Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Chất lượng cuộc sống của người bệnh bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và một số yếu tố liên quan tại trung tâm hô hấp Bệnh viện Bạch Mai năm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

VŨ HẰNG HẠNH

CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI BỆNH
BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH VÀ MỘT SỐ
YẾU TỐ LIÊN QUAN TẠI TRUNG TÂM HÔ HẤP
BỆNH VIỆN BẠCH MAI NĂM 2019

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG

Hà Nội – Năm 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

VŨ HẰNG HẠNH
Mã học viên: C01206

CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI BỆNH
BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH VÀ MỘT SỐ
YẾU TỐ LIÊN QUAN TẠI TRUNG TÂM HÔ HẤP
BỆNH VIỆN BẠCH MAI NĂM 2019
Chuyên ngành: Điều dưỡng
Mã số: 8720301

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC
Hướng dẫn khoa học
TS. Nguyễn Quốc Tuấn

Hà Nội – Năm 2019


LỜI CẢM ƠN
Trong q trình học tập và hồn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự
hướng dẫn, giúp đỡ quý báu của các thầy cô, các anh chị, các em và các bạn. Với
lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin được bày tỏ lới cảm ơn chân thành tới:
Ban Giám hiệu, Phòng đào tạo sau Đại học, Bộ môn Điều dưỡng Trường
Đại học Thăng Long đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong q trình
học tập và hồn thành luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn TS. Nguyễn Quốc Tuấn cùng các thầy cơ giáo đã
giảng dạy, hết lịng giúp đỡ, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho
tôi trong suốt q trình học tập và hồn thành luận văn tốt nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, lãnh đạo
trung tâm hô hấp, lãnh đạo phòng quản lý chất lượng đã tạo điều kiện giúp đỡ
tơi hồn thành luận văn.
Xin cảm ơn những người bệnh và gia đình người bệnh đã hợp tác và cho
tơi những thơng tin q giá trong q trình nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn Bố Mẹ, gia đình, anh chị em, bạn bè, đồng
nghiệp đã luôn ở bên cạnh động viên và giúp đỡ tôi học tập, làm việc và hoàn
thành luận văn.
Hà Nội, ngày 28 tháng 9 năm 2019
Học viên

Vũ Hằng Hạnh


CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc


LỜI CAM ĐOAN

Kính gửi:
Phịng Đào tạo Sau đại học - Trường Đại học Thăng Long
Bộ môn Điều dưỡng - Trường Đại học Thăng Long
Hội đồng chấm luận văn Thạc sỹ.
Tôi xin cam đoan đã thực hiện quá trình thu thập số liệu, viết Luận văn
một cách nghiêm túc. Các số liệu, xử lý và phân tích số liệu là hồn tồn
trung thực, chính xác và khách quan.
Hà Nội, ngày 28 tháng 9 năm 2019
Học viên

Vũ Hằng Hạnh


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
ATS

: Hội lồng ngực Mỹ (American Thoracic Society)

BPTNMT

:Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

(COPD)

(Chronic Obstructive Pulmonary Disease)

BTS

: Hội lồng ngực Anh (British Thoracic Society

CAT

: Bảng câu hỏi đánh giá COPD (COPD Assessment Test)

CLCS

: Chất lượng cuộc sống

ĐLC

: Độ lệch chuẩn

ECSC

: Cộng đồng than và thép Châu Âu
(European Community for Coal and Steel)

ERS

: Hội hô hấp Châu Âu (European Respiratory Society)

FEV1/FVC

: Chỉ số Gaensler

FEV1/VC

: Chỉ số Tiffeneau

FEV1

:Thể tích thở ra gắng sức trong giây đầu tiên
(Forced expiratory volume in one second)

FVC

: Dung tích sống thở mạnh (Forced vital capacity)

GOLD

: Khởi động toàn cầu cho bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
(Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease).

HL

: Hài lịng

HPQ

: Hen phế quản

HSBA

: Hồ sơ bệnh án

KPT

: Khí phế thũng

MRC

: Hội đồng nghiên cứu Y khoa (Medical Research Council)

NB

: Người bệnh

NHLBI

: Viện nghiên cứu tim, phổi và huyết học quốc gia Hoa Kỳ
(National Heart, Lung and Blood Institude)

RLTKTN

: Rối loạn thơng khí tắc nghẽn

SVC (hoặc VC) : Dung tích sống thở chậm (Slow Vital Capacity)


VPQM

: Viêm phế quản mạn tính

WHO

: Tổ chức Y tế thế giới (World Health Organization)

