“lối sống Mỹ”, “văn học Mỹ” mà Mỹ đã du nhập vào Việt Nam trong chiến tranh

MỞ ĐẦU
Thực hiện chiến tranh xâm lược, đế quốc nào cũng phải lấy việc đầu độc
về tư tưởng và văn học để bổ sung cho sự xâm lược về quân sự và nơ dịch về
chính trị. Trong cuộc chiến mà Mỹ tiến hành trên lãnh thổ Việt Nam (1954 1975), Mỹ đã thực hiện điều này một cách tích cực và đặc biệt qn triệt. Bởi vì,
một mặt đó là một bộ phận của chiến lược Mỹ. Mặt khác, vì Mỹ đứng trước một
nhân dân đã được thức tỉnh mạnh mẽ về ý thức giải phóng dân tộc theo lập
trường vô sản, không chấp nhận chế độ “thực dân mới” của Mỹ, nên bên cạnh
việc huỷ diệt đồng bào miền Nam bằngbom đạn, Mỹ càng ngày càng phải đưa
“chiêu bài văn học, tư tưởng” để xoá mờ ý thức dân tộc và giai cấp, gieo rắc mơ
hồ giữa ta và địch, làm tê liệt ý chí chống Mỹ.
Mỹ tiến hành cuộc “xâm lăng văn học” một cách kiên trì và công phu.
Một mặt, Mỹ cho du nhập vào miền Nam Việt Nam tất cả các trào lưu văn học,
các vật chất hiện đại phương Tây. Mặt khác, Mỹ cũng có một chính sách “chinh
phục tinh thần” theo cách riêng của Mỹ để mà tác động đến đông đảo quần
chúng, mục đích nhằm mua chuộc quần chúng, đầu độc họ biến họ thành thứ
“nô lệ tự nguyện” của “văn học Mỹ” lối sống Mỹ, đồng thời tạo bàn đạp cho
mặt trận quân sự tiến đến xâm lược hoàn toàn Việt Nam.
Quá trình du nhập “lối sống Mỹ”, “văn học Mỹ” vào miền nam Việt Nam
gây nên sự “xáo trộn” mạnh mẽ về văn hoá. Những tệ nạn cùng với một vài yếu
tố tích cực đã làm khung cảnh xã hội miền Nam Việt Nam có những biến đổi
nhất định.
Mục đích của bài viết này nhằm tìm hiểu sâu hơn về thứ “lối sống Mỹ”,
“văn học Mỹ” mà Mỹ đã du nhập vào Việt Nam trong chiến tranh, phân tích tác
động và đưa ra những đánh giá khách quan nhất về “công” và “tội” của Mỹ
trong “vấn đề văn học” mà Mỹ và chính quyền Việt Nam cộng hồ đã thực hiện
ở miền Nam Việt Nam.
Do mặt nhận thức còn hạn chết, bài viết này cịn nhiều thiếu sót. Mong
nhận được sự đóng góp của thầy cơ và bạn đọc.
0

* Cấu trúc bài gồm 3 phần:
Phần 1: Mở đầu
Phần 2: Nội dung
Phần 3: Kết luận.

1


NỘI DUNG
1. MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG CỦA “LỐI SỐNG MỸ” NHỮNG NĂM
1954-1975
Theo P.N Phê-đơ-xê-ép (Liên Xơ) thì lối sống là: “Tồn bộ những hình
thức, cách thức hoạt động của các cá nhân nhằm thoả mãn và phát triển, trong
những điều kiện của hình thái kinh tế xã hội nhất định, các nhu cầu vật chất và
tinh thần của họ, tính cách giao tiếp và định hướng xã hội học của cá nhân thuộc
một nhóm xã hội, một giai cấp, một xã hội nào đó” 1. Nói một cách khác, đó là
hình thức mà con người triển khai hoạt động có các tính chất sống của mình và
thoả mãn các nhu cầu của mình.
Theocách hiểu nhưvậy về lối sống thì trên thế giới trong những năm 1954
- 1975 đã hình thành nên hai hệ tía trị sống tương ứng với hai hệ thống chính trị
đối lập: Tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa. Khi đó, giới ngơn luận thế giới
đã hình thành nên một khái niệm quen thuộc “lối sống Mỹ”, lối sống được coi là
đặc trưng cho xã hội tư bản với hệ giá trị riêng của nó.
“Lối sống Mỹ” giống như mọi hiện tượng khác, có nội dụng lịch sử cụ
thể, sản phẩm của một xã hội tư bản có điều kiện vật chất phát triển.
Sau chiến tranh thế giới thứ II, Mỹ trở thành nước giàu mạnh nhất, chiếm
ưu thế tuyệt đối về mọi mặt trong thế giới Tư bản chủ nghĩa về : quân sự, kinh
tế, chính trị, lĩnh vực kinh tế, Mỹ có một ưu thế lớn trong những năm đầu sau
chiến tranh nhờ có nền cơng nghiệp, nơng nghiệp phát triển. Nền kinh tế Mỹ có
trình độ, tập trung sx và tư bản cao. Trong những năm 1954- 1975, Mỹ xuất hiện

những công ty đặc quyền có quy mơ lớn về kết cấu phức tạp. Về quy mô, các
công ty khổng lồ tập trung hàng vạn công nhân, doanh thu hàng chục tỷ đơ la:
Cơng ty GM (gênral Motor) có doanh thu 27 tỷ USD/năm, với 70 vạn cơng
nhân; GM có cơ sở ở 42 nước trên thế giới. Về kết cấu, các cơng ty của Mỹ bao
gồm nhiều xí nghiệp liên hiệp, kinh doanh nhiều mạt hàng, bao gồm nhiều
ngành, từ sản xuất đến thương nghiệp, ngân hàng, giao thông vận tải v.v… Trở
thành tổng thể kinh tế lớn (gọi là những cơng lênêrát). Ví dụ: Cơngty I.T.T liên
Phong Hiên, “Chủnghĩa thực dân mới kiểu Mỹ ở miền Nam Việt Nam (góc độ văn
hố tư tưởng 1954-1975), Nxb Thơng tin lý luận, Hà Nội, 1984.tr 127
1

2


lạc viễn thơng, nhưng dần dần do thơn tính các cơng ty khác nó đã kinh doanh
đầy đủ các ngành từ sản phẩm nông nghiệp, khai thác nguyên liệu đến quân sự,
hàng không vũ trụ (sản xuất những thành phần cho tàu Apơlơ đổ bộ xuống mặt
trăng), thậm chí cả kinh doanh khách sạn, sản xuất bánh mỳ…2.
Nền kinh tế đồ sộ, dịng lưu thơng tiền tệ lớn, sức sản xuất - tiêu dùng
diễn ra sơi động; Q trình “tự động hoá dây chuyển sản xuất” đã tạo ra lượng
hàng hoá lớn với sức tiêu dùng khổng lồ. “Lối sống Mỹ” hình thành trong điều
kiện kinh tế như vậy, cũng được gọi là “lối sống tiêu dùng”, còn bản thân xã hội
Mỹ được gọi là “xã hội tiêu dùng”. Điều đặc biệt là tiêu dùng trong xã hội Mỹ
không chỉ mang “tính chất tư sản” mà có “tính chất nhân dân”. Lượng hàng hoá
phong phú, chất lượngtốt, giá rẻ đsản phẩm ứng được nhu cầu tiêu dùng của
người lao động, do đó người dân có cơ hội sử dụng các vật dụng hiện đại: ơ tơ,
máy điều hồ, điện thoại, tủ lạnh… phục vụ cuộc sống của mình.
Trong những năm 1954 - 1975, Mỹ là nước đứng vị trí số 1 thế giới về
trình độ cơng nghệ thơng tin, cơng nghệ kỹ thuật. Trong chiến tranh thế giới II
nhiều nhà khoa học lỗi lạc trên thế giới đã định cư ở Mỹ, vì ở đây có điều kiện

