Bài giảng SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CÔNG NGHỆ 11

Sáng kiến kinh nghiệm
Sử dụng sơ đồ khối để dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong
động cơ đốt trong. Môn công nghệ 11.
A. Đặt vấn đề
I. lời nói đầu.
Trên con đờng hội nhập và phát triển cùng thế giới, đất nớc ta đã và đang từng
bớc đổi mới, áp dụng khoa học - kỹ thuật - công nghệ hiện đại vào trong mọi lĩnh
vực của đời sống và sản xuất để thực hiện công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nớc. Do đó việc đào tạo ra nguồn nhân lực có tri thức và đạo đức đang là
mục tiêu lớn của ngành giáo dục nớc ta hiện nay.
Cùng với mục tiêu chung của ngành giáo dục, mục tiêu của giáo dục cấp THPT
đó là: Giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức , trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và
các kỹ năng cơ bản ; phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo , hình
thành nhân cách con ngời Việt Nam xã hội chủ nghĩa; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục
học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động , tham gia xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Luật giáo dục đã quy định : Giáo dục THPT nhằm giúp học sinh cũng cố và phát
triển những kết quả của giáo dục THCS, hoàn thiện học vấn phổ thông có những hiểu
biết thông thờng về kỹ thuật và hớng nghiệp, có điều kiện lựa chọn hớng phát triển và
phát huy năng lực cá nhân, tiếp tục học Đại học, Cao đẳng, Trung học chuyên nghiệp
, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động. Môn Công nghệ 11 đợc Bộ giáo dục và
Đào tạo biên soạn trên tinh thần đổi mới , đảm bảo tính phổ thông, cơ bản, hiện đại
và phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Nó cùng với các môn học khác trong nhà trờng
phổ thông góp phần quan trọng vào việc tạo nền tảng ban đầu để đào tạo con ngời
phát triển toàn diện.
Thực tế nh chúng ta đã thấy, động cơ đốt trong có vai trò rất quan trọng và đợc sử
dụng phổ biến trong nhiều lĩnh vực nh : Nông nghiệp, công nghiệp, ng nghiệp, giao
thông vận tải, quân sự... Do đó đối với ngời học sinh phổ thông dù sau này có lựa
chọn nghề nghiệp gắn bó với động cơ đốt trong hay không thì những hiểu biết về
động cơ đốt trong nói chung cũng nh nguyên lí làm việc của các hệ thống trong động
cơ đốt trong vẫn luôn gắn liền với đời sống thực tiễn của họ. Chính vì vậy để có thể
1

Sáng kiến kinh nghiệm
Sử dụng sơ đồ khối để dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong
động cơ đốt trong. Môn công nghệ 11.
hiểu và ghi nhớ sâu sắc hơn về nguyên lí làm việc của các hệ thống trong động cơ đốt
trong là một vấn đề có ý nghĩa rất quan trọng.
Những vấn đề nêu trên vừa là cơ sở lí luận, vừa là cơ sở thực tiễn để mỗi ngời giáo
viên giảng dạy môn công nghệ trong nhà trờng phổ thông phải có trách nhiệm tìm ra
con đờng để hớng dẫn học sinh tiếp nhận và khắc sâu kiến thức về nguyên lí làm việc
của các hệ thống trong động cơ đốt trong một cách chủ động, tích cực, sáng tạo và có
hiệu quả.
II. Thực trạng vấn đề nghiên cứu:
1. Đại đa số học sinh của Trờng THPT Thống Nhất là học sinh ở vùng trung du miền
núi, trình độ nhận thức của các em không đồng đều. Địa bàn khu vực còn non kém về
nền công nghiệp. Tình trạng ngại học, coi nhẹ môn học do đây không phải là môn thi
tốt nghiệp và thi vào Đại học, Cao đẳng ...Nên đã dẫn đến một thực tế đáng buồn là
kết quả, hiệu quả của giờ học cha cao, cha đạt đợc nhiều theo mục đích, yêu cầu đặt
ra.
2. Kiến thức về nguyên lí làm việc của các hệ thống trong động cơ đốt trong là nội
dung mang tính trừu tợng, học sinh không thể trực tiếp quan sát, tri giác đợc. Để tiếp
thu đợc nội dung này học sinh phải hình dung, tởng tợng, phải thực hiện các thao tác
t duy dới sự hớng dẫn của giáo viên. Do đó đã gây ra nhiều khó khăn cho học sinh
trong việc tiếp nhận cũng nh khắc sâu kiến thức của bài học, dẫn đến sự say mê, yêu
thích môn học của học sinh không nhiều, chất lợng và hiệu quả của giờ học cha cao.
Nguyên nhân do nhiều phía: Xu hớng lựa chọn nghề nghiệp, sức thuyết phục của
chơng trình còn ở mức độ, tâm lí coi nhẹ môn học của học sinh..... và còn nhiều lí do
khác nữa dợc đa ra để biện minh cho một thực tế là chất lợng và hiệu quả của giờ học
cha cao. Song tôi thiết nghĩ mấu chốt của vấn đề là ở chỗ bản thân ngời giáo viên
Công nghệ cũng đang dạt theo sự ngại học của học sinh, cha tích cực tìm giải pháp
nâng cao chất lợng giờ học, quá nặng nề đến việc trang bị kiến thức mà không thấy
kiến thức ấy phải đợc tổ chức thế nào để giúp học sinh tiếp nhận một cách dễ dàng và

