Quy luật giá trị thặng dư

Mỗi phương thức sản xuất có một quy luật kinh tế tuyệt đối ,quy luật
phản ánh mối quan hệ kinh tế bản chất nhất của phương thức sản xuất
đó.Theo C.Mác,chế tạo ra giá trị thặng dư,đó là quy luật tuyệt đối của
phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
Theo đánh giá của VL.Lenin thì lí luận về giá trị thặng dư là hòn đá tảng
cuả học thuyết kinh tế của Mác.Các nhà tư bản để đạt được mục đích tối đa
của mình ,họ đã mua sức lao động của người công nhân kết hợp với tư liêụ
sản xuất để sản xuất ra sản phẩm và thu về giá trị thặng dư.Thật vậy,giá trị
thặng dư-phần gía trị mới dơi ra ngồi giá trị sức lao dộng do công nhân làm
thuê tạo ra và bị nhà tư bản chiếm không ,phản ánh mối quan hệ kinh tế
bản chất nhất của chủ nghĩa tư bản -quan hệ tư bản bóc lột lao động làm
thuê.Giá trị thặng dư do lao động không công của công nhân làm thuê tạo
ra là nguồn gốc làm giàu của các nhà tư bản.
Quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư là quá trình sản xuất ra giá trị vượt
khỏi điểm mà ở đó sức lao động của người công nhân đã tạo ra một lượng
giá trị mới ngang bằng với gía trị sức lao động hay mức tiền công mà nhà tư
bản đã trả cho họ .Thực chất của sản xuất giá trị thặng dư là sản xuất ra giá
trị vượt khỏi giới hạn tại điểm đó là sức lao động được trả ngang giá .
Mục đích của sản xuất tư bản chủ nghĩa không phải là giá trị sử dụng mà
là sản xuất ra giá trị thặng dư ,là nhân giá trị lên.Theo đuổi giá trị thặng dư
tối đa là mục đích và là động cơ thúc đẩy sự hoạt động của nhà tư bản
,cũng như của toàn bộ xã hội tư bản.Nhà tu bản cố gắng sản xuất ra hàng
hóa với chất lượng tốt đi chăng nữa ,thì đó cũng chỉ vì nhà tư bản muốn
thu được nhiều giá trị thặng dư.
Sản xuất giá trị thặng dư tối đa khơng chỉ phản ánh mục đích của nền sản
xuất tư bản chủ nghĩa ,mà còn vạch rõ phương tiện ,thủ đoạn mà các nhà tư
bản sử dụng để đạt được mục đích như tăng cường bóc lôt công nhân làm
thuê bằng cách tăng cường độ lao động và kéo dài ngày lao động ,tăng năng
suất lao động và mở rộng sản xuất.
Như vậy ,sản xuất ra giá trị thặng dư là quy luật kinh tế tuyệt đối của chủ

nghĩa tư bản,là cơ sở cho sự tồn tại và phát triển của chủ nghiã tư bản .Nội
dung của nó là sản xuất ra giá trị thặng dư tối đa bằng cách tăng cường bóc
lột lao động làm thuê.Quy luật giá trị thặng dư ra đời và tại cùng với sự ra
đời và tồn tại của chủ nghĩa tư bản.Nó quyết định các mặt chủ yếu ,các quá
trình kinh tế chủ yếu của chủ nghĩa tư bản .Nó là động lực vận động ,phát
triển của chủ nghĩa tư bản ,đặc biệt là mâu thuẫn cơ bản của chủ nghĩa tư
bản ngày càng sâu sắc ,đưa đến sự thay thế tất yếu chủ nghĩa tư bản bằng
một xã hội mới cao hơn.Cụ thể,quy luật sản xuất giá trị thặng dư có tác
động mạnh mẽ tới nhiều mặt của đời sống xã hội.Một mặt ,nó thúc đẩy kĩ
thuật và phân cơng lao động xã hội phát triển,làm cho lực lượng sản xuất
trong xã hội tư bản chủ nghĩa phát triển với toc độ nhanh và nâng cao năng
suất lao động .Mặt khác ,nó làm cho các mâu thuẫn vốn có của chủ nghĩa tư
bản ,trước hết là mâu thuẫn giữa tính chất xã hội của sản xuất với sự chiếm
hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất ngày càng gay gắt.
Biểu hiện của sự hoạt động của quy luật sản xuất giá trị thặng dư trong hai
giai đoạn phát triển của chủ nghĩa tư bản:
- Giai đoạn tự do cạnh tranh (giữa thế kỉ 18_thế kỉ 19)biểu hiện thành quy
luật tỉ suất lợi nhuận bình quân và lợi nhận bình quân.
-Giai đoạn độc quyền biểu hiện thành quy luật lợi nhuận độc quyền cao.
Chủ nghĩa tư bản ngày nay tuy có những điều chỉnh nhất định về hình thức
sở hữu ,quản lý và phân phối để thích nghi ở mức độ nào đó với điều kiện
mới,nhưng sự thống trị của chủ nghĩa tư bản tư nhân vẫn tồn tại nguyên
vẹn,bản chất bóc lột của chủ nghĩa tư bản vẫn khơng thay đổi.Nhà nước tư
sản hiện nay tuy có tăng cường can thiệp vào đời sống kinh tế và xã hội
,nhưng về cơ bản nó vẫn là bộ máy thống trị của giai cấp tư sản .
Tuy nhiên,do trình độ đã đạt được của văn minh nhân loại và do cuộc đấu
tranh của giai cấp công nhân ,mà một bộ phận không nhỏ công nhân ở các
nước tư bản phát triển có mức sống tương đối sung túc ,nhưng về cơ bản
,họ vẫn phải bán sức lao động và vẫn bị nhà tư bản bóc lột giá trị tư bản

