Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác–Lênin: Bài 7 - ThS. Nguyễn Văn Thuân

BÀI 7
SỨ MỆNH LỊCH SỬ CỦA GIAI CẤP
CÔNG NHÂN VÀ CÁCH MẠNG XÃ
HỘI CHỦ NGHĨA
ThS. Nguyễn Văn Thuân
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân

v1.0013103214

1


TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG
Hai nhóm học viên đang tranh luận với nhau về quan điểm: Trong thời đại cách mạng và
khoa học – kỹ thuật hiện nay, giai cấp công nhân đã bị người máy và các dây truyền sản
xuất tự động hóa thay thế nên cơng nhân khơng cịn đáng kể về số lượng. Nghĩa là giai
cấp công nhân đã thay đổi, đã “teo đi”. Do vậy, khơng cịn vấn đề sứ mệnh lịch sử của
giai cấp công nhân và cách mạng xã hội chủ nghĩa nữa.

Theo các bạn, có phải giai cấp cơng nhân đã thay đổi, đã “teo đi” và vấn đề
lịch sử của giai cấp công nhân cũng như cách mạng xã hội chủ nghĩa khơng
cịn nữa?

v1.0013103214

2


MỤC TIÊU
•

Làm rõ sứ mệnh lịch sử của giai cấp cơng nhân là xóa bỏ chế độ tư bản chủ
nghĩa, xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa thông qua
cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa.

•

Trên cơ sở nhận thức đó, học viên có khả năng nhận biết, phân tích đánh
giá một cách đúng đắn về lí luận và thực tiễn sứ mệnh lịch sử của giai cấp
cơng nhân nói chung và giai cấp cơng nhân Việt Nam nói riêng.

•

Quyết tâm bằng nhiều hình thức khác nhau, đấu tranh chống lại các luận
điệu xuyên tạc, phủ nhận sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và lãnh
đạo của Đảng cộng sản đối với sự nghiệp cách mạng.

•

Tự đó giúp học viên vững tin, tự giác, phấn đấu lao động học tập và cống
hiến theo ngọn cờ của giai cấp công nhân, của Đảng cộng sản Việt Nam.

v1.0013103214

3


NỘI DUNG
Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

Cách mạng xã hội chủ nghĩa

Hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa

v1.0013103214

4


1. SỨ MỆNH LỊCH SỬ CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN

1.1. Giai cấp công nhân và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

1.2. Những điều kiện khách quan quy định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

1.3. Vai trị của Đảng Cộng sản trong q trình thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai
cấp công nhân

v1.0013103214

5


1.1. GIAI CẤP CÔNG NHÂN VÀ SỨ MỆNH LỊCH SỬ CỦA GIAI CẤP CƠNG NHÂN

1.1.1. Khái niệm giai cấp cơng nhân
1.1.2. Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

v1.0013103214

6

1.1.1. KHÁI NIỆM GIAI CẤP CƠNG NHÂN
•

C.Mác và Ph.Ăngghen đã dùng nhiều thuật ngữ
khác nhau để chỉ về giai cấp công nhân:
 Giai cấp vô sản.
 Giai cấp vô sản hiện đại.
 Giai cấp công nhân đại công nghiệp.
 Giai cấp công nhân hiện đại.
 Giai cấp lao động làm th…

•

Mặc dù C.Mác và Ph.Ănghen có dùng nhiều thuật
ngữ khác nhau đi chăng nữa thì về cơ bản, những
thuật ngữ đó vẫn dùng để chỉ:
 Giai cấp cơng nhân hiện đại là con đẻ của
nền đại công nghiệp.
 Giai cấp đại diện cho lực lượng sản xuất tiên
tiến, cho phương thức sản xuất hiện đại.

v1.0013103214

7


ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN
Theo C.Mác và Ph.Ăngghen, có hai tiêu

chí cơ bản (hai đặc trưng) để nhận biết
giai cấp công nhân:
1. Về phương thức lao động, phương
thức sản xuất (tiêu chí về nghiệp):
Đó là những người lao động trực tiếp hay
gián tiếp vận hành các cơng cụ sản xuất
có tính chất cơng nghiệp ngày càng hiện
đại và xã hội hoá cao.

v1.0013103214

8


ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN

2. Về địa vị của giai cấp công nhân trong hệ
thống quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa:
Giai cấp công nhân là những người lao
động khơng có hoặc về cơ bản khơng có
tư liệu sản xuất, làm th cho giai cấp tư
sản và bị bóc lột giá trị thặng dư.