SGRQ

: Bảng câu hỏi hô hấp (St George’s Respiratory
Questionnaire)

TSLT

: Trị số lý thuyết

TB

: Trung bình


MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1
Chương 1: TỔNG QUAN ............................................................................... 3
1.1. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính ................................................................ 3
1.1.1. Sơ lược lịch sử BPTNMT .....................................................................3
1.1.2. Định nghĩa ...............................................................................................3
1.1.3. Dịch tễ học BPTNMT............................................................................5
1.2. Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây bệnh ....................................... 7
1.2.1. Những yếu tố liên quan đến môi trường..............................................7
1.2.2. Các yếu tố liên quan đến cơ địa..........................................................11
1.3. Cơ chế bệnh sinh và sinh bệnh học ...................................................... 12
1.3.1. Cơ chế bệnh sinh ..................................................................................12
1.3.2. Sinh bệnh học .......................................................................................15
1.4. Lâm sàng, cận lâm sàng - chẩn đoán - phân loại COPD ...................... 17
1.4.1. Lâm sàng - Cận lâm sàng ....................................................................17
1.4.2. Chẩn đoán xác định..............................................................................22

1.4.3. Phân loại COPD ...................................................................................23
1.5 .Tổng quan về các phương pháp đánh giá mức độ khó thở ở COPD.... 24
1.6. Tổng quan về chất lượng cuộc sống và chất lượng cuộc sống liên quan
đến sức khoẻ ................................................................................................ 25
1.7. Các nghiên cứu về CLCS của NB COPD ............................................ 31
1.7.1. Trên thế giới..........................................................................................31
1.7.2. Tại Việt Nam ........................................................................................33
1.8. Khung lý thuyết nghiên cứu ................................................................. 33
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 36
2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ........................................................ 36
2.2. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 36
2.2.1. Tiêu chuẩn lựa chọn .............................................................................36


2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ ...............................................................................36
2.3. Thiết kế nghiên cứu .............................................................................. 36
2.4. Cỡ mẫu và chọn mẫu ............................................................................ 36
2.4. Biến số, chỉ số nghiên cứu.................................................................... 37
2.5. Phương pháp thu thập số liệu ............................................................... 40
2.5.1. Công cụ thu thập số liệu ......................................................................40
2.5.2. Cách thu thập số liệu............................................................................40
2.5.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ............................................40
2.5.4. Các thuật tốn sử dụng trong nghiên cứu ..........................................41
2.6. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu ........................................................ 41
2.7. Sai số, hạn chế của nghiên cứu và các biện pháp khắc phục ............... 41
2.7.1. Sai số, hạn chế ......................................................................................41
2.7.2. Các biện pháp khắc phục.....................................................................42
Chương 3; KẾT QỦA NGHIÊN CỨU ........................................................ 43
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng tham gia nghiên cứu ........................... 43
3.2. Đặc điểm lâm sàng của NB .................................................................. 45

3.3. Đặc điểm chức năng hô hấp của NB .................................................... 46
3.4. Đánh giá CLCS của NB COPD theo bộ câu hỏi CAT, chúng tôi thu
được những kết quả sau: .............................................................................. 47
3.4.1. Tổng điểm CAT trung bình và phân loại theo mức độ tác động đến
CLCS ..................................................................................................47
3.4.2. Đánh giá tác động của từng triệu chứng bệnh đói vói CLCS chúng
tơi thu được kết quả sau: ..................................................................48
3.5. Đánh giá sự hài lòng của NB về dịch vụ y tế. ...................................... 52
3.6. Đánh giá mối tương quan của một yếu tố và điểm chất lượng cuộc sống
theo bảng CAT ............................................................................................ 55
3.6.1. Mối tương quan giữa sự HL của NB và điểm CLCS theo bảng
CAT. ...................................................................................................55
3.6.2. Mối tương quan giữa FEV1 và điểm CLCS theo bảng CAT..........56