thặng dư.Nhưng trong điều kiện hiện nay ,sản xuất giá trị thặng dư có


những đặc điểm mới:
Một là,do kỹ thuật và công nghệ hiện đại được áp dụng rộng rãi nên khối
lượng giá trị thặng dư được tạo ra chủ yếu nhờ tăng năng suất lao
nxnđộng.Việc tăng năng suất lao động do áp dụng kĩ thuật và cơng nghệ
hiên đại có đặc điểm là chi phí lao động sống trong một đơn vị sản phẩm
giảm nhanh ,vì máy móc hiện đại thay thế được nhiều lao động sống hơn.
Hai là ,cơ cấu lao động xã hội ở các nước tư bản phát triển hiện nay có sự
biến đổi lớn .Do áp dụng rộng rãi kĩ thuật và công nghệ hiện đại nên lao
động phức tạp ,lao động trí tuệ tăng lên và thay thế lao động giản đơn,lao
động cơ bắp .Do đó lao động trí tuệ ,lao động có trình độ kĩ thuật cao ngày
càng có vai trị quyết định trong việc sản xuất ra giá tri thặng dư.Chính nhờ
sử dụng lực lượng lao động ngày nay mà tỷ suất và khối lượng giá trị thăng
dư đã tăng lên rất nhiêù .,
Ba là,sự bóc lột của các nước tư bản phát triển trên phạm vi quốc tế ngày
càng được mở rộng dưới nhiều hình thức xuất khẩu tư bản và hàng hóa
,trao đổi không ngang giá ...lợi nhuận siêu ngạch mà các nước tư bản phát
triển bòn rút từ các nước kém phát triển trong mấy chục năm qua đã tăng
lên gấp nhiều lần .Sự cách biệt giữa những nước giàu và những nước nghèo
ngày càng tăng và đang trở thành mâu thuẫn nổi bật trong thời đại ngày
nay.Các nước tư bản phát triển đã bịn rút chất xám ,hủy hoại mơi sinh cũng
như cội rễ đời sống văn hóa cuả các nước lạc hậu ,châm phát triển
Kết luận:
Mục đích của các nhà tư bản khơng phải là gía trị sử dụng mà là sản xuất ra
giá trị thặng dư .Sản xuất giá trị thặng dư là động lực vận động của phương
thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.C.Mác viết:''Mục đích của sản xuất tư bản
chủ nghĩa là làm giàu ,nhân giá trị lên ,làm tăng giá trị do đó bảo tồn gía trị
trước kia và tạo ra giá trị thặng dư ''

Để sản xuất giá trị thặng dư tối đa ,các nhà tư bản dùng mọi thủ đoạn để
bóc lột cơng nhân làm thuê như "kéo dài ngày lao động và tăng cường độ
lao động".Như vậy ,nội dung của quy luật giá trị thặng dư là để thu được giá