Đây là đặc trưng cơ bản nhất của giai cấp công nhân dưới chế độ tư bản
chủ nghĩa. Từ đặc trưng này, Mác và Ăngghen khẳng định:
“Những người công nhân trở thành giai cấp đối kháng với giai cấp tư sản”

v1.0013103214

9

KHÁI NIỆM GIAI CẤP CƠNG NHÂN
“Giai cấp cơng nhân là một tập đồn xã hội ổn
định, hình thành và phát triển cùng với q
trình phát triển của nền cơng nghiệp hiện đại,
với nhịp độ phát triển của lực lượng sản xuất
có tính chất xã hội hố ngày càng cao; là lực
lượng lao động cơ bản tiên tiến trong các quy
trình công nghệ, dịch vụ công nghiệp, trực tiếp
hoặc gián tiếp tham gia vào quá trình sản xuất,
tái sản xuất ra của cải vật chất và cải tạo các
quan hệ xã hội; đại biểu cho lực lượng sản xuất
và phương thức sản xuất tiên tiến trong thời đại
hiện nay”.

v1.0013103214

10


KHÁI NIỆM GIAI CẤP CÔNG NHÂN

Ở các nước TBCN, giai cấp cơng nhân là
những người khơng có hoặc về cơ bản
khơng có TLSX phải làm th và bị giai cấp
tư sản bóc lột sức lao động.

Ở các nước XHCN, giai cấp công nhân cùng
với nhân dân lao động làm chủ những TLSX

chủ yếu và cùng nhau hợp tác lao động vì lợi
ích chung của xã hội.

v1.0013103214

11


1.1.2. NỘI DUNG SỨ MỆNH LỊCH SỬA CỦA GIAI CẤP CƠNG NHÂN
•

Giai cấp cơng nhân là sản phẩm của nền đại công nghiệp, là lực lượng sản xuất tiên
tiến, phương thức sản xuất hiện đại, đại biểu cho xu hướng phát triển của xã hội
tương lai.

•

Do vậy, về mặt khách quan:
Giai cấp cơng nhân có sứ mệnh lịch sử xố bỏ chế độ tư bản chủ nghĩa và tiền
tư bản chủ nghĩa; từng bước xây dựng xã hội mới - xã hội xã hội chủ nghĩa và
cộng sản chủ nghĩa; xố bỏ áp bức bóc lột; giải phóng mình đồng thời giải
phóng tồn nhân loại.

v1.0013103214

12


1.1.2. NỘI DUNG SỨ MỆNH LỊCH SỬA CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN
Theo C.Mác và Ph.Ăngghen: Việc thực hiện được sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

phải trải qua hai giai đoạn:
•

Giai đoạn 1: Giai cấp cơng nhân lật đổ giai cấp tư sản giành lấy chính quyền, thiết lập
nền chun chính cách mạng của giai cấp cơng nhân và nhân dân lao động.

•

Giai đoạn 2: Giai cấp cơng nhân sử dụng chính quyền mới làm cơng cụ cải tạo xã hội cũ,
tập hợp quần chúng nhân dân lao động xây dựng thành công xã hội mới - xã hội xã hội
chủ nghĩa để tiến lên chủ nghĩa cộng sản.
Lưu ý: Để hoàn thành được sứ mệnh lịch sự của mình địi hỏi:
Giai cấp cơng
nhân phải tập
hợp các tầng
lớp nhân dân
lao động

Đấu tranh xóa bỏ xã hội cũ

Xây dựng xã hội mới về mọi mặt

Đây là một quá trình lịch sử hết sức lâu dài và khó khăn
v1.0013103214

13


1.2. NHỮNG ĐIỀU KIỆN KHÁCH QUAN QUY ĐỊNH SỨ MỆNH LỊCH SỬ CỦA GCCN

1.2.1. Địa vị kinh tế - xã hội của giai cấp công nhân trong xã hội TBCN
1.2.2. Những đặc điểm chính trị - xã hội của giai cấp công nhân

v1.0013103214

14


1.2.1. ĐỊA VỊ KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA GIAI CẤP CƠNG NHÂN TRONG XÃ HỘI TBCN
•

Thứ nhất: Giai cấp công nhân là đại biểu cho lực
lượng sản xuất tiến tiến trong chủ nghĩa tư bản.
 V.I.Lênin: “Lực lượng sản xuất hàng đầu của
tồn nhân loại là cơng nhân, là người lao động”.
 Giai cấp công nhân vừa là chủ thể trực tiếp nhất,
vừa là sản phẩm căn bản nhất của nền sản xuất
đại cơng nghiệp.

