđếnhỏiđạiđộitrưởng:
-Đâylàđâu,thưađạiđộitrưởng?
Đạiđộitrưởngđáp:
-Màyhỏita,mẹkiếp,tahỏiaihả?
Ngayđếnđạiđộitrưởngcũngkhơngbiếtchúngtơiđãđếnđâu.Ngườitrong

làngđãbỏchạysạch,tơinhìnbốngchungquanh,ngồicâycốitrơtrụichẳng
thấycáigìkhác.Đượchaihơmthìlínhmặcáovàngmỗilúcmộtđơng,ởchung
quanhhọrútđiđộinày,thìđộikháclạiđến,cónhữngđơnvịđóngngaycạnh
chúng tơi. Lại qua hai hôm nữa, đại bác của chúng tôi vẫn chưa bắn. Đại đội
trưởngnóivớichúngtơi:
-Chúngtađãbịbaovây.
Khơng phải chỉ có đại đội của chúng tơi bị bao vây, cả qn đồn có đến


mười vạn người hoàn toàn bị vây hãm trong một địa phương chỉ có hai mươi
dặm vng, đâu đâu cũng có lính áo vàng, cứ y như đi trẩy hội. Lúc này Lão
Toàn thánh thật, anh ta ngồi hút thuốc trên một mơ đất trong chiến hào, nhìn
nhữnganhlínhdavàngđiđilạilại,thỉnhthoảngchàohỏiaiđótrongbọnhọ,
anhtaquennhiềungườilắm.LãoTồnđiNamvềBắc,đãtừngsốngởbảyđơn
vịqnđội.Anhtahỉhảnóibậybạvớimấyngườiquencũ,hỏithămnhaumấy
tênngười,tơinghehọnóikhơngphảichếtđâu,vìhaihơmtrướccónhìnthấy
nhaumà.LãoTồnsauđónóivớitơi,nhưnganhcóđótrướcđâyđãcùngđào
ngũvớianhta.“Cậuxem,-LãoTồnnói–chẳngaichạythốtđâu”.
Lúcmớiđầuchúngtơichỉbịvây,qnGiảiphóngkhơnglậptứcđếnđánh
chúngtơi,chúngtơicũngkhơngsợmấy,đạiđộitrưởngcũngkhơngsợ.Ơngta
bảoỦyviênTưởngGiớiThạchsẽcửxetăngđếncứuchúngtơi.Sauđó,tiếng
súng ở phía trước mỗi lúc một gần, chúng tôi cũng không phải sợ lắm, chỉ có
điềuchẳngaicóviệcgìlàm,đạiđộitrưởngcũngkhơngralệnhchúngtơibắn
pháo. Có một người lính cũ nghĩ đến anh em ở phía trước đổ máu toi mạng;
chúngtơichơidàicũngchẳngphảichuyệnhay,anhtaliềnđihỏiđạiđộitrưởng:
-Chúngtacónênbắnmấyquảpháokhơngạ?
Lúcấyđạiđộitrưởngđangnấptronghầmđánhbạc,ơngtagiậndữhỏilại:
-Bắnvàođâuhả?
Đạiđộitrưởngnóicũngđúng,nếubắnmấyquảvàođầuanhemqnmình,
cả qnđồnở phíatrướccáu tiếtlên quay lại thanh tốn chúngtơi thìchẳng

phảichuyệnđùa.Đạiđộitrưởngralệnhchochúngtơicứngồitạitrậnđịa,thích
làmgìthìlàm,chỉcóđiềukhơngđượcbắnpháo.