hồ bình và những phương tiện đầy đủ nhất để làm việc. Vì vậy, Mỹ là nước
khởi đầu cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật lần thứ 2 của toàn nhân loại, diễn
ravào giữa năm 40 của thế kỷ XX. Mỹ cũng là một trong số ít nước đạt được
những thành tựu kỳ diệu nhất trong tất cả các lĩnh vực khoa học kỹ thuật. Những
sáng chế mới: máy tính, máy tự động, vật liệu tổng hợp với những thuộc tính mà
thiên nhiên khơng có (chất dẻo, Polime); cách mạng giao thơng vận tải, thông tin
liên lạc… đã thúc đẩy nên kinh tế Mỹ phát triển nhanh chóng; đời sống vật chất
tinh thần của người dân có nhiều thay đổi. Có thể nói xã hội Mỹ lúc đó là xã hội
của thơng tin, kỹ thuật hiện đại. Người dân Mỹ được hưởng thụ một cuộc sống
vật chất đầy đủ và tiện nghi. Tất nhiên, khơng phải tuyệt đối dân Mỹ đều có
cuộc sống như vậy.
Nước Mỹ có nền văn học đa dạng. Trong quá trình hình thành, phát triển
của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, Mỹ trở thành nơi gặp gỡ, giao thoa của nhiều
2

Theo Nguyễn Anh Thái, “Lịch sử thế giới hiện đại”, Nxb Giáo dục, tr286.

3


luồng văn học trên thế giới. Nói một cách chính xác thì Mỹ khơng có một đặc
trưng văn học nao của riêng mình. Các nhà văn học học thế giới nhận định rằng:
Mỹ có “nền văn học hỗn tạp”, nó giống một “nồi lẩu” mà trong đó chứa nhiều
thứ khác nhau. Trong xã hội Mỹ đương thời, có sự xuất hiện những trào lưu văn
học mới: trào lưu điện ảnh, báo chí, nghệ thuật, trào lưu Hippi v.v…
Một mặt thể hiện sự tiến bộ của một nước Mỹ văn minh, song mặt khác
cũng chứa tất cả những gì là hạn chế, tiêu cực, cặn bã nhất của nền kinh tế Tư
bản chủ nghĩa.
Sự no đủ vật chất dần hình thành lối sống “phóng khống”, “tự do” (theo
cách nói của người Mỹ) và tự tôn nhân quyền. Đặc điểm này thoả mãn sự tự do

phát triển cá nhân, cá nhân có quyền thực hiện những ham muốn, những sở
thích.
Một phần nó tạo động lực tích cực để phát triển xã hội, nhưng chính đặc
tính này cũng làm nảy sinh nhiều tệ nạn trong lịng xã hội Mỹ: tự do tình dục, tự
do bạo động, tự do tiêu dùng, tự do ngôn luận v.v… Một cách quá khích làm
băng hoại giá trị gia đình và xã hội ở chính nước Mỹ và các nước mà Mỹ áp đặt
ảnh hưởng.
Mỹ là nước tư bản, bản chất của chủ nghĩa tư bản là bóc lột giá trị thặng
dư, thơng qua bóc lột sức lao động của người làm thuê. Nhờ sự bóc lột này, Mỹ
đã tạo ra lượng hàng hố vơ cùng lớn, thế nhưng số hàng hoá lớn này lại mâu
thuẫn trực tiếp với khả năng tiêu thụ hạn chế, bởilượng dân số chính quốc có
hạn, hơn nữa đồng lương khơng q dư thừa của người lao động. Để tiêu thụ
hàng hố, chính quyền Mỹ ra sắc lệnh về “trợ cấp xã hội” (giúp đỡ người nghèo
trong nước Mỹ) và “viện trợ” (cho nhân dân các nước thuộc địa của Mỹ) bằng
hàng hoá và thiết bị kĩ thuật. Mưu đồ “viện trợ Mỹ” nhằm dùng vật chất để mua
chuộc, nô dịch người lao động, biến họ lệ thuộc và kinh tế Mỹ, ảnh hưởng của
lối sống kiểu Mỹ, từ bỏ đấu tranh giai cấp (đấu tranh chốgn nên chính trị Mỹ)
mà có đấu tranh thì chỉ là đấu tranh kinh tế nhằm thoả mãn nhu cầu và quyền lợi
vật chất. Nói cho cùng, đây là sự tính tốn lấy “văn học Mỹ” và vật chất để kéo
dài sự bóc lột tư bản của mình.
4


Nền kinh tế phát triển đã tạo nên mạng lưới dịch vụ với đủ loại hình phục
vụ hoạt động giải trí của con người: thời trang, điện ảnh, âm nhạc, quán bar, vũ
trường, rạp chiếu phim, sòng bạc v.v… Hoạt động dịch vụ dựa trên việc đsản
phẩm ứng nhu cầu giải trí và tiêudùng của con người, đã tạo nguồn thu nhập lớn
cho những ơng chủ tư bản bởi món lợi nhuận mà nó đẻ ra. Nhưng chính những
lĩnh vực hoạt động đa dạng đó đã trở thành nơi sản sinh của những thói quen,
những lối sống, những trào lưu xã hội xấu… mà ngay cả Mỹ cũng không thể

giải quyết được: Nạn mại dâm; mua bán sử dụng chất kích thích; tình trạng bạo
lực, khủng bố; đảng phái… gây bất ổn nền chính trị nước Mỹ.
Xã hội nước Mỹ, “văn học nước Mỹ” tạo dựng nên một “lối sống Mỹ”
cũng rất đặc trưng, rất đa dạng. Một phần “lối sống Mỹ” là biểu hiện những gì
tiến bộ, hiện đại, văn minh, kết tinh tinh hoa thế giới; những nguyên tắc, cách
thức sống, giá trị chuẩn mực của những con người lịch sự, học thức trong xã hội
Mỹ. Một phần “lối sống Mỹ” cũng thể hiện những tệ nạn, những mặt tiêu cực,
xấu xa nhất dưới đáy xã hội Mỹ. Đó là sản phẩm của nền đại cơng nghiệp, là
những “căn bệnh” không chữa trị được mà nước Mỹ và xã hội tư bản đã lai tạo
ra.
“Lối sống Mỹ”, “văn học Mỹ” khác, thậm chí chứa những mặt đối lập
hồn toàn với hệ giảtị xã hội của những nước mà Mỹ tiến hành chiến tranh xâm
lược. Giá trị xã hội ở những quốc gia thuộc địa của Mỹ là thứ “văn học truyền
thống”, “văn học bản địa” đã gắn bó bền chặt cuộc sống của người dân. Đó là
những lối sống, những thói quen kho thay đổi, xuất phát từ một nền kinh tế - kỹ
thuật lạc hậu. Tất nhiên, đây không phải là sự so sánh “lối sống” càng không
phải so sánh về “văn học”, bởi văn học là thứ mà người ta chỉ có thể xem xét nó
ở những mặt khác biệt. Tuy nhiên, còn nhận định rằng: “lối sống Mỹ” và “văn
học Mỹ” hàm chứa những yếu tố xa lạ và khó chấp nhận với hệ giá trị của các
nước thuộc địa, đặc biệt là những quốc gia phương Đơng, trong đó có Việt Nam.
Trong cuộc chiến tranh xâm lược thuộc địa, “lối sống Mỹ” được du nhập
vào Việt Nam dưới nhiều hình thức khác nhau và nhiều con đường khác nhau. Ở
Việt Nam, có những thời điểm “lối sống Mỹ” trở thành công cụ đắc lực hỗ trợ
5