•

•

Thứ hai: Giai cấp cơng nhân khơng có hoặc có rất ít
TLSX nên phải bán sức lao động cho nhà tư bản để
kiếm sống và bị giai cấp tư sản bóc lột nên có lợi ích
đối lập với giai cấp tư sản và trở thành giai cấp đối
kháng với giai cấp tư sản.

Công nhân General Motors ở châu Âu

biểu tình trước nguy cơ mất việc.

Giai cấp tư sản muốn duy trì chế độ tư hữu tư nhân
TBCN, duy trì chế độ áp bức bóc lột. Giai cấp cơng
nhân muốn xóa bỏ chế độ TBCN, xây dựng xã hội
mới khơng cịn áp bức, bóc lột.

v1.0013103214

15


1.2.2. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI CỦA GIAI CẤP CƠNG NHÂN
•

Thứ nhất: Giai cấp cơng nhân là giai cấp tiên phong
cách mạng.
 Giai cấp công nhân đại biểu cho phương thức sản
xuất tiên tiến gắn liền với nền khoa học và công
nghệ hiện đại.
 Được trang bị một lý luận khoa học và cách mạng,
luôn đi đầu trong phong trào đấu tranh xóa bỏ xã
hội cũ lạc hậu, xây dựng xã hội mới hiện đại.

•

Thứ hai: Giai cấp cơng nhân có tinh thần cách
mạng triệt để.
 Giai cấp cơng nhân đấu tranh xóa bỏ mọi hình
thức áp bức bóc lột và nguyên nhân sinh ra áp

bức bóc lột.

“Trong tất cả các giai cấp
hiện đang đối lập với giai cấp
tư sản thì chỉ có giai cấp vơ
sản là thực sự cách mạng”.
(Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản)

 Trong xây dựng CNXH, giai cấp cơng nhân kiên
quyết xóa bỏ chế độ tư hữu, xây dựng chế độ dân
chủ, bình đẳng trên cơ sở chế độ công hữu.
v1.0013103214

16


1.2.2. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI CỦA GIAI CẤP CƠNG NHÂN
•

Thứ ba: Giai cấp cơng nhân là giai cấp có ý thức tổ
chức, kỷ luật cao.
 Giai cấp công nhân sống tập trung tại những thành
phố lớn, những trung tâm công nghiệp hiện đại.
 Giai cấp công nhân chủ yếu làm việc trong các dây
truyền hiện đại, mang tính chun mơn hóa cao.

•

Thứ tư: Giai cấp cơng nhân mang bản chất quốc tế.
 Giai cấp công nhân các nước có cùng đối tượng đấu

tranh. Hơn nữa giai cấp tư sản là một lực lượng
quốc tế, để chống lại giai cấp tư sản, giai cấp công
nhân ở các nước phải đoàn kết, để trở thành một lực
lượng quốc tế.
 Giai cấp cơng nhân ở các nước có cùng mục tiêu “Tư bản là một lực lượng
không chỉ đấu tranh giải phóng dân tộc, đất nước quốc tế, muốn thắng nó, cần
phải có sự liên linh quốc tế”
mình mà cịn giải phóng tồn nhân loại.
(V.I.Lênin)

v1.0013103214

17


1.3. VAI TRỊ CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN TRONG Q TRÌNH THỰC HIỆN SỨ MỆNH LỊCH
SỬA CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN
1.3.1. Tính tất yếu và quy luật hình thành, phát triển chính đảng của giai cấp cơng nhân
1.3.2. Mối quan hệ giữa Đảng Cộng sản và giai cấp công nhân

v1.0013103214

18


1.3.1. TÍNH TẤT U VÀ QUY LUẬT HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN CHÍNH ĐẢNG CỦA GCCN
Ngay từ khi CNTB ra đời, giai cấp công nhân đã đấu tranh chống lại giai cấp tư sản. Mặc
dù, có thể phong trào đấu tranh của giai cấp cơng nhân có thể phát triển, mở rộng về quy
mơ, nhưng nhìn chúng là đều thất bại.
Ví dụ:

Khởi nghĩa của công nhân dệt Lion năm 1831
"Live free working, or die fighting…”

v1.0013103214

Phong trào Hiến chương (1838-1848)

