Về các quan hệ giao tiếp trong tập thể lao động công nghiệp

Xã h i h c, s 4 - 1986

V CÁC QUAN H GIAO TI P
trong t p th lao đ ng cơng nghi p
V N TH NG C LAN
NGƠ TH KIM DUNG

V a qua, trong khuôn kh c a m t cơng trình nghiên c u v l i s ng thanh niên công nghi p,
chúng tôi đã ti n hành m t cu c kh o sát khoa h c v các quan h giao ti p trong t p th lao đ ng.
Vi c làm này c a chúng tôi xu t phát t lu n đi m khoa h c v v trí và t m quan tr ng c a giáo
ti p trong k t c u c a l i s ng con ng i Các t p th lao đ ng gi vai trò ch đ o trong s hình thành
l i s ng xã h i ch ngh a và hình thành nhân cách m i. Thông qua t p th , cá nhân đ c lơi cu n vào
q trình s n xu t xã h i, th c hi n các ch c n ng xã h i c a mình v i t cách là ng i s n xu t và
ngu i s h u t li u s n xu t, tham gia qu n lý và k ho ch hóa n n s n xu t xã h i ch ngh a, tham
gia qu n lý đ t n c... Ng i công nhân xem t p th lao đ ng là m i tr ng ch y u đ phát huy m i
n l c c a mình, là n i anh ta c ng hi n b n thân mình và ph n đ u đ th a mãn m i nhu c u xã h i
ch y u c a mình. ó là nhu c u v quan h b n bè, v s đ c th a nh n và kính tr ng c a nh ng
ng i xung quanh, nhu c u v sáng t o, v s t l p v s hoàn thi n các tài n ng, và th c hi n m i
n ng l c c a mình.
Trong quá trình giao ti p gi a các cá nhân trong t p th , di n ra các s trao đ i thơng tin khác
nhau, hình thành nên các tiêu chu n đánh giá chung, các ph ng châm và ph ng h ng t t ng c a
t p th . H th ng chu n m c giá tr c a t p th là nhân t quan tr ng góp ph n hình thành đ ng c cho
hành vi c a m i thành viên trong t p th . Tính ch t đa d ng và s k t h p ch t ch c a các thành viên
trong giao ti p tinh th n t o ra trong t p th s n xu t nh ng ti n đ phát tri n các hình th c giáo d c,
trong đó con ng i v a là ch th , v a là khách th c a giáo d c. Giao ti p đóng vai trị quan tr ng
trong vi c xây d ng m t b u khơng khí lành m nh ho c là m đ m. Cái tâm tr ng chung (b u khơng
khí) đã đ c hình thành này ít nhi u l i nh h ng đ n tâm tr ng c a m i thành viên trong t p th .
Ng i ta d b lây cái c m xúc chung đang chi m u th trong t p th c a mình. Mà s c ho t đ ng cao
hay th p c a c t p th và c a t ng cá nhân riêng l đ u có ph n ph thu c vào tính ch t c a tâm tr ng.
Khi con ng i tâm tr ng tho i m i thì n ng su t lao đ ng có th t ng t 25 t i 40% ( Liên Xô,
ng i ta đã th y nh v y).

Qua cu c kh o sát s b t i hai t p th c s tiên ti n (thu c hai xí nghi p) t i thành ph H Chí
Minh, là T ép cán c a Xí nghi p Nh a qu n I và 3 t c a Phân x ng sách Nhà máy in Tr n Phú,
chúng tôi th y r ng: qua giao ti p, 64,28% công nhân mong

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn


Xã h i h c, s 4 - 1986

V các quan h giao ti p…

61

mu n góp ph n làm cho m i ng i trong t p th hi u nhau, giúp đ nhau nhi u h n đ hoàn thành
nhi m v . Nhu c u trao đ i v i nhau v ngh nghi p đang làm c ng khá l n: 65,7%. Khi đ c h i
r ng, nh ng đi u gì đã đem l i cho h ni m vui s ng, mãn nguy n trong lúc cùng nhau lao đ ng, thì
g n 45% cho r ng đó là khi h th y mình có ích cho cu c s ng. Trên 1/3 s ng i đ c h i (35,71%)
cho r ng h mãn nguy n khi th y mình đang góp ph n làm cho ng i khác trong t p th cùng ti n b .
Khi v p ph i nh ng khó kh n, nh ng v n đ ph c t p, thì đa s cơng nhân (65,7%) th ng tìm đ n
trao đ i và nh n l i khuyên c a cha m . i u này c ng d hi u. Nh ng đ c bi t lý thú là trong nh ng
gi phút khó kh n đó, đã có 50% cơng nhân tìm đ n trao đ i v i b n bè, đ ng chí, đ ng nghi p trong
t p th lao đ ng c a mình (trong khi đó, ch có 17,4% ng i đ c h i cho bi t là h tìm đ n nh ng
ng i ngồi t p th lao đ ng. Nh v y, t , đ i lao đ ng khơng cịn là n i làm công đ n thu n nh
tr c ngày gi i phóng, mà đã có d u hi u cho th y nó đang tr thành m t đ a bàn quan tr ng cho các
ho t đ ng tinh th n phong phú c a ng i công nhân làm ch t p th .
Trong khi th hình dung v đ c đi m c a m t t p th lao đ ng đ c a thích, anh ch em công
nhân đã chú ý đáng k đ n ch t l ng c a các m i quan h “Lãnh đ o - công nhân” (quan h d c) và
“công nhân - công nhân” (quan h ngang). 53,7% nh n m nh r ng, trong t p th lao đ ng đáng a

thích đó, quan h c a ng i lãnh đ o v i công nhân ph i v a có tính ngun t c, v a có tính chan hịa;
30% nh n m nh r ng trong t p th y, m i ng i ph i ln quan tâm đ n hồn c nh, nguy n v ng c a
nhau. Anh ch em c ng đ ng th i nh n m nh r ng, m t t p th lao đ ng ki u đó c n t o ra nh ng c
h i đ th c hi n các l i ích chính đáng c a ng i lao đ ng.
- “Trong t p th đó có phong trào nâng cao tay ngh khi n m i ng
v ”: 51,4%.