cho cuọc “chiến tranh chống nổi dây”, “chiến tranh không súng đạn” mà Mỹ đề
ra đầu những năm 60, thế kỷ XX tại Việt Nam. Bên cạnh những tác động làm
nền kinh tế, văn học niềm Nam có bước tiến bộ mới thì những hậu quả tiêu cực
nó gây ra cho xã hội miền Nam khi đó đã phá hoại các giá trị cổ truyền của một

nước nông nghiệp lạc hậu.
2. CON ĐƯỜNG DU NHẬP “LỐI SỐNG MỸ” VÀO MIỀN NAM
VIỆT NAM 1954 - 1975
2.1. “Lối sống Mỹ” vào Việt Nam một cách tự nhiên chủ yếu qua lính
Mĩ và trí thức du học
- Trước hết cần phải thấy rằng bộ phận trí thức du học ở Mĩ khơng phải là
nhỏ “theo một số tài liệu của AID ở Mashing Tơn thì 1954 đến 1961 trong số
1875 người đi du học và tu nghiệp nước ngồi thì đã có 1065 người đi Hoa Kì,
nếu tính đến 1968 con số người đi học bên Mĩ đã tăng tới 4809” 3. Con số trí
thức Tây học rất lớn, họ được đưa sang Mĩ đào tạo với ý đồ phục vụ cho quân
đội Mĩ. Số trí thức này đến Mĩ ít nhiều sẽ chịu ảnh hưởng của “lối sống Mỹ” và
khi về nước họ mang theo cái lối sống ây về Việt Nam một cách rất tự nhiên.
- Nhưng tự nhiên hơn cả là bọn lính Mĩ giàu có, dâm dật và man rợ.
Số lính Mỹ vào Việt Nam lên tới 700.000 tên (1968) mang theo “lối sống
Mỹ” du nhập vào Việt Nam. Để nói về lính Mĩ ở miền Nam Việt Nam chỉ cần
ngắn gọn trong ba từ là đủ: giàu có, dfâm dật, man rợ. Bóng dáng cao lớn của
bọn viễn chinh đổ dài xuống khắp nơi, không phải chỉ ở trên trời, ở mặt biển, ở
nông thôn, rừng núi để giết hại tàn phá, mà còn tràn ngập các đường phố, len lỏi
cả vào những cóm lao động chen chúc nữa. Ở đâu chúng cũng có những hành vi
thơ bạo và kì quái. Ở các căn cứ quân sự của chung, chúng hay giở trò sàm sỡ
với những phụ nữ đi làm thuê cho chúng và khi không được thoả mãn, chúng đã
sẵn sáng đuổi theo để trả thù. Ở những xóm lao động, nơi chúng thuê nhà ở,
chúng vẫn thường để ngỏ cửa tồng ngồng mặc quần lót đú đởn với các “me Mĩ”
của chúng, bất chấp xung quanh. Có thể nói hễ ở đâu có lính Mĩ là ở đó có
những cảnh tượng dâm dật, bẩn thỉu. Chúng nnham nhở bất kì lúc nào có thể
3

Tạp chi “Bách khoa tồn thư Sài Gịn” số 385, ra ngày 19-1-1974.

6

nhan nhở, ban ngày, ban đêm, trong giờ làm việc, ngồi giờ làm việc, tróngở
làm, ngồi phố, bất cứ với hạng người nào dù xấu hay đẹp, dù với những đứa
con gái đang tuổi con chúng hay với những người đang tuổi chị, tuổi mẹ chúng.
Giàu có và dâm dật, dâm dật lại gắn liền với tàn bạo, những điều thường
thấy diễn ra trên những cuốn phim Mĩ lai biểu hiện đầy đủ trong thực tiễn đời
sống của quân đội viễn chinh Mĩ tại miền Nam Việt Nam. Sự thô lỗ về những
thói quen xử sự của quân đội Mỹ trong chiến tranh Việt Nam đã hoàn toàn xác
nhận điều đó. Khơng một hành vi tàn tệ, man rợ nào mà chúng không làm từ
việc bắn giết, đốt phá, cướp bóc đến xẻo tai người để đầu xác, hãm hiếp tập thể,
đặt chất nổ lên âm hộ đàn bà rồi cho nổ banh xác.
Tính chất phi nhân trong những hành động như thế không phải xảy ra một
cách tuỳ tiện, trong nhiều trường hợp chúng đã trở thành một thứ thú vui và giết
người lúc đầu là một bài học nhưng dần là một nhu cầu sinh lí. Giết để bảo vệ
tính mạng, nhưng giết cũng chỉ để giết.
Người ta hiểu rằng tại sao ở Việt Nam lại xảy ra sự kiện Calley ở Sơn Mĩ.
Trên Trung uý này đã chỉ huy 1 đại đội lĩnh Mĩ trong sư đoàn bộ binh 20, từ trực
thăng nhảy xuống một địa điểm gọi là Mĩ lai 4, trại làng Sơn Mĩ, tỉnh Quảng
Ngãi, 16-3-1968 sau khi đã chi thành ba nhóm, chúng đã mở màn một cuộc giết
người tàn nhẫn. Chúng đâm người bằng lưỡi lê, ném xuống giếng, tập hợp
những đám đông rồi bắn súng máy, ném lựu đạn cho đến khi khơng cịn một ai
sống sót (những người sống sót là những ngườimay mắn bị các thây ma vùi lấp).
Sau ba giờ tàn sát, đại đội của Calley đã giết chết 567 người Việt Nam. Tất cả
những người không vũ trang là những người đàn bà, những trẻ con, những ông
già, trong đó có cả nhà sư nữa.
Chỉ từng đấy thôi cũng đủ thấy cái “ưu điểm” của một “lối sống” mà
Thomas đã hứa hẹn chứng minh cho nhiều người Việt Nam nghèo khổ là như
thế đấy.
2.2. “Lối sống Mỹ” vào Việt Nam với ý đồlà công cụ nô dịch trong chế