19


1.3.1. TÍNH TẤT U VÀ QUY LUẬT HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN CHÍNH ĐẢNG CỦA
GCCN
• Khi tiếp thu được một lý luận khoa học, cách
mạng là chủ nghĩa Mác, thì phong trào đấu
tranh mang tính chính trị, chuyển từ tự phát
lên tự giác dẫn tới cần một tổ chức lãnh đạo
và Đảng Cộng sản ra đời.
•

Nhờ có Đảng Cộng sản tun tuyền, giáo dục,
giai cấp công nhân nhận thức được vai trị, vị
trí của mình, hiểu được con đường, biện pháp
đấu tranh nhằm lật đổ CNTB, giải phóng giai
cấp và nhân loại.

•

Tuy nhiên, để hồn thành vai trị lãnh đạo của
mình, Đảng Cộng sản phải luôn xây dựng về

tư tưởng, tổ chức, Đảng phải vững mạnh,
khơng ngừng nâng cao trí tuệ, gắn bó với
quần chúng, có năng lực lãnh đạo…

v1.0013103214

20


1.3.2. MỐI QUAN HỆ GIỮA ĐẢNG CỘNG SẢN VÀ GIAI CẤP CƠNG NHÂN
•

Đảng Cộng sản là tổ chức chính trị cao nhất, đại biểu cho giai cấp cơng nhân.

•

Giai cấp cơng nhân thực hiện vai trị lãnh đạo của mình thơng qua Đảng Cộng sản.

•

Đảng Cộng sản là đội tiên phong chiến đấu của giai cấp cơng nhân.

•

Đảng Cộng sản là bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân và dân tộc.

•

Giai cấp cơng nhân là cơ sở giai cấp, là nguồn bổ sung cho Đảng Cộng sản.

•

Lợi ích của Đảng Cộng sản thống nhất với lợi ích giai cấp công nhân và nhân dân lao động.

v1.0013103214

21


2. CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
2.1. Cách mạng xã hội chủ nghĩa và nguyên nhân của nó
2.2. Mục tiêu, động lực và nội dung của cách mạng xã hội chủ nghĩa
2.3. Liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và các tầng lớp lao
động khác trong cách mạng XHCN

v1.0013103214

22


2.1. CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NÓ
Khái niệm cách mạng xã hội chủ nghĩa:
Theo nghĩa chung nhất, cách mạng XHCN là cuộc cách mạng nhằm thay thế chế độ
tư bản chủ nghĩa bằng chế độ xã hội chủ nghĩa, do giai cấp công nhân lãnh đạo cùng
với nhân dân lao động thực hiện.

Cách
mạng xã
hội chủ
nghĩa

v1.0013103214

Theo nghĩa hẹp, cách mạng XHCN được hiểu là một cuộc
cách mạng chính trị, được kết thúc bằng việc giai cấp cơng
nhân cùng với nhân dân lao động giành được chính quyền,
thiết lập nên nhà nước chun chính vơ sản.

Theo nghĩa rộng, cách mạng XHCN bao gồm cả hai thời kỳ:
cách mạng về chính trị nhằm thiết lập nhà nước chuyên chính
vơ sản; và thời kỳ sử dụng nhà nước của mình để cải tạo xã
hội cũ, xây dựng xã hội mới về mọi mặt.
23


2.1. CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NĨ
Ngun nhân của cách mạng xã hội chủ nghĩa:
•

Ngun nhân sâu xa của mọi cuộc cách mạng xã hội là do mâu thuẫn giữa LLSX và QHSX

PTSX

LLSX

PTSX mới
QHSX
Cách mạng xã hội

•

Trong CNTB: Mâu thuẫn giữa LLSX phát triển, có tính xã hội hóa cao với QHSX dựa trên
chế độ tư hữu tư nhân TBCN đã lỗi thời, biểu hiện về mặt xã hội là mâu thuẫn giữa giai
cấp công nhân và giai cấp tư sản và mâu thuẫn này chỉ có thể giải quyết thơng qua cuộc
cách mạng XHCN.

v1.0013103214

24


2.2. MỤC TIÊU, ĐỘNG LỰC VÀ NỘI DUNG CỦA CÁCH MẠNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
2.2.1. Mục tiêu cách mạng xã hội chủ nghĩa
2.2.2. Động lực của cách mạng xã hội chủ nghĩa
2.2.3. Nội dung của cách mạng xã hội chủ nghĩa

v1.0013103214

25