2
Sáng kiến kinh nghiệm
Sử dụng sơ đồ khối để dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong
động cơ đốt trong. Môn công nghệ 11.
hứng thú. Hoà nhập với việc đổi mới chơng trình, sách giáo khoa, phơng pháp dạy
học hiện nay, rút kinh nghiệm giảng dạy từ đồng nghiệp và bằng thực tế giảng dạy
của mình, tôi xin mạnh dạn giới thiệu sáng kiến kinh nghiệm : Sử dụng sơ đồ
khối để dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong động cơ đốt
trong.
Để thực hiện tốt giờ dạy theo tinh thần đổi mới, phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo và hứng thú của học sinh. Bản thân tôi đã không ngừng đổi mới về t duy,
nhận thức từ khâu soạn giáo án ( Thiết kế bài học ) cho đến cách sử dụng thiết bị dạy
học, lập phiếu điều tra để nắm bắt tình hình học tập của học sinh, từ đó điều chỉnh
cho phù hợp với thực tế nhà trờng và đối tợng học sinh.

B. giải quyết vấn đề
I. Phơng pháp dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ
thống trong động cơ đốt trong hiện nay
Phơng pháp dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong động cơ đốt
trong đang đợc sử dụng phổ biến hiện nay đó là: Giáo viên hớng dẫn học sinh làm
việc bằng cách thông qua một số câu hỏi gợi mở, học sinh nghiên cứu sách giáo
khoa, quan sát sơ đồ cấu tạo rồi tiến hành t duy, hình dung, tởng tợng và rút ra
nguyên lí làm việc của hệ thống. Sau đó giáo viên tóm tắt và kết luận lại cho học sinh
về nguyên lí làm việc của hệ thống dới dạng lí thuyết.
Với cách thực hiện nh trên không phải hoàn toàn là cái dở mà cũng có cái hay của
nó. Qua đó nó thể hiện đợc phong cách, phơng pháp và khả năng truyền đạt kiến thức
của ngời giáo viên. Tuy nhiên với cách thực hiện nh vậy, nó cũng gây không ít khó
khăn cho cả giáo viên lẫn học sinh. Sau khi nghiên cứu xong, kiến thức về nguyên lí
làm việc của các hệ thống trong động cơ đốt trong là những lí thuyết. Chúng thờng
mờ nhạt và trừu tợng. Do đó học sinh rất khó khăn trong quá trình tiếp nhận cũng nh

khắc sâu kiến thức vừa nghiên cứu.
3
Sáng kiến kinh nghiệm
Sử dụng sơ đồ khối để dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong
động cơ đốt trong. Môn công nghệ 11.
II. Phơng pháp sử dụng sơ đồ khối để dạy phần nguyên lí
làm việc của một số hệ thống trong động cơ đốt trong
Bản chất của quá trình dạy học là quá trình tổ chức hoạt động nhận thức cho học
sinh dới sự hớng dẫn của giáo viên nhằm đạt mục đích dạy học. Quá trình nhận thức
diễn biến theo con đờng mà LêNin đã chỉ rõ: Từ trực quan sinh động đến t duy trừu
tợng, từ t duy trừu tợng đến thực tiễn, đó là con đờng biện chứng của sự nhận thức
chân lí, nhận thức thực tại khách quan.
Nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong động cơ đốt trong là những kiến
thức lí thuyết, chúng thờng mờ nhạt, trừu tợng, cha tác động mạnh vào các giác quan.
Do đó kí ức khó ghi nhận và tái hiện lại khi cần thiết. Vì vậy cần phải cụ thể hoá, vật
chất hoá, làm cho lí thuyết đợc cụ thể hơn, sâu sắc hơn và có tính thuyết phục hơn.
Từ đó học sinh có thể dễ dàng tiếp nhận kiến thức và khắc sâu vấn đề lí thuyết vừa
nghiên cứu.
ở đây, tôi không có tham vọng đa ra một cách dạy mới thay thế cách dạy phong
phú đa dạng mà lâu nay giáo viên vẫn thờng sử dụng và còn tiếp tục đợc sử dụng. Tôi
chỉ xin giới thiệu một cách dạy kết hợp giữa phơng pháp truyền thống với những yêu
cầu mới. Đó là: Sử dụng sơ đồ khối khi dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ
thống trong động cơ đốt trong.
Cách thức tiến hành:
Khi nghiên cứu, tìm hiểu về nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong động
cơ đốt trong. Giáo viên yêu cầu học sinh nghiên cứu sách giáo khoa, quan sát sơ đồ
cấu tạo của hệ thống. Thông qua một số câu hỏi gợi mở, giáo viên hớng dẫn học sinh
tiến hành t duy và xây dựng sơ đồ khối thể hiện nguyên lí làm việc của hệ thống.
Giờ dạy này ứng dụng công nghệ thông tin là tốt nhất. Vì vậy giáo viên nên sử
dụng giáo án điện tử để thuận tiện cho việc giảng dạy, rút ngắn thời gian vẽ sơ đồ và