độ thực dân mới

7


Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc với sự sụp đổ hoàn toàn của chủ
nghĩa thực dân kiểu cũ trên phạm vi toàn thế giới. Mĩ ra khỏi cuộc chiến không
sứt mẻ mà thu nhiều lợi lộc béo bở vươn lên giàu mạnh nhất trong giới tư bản.
Sau hai kế hoạch Jacsan và Truman, chủ nghĩa thực dân mớiđược dựng lên trên
qui mơ chưa từng có với lí luận khá hoàn chỉnh. Các khối quân sự thành lập trên
khắp tồn cầu trong đó Việt Nam là một trọng điểm chiến lược trong khu vực
chiến lược Đông Nam Á.
Âm mưu biến miền Nam Việt Nam thành sào huyệt chống “sự tiến cơng
của chủ nghĩa cộng sản” Làm “cịn để ngăn làn sóng đỏ” tràn xuống Đơng Nam
Á, với lịng tham không đáy là kéo dài biên giới nước Mĩ tới vĩ tuyến 17, biến
Việt Nam thành bang thứ 52 của Mĩ, làm bàn đạp tấn công vùng Đông Nam Á,
giàu có. Đồng thời, chúng cũng muốn biến nơi đây thành nguồn cung cấp
nguyên liệu, nhiên liệu dồi dào cho chính quốc, thành nơi tiêu thụ hàng hoá ế
thừa của tư bản trong nước. Dã man hơn, chúng còn biến cả miền Nam thành
nơi thí điểm những chính sách quân sự, những vũ khí diệt chủng tàn bạo để nếu
thành cơng sẽ đem sản phẩm dụng toàn thế giới. Mĩ đã dốc hết sức cho cuộc
chiến tranh huỷ diệt tại miền Nam Việt Nam.
Khác với chế độ “thực dân cũ” thực hiện chính sách ngu dân, hạn chế tối
đa cho người dân học tập và tiếp xúc với các nền văn học thì chính sách “thực
dân mới” Mĩ lại sử dụng văn học như là một công cụ xâm lược, một vũ khí
chống cộng lợi hại trong đó “lối sống Mỹ” nhưlà một công cụ nô dịch trong chế
độ thực dân mới .
Giôn Xơn, tổng thống Mĩ quyết định đưa quân Mĩ trực tiếp tham chiến ở
miềnNam, đã viết trong hồi kí của mìnhnhw sau: “Một kết quả của hội nghị
Hơnơlulu là chính phủ Việt Nam, dưới quyền Thiệu vàKì, đã cam kết có một nỗ

lực tồn diện để giành chiến thắng trong cuộc “chiến tranh khác” ở đất nước họ.
Chúng ta đã cam kết giúp họ trong cuộc chiến tranh đó”. Cái cuộc “chiến tranh
khác” mà Giơn Xơn cam kết với Thiệu Kì ở đây được tổ chức như là một cuộc
chiến tranh chống nghèo đói, bệnh tật và dốt nát”4.
4

Những tên biệt kích trong mặt trận văn học tư tưởng Mỹ.

8


Trước đó thời Kennơdy, nó được gọi là chiến dịch “Tranmh thủ khối óc
và trái tim của dân chunbgs”. Thực chất là một cuộc chiến tranh nhằm huỷ diệt
xã hội, huỷdiệt nhân tính, hỗ trợ cho cuộc chiến tranh diệt chủng nhằm bắt nhân
dân ta phải quì gối.
Phương tiện của cuộc chiến tranh diệt chủng là quân đội Mĩ và bom đạn
Mĩ. Còn phương tiện của cuộc chiến tranh thứ hai này là “lối sống Mỹ” và “đô
la Mĩ” dưới hình thức viện trợ. Tất nhiên, nếu Mĩ bào chữa cho “cái gậy” của nó
là một “bổn phận tinh thần” một sự “thực hiện lời cam kết”, thì nó cũng tơ điểm
cho “củ cà rốt” của nó. Một số trí thức Sài Gịn lúc đó gọi là chính sách chai lade một màu ắc “vị tha”, “hào hiệp”.
3. Phương tiện du nhập “Lối sống Mỹ”
“Xâm lược văn học”, dùng văn học làm công cụ phục vụ xâm lược quân
sự và chính trị là một chính sách vừa nham hiểm, vừa biểu hiện mưu đồ
trắngtrợn, lộ liẽu của Mỹ. Mỹ coi khối óc và trái tìmcủa con người cũng là một
chiến trường; coi các chiến lược về văn học cũng quan trọng không kém các căn
cứ quân sự; coi việc xuất cảng qn đội, vũ khí khơng thay thế được việc xuất
cảng “văn học Mỹ” chứa yếu tố cốt lõi “lối sống Mỹ”. “Có thể trơng thấy rất rõ
tại miền Nam Việt Nam sự tràn ngập của phim ảnh, báo chí, ti vi Mỹ, sản phẩm
Mỹ, sự mua chuộc các nhà trí thức, văn nghệ sĩ, ký giả v.v… Sự xâm nhập về
các cơ quan giáo dục dưới hình thứccố vấn cũng là một hình thức “xâm lăng văn

học” thơ bạo của người Mĩ ở nơi đây”5/
Mỹ và bộ máy chính quyền sở tại mà Mỹ xây dựng nên ởnmv cũng rất
quán triệt chính sách “xâm lược văn học” bằng con đường du nhập “văn học
Mỹ”, “lối sống Mỹ”. Trong buổi lễ trao giải thưởng văn học nghệ thuật năm
1975, Nguyễn Văn Thiệu đã jhói: “Thơng thường, muốn đối phó vơi một tình
thế đặc biệt của lịch sử, thì quân sự và chính trị mới chính là những địa hạt then
chốt. Tuy nhiên, bằng quân sự và chính trị, chúng ta chỉ có thể giải quyết vấn đề
một cách cấp thời mà thôi. Trái lại, muốn cho sự chiến thắng được toàn vện và
Phong Hiền , “Chủ nghĩa thực dân mới kiểu Mỹ ở miền Nam Việt Nam”, Nxb Thông
tin lý luận, Hà Nội, 1984, tr171.
5

9


lâu bền hơn, đó là lãnh vực văn học… lãnh vực văn hố sẽ đóng vai trị quyết
định trong cơng cuộc chiến thắng cộng sản”6.
Để chỉ đạo tại chỗ cuộc “xâm lược văn học”, cùng với việc thiết lập cá
đoàn cố vấn quân sự; kinh tế, chính trị, Mỹ đã thành lập nhiều tổ chức văn học
trên lãnh thổ Việt Nam. Đây chính là những cơ quan trung gian du nhập vhn,
“lối sống Mỹ” vào Việt Nam giai đoạn này.
Dưới thời Ngơ Đình Diệm, Mỹ thành lập những cơ quan chính thức như:
Sở thơng tin Hoa Kỳ (U.S.I.S); cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ (U.S.A.I.D);
trung tâm tình báo Hoa Kỳ(CIA) v.v… Mỗi cơ quan này đều có chức năng riêng
nhằm thực hiện mục tiêu chung là “xâm lăng văn học”. Nhưng thực tế thì hoạt
động của các cơ quan ấy thường vượt ra ngoài chức năng danh nghĩa củ mình.
Sở Thơng tin Hoa Kỳ (U.S.I.S) khơng chỉ làm cơng tác thơng tin văn học
mà cịn bảo trợ sự sáng tạo của một số trí thức, văn nghệ sĩ, phụ trách chương
trình trao đổi giữa sinh viên và giáo sư v.v…
Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ(U.S.A.I.D) không chỉ chuyên trách