i có c h i ti n b v nghi p

- “T p th cùng nhau làm n có thu nh p khá”: 32,8%.
đ :

Chúng tôi đ c bi t chú ý đ n s nh n m nh c a m t b ph n thanh niên công nhân đ i v i hai v n
- “Trong m t t p th t t đ p, c n có phong trào v n ngh qu n chúng sôi n i” (24,3%).

- “Trong t p th đó, m i ng
lý cơng vi c chung” (22,85%).

i có nhi u c h i tham gia xây d ng k ho ch s n xu t, c i ti n qu n

Tuy nh ng con s này chi m t l ch a cao, nh ng chúng tôi cho r ng đây là nh ng nhu c u m i
m mà qua giao ti p h ng ngày trong quá trình lao đ ng t p th , chúng đang đ c phát tri n cùng v i
s giác ng chính tr ngày càng cao c a thanh niên công nhân.
Truy n th ng, phong cách s ng c a t p th bi u hi n trong hành vi th c ti n c a các thành viên t p
th , và đ c truy n đ t, c ng c thêm trong quá trình giao ti p gi a ng i v i ng i. Vì v y, t m
g ng c a các cá nhân tiên ti n trong s n xu t, c a các cơng nhân lâu n m có tác phong ki u m u
trong t p th lao đ ng th ng có tác d ng đ c bi t to l n trong t p th lao đ ng. V.I. Lênin cho r ng:
các t m g ng s ng có s c m nh to l n là vì chúng có tính ch t c th , mà cái gì c th thì th ng có
tác đ ng m nh và d lây lan. Trong cu c kh o sát s b l n này, chúng tơi có dùng ph ng pháp tr c
nghi m đ xác đ nh v trí các thành viên c a t p th trong các m i t ng quan qua l i. K t qu cho

th y: trong 4 nhóm nh đ c kh o sát (1 t th i can Xí nghi p Nh a qu n I, và 3 t c a Phân x ng
sách Nhà in Tr n Phú, m i t g m kho ng 15 ng i, và đ c đo l ng riêng), có m t s công nhân
đ c khá nhi u ng i khác trong nhóm c m

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn


Xã h i h c, s 4 - 1986

VÂN TH NG C LAN - NGƠ TH KIM DUNG
th y thích g n g i, và coi nh ng i b n đáng tin c y. Ví d , t th i can, có anh s 10 (trong q
trình tr c nghi m, chúng tôi đã x p h vào nh ng con s ), đ c 9 ng i ch n là b n thân trong t . ó
là m t ng i đã quá tu i thành niên, anh t t nghi p l p 12 tr c gi i phóng. Anh là ng i làm vi c t t,
hay giúp đ anh ch em khác cùng ti n b . Tr ng h p th hai là ch mang s 14 t g p (Phân x ng
sách Nhà in Tr n Phú). 9 ng i đã t p trung ch n ch là b n thân, đáng tin c y. Ch c ng là ng i l n
tu i, vui v , hòa nhã v i m i ng i và lao đ ng xu t s c. Ngoài ra, m t s đoàn viên và đ ng viên
c ng đ c nhi u ng i h ng t i. Trung bình, m i đ ng viên, đồn viên đ c 4 ng i khác trong t p
th l a ch n là b n thân, đáng tin c y. Trong lúc đó: kh i qu n chúng, đ t p trung ch có con s
trung bình 2,5. Nh v y, ph i ch ng s đoàn viên, đ ng viên tr
hai phân x ng này đã có “cái gì
đó” thu hút đ c qu n chúng? H ph n nào gi đ c vai trò c a ng i thanh niên nòng c t, ngay c
trong các c c u quan h khơng chính th c. i u lý thú đây là, khi phân chia thành nh ng nhóm nh ,
theo c c u khơng chính th c, ph bi n là g m 2- 3 ho c 4 ng i, chúng tôi th y r ng, trong các c
c u nh y, h u nh đ u có m t các đ ng viên, đồn viên trong phân x ng. Nh v y, hai phân
x ng lao đ ng xã h i ch ngh a này v c b n, gi a đoàn viên, đ ng viên tr tu i v i qu n chúng đã
không còn s xa cách. T t nhiên c ng còn m t, hai đồn viên r t “cơ đ n”, nh ng đó ch là tr ng h p
cá bi t.
Ti n trình xây d ng xã h i xã h i ch ngh a đang t o ra nh ng đi u ki n khách quan quan tr ng

cho s giao ti p tích c c, có n i dung phong phú c a m i ng i. c bi t là t p th s n xu t c s
đang d n d n tr thành môi tr ng giao ti p xã h i giúp h phát tri n và hồn thi n nhân cách c a
mình. M t phong cách giáo ti p m i, th m nhu n tinh th n nhân ái và ý th c trách nhi m xã h i, là nét
đ p đang t ng hình lên trong l i s ng cơng nh n thành ph H Chí Minh hơm nay.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c

www.ios.org.vn