trị thặng dư tối đa,nhà tư bản đã tăng số lượng lao động làm thuê và tìm
mọi cách ,moị thủ đoạn để bóc lột họ.
Tong giai đoạn hiện nay ,các nhà tư bản đã thực hiện cải tiến thiết bị máy
móc trong sản xuất để tăng năng suất lao động,làm giảm giá trị hàng hóa
đồng thời thu hút đội ngũ kỹ sư có trình độ cao mà chức năng của họ chủ
yếu là đảm bảo sử dụng hiệu quả tất cả các nhân tố của sản xuất trước hết
là sức lao động ,chính vì vậy mà tăng giá trị thặng dư.
Ý nghĩa ngày nay của học thuyết về sản xuất giá trị thặng dư đối với Việt
Nam:
Trong học thuyết về giá trị thặng dư,C.Mác đã có một nhận định có tính
chất dự báo khoa học trong xã hội hiện nay ,đó là "Mục đích thường xun
của nền sản xuất tư bản chủ nghĩa là làm thế nào để với một lượng tư bản
ứng trước tối thiểu ,sản xuất ra một giá trị thặng dư hay sản phẩm thặng dư
tối đa và trong chừng mực mà kết quả ấy không phải đạt được bằng lao
động quá sức của những người công nhân thì đó là một khuynh hướng của
tư bản ,thể hiện ra trong các nguyện vọng muốn sản xuất ra một sản phẩm
nhất định với những chi phí ít nhất về sức lực và tư liệu ,tức là một khuynh
hướng kinh tế của tư bản dạy cho loài người biết chi phí sức lực của mình
một cách tiết kiệm và đạt tới mục đích với chi phí ít nhất về tư liệu"
Từ việc nghiên cứu học thuyết giá trị thặng dư của C.Mác ,chúng ta thấy rõ
ba vấn đề lớn trong giai đoạn phát triển hiện nay cuả đất nước .
Một là ,trong thời kỳ quá độ nền kinh tế ở nước ta ,trong một chừng mực
nào đó ,quan hệ bóc lột chưa thể bị xóa bỏ ngay ,sạch trơn theo cách tiếp
cận giáo điều và xơ cứng cũ.Càng phát triển nền kinh tế nhiều thành phần
chúng ta càng thấy rõ chừng nào quan hệ bóc lột cịn có tác dụng giải phóng

sức sản xuất và thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển thì chừng đó chúng
ta cịn phải chấp nhận sự hiện diện của nó.
Hai là,trong thực tế nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
nước ta hiện nay ,mọi phương án tìm cách định lượng rành mạch ,máy móc
và xơ cứng vê mức độ bóc lột trong việc hoạch định các chủ trương chính


sách ,cũng như có thái độ phân biệt đối xử với tầng lớp doanh nhân mới
đều xa rời thực tế và khơng thể thực hiện được .Điều có sức thuyết phục
hơn cả hiện nay là quan hệ phân phối phải được thể chế hóa bằng
luật.Đường lối chủ trương chính sách của Đảng và Nhà Nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa ,lấy luật làm công cụ và cơ sở để điều chỉnh các hành vi xã hội
nói chung ,mà cịn cả hành vi bóc lột nói riêng.Ai chấp hành đúng pháp luật
thì được xã hội thừa nhận ,tơn vinh .Trong nhận thức ,quan điểm chung nên
coi đó là mức độ bóc lột được xã hôi chấp nhận ,tức là làm giàu hợp pháp
.Trong quản lý xã hội thì phải kiểm sốt chặt chẽ thu nhập cá nhân ,thu nhập
doanh nghiệp để một mặt chống thất thu thuế ,mặt khác đảm bảo sự công
bằng trong phân phối thông qua nhà nước và bằng các "kênh"phân phối lại
và điều tiết thu nhập xã hôị .Thiết nghĩ ,đây là một hướng tiếp cận vấn đề
bóc lột giúp chúng ta tránh được những nhận thức giáo điều ,phi biện
chứng về quan hệ bóc lột ,cũng như việc vận dụng nó trong một giai đoạn
lịch sử cụ thể của việc giaỉ phóng sức sản xuất ,tạo động lực phát triển kinh
tế và chủ động hội nhập thành công với nền kinh tế quốc tế.
Ba là,mặt khác ,cũng phải bảo vệ những quyền chính đáng của cả người lao
động lẫn giới chủ sử dụng lao động bằng luậtvà bằng các chế tài thậ cụ thể
mới đảm bảo công khai ,minh bạch ,bền vững .Những mâu thuẫn về lợi ích
trong q trình sử dụng lao động là một thực tế ,việc phân xử các mâu
thuẫn ấy như thế nào để tránh những xung đột không cần thiết cũng lại là
một yêu cầu cấp thiết hiện nay ,thể hiện trong bản chất của chế độ mới
.Bảo vệ được những quyền lợi chính đáng ,của tất cả các quan hệ lao động

là một bảo đảm cho việc vận dụng một cách hợp lý quan hệ bóc lột trong
điều kiện hiện nay đồng thời cũng là những đóng góp cơ bản cho cả q
trình hồn thiện và xây dựng mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở Việt Nam.