các vấn đề viện trợ kinh tế mà cịn hoạch định chính sách giáo dục, đào tạo giáo
chức chun viên.
Cơ quan tình báo Hoa Kỳ (C.I.A) khơng chỉ chuyen thu thập các tin tức
tình báo,mà cịn đảm nhận cả hoạt động “chiến tranh tâm lý” và những hoạt
động ngầm khác.
Ngồi cơ quan chính thức, mỹ tiến hành thành lập các tổ chức văn học
tưnhân như: trung tâm văn học và các hội Việt Mỹ (ở Sài Sòn; Cần Thơ, Đà Lạt;
Đà Nắng; Nha Trang; Huế); liên vụ thông tin Hoa Kỳ (T.U.S.PAO) thành lập
5/1965…”7.
Nhìn chung, những tổ chức này tuy danh nghĩa khác nhau, nhưng đều
chung một mục tiêu là tìm hiểu đặc điểm tâm lý, tìnhcảm, phong tục; thị hiếu
Phong Hiền , “Chủ nghĩa thực dân mới kiểu Mỹ ở miền Nam Việt Nam”, Nxb
Thông tin lý luận, Hà Nội, 1984, tr172.
6

Phong Hiền, “Chủ nghĩa thực dân mới kiểu My ở miền Nam Việt Nam”, Nxb Thông
tin lý luận, Hà Nội, 1984, tr 174).
7

10


của người Việt Nam, để truyền bà “văn học Mỹ”, “lối sống Mỹ” một cách thích
hợp. Các cơ quan ấy còn là phương tiện để Mỹ sử dụng tiền bạc, địa vị, thế lực,
văn học và một số thủ đoạn tinh vi khác nhằm du nhập một lối sống mới mang
màu sắc Tư bản chủ nghĩa; xáo trộn văn học bản địa; làm biến đổi nền văn học
đó theo hướng có lợi cho My.
Thực hiện mưu đồ này, bên cạnh các biện pháp văn học khác thìMỹ đã ra
sức du nhập “lối sống Mỹ” vào xã hội miền Nam Việt Nam bằng nhiều phương
tiện ở hàng loạt lĩnh vực khác nhau như: Viện trợ hàng hoá, sách báo, phim ảnh,

giáo dục v.v…
2.1. Viện trợ Mỹ
Để duy trì cuộc chiến ở Việt Nam và đảm bảo sự thắng lợi của chiến lược
mới “chiến tranh cục bộ”, chính quyền Mỹ đã đầu tư vào chiến trường Việt Nam
số chi phí khổng lồ. Số viện trợ này bao gồm: nguồn viện trợ trực tiếp bằng tiền
(USD) và viện trợ hàng hoá, phương tiện phục vụ trực tiếp cho mặt trận quân sự
và mặt trận văn học.
Đi đối với khối lượng bom đạn, Mỹ đa vào miền Nam Việt Nam khối
lượng của cải rất lớn: “không kể 126 tỷ USD chi tiêu trong mấy năm xâm lược
trực tiếp (nếu tính cả hậu quả lâu dài, con số này lên tới 30 tỷ USD), Mỹ đã viện
trợ cho chính quyền Sài Gịn khoảng 29 tỷ USD trong 20 năm, trong đó 18 tỷ
USD là viện trợ quân sự, 7 tỷ USD là viện trợ kinh tế và 4 tỷ USD là đổi tiền Sài
Gòn để chi tiêu tại chỗ cho ác cơ quan quân sự và dân sự Mỹ”8.
Nếu so sánh trong 22 năm, Mỹ chỉ viện trợ cho philipin có 1,9 tỷ USD,
Thái Lan 1,1 tỷ USD, Indônêxia 893 triệu USD sẽ thấy khối lượng vật chất lớn
mà Mỹ đổ vào Việt Nam. Số viện trợ này lớn hơn lượng của cải mà miền Nam
Việt Nam có thể làm ra được trong thời gian đó. Nhờ vậy chính quyền Sài Gịn
có thể nhập cảng hàng năm tới trên dưới 700 triệu USD hàng hoá tiêu dùng9.

Phong Hiền , “Chủ nghĩa thực dân mới kiểu Mỹ ở miền Nam Việt Nam”, Nxb Thông
tin lý luận, Hà Nội, 1984, tr135.
8

Theo :Trần Độ cùng nhiều tác giả “Văn học văn nghệ miền Nam dưới thời MỹNgụy”, T2, Nxb Văn học - Hà Nội, 1979, tr 71.
9

11


Chính quyền Mỹ cũng tiến hành xuất cảng trang thiết bị kỹ thuật, vật

dụng tranh ảnh, sách báo, phim truyện… nhằm phục vụ đời sống vật chất và tinh
thần cho lực lượng thân Mỹ. Sản phẩm ôtô, vô tuyến truyền hình màu, máy quay
phim, tủ lạnh, thực phẩm đóng hộp… bắt đầu xuất hiện trên thị trường miền
Nam Việt Nam. Lượng hàng hoá này được bán ra từ các cửa hàng cung cấp đặc
biệt của Mỹ (P.X)(bao gồm vật dụng phục vụ cho binh lính Mỹ, lượng sản phẩm
rất phong phú, phần lớn có nguồn gốc từ châu Âu. Số lượng hàng hố này được
lưu hành ra bên ngồi do sự trao đổi của lính Mỹ, gia đình của lính Mỹ tại Việt
Nam (lấy vợ Việt) và một số người thân cận họ).
Lượng hàng hoá lớn màMỹ nhập cảng vào thị trường miền Nam Việt
Nam đã hình thành một “lối tiêu dùng mới” cho người dân bản địa. Mỹ mang
đến những vật phẩm hiện đại 10. Mà dựa rtrên tiền đề vật chất, chính trị, xã hội,
kinh tế đương thời miền Nam Việt Nam chưa thể có được. Tất nhiên, khơng
phải mọi người đều có cơ hội tiêu dùng hàng hoá Mỹ. Đối tượng đầu tiên nằm
trong khu vực 5 hay 6 triệu người Mỹ nuôi dưỡng (gồm hơn 1 triệu ngụy quan,
30 vạn công chức, 12 vạn cảnh sát và gia đình họ; người làm ở các Sở Mỹ hay
sống bằng các dịch vụ Mỹ), thứ đến là trên 10 triệu người nông dân sống trong
các trại tập trung của Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hồ (trong những năm
1967 - 1972), nạn nhân của chính sách “đơ thị hố cưỡng bức”. Một phần số
người này có cơ hội sử dụng hàng hố hiện đại và có cuộc sống khá sung túc
theo lỗi Mỹ. Phần còn lại cuộc sống khốn khó hơn bao giờ hết 11.
Q trình hiện hành của đồng tiền Mỹ (USD) hàng hoá Mỹ tại miền Nam
Việt Nam đã du nhập mạnh mẽ nhưng khía cạnh của văn học thực dân mới, làm
xã hội miền Nam Việt Nam biếnđổi.
2.2. Sách báo và phim ảnh
Để du nhập “lối sống Mỹ” vào miền Nam Việt Nam, các phương tiện
truyền thơng đã trở thành thứ vũ khí lợi hại trong tay Mỹ và chính quyền tay sai
Mỹ. Vũ khí lợi hại đó có sức chi phối tinh thần, tư tưởng, lối sống củanhiều
Những sản phẩm này phần lớn đều lạc hậu, “lỗi mốt” trên thị trường Mỹ.
Dựa theo: “Văn học văn nghệ miền Nam dưới thời Mỹ Ngụy” T2, Nxb Văn học Hà
Nội, 1979, tr 74, 75.