3.6.3. Mối tương quan giữa % FEV1 với điểm CLCS theo bảng CAT. ..57
3.6.4. Mối tương quan giữa FVC với điểm CLCS theo bảng CAT ..........58
3.6.5. Mối tương quan giữa FEV1/ FVC với điểm CLCS theo bảng CAT. ..59
3.6.6. Mối tương quan giữa MRC với điểm CLCS theo bảng CAT .........60
3.7. Một số yếu tố liên quan với CLCS của NB.......................................... 61
3.7.1. Liên quan giữa CLCS và đặc điểm nhân khẩu học ..........................61
3.7.2. Liên quan giữa CLCS và đặc điểm lâm sàng....................................62
3.7.3. Liên quan giữa CLCS và nhu cầu của NB về hỗ trợ CS .................63
3.8. Một số yếu tố ảnh hưởng tới CLCS của NB COPD............................. 64
3.8.1. Ảnh hưởng của đặc điểm nhân khẩu học tới CLCS của NB COPD ....64
3.8.2. Ảnh hưởng của đặc điểm bệnh học lên CLCS .................................66
3.8.3. Ảnh hưởng của điểm CLCS tới nhu cầu chăm sóc của NB COPD .....66
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN ............................................................................ 68
4.1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu.......................................... 68
4.1.1. Giới tính ................................................................................................68

4.1.2. Tuổi ........................................................................................................68
4.1.3. Nghề nghiệp, học vấn, kinh tế ............................................................68
4.1.4. Lý do đến khám bệnh ..........................................................................69
4.1.5. Tình trạng hút thuốc lá ........................................................................69
4.1.6. Mức độ khó thở ....................................................................................70
4.1.7. Kết quả chức năng thơng khí phổi .....................................................70
4.1.8. Giai đoạn BPTNMT.............................................................................71
4.2. Bàn luận về đánh giá CLCS-sức khỏe ở NB BPTNMT bằng bộ câu hỏi
CAT ............................................................................................................. 72
4.2.1. Lý do áp dụng bộ câu hỏi CAT để đo lường CLCS-sức khỏe ở NB
BPTNMT ...........................................................................................72
4.2.2. Kết quả đo lường chỉ số CLCS-sức khỏe bằng thang điểm CAT ..73
4.2.3. Áp dụng lâm sàng theo thang điểm CAT của PW Jones ................75
4.3. Bàn luận về sự liên quan giữa một số yếu tố và tổng điểm CAT ........ 75
4.3.1. Sự tương quan giữa mức độ khó thở và CLCS-sức khỏe ở người


bệnh BPTNMT ..................................................................................75
4.3.2. Sự tương quan giữa FEV1 và CLCS-sức khỏe ở người bệnh
BPTNMT ...........................................................................................76
4.3.3 Bàn luận về sự liên quan giữa tổng điểm CAT và giai đoạn bệnh ..78
4.3.4. Liên quan giữa tổng điểm CAT và đặc điểm nhân khẩu học..........78
4.3.5. Liên quan giữa tổng điểm CAT và sự hài lòng của NB COPD với
dịch vụ y tế .........................................................................................79
4.3.6. Liên quan giữa tổng điểm CAT và nhu cầu hỗ trợ chăm sóc của
nguời bệnh..........................................................................................80
KẾT LUẬN .................................................................................................... 82
KHUYẾN NGHỊ............................................................................................ 84
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1.

Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ................................ 43

Bảng 3.2.

Đặc điểm lâm sàng NB ............................................................... 45

Bảng 3.3.

Kết quả đo chức năng hô hấp của NB ........................................ 46

Bảng 3.4.

Tổng điểm CAT trung bình ........................................................ 47

Bảng 3.5.

Áp dụng lâm sàng theo thang điểm CAT của PW Jones ............ 47

Bảng 3.6.

Điểm CLCS triệu chứng ho ........................................................ 48

Bảng 3.7.

Điểm CLCS triệu chứng khạc đờm ............................................ 48

Bảng 3.8.

Điểm CLCS triệu chứng nặng ngực ........................................... 49

Bảng 3.9.

Điểm CLCS triệu chứng khó thở ................................................ 49

Bảng 3.10. Điểm CLCS triệu chứng hạn chế vận động ................................ 50
Bảng 3.11. Điểm CLCS về tự tin, yên tâm ................................................... 50
Bảng 3.12. Điểm CLCS về giấc ngủ ............................................................. 51
Bảng 3.13. Điểm CLCS về tình trạng sức khỏe chung ................................. 51
Bảng 3.14. Điểm chất lượng cuộc sống của người bệnh .............................. 52
Bảng 3.15. Sự hài lòng của người bệnh về dịch vụ y tế................................ 53
Bảng 3.16. Nhu cầu của người bệnh về hỗ trợ chăm sóc .............................. 54
Bảng 3.17. Liên quan giữa điểm CLCS và đặc điểm nhân khẩu học ........... 61
Bảng 3.18. Liên quan giữa điểm CLCS và đặc điểm lâm sàng .................... 62
Bảng 3.19. Liên quan giữa điểm CLCS và nhu cầu của người bệnh về hỗ trợ
chăm sóc...................................................................................... 63
Bảng 3.20. Ảnh hưởng của đặc điểm nhân khẩu học tới CLCS của NB
COPD .......................................................................................... 64
Bảng 3.21. Ảnh hưởng của đặc điểm bệnh học lên CLCS ........................... 66
Bảng 3.22. Ảnh hưởng của điểm CLCS tới nhu cầu chăm sóc của NB COPD 66


DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Giản đồ Venn ................................................................................ 4
Sơ đồ 1.2. Đường biểu diễn tốc độ giảm FEV1 (% so với lý thuyết) ở người

hút thuốc nhạy cảm với độc tính của khói thuốc lá và hiệu quả
của việc bỏ thuốc lá ...................................................................... 8
Sơ đồ 1.3. Cơ chế bệnh sinh của COPD theo NHLBI và WHO .................. 14


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Chất lượng cuộc sống là một thuật ngữ được sử dụng để đánh giá
chung nhất về các mức độ tốt đẹp của cuộc sống đối với cá nhân và trên phạm
vi toàn xã hội cũng như đánh giá về mức độ sự sảng khối, hài lịng hồn tồn
về thể chất, trí tuệ tinh thần và hoạt động xã hội [1].
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một bệnh lý xảy ra ở phổi,
trong đó sự giới hạn lưu thơng khơng khí phổi gây suy giảm hoặc khơng thể
phục hồi hồn tồn, gây nên tình trạng tắc nghẽn, suy giảm khí mạn tính trong
phổi gây nên hiện tượng khó thở, ho, đờm..
Theo ghi nhận của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) trong năm 2012 trên
thế giới có khoảng hơn 300 triệu người mắc bệnh COPD và có hơn 3 triệu
người chết vì căn bệnh quái ác này [2].Theo nghiên cứu của Hội Hơ hấp
Châu Á Thái Bình Dương năm 2003 Việt Nam là nước có tỉ lệ người bệnh
mắc COPD cao nhất Châu Á- Thái Bình Dương [2]. Số liệu năm 2018 của
bệnh viện Bạch Mai, người bệnh điều trị COPD nội trú tại đây chiếm 26%
tổng người bệnh bị bệnh phổi, đa số đều là người trung niên trở lên. Hiện nay,
COPD là bệnh lý nguy hiểm có tỉ lệ tử vong cao thứ 4 ở Việt Nam chỉ sau
bệnh mạch vành; ung thư và tai biến mạch máu não.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính rất thường gặp ở những người thường
xuyên tiếp xúc với khói thuốc. Bệnh gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất
lượng cuộc sống của người bệnh, nhất là giai đoạn bùng phát bệnh. Khi bệnh
ổn định, chất lượng cuộc sống của người bệnh COPD tuy có cải thiện hơn
nhưng vẫn bị ảnh hưởng bởi các triệu chứng ho, khạc đờm nhiều, khó thở

mạn tính và hạn chế hoạt động thể lực. Những năm gần đây, với việc tìm ra
phương pháp điều trị và chăm sóc điều dưỡng phù hợp được xem là yếu tố
quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống người
bệnh COPD.


2

Trước đây, tỉ lệ sống, tỉ lệ biến chứng và các thông số chức năng phổi
là yếu tố được sử dụng như những chỉ số đo lường hiệu quả một phương pháp
điều trị bệnh. Trong những năm gần đây, chất lượng cuộc sống (CLCS) của
người bệnh được xem như một yếu tố quan trọng trong việc đánh giá về sức
khỏe của những người bệnh có bệnh mạn tính như COPD. Tuy nhiên, hiện
nay ở Việt Nam, chưa có nhiều các nghiên cứu hay đánh giá về lĩnh vực này.
Nhằm mục đích đánh giá một cách tồn diện hơn về CLCS cho nhóm
người bệnh COPD tại Trung tâm Hơ hấp, bệnh viện Bạch Mai, chúng tôi đã
tiến hành nghiên cứu đề tài: “Chất lượng cuộc sống của người bệnh bệnh
phổi tắc nghẽn mạn tính và một số yếu tố liên quan tại Trung tâm hô hấp
bệnh viện Bạch Mai năm 2019”
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Đánh giá chất lượng cuộc sống của người bệnh COPD tại Trung
tâm Hô hấp- Bệnh viện Bạch Mai.
2. Xác định một số yếu tố liên quan đến chất lượng cuộc sống của
người bệnh COPD tại Trung tâm Hô hấp-Bệnh viện Bạch Mai.