nhất là tạo sinh động hơn trong tiết học, thu hút đợc học sinh, làm cho học sinh có sự
hứng thú và say mê môn học.
4
Sáng kiến kinh nghiệm
Sử dụng sơ đồ khối để dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong
động cơ đốt trong. Môn công nghệ 11.
III. vận dụng cụ thể
1. Nguyên lí làm việc của hệ thống bôi trơn cỡng bức
( Bài25: Hệ thống bôi trơn )
* Tr ờng hợp 1 : Khi hệ thống làm việc bình thờng
Dầu bôi trơn chảy trong hệ thống theo sơ đồ khối nh sau:
Cacte
dầu
Lới
lọc
Bơm
dầu
Bầu
lọc
Van
khống
chế
Đờng
dầu
chính
Bề mặt
ma sát

Giải thích nguyên lí theo sơ đồ:
Khi động cơ làm việc, dầu bôi trơn đợc bơm dầu hút từ cacte dầu đa qua lới lọc và
bầu lọc để lọc sạch rồi đa qua van khống chế đến đờng dầu chính rồi theo các đờng
ống đến bôi trơn các bề mặt ma sát của động cơ, sau đó trở về cacte.
* Tr ờng hợp 2 : Khi áp suất của dầu bôi trơn vợt quá giá trị cho phép
Dầu bôi trơn chảy trong hệ thống theo sơ đồ khối nh sau:
Cacte
dầu
Lới
lọc
Bơm
dầu
Bầu
lọc
Van
khống
chế
Đờng
dầu
chính
Bề mặt
ma sát
Van
an
toàn
Giải thích nguyên lí theo sơ đồ:
5
Sáng kiến kinh nghiệm
Sử dụng sơ đồ khối để dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong
động cơ đốt trong. Môn công nghệ 11.

Khi áp suất của dầu bôi trơn vợt quá giá trị cho phép thì van an toàn mở để một phần
dầu từ sau bơm chảy ngợc về trớc bơm làm giảm áp suất của dầu xuống. Khi đó hệ
thống làm việc theo trờng hợp bình thờng.
* Tr ờng hợp 3 : Khi nhiệt độ của dầu cao quá giới hạn định trớc
Dầu bôi trơn chảy trong hệ thống theo sơ đồ khối nh sau:
Cacte
dầu
Lới
lọc
Bơm
dầu
Bầu
lọc
Két
làm
mát
Đờng
dầu
chính
Bề mặt
ma sát



Giải thích nguyên lí theo sơ đồ:
Khi nhiệt độ của dầu cao quá giới hạn định trớc thì van khống chế đóng lại để toàn
bộ lợng dầu chảy qua két làm mát dầu, làm nhiệt độ của dầu giảm xuống. Khi đó dầu
bôi trơn đợc bơm dầu hút từ cacte dầu đa qua lới lọc và bầu lọc để lọc sạch rồi đa qua
két làm mát đến đờng dầu chính, theo các đờng ống đến bôi trơn các bề mặt ma sát
của động cơ, sau đó trở về cacte.

2. Nguyên lí làm việc của hệ thống làm mát bằng nớc loại tuần hoàn cỡng bức
( Bài 26 : Hệ thống làm mát )
* Tr ờng hợp 1 : Khi nhiệt độ nớc trong áo nớc còn thấp hơn giới hạn định mức
Nớc làm mát chảy trong hệ thống theo sơ đồ khối nh sau:
Két
nớc
Bơm
nớc
áo n-
ớc
Van
hằng
nhiệt
Đờng
ống
số 8


6