10
11

12


người. Cùng sự xuất hiện lượng đồ sộ những sách báo, tạp chí thì điện ảnh, vơ
tuyến truyền hình. Băng nhạc v.v… ra đời, đã tạo ramột thế giớimới “Thế giới
nghe - nhìn”. Thế giới mới này dễ dàng xâm nhập hơn thế giới sách báo, bởi số
đông người không biết chữ dễ tiếp thu hơn. Khối lượng hình ảnh, âm thanh lớn
nầyhngf ngày “đóng gói kiến thức”, “tiết chế” tư tưởng, tình cảm, xâm nhập ồ ạt
vào đời sống của người dân miền Nam Việt Nam.
2.2.1. Sách báo
Ngay sau khi được Mỹ giúp đỡ thành lập chính quyền tay sai ở Sài Gịn,
Ngơ Đình diệm, đã tiến hành cuộc càn quét tất cả những báo chí, sách vở tiến bộ
được xuất bản trước đó. Mặtkhác, ngày 17/5/1955, Diệm đặt dụ 65 quy định
kiểm soát đối với các ấn phẩm ngoại quốc nhập cảnh vào miền Nam Việt Nam
(trừ những ấn phẩm của Mỹ). Mục đích của hành động này nhằm ngăn chặn
sachs báo tiến bộ thế giới có nội dung ca ngợi, ủng hộ cộng sản và phong trào
phản đối sự can thiệp chính trị của Mỹ ở miền Nam Việt Nam; đồng thời tạo
“ảnh đất không vật cản” cho sự du nhập của “lối sống Mỹ” với những tư tưởng
thanh trừ cộng sản.
Đây là thời kỳ tràn ngập sách báo bằng tiếng nước ngồi có luận điệu
chống cộng cuồng tín như tờ báo : Esput; Lê monde, Lexpress… chính quyền
Mỹ - Diệm tiến hành cấp giấy phép, cung cấp vốn, chỉ đạo cho đám bồi bút ra
hàng loạt sách báo đủ loại, vì thế “có những thời điểm miền Nam Việt Nam có
tới 200 loại báo với vài ngàn ký giả, trong đó ó khi có hàng chục báo hàng ngày,
hàng chục tờ nguyệt san khác. Riêng Sài Gịn có hơn 100 nhà xuất bản lớn nhỏ
in sách cảu ngót một ngàn tác giả miền Nam và 200 tác giả nước ngoài dịch ra
tiếng Việt”12. Một số tờ báo thu hút lượng công chúng lớn như: Tờ cách mạng

quốc gia ; Sài Gòn - Mai (1961); Tiếng Đàn (1961), Đồng Nai (1961) v.v…
Những tờ báo này tập trung tuyên truyền tư tưởng chống cộng, các học thuyết
quân sự của Mỹ - Nguỵ và một sốt yếu tố không thể bỏ qua là tuyên truyền “văn
học Mỹ”, “lối sống Mỹ”.
Theo Trần Độ cùng nhiều tác giả “Văn học, văn nghệ miền Nam dưới thời MỹNguỵ” T2, Nxb Văn học Hà Nội, 1979, tr 82.
12

13


Song song với việc mở rộng hệ thống tuyên truyền bằng báo chí, Mỹ Nguỵ cũng mở rộng hệ thống tuyên truyền bằng sách vở. Để khống chế hoạt
động xuất bản và lái thị trường xuất bản vào quỹ đạo phục vụ mục đích xâm
lược, Mỹ- Nguỵ đã sử dụng hai biện pháp. Một là kiểm duyệt phát xít để nắm
chặt nội dung từng cuốn sách. Hai là lập ra một số nhà xuất bản dưới danh nghĩa
tư nhân hoặc hội đồn văn học. Chính sách này làm thị trường sách vở Sài Gịn
nhộn nhịp và xơ bồ hơn. Sách Sài Gòn lúc này đầy dãy truyện, tiểu thuyết, kịch
mang nội dung thiếu lành mạnh, thậm chí đưa con người đến chố sa đọa như tác
phẩm “Giã từ”, “Thương hoài ngàn năm”, “lẽ sống” (Võ Phiến); “mái tóc dĩ
vãng”, “khi mùa mưa tới”, “Hết một tuần trắng” (mai Thảo); Tiểu thuyết
Chưởng (Kim Dung)…
Những thứ mà sách báo Mỹ - Nguỵ lưu hành ở miền Nam Việt Nam, thực
chất là gì? Một nhà văn ở Sài Gòn đã viét: “Trên danh nghĩa tiếp thu văn hố
nước ngồi, người ta đã nhập cảng mọi đồ phế thải, rác rưởi của nền văn học
ngoại lai mà khơng có chọn lọc phê phán (vũ điệu khiêu dâm, phim dâm loạn,
nhạc kích động, sách hiện sinh… Đưa xã hội từ cảnh bẽn lẽn đến sỗ sàng, từ cái
áo dài khoét cổ đến mini, maxi, từ cá nhân hưởng thụ đến hội thiên nhiên
khuyến khích trần truồng tập thể, từ sự cưỡng hiếp đến “bè hội đồng”. Đó là một
bước tiến dài trên con đường sa đoạ mà hoạt động văn học tiếp tay đắc lực13.
2.1.2. Phim ảnh
Phim ảnh là một trong những công cụ hàng đầu của q trình “xâm lược

văn học”. Có 2 tổ chức chuyên đưa phim ảnh, sách báo của Mỹ và nước ngồi
vào Sài Gịn. Một làcủa Mỹ như: Phu ln hội, Thanh thương hội, cơ quan viện
trợ văn hoá Á châu v.v… một loại của người Việt do Mỹ tài trợ v.v… Ngồi ra
có 37 hãng nhập cảng phim cho các rạp chiếu bóng. Mỗi năm có khoảng 300
đến 400 bộ phim nước ngồi được chiếu ở Sài Gịn, chủ yếu là phim của Mỹ,
Đài Loan, Hồng Kông, Nhật Bản, Anh, Pháp, ý… Ngồi ra cịn một số phim sản

13

Tạp chí “Bách khoa tồn thư” Sài Gịn, số 385 ngày 19/1/1974, tr.10.

14


xuất tại Sài Gòn 14. Phim nhập cảng hầu như độc chiếm phần lớn các rạp chiếu
bóng, làm lũng đoạn sinh hoạt tinh thần ở các đô thị miền nam.
Lượng phim nước ngoài đưa vào miền Nam Việt Nam đã gây nên sự và
chạm văn học. Một mặt, tạo cơ hội cho nhân dân tiếp cận nhiều nền văn học
mới, tiếp thu được phần nào yếu tố tiến bộ. Một mặt phải thừa nhận rằng, cái mà
nhân dân miền Nam Việt Nam nhận được khơng đáng kể gì so với những tác
động làm biến đổi bản thể được mang lại từ những thước phim đó.
Phim Mỹ : “Ba ngày hồ bình, âm nhạc và tình thương” quay ba ngày họp
mặt (Từ ngày 15 đến 17 tháng 8 năm 1969) của 40 vạn Hippi Mỹ tại mộtlàng
hẻo lánh ởtiểu bang Nưu Oóc, với những cách ăn nghủ, nghe nhạc và làm tình
tập thể ở ngồi trời, đã góp phần khơng nhỏ truyền bá phong trào Hippi ở miền
Nam Việt Nam .
Hỗ trợ cho các loại phim găng-stơ, cao bồi kiểuMỹ nói trên, với lý tưởng
“tình”, “tiền”, với phương châm “mạnh được yếu thua” và sự thoả mãn tối đa
tính hiếu sát là các phim kiếm hiệp của Hồng Kông, Đài Loan. Những phim này
được đưa vào và thịnh hành ở Sài Gòn từ năm 1970 với các thần tượng: Lý Tiểu

Long; Vương Vũ v.v…, có năm số phim này được nhập tới 300 bộ.
Trào lưu phim ảnh thế giới đã tác động trực tiếp đến nền điện ảnh Sài
Gòn, tạo ra một xu hướng phát triển “hỗn độn” và có ảnh hưởng sâu sắc cả về
nội dung lẫn hình thức. Phim sản xuất tại Sài Gịn mang nặng tính chất khiêu
dâm đồi trụy. Phim “Hè 72” “Men tình mùa hè”, “Loạn mắt nhung”, v.v…đều
có những cảnh khiêu gợi tình dục. Tính chát đồi truỵ ấy gắn liền với những quan
niệm sống rất sa đoạ. Bên cạnh tính đồi trụy là tính chất lai căng thể hiện tỏng
nhữn nhân vật mà từ lẽ sống đến tâm hồn, trang phục… đều xa rời thực tế.
Nước Mỹ những năm 1954 - 1975 được cả thế giới biết đến, bởi đó là
quốc gia văn minh nhất, một trong số nước có nền kinh tế - khoa học kỹ thuật
phát triển nhất của thế giới. Thế nhưng, khi “giải phẫu” cuộc chiến của Mỹ tại
Việt Nam (1954 - 1975) thế giới mới nhận diện được một cách hoàn chỉnh, toàn
Phong Hiền , “Chủ nghĩa thực dân mới kiểu Mỹ ở miền Nam Việt Nam”, Nxb
Thông tin lý luận, Hà Nội, 1984, tr192.
14

15


diện về một nước Mỹ, ở đó chứa đựng mặt bê bối về lối sống; những hiện
tượng; những trào lưu xã hội tiêu cực - đi ngược lại với những yếu tố văn minh
của xã hội con người. Tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, đế quốc
Mỹ đã “xuất cảng” toàn bộ mặt tiêu cực nhất, hạn chế nhất để đầu độc về mặt
tâm hồn và lối sống của con người Việt Nam.
2.3. Giáo dục
Có thể nói rằng cả Pháp và Mỹ, cả chủ nghĩa thực dân cũ cũng như chủ
nghĩa thực dân mới đều có một mục tiêu chung là biến giáo dục thành một công
cụ nô dịch sâu sắc và lâu bền, đồng thời đào tạo một lớp người giúp việc có khả
năng chun mơn nhất định, sẵn sàng hy sinh quyền lợi của mình để phục vụ
chế độ dung dưỡng chúng. Nhưng Mỹ khác với Pháp về hình thức và quy mơ

thực hiện. Pháp đào tạo số quan lại, thông ngôn, tay sai, bác sĩ v.v… Rất hạn chế
để làm trung gian trong bộ máy cai trị, phục vụ bước đầu cho việc khai thác
thuộc địa; còn Mỹ đào tạo bộ máy tay sai lớn và “đào tạo văn hoá Mỹ” nhằm
thực hiện cuộc “xâm lăng văn hố” của mình.
Cơ quan “phát triển quốc tế Hoa Kỳ” ở Việt Nam đã lập ra một văn phòng
riêng, do một trưởng phân bộ giáo dục phụ trách, để Mỹ hố nền giáo dục Sài
Gịn. Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ cũng ký hợp đồng với một số trường
Đại học Mỹ, mời phải đấm của các trường đại học này đến miền Nam Việt Nam,
góp phần xd một hệ thống giáo dục theo những mục tiêu mà Mỹ mong muốn
“Mục tiêu của nền giáo dục này là trực tiếp phục vụ cho cơng tác bình đình nơng
thơn, tình báo gián điệp, đào tạo những người lính tương lai cho Mỹ - Nguỵ
v.v…”15.
Mỹ dùng tiền (USD) nuôi dưỡng hệ thống giáo dục Việt Nam cộng hoà,
tài trợ các dự án nghiên cứu giáo dục, cấp học tổng du học hoặc tu nghiệp sinh
cho giáo viên thuộc các cấp khác nhau (du học ngắn hạn ở Mỹ theo chương trình

Phong Hiền , “Chủ nghĩa thực dân mới kiểu Mỹ ở miền Nam Việt Nam”, Nxb Thông
tin lý luận, Hà Nội, 1984, tr210.
15

16


của USAID)16. “Tính từ năm 1964 đến năm 1973, Mỹ thực hiện ở miền Nam
Việt Nam 34 dự án giáo dục với số chi phí là 64.220.000 USD”17.
Thực hiện mục tiêu “Mỹ hoá nền giáo dục gs” phải qua nhiều giai đoạn:
Nhóm Đại học Misigơn (M.S.U - Michigan state university) mời đến
Việt Nam năm 1954 để xây dựng, lãnh đạo giảng dạy tại học viện Quốc gia
hành chính. Với khoản ngân sách 25 tr USD, nhóm này đã xây dựng học viện về
mọi phương diện; từ trường lớp, đồ dùng dạy học; thư viện đến đội ngũ giảng

viên, biến nó trở thành một trung tâm đào tạo hành chính tối tân, phục vụ mục
đích xâm lược chính trị và văn hố lâu dài của Mỹ.
Phái đồn của trường Đại học Nam I-li-noi (S.I.U - Southern IILinois
university) đến Sài Gịn cơng tác năm 1961, đề ra việc xây dựng trường “Tiểu
học cộng đồng” tại các ấp chiến lược, để ràg buộc người dân với chính quyền
Sài Gịn.
Phái đồn của trường đại học OHai - Ô (O.U- Ohio University) được mời
sang trong thời hạn 10 năm (từ năm 1962) để cải tổ cấp trung học. Mục đích là
đào tạo ra đội ngũ tay sai phục vụ đắc lực cho Mỹ và chính quyền thân Mỹ.
Mục tiêu “Mỹ hố nền giáo dục” khơng chỉ thể hiện ở một tổ chức hệ
thống giáo dục mà đưa vào cả một nội dung giáo dục nữa. Nội dung đó nhằm
nhồi nhét ý thức hệ chống cộng sản vào người học. Tuy nhiên ta không bàn đến
vấn đề này. Nội dung “thâm hiểm” hơn của Mỹ là truyền bà “Lối sống Mỹ”,
“Văn hoá Mỹ”. Mỹ đưa vào chương trình học của hệ thống trường phổ thơng
trung học, trường trung học tổng hợp phần gọi là “giáo dục thực nghiệm” để
giúp học sinh có một nghề; có kỹ năng tìm kiếm việc làm phù hợp. Một số nghề
được dạy trong trường học chủ yéu phục vụ cho nữ sinh: nấu ăn, cắt may, chăm
sóc người bệnh v.v… Một số chương trình học tập trung tìm hiểu xã hội Mỹ,
văn hố người Mỹ. Có chương trình học giới thiệu các sản phẩm Mỹ có mặt
trên thị trường miền Nam Việt Nam: Bếp ga, tủ lạnh, vơ tuyến truyền hình màu,

USAID. Dự án phát triển giáo dục, tại Việt Nam Cộng hoà.
Phong Hiền , “Chủ nghĩa thực dân mới kiểu Mỹ ở miền Nam Việt Nam”, Nxb
Thông tin lý luận, Hà Nội, 1984, tr214.
16
17

17

máy nghe nhạc… sản phẩm tiêu dùng như: lò hấp, lò nướng bánh… và tiến hành
dạy cách sử dụng những vật dụng đó.
Cùng với qúa trình tun truyền, quảng bá vật chất của xã hội tiêu dùng
Mỹ, chính quyền Mỹ đã du nhập tư tưởng thực dân mới kiểu Mỹ; trào lưu mới
trong xã hội Mỹ… Nhằm lôi kéo, mua chuộc người dân Việt Nam theo “Lối
sống Mỹ” hoặ dẫn dắt họ suy thối về tình thần.
Những loại hình nghệ thuật tồn tại ở miền Nam Việt Nam được Mỹ khai
thác triệt để trong cuộc chiến “xâm lược văn hoá” miền Nam Việt Nam. Cùng
với sách báo, pim ảnh… loại hình âm nhạc, sân khấu, múa, điêu khắc, hội hoạ,
cũng trở thành những phương tiện hỗ trợ đắc lực cho việc chuyển tải “Lối sống
Mỹ” vào Việt Nam. Những loại hình nghệ thuật này bị ảnh hưởng của Mỹ nên
thể hiện những nét rất Mỹ. Âm nhạc chịu ảnh hưởng của trào lưu nhạc kích
động, nhạc nhảy. Loại hình múa : “Chịu sự chi phối của những điệu nhảy hiện
đại: Va-tu-si, Tuýt, Rốc v.v… với những cách nhún nhảy, xê dịch, với đủ kiểu
lắc mông, rung vai, ưỡn ngực, nghẹo đầu… Ngồi ra, cịn cả những cảnh múa
Sex của vũ nữ, y phcụ trên người chỉ có hai mảnh xilíp và ccxê để trình diễn
dưới ánh đèn soi thẳng, những động tác ưỡn ngực, lắc mông, giọng háng làm ta
liên tưởng đến hành gi giao tính, cuối cùng thốt y hồn tồn, gây sự kích dâm
tại chỗ”18.
Lĩnh Mỹ, hơn ai hết là lực lượng trực tiếp du nhập “Lối sống Mỹ”, “Văn
hố Mỹ” vào miền Nam Việt Nam. Thói quen, tập quán, cách sinh hoạt… của
họ dần dần được du nhập vào lối sống người Việt Nam một cách rất tự nhiên.
Hàng triệu lính Mỹ có mặt trên chiến trường Việt Nam trong 20 năm là hiện
thân sống động nhất của “Văn hoá Mỹ” trên đất nước này.
4. TÁC ĐỘNG CỦA “LỐI SỐNG MỸ” ĐẾN MIỀN NAM (1954 1975)
4.1. Đối tượng tác động
Lối sống tiêu dùng Mỹ đã tràn vào Việt Nam và có ảnh hưởng đến tất cả
các đối tượng là nhân dân miền Nam Việt Nam, len lỏi vào từng gia đình, xóm
Phong Hiền , “Chủ nghĩa thực dân mới kiểu Mỹ ở miền Nam Việt Nam”, Nxb
Thông tin lý luận, Hà Nội, 1984, tr206.

18

18


làng từ nông thôn đên thành thị, tác động đến tất cả các thành phần xã hội: trẻ
em, phụ nữ, thanh niên, người già, cơng nhân, nơng dân, trí thức, tư sản; Nhưng
mức độ tác động không giống nhau giữa những thành phần này.
Có thể nói đế quốc Mỹ hoạt động ở miền Nam Việt Nam khác với đế
quốc Pháp là những kẻ chỉ nhằm tạo ra một thiểu số trí thức bản xứ, Mỹ tranh
thủ trực tiếp đa số quần chúng. Mỹ cho rằng con người được xác định bởi những
điều kiện vật chất vốn bó chặt lấy cuộc sống của anh ta; bởi các mục tiêu văn
hoá chi phối sự suy nghĩ của anh ta; bởi cái thói quen làm nền cho đời sống hàng
ngày của anh ta cho nên có thể nhào nặn con người theo hướng cần thiết, không
phải chỉ bằng cách nhồi nhét cho họ những tư tưởng và văn hoá thống trị mà là
tạo cho họ những điều kiện sống khác hẳn, qua đó mà thay đổi ý thức, ý thức
hiện có được thay đổi bằng một ý thức phù hợp với ý muốn của Mỹ và lối sống
Mĩ chính là cơng cụ thích hợp nhất để thực hiện ý đồ này.
“Theo một tài liệu chính thức của chế độ Sài Gịn 1973 có 19582000
người sống trong vùng do nó kiểm sốt thì 43% số người ấy (tức 8.420.000
người) sống tại các đô thị; 1.100.000 ngụy quân, 300.000 ngụy quyền; 110.000
cảnh sát cùng gia đình họ nằm trong khu do Mĩ ni dưỡng và trực tiếp chịu ảnh
hưởng của “Lối sống Mỹ”. Tầng lớp quan liêu, quân phiệt và tư sản (43.432 hộ)
nằm trong tây gần như toàn bộ ngoại thương và nội thương, đã đóng vai trị nhất
định trong cuộc du nhập “Lối sống Mỹ”. Khoảng 400.000 người làm việc trong
khu vực dịch vụ, có lợi tức cao, cũng là những người tích cực chạy theo lối sống
hưởng thụ và tiện nghi của Mĩ”19
Những kẻ hươ’ngr ứng tán dương và chạy theo lối sống Mĩ là những kẻ
hưởng lợi trực tiếp từ Mĩ, làm việc cho Mĩ, nằm trong quân đội dịch vụ Mĩ.
Trong đó có thể nói bộ phận tư sản làm nghề thầu cho Mĩ là những kẻ được

hưởng lợi nhiều, làm giàu nhanh và cũng là những kẻ chịu ảnh hưởng mạnh mẽ,
tán dương mạnh mẽ cái lối sống Mĩ. Những nhà thầu hoạt động trong rất nhiều
lĩnh vực: xây dựng cho quân đội đồng mình, cung cấp sản phẩm dịch vụ cho họ.
Người lính đồng minh thường có nếp sống cao và quen hưởng nhiều tiện nghi
Lữ Phương, cuộc xâm lăng về văn háo và tư tưởng của đế quốc Mỹ tại miền Nam
Việt Nam - Nxb Văn hoá - tr. 